Strategia integracji i rozwiązywania problemów

Transkrypt

Strategia Integracji i Rozwiązywania Problemów Społecznych
Gminy Konstancin – Jeziorna na lata 2008 – 2020
CZEŚĆ I - WSTĘP
WSTĘP____________________________________________________________________________3
METODOLOGIA_____________________________________________________________________9
CZĘŚĆ II - DIAGNOSTYCZNA
DIAGNOZA ________________________________________________________________________11
1. CHARAKTERYSTYKA GMINY______________________________________________________11
2. MARGINALIZACJA I WYKLUCZENIE W PERSPEKTYWIE OŚRODKA POMOCY SPOŁECZNEJ__15
3. KWESTIA DZIECI I MŁODZIEŻY____________________________________________________21
4. KWESTIA OSÓB BEZROBOTNYCH__________________________________________________23
5. KWESTIA UZALEŻNIEŃ___________________________________________________________25
6. KWESTIA PRZESTĘPCZOŚCI______________________________________________________28
7. IDENTYFIKACJA NAJWAŻNIEJSZYCH PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH NA TERENIE GMINY___29
CZĘŚĆ III - PROGRAMOWA
PROGRAMOWANIE_________________________________________________________________33
1. MISJA______________________________________________________________________34
2. CELE STRATEGICZNE________________________________________________________35
3. MONITORING I EWALUACJA___________________________________________________40
4. WSKAŹNIKI STOPNIA EFEKTYWNOŚCI REALIZACJI STRATEGII______________________41
5. CECHY PROGRAMÓW I PROJEKTÓW____________________________________________43
6. INSTYTUCJE ODPOWIEDZIALNE ZA REALIZACJĘ STRATEGII________________________44
7. UWAGI KOŃCOWE___________________________________________________________45
8. OPIS WYDARZEŃ DO SCHEMATU 1_____________________________________________46
ZAŁĄCZNIK
SYSTEM PROFILAKTYKI I OPIEKI NAD DZIECKIEM I RODZINĄ______________________________47
1
CZĘŚĆ WSTĘPNA
Cześć wstępna zawiera elementarne informacje dotyczące zasad
konstruowania dokumentu. Przedstawione zostały w niej aspekty
prawne, będące podstawą działania samorządu lokalnego oraz
najważniejsze informacje dotyczące metodyki pracy nad strategią.
Jest tutaj także pokazany związek analizy z innymi dokumentami
strategicznymi funkcjonującymi na różnych poziomach
administrowania i zarządzania.
2
Wstęp
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych to dokument, którego zadaniem jest
wytyczenie obszarów i celów do realizacji względnie trwałych wzorów interwencji społecznych,
podejmowanych w celu zmiany (poprawy) tych stanów rzeczy (zjawisk) występujących w obrębie
danej społeczności, które oceniane są negatywnie. Dokument charakteryzuje w szczególności
działania publicznych i prywatnych instytucji rozwiązujących kwestie społeczne, podejmowane
dla poprawy warunków zaspokojenia potrzeb przez wybrane kategorie osób i rodzin.
Obowiązek opracowania Strategii Integracji i Rozwiązywania Problemów Społecznych
wynika wprost z art. 17. ust. 1 ustawy o pomocy społecznej z dnia 12 marca 2004 r.
(Dz. U. z 2004 r. Nr 64, poz. 593 z późn. zm.). Różnorodność problemów społecznych
występujących w gminie powoduje konieczność wzięcia pod uwagę także innych aktów
prawnych, które mają istotny wpływ na konstrukcję dokumentu i rozwiązywanie zadań
społecznych w przyszłości.
Są to m.in.:
− ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie
(Dz. U. z 2003 r. Nr 96, poz. 873 z późn. zm.),
− ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym (Dz. U. z 2003 r. Nr 122,
poz. 1143 z późn. zm.),
− ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy
(Dz. U. z 2004 r. Nr 99, poz. 1001),
− ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu
alkoholizmowi (Dz. U. z 2002 r. Nr 147, poz. 1231 z późn. zm.),
− ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu
osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 1997 r. Nr 123, poz. 776 z późn. zm.),
3
− ustawa z 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2003 r. Nr 228
poz. 2255 z późn. zm.),
− ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. z 2005 r. Nr 179,
poz. 1485),
− ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz. U z 2005 r.
Nr 180 poz. 1493).
Wagę dokumentu podkreślają również dokumenty dotyczące pozyskiwania środków
Europejskiego Funduszu Społecznego, m.in. System Realizacji Programu Operacyjnego Kapitał
Ludzki 2007 – 2013: Zasady przygotowania, realizacji i rozliczania projektów systemowych
Ośrodków Pomocy Społecznej, Powiatowych Centrów Pomocy Rodzinie oraz Regionalnego
Ośrodka Polityki Społecznej w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013.
Oprócz wspomnianych aktów prawnych przy realizacji strategii może zachodzić potrzeba
odwołania się również do ustaw i aktów wykonawczych z zakresu ochrony zdrowia, oświaty
i edukacji publicznej, budownictwa socjalnego.
Strategie rozwiązywania problemów społecznych to względnie trwałe wzory interwencji
społecznych podejmowanych w celu zmiany (poprawy) tych stanów rzeczy (zjawisk),
występujących w obrębie danej społeczności, które oceniane są negatywnie. Mówiąc o gminnej
strategii rozwiązywania problemów społecznych, należy mieć na myśli w szczególności działania
publicznych i prywatnych instytucji pomocy społecznej (i pokrewnych), prowadzone na terenie
gminy, podejmowane dla poprawy warunków zaspokojenia potrzeb przez wybrane kategorie
osób i rodzin, mieszkańców gminy.
W oparciu o uzyskane informacje i materiały został przygotowany dokument, który
pozwoli na racjonalizację lokalnej polityki społecznej oraz wskaże obszary, które w najbliższym
czasie powinny stać się przedmiotem szczególnej troski władz lokalnych. Metodyka opracowania
dokumentu pozwoliła zaangażować środowisko lokalne w budowę strategii na najważniejszych
etapach, od diagnozy do wdrożenia i realizacji.
4
Przedłożony materiał został opracowany w Ośrodku Pomocy Społecznej w Konstancinie Jeziornej przy merytorycznym wsparciu ze strony ekspertów i badaczy zewnętrznych. Pomoc
zewnętrzna polegała głównie na doradztwie i systematyzacji układu głównych elementów
wypracowanego dokumentu. Perspektywa czasowa obowiązywania niniejszego dokumentu
została
skomunikowana
z głównymi dokumentami
strategicznymi
wpływającymi
na
rozwiązywanie lokalnych problemów, tj. Narodowymi Strategicznymi Ramami Odniesienia
(Narodowa Strategia Spójności) oraz Narodową Strategią Integracji Społecznej, wyznaczającymi
działania i stwarzającymi możliwość ubiegania się o środki zewnętrzne do 2013 roku.
Przygotowując dokument programowy, wskazujący kierunki działań samorządu
w kształtowaniu i realizacji lokalnej polityki społecznej, nie można nie wspomnieć o wartości
podstawowej, która posłużyła autorom za fundament przy jego opracowywaniu. Wartością tą jest
zasada wspierania rodziny, jako najważniejszej komórki społecznej. Jest ona głównym
przesłaniem niniejszego dokumentu, gdyż od wspierania siły rodziny należy rozpoczynać każdy
rodzaj oferowanej pomocy.
Polityka społeczna, w ujęciu lokalnym określa i wyjaśnia misję, obejmuje możliwości i cele
przedsięwzięć organizacyjnych, wymusza odpowiednie zachowania, nakreślając przydział
odpowiedzialności i towarzyszącą temu delegację kompetencji na wszystkie poziomy
organizacyjne. Cele, które powinny kształtować politykę społeczną w danym środowisku
lokalnym to przede wszystkim:
− dążenie do poprawy położenia materialnego i wyrównywanie szans życiowych grup
społeczeństwa ekonomicznie i socjalnie najsłabszych;
− prowadzenie bieżących działań osłonowych;
− dostrzeganie z wyprzedzeniem zagrożeń społecznych;
− dorównywanie do standardów unijnych i międzynarodowych.
Kwestią kluczową /w ujęciu metodologicznym/ jest zdefiniowanie i scharakteryzowanie
mechanizmów powstawania problemów społecznych i kwestii społecznych, których upatrywać
należy w funkcjonowaniu społeczeństwa. Są nimi przede wszystkim:
− dezorganizacja społeczeństwa;
5
− gwałtowna zmiana społeczna;
− opóźnienia kulturowe;
− przemiany gospodarcze wyprzedzające przemiany w sposobie myślenia i działania;
− złe funkcjonowanie instytucji politycznych czy administracyjnych;
− niekompetencja polityków czy urzędników państwowych;
− dysfunkcjonalność instytucji społecznych;
− dominacja grup społecznych, eksploatacja, wyzysk;
− nierówności społeczne, niesprawiedliwość społeczna;
− złe funkcjonowanie instytucji edukacyjnych;
− nieprzystosowanie do pełnienia określonych ról społecznych.
Funkcjonujące w środowisku lokalnym kwestie i problemy społeczne prowadzą do
wykluczenia społecznego, czyli sytuacji uniemożliwiającej lub znacznie utrudniającej jednostce
lub grupie zgodne z prawem pełnienie ról społecznych, korzystanie z dóbr publicznych
i infrastruktury społecznej, gromadzenie zasobów i zdobywanie dochodów w godny sposób.
Środkiem umożliwiającym przeciwdziałanie tej sytuacji jest integracja społeczna oparta na
zasadach dialogu, wzajemności i równorzędności.
STRATEGIA POLITYKI SPOŁECZNEJ DLA WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO NA LATA
2005-2013 – Mazowieckie Centrum Polityki Społecznej
Cele strategiczne zawarte w Wojewódzkiej Strategii:
Cele strategiczne:
1. Podejmowanie selektywnych działań na rzecz osób i rodzin znajdujących się w stanie
ubóstwa, ze szczególnym uwzględnieniem przedsięwzięć ograniczających skutki życia
w biedzie.
2. Tworzenie mechanizmów wychodzenia z bezdomności i zapobiegających przechodzeniu
osób ubogich w stan bezdomności.
6
3. Zahamowanie wzrostu spożycia alkoholu, promocja zdrowego stylu życia, rozwijanie
postaw sprzyjających temu zachowaniu.
4. Ograniczanie używania i dostępności do narkotyków i innych środków psychoaktywnych
oraz związanych z tym problemów.
5. Podniesienie jakości życia osób starych, zaspokajanie ich potrzeb poprzez spójne
i skoordynowane działania podmiotów mających wpływ na realizacje regionalnej polityki
społecznej.
6. Rozwijanie aktywnej polityki rynku pracy w zakresie działań objętych pomocą społeczna,
wspieranej przez realizacje sektorowych i regionalnych programów.
7. Wyrównywanie szans osób niepełnosprawnych i przeciwdziałanie ich wykluczeniu
społecznemu.
Realizacja tak sformułowanych celów będzie polegała z jednej strony na tworzeniu
warunków
zewnętrznych
sprzyjających
budowaniu
sieci
bezpieczeństwa
socjalnego,
przeciwdziałanie ubóstwu i wykluczeniu społecznemu, z drugiej zaś strony działania będą
ukierunkowane na poprawę dostępu do praw społecznych i zwiększenie ich realizacji. Strategia
ta wytycza kierunki działalności w obszarze pomocy społecznej, w odniesieniu do działań
podejmowanych w badanej gminie cele te posłużą usystematyzowaniu problemów i kwestii
społecznych w panoramie województwa mazowieckiego.
PROBLEMATYKA SPOŁECZNA W WOJEWÓDZTWIE MAZOWIECKIM – DIAGNOZA Mazowieckie Centrum Polityki Społecznej
Raport przygotowany w Mazowieckim Centrum Polityki Społecznej jest dokumentem,
w którym po raz pierwszy podjęta została próba diagnozy sytuacji w województwie mazowieckim
pod kątem rozpoznania problemów społecznych i przyszłych kierunków kształtowania polityki
społecznej. Problemy poruszone w raporcie znajdują się w obszarze zainteresowań zarówno
administracji rządowej, jak i samorządowej. Niektóre z nich wymagają ujęcia globalnego,
wynikającego z polityki państwa i nakładów budżetowych, inne mogą być rozwiązywane na
poziomie województw, powiatów i gmin. Tendencje, które można zaobserwować w życiu
7
społecznym Mazowsza nie odbiegają od tych, z którymi mamy do czynienia w całym kraju.
Konieczne jednak jest ich skatalogowanie i zanalizowanie na poziomie regionalnym, z którego
łatwiej jest ocenić rozmiary wszystkich poruszanych zjawisk.
Jednym z nadrzędnych zadań samorządu wojewódzkiego jest opracowywanie strategii
rozwoju regionu, w której zostaną określone zadania dla władz rządowych i samorządowych.
Z diagnozy przedstawionej przez Mazowieckie Centrum Polityki Społecznej na podstawie
badań w powiatach oraz analizy szans i zagrożeń wynika, że główne działania władz rządowych
i samorządowych powinny skupić się na rozwiązywaniu najbardziej dotkliwych problemów
społecznych:
• trudna sytuacja rodzin wielodzietnych i niepełnych,
• ubóstwo,
• problemy alkoholowe,
• bezrobocie i rynek pracy,
•
problemy osób niepełnosprawnych,
• trudna sytuacja osób starszych,
• problemy mieszkaniowe,
• problemy zdrowotne,
• przemoc w rodzinie.
Analizując poszczególne problemy społeczne, należy stwierdzić, iż strategia
przeciwdziałania negatywnym i dotkliwym zjawiskom powinna uwzględnić następujące potrzeby
społeczne:
ekonomiczne,
zdrowotne,
edukacyjne,
rozwoju
infrastruktury
społecznej,
bezpieczeństwa oraz uczestnictwa w życiu społecznym.
Raport ten przybliża tło społeczne i tendencje województwa mazowieckiego, co stanowić
może trafną implementację dla gminy Konstancin-Jeziorna w obszarze pomocy społecznej.
8
SCHEMAT 1. METODOLOGIA OPRACOWYWANIA DOKUMENTU
WSTĘP
RAMY PRAWNE I WARTOŚCI PRZYJĘTE PRZEZ AUTORÓW
KRAJOWE
ŹRÓDŁA PRAWA
STAREGIA
WOJEWÓDZKA
STRATEGIA
POWIATOWA
STRATEGIA
ROZWOJU GMINY
DIAGNOZA
Analiza dokumentów i ich wpływ na lokalną społeczność
Źródła zastane
1. Statystyki /ujęcie
tabelaryczne: wszelkie dane
OPS
2. Diagnoza problemów
alkoholowych i innych
zagrożeń społecznych dla
Miasta i Gminy Konstancin –
Jeziorna /raport z badań/
3. Sprawozdanie finansowozadaniowe OPS 2004 – 2007
4. Sprawozdania OPS dla
Ministerstwa Pracy i Polityki
Społecznej
Źródła wywołane
Spotkania i wywiady zespołu
badawczego – materiał
• Notatka z dn. 12.05.2008;*
• Notatka z dn. 13.05.2008;**
• Notatka z dn. 14.05.2008;***
• Notatka z dn. 15.05.2008;****
• Notatka z dn. 19.05.2008;^
• Spotkania fokusowe /szkoły,
międzysektorowa grupa –
rada strategii, siedziba
OPS/
PROGRAMOWANIE
MISJA
CELE STRATEGICZNE
CELE SZCZEGÓŁOWE
KIERUNKI DZIAŁAŃ
PROGRAMY
PROJEKTY
9
Analiza zasobów
• Dokonana analiza zasobów
OPS – dane dot. Klientów,
świadczeń, działalności.
• Dokonana analiza
potencjału kadrowego OPS
– spotkanie fokusowe.
• Dokonana analiza
problemów społecznych w
bezpośrednich spotkaniach
CZĘŚĆ DIAGNOSTYCZNA
Część diagnostyczna zawiera diagnozę problemów społecznych gminy.
Diagnoza została oparta na badaniu źródeł zastanych oraz analizie
skonstruowanych specjalnie do tego celu ankiet i wywiadów.
10
CZĘŚĆ II
DIAGNOZA
1. CHARAKTERYSTYKA GMINY
Charakterystyka gminy oparta została na analizie SWOT gminy, opracowanej na potrzeby
Strategii Rozwoju Gminy Konstancin-Jeziorna do roku 2020. W toku prowadzonych studiów
i analiz przy opracowywaniu materiału zawartego w Strategii, autorzy pod uwagę wzięli następujące
czynniki:
1. Sytuacja demograficzna gminy
2. Środowisko społeczne;
3. Działalność gospodarcza;
4. Infrastruktura społeczna, edukacyjna i zdrowotna;
5. Gospodarka finansowa;
6. Polityka rady miejskiej.
Materiał zawarty w Diagnozie poszerzony został o dodatkowe wnioski autorów, które mogą
mieć znaczenie przy formułowaniu celów strategicznych Gminnej Strategii Rozwiązywania
Problemów Społecznych oraz rekomendacji w prowadzeniu gminnej polityki społecznej.
Sytuacja demograficzna gminy
Według danych GUS - 2007 r. w gminie Konstancin-Jeziorna mieszka 23 132 osób
(zameldowanych na pobyt stały), w tym w mieście - 16 231 a na wsi - 6 499. Największą - pod
względem liczby ludności - wsią w gminie jest Bielawa, licząca 1 589 osób. W 2 wsiach mieszka
ponad 500 osób (Obory - 535, Czarnów - 541), w 5 wsiach - w granicach 250-500 osób (Habdzin 11
426, Opacz - 402, Kawęczyn - 397, Słomczyn - 364, Cieciszew - 263) a w pozostałych w granicach 50-250 osób. Na 1 km2 w gminie przypada średnio 291 mieszkańców, w tym w mieście
- 955 a na wsi - 106. Najwyższą gęstość zaludnienia na terenach wiejskich ma Czarnów, gdzie
na 1 km2 przypada 340 osób. W 3 wsiach (Bielawa, Habdzin, Słomczyn) przeciętnie na 1 km 2
mieszka od 210 do 243 osób, w 8 wsiach - w granicach 106-164, w pozostałych - w granicach
13-71 osób.
STAN LUDNOŚCI – Gmina Konstancin - Jeziorna
Ludność wg miejsca zameldowania i płci
Stałe miejsce zameldowania - stan na 31 XII 2006
ogółem
23 132
mężczyźni
10 975
kobiety
12 157
Dane: Główny Urząd Statystyczny 2008.
Środowisko społeczne
W badanej gminie zaobserwowano niewielki, ale stały wzrost liczby mieszkańców
(od 1990 r.), co ważniejsze /w toku dalszych analiz nawet kluczowe/ stały napływ migrantów
(dodatnie saldo migracji). Zauważyć należy, że w badanej gminie istnieje ujemny przyrost
naturalny. Skutkiem przyrostu są zmiany w strukturze wieku ludności zapowiadające proces
starzenia się mieszkańców (wzrost udziału ludności w wieku produkcyjnym i spadek udziału
ludności w wieku przedprodukcyjnym). W kontekście działań ośrodka pomocy społecznej zapisano
relatywnie mały udział osób utrzymujących się z pracy w ogólnej liczbie mieszkańców (niższy niż
średni w powiecie piaseczyńskim i w podregionie warszawskim); wysoki udział osób utrzymujących
się z emerytur i rent oraz znaczne dysproporcje w poziomie zamożności mieszkańców; wspaniałe
rezydencje najbogatszych Polaków oraz zdewastowane przedwojenne zabytkowe wille,
zamieszkane przez ubogich lokatorów.
12
Działalność gospodarcza
Wśród szans dla rozwoju gminy zauważa się potencjał w podmiotach prowadzących
działalność leczniczą i rehabilitacyjną (STOCER – 746 zatrudnionych, Centrum Kształcenia
i Rehabilitacji – 260, Uzdrowisko „Konstancin” – 118) oraz dużą liczbę firm prywatnych
prowadzących działalność w sektorze usług, w tym w ochronie zdrowia, obsłudze nieruchomości,
ubezpieczeniach, hotelarstwie i gastronomii. Problemem w gminie /w odniesieniu do działalności
ośrodka pomocy społecznej/ jest ograniczona działalność przemysłowa (tylko jeden zakład
produkcji wyrobów papierniczych – MetsaTissue SA). Jednocześnie spadła liczba miejsc pracy na
terenie miasta w związku z upadkiem Warszawskich Zakładów Papierniczych. Pomimo licznych
obszarów przyrodniczych o dużym stopniu naturalności/ Lasy Słomczyńskie, dolina Jeziorki
i skarpa wiślana oraz strefa międzywala i ciągi obniżeń w dolinie Wisły/, brak jest na terenie gminy
gospodarstw ekologicznych i agroturystycznych. Nie zanotowano również inicjatyw aktywizacji oraz
stosownej oferty ze strony Urzędu Miasta, czy ośrodka pomocy społecznej, które miałyby na celu
zachęcenie czy wyszkolenie mieszkańców do zakładania i prowadzenia takiej działalności.
Omawiając kwestię działalności gospodarczej zauważyć należy duże zainteresowanie gminą ze
strony inwestorów. Pasywna polityka prowadzona przez władze gminy stanowi o braku wymogów
ze strony gminy w stosunku do inwestorów odnośnie działań na rzecz wspólnoty /system
wzajemnych zobowiązań/.
Infrastruktura społeczna, edukacyjna i zdrowotna
Charakteryzując infrastrukturę społeczną, edukacyjną i zdrowotną gminy Konstancin Jeziorna należy zwrócić uwagę na znaczącą poprawę standardu mieszkań na terenie gminy oraz
wciąż powstające nowe osiedla mieszkaniowe. Władze gminne zaznaczają, iż opracowały
średniookresowy program poprawy i rozwoju komunalnej gospodarki mieszkaniowej oraz
podejmują i realizują inwestycje z zakresu mieszkalnictwa komunalnego. W tej kwestii znaczące
jest wciąż rosnące zapotrzebowanie na mieszkania socjalne i komunalne, można również
13
zauważyć niską skuteczność w wykonalności inwestycji budowlanych na rzecz potrzebujących
nowych lokali mieszkaniowych.
Analizując zasoby i stan infrastruktury edukacyjnej zauważyć należy, iż panują stosunkowo
dobre warunki nauki w szkołach gminnych, są one systematycznie remontowane. Budowa obiektów
sportowych przy szkołach gminnych oraz wykorzystywanie przez dzieci i młodzież bazy sportowej
Centrum Kształcenia i Rehabilitacji stanowi o rozszerzeniu oferty zagospodarowania czasu dla
dzieci i młodzieży. Jednocześnie władze gminy zwracają uwagę na małą konkurencyjność szkół
średnich na terenie gminy wobec oferty szkół z terenu Warszawy oraz brak szkoły średniej na
wysokim poziomie.
Infrastruktura zdrowotna charakteryzuje się rozwojem niepublicznych placówek opieki
zdrowotnej, z zaznaczeniem lokalizacji miejskiej. Wiejskie przychodnie zdrowia cechuje słaba
obsada personalna. Zakończono restrukturyzację podstawowej opieki zdrowotnej. Wciąż jednak
niezaspokojone pozostają potrzeby remontowe publicznych przychodni zdrowia.
Gospodarka finansowa
Bardzo wysokie dochody własne (przodująca pozycja gminy w skali kraju) oraz bardzo
wysoki udział podatku dochodowego od osób fizycznych w budżecie gminy przekłada się na niskie
zadłużenie budżetu. Jednakże brak wyraźnie zarysowanych priorytetów w wydatkach budżetowych
z zakresu pomocy społecznej. Dochody gminy nie przekładają się na aktywne działania w celu
rozwiązywania kwestii społecznych na terenie gminy. Władze gminne nie przyznają dodatkowych
środków na realizację dodatkowych projektów współfinansowanych ze środków Europejskiego
Funduszu Społecznego. Przedsięwzięcia takie, w przypadku realizacji przez ośrodek pomocy
społecznej w znacznym stopniu zapewne przyczyniłyby się do zmniejszenia obszarów wykluczenia
społecznego na terenie gminy.
Polityka rady miejskiej
14
Stosunkowo duże zainteresowanie i troska Rady problemami finansów, gospodarką
nieruchomościami, gospodarką przestrzenną i mieszkalnictwem komunalnym. Niestety zauważyć
należy zbyt małe zainteresowanie kwestiami społecznymi oraz niezrozumienie władz w stosunku
do ośrodka pomocy społecznej. Brak jest inicjacji współpracy partnerskiej przy rozwiązywaniu
problemów społecznych na terenie gminy. Również brak propozycji wspólnego pozyskiwania
środków Europejskiego Funduszu Społecznego /kwestia zabezpieczenia niezbędnego wkładu
własnego/.
2. MARGINALIZACJA I WYKLUCZENIE W PERSPEKTYWIE OŚRODKA POMOCY
SPOŁECZNEJ
Ustawa o pomocy społecznej stwierdza, że udziela się pomocy osobom i rodzinom
w szczególności z powodu: 1) ubóstwa; 2) sieroctwa; 3) bezdomności; 4) bezrobocia;
5) niepełnosprawności; 6) długotrwałej lub ciężkiej choroby; 7) przemocy w rodzinie; 8) potrzeby
ochrony macierzyństwa lub wielodzietności; 9) bezradności w sprawach opiekuńczowychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego, zwłaszcza w rodzinach niepełnych lub
wielodzietnych; 10) braku umiejętności w przystosowaniu do życia młodzieży opuszczającej
placówki opiekuńczo-wychowawcze; 11) trudności w integracji osób, które otrzymały status
uchodźcy; 12) trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu karnego;
13) alkoholizmu lub narkomanii; 14) zdarzenia losowego i sytuacji kryzysowej; 15) klęski żywiołowej
lub ekologicznej.
15
Liczba osób objętych pomocą społeczną w 2007 roku
1403; 6%
Osoby objęte pomocą społeczną
Pozostali mieszkańcy gminy
21729; 94%
Dane: Ośrodek Pomocy Społecznej Konstancin-Jeziorna
Spośród 23 132 mieszkańców gminy, 1 403 osób skorzystało z systemu pomocy społecznej
w roku 2007. Liczba ta obejmuje również pozostałych członków rodzin osób, którym decyzją
administracyjną przyznano wsparcie.
Za realizację zadań z zakresu pomocy społecznej na terenie gminy Konstancin-Jeziorna
odpowiedzialny jest Ośrodek Pomocy Społecznej. Do jego obowiązków należy:
− prowadzenie diagnostyki jednostkowej i środowiskowej;
− bezpośrednie i pośrednie udzielanie świadczeń (w tym organizowanie opieki i usług
domowych);
− współpraca z organizacjami i instytucjami, a zwłaszcza z samorządem lokalnym;
− aktywizowanie środowiska lokalnego.
Świadczenia przyznawane w ramach zadań zleconych i zadań własnych
(bez względu na ich rodzaj, formę, liczbę oraz źródło finansowania)
2003
2004
2005
2006
2007
świadczenie decyzją
1 374
1 064
1 179
1 021
898
liczba rodzin ogółem
896
710
676
682
622
w tym na wsi
169
98
139
148
128
2 129
1 744
1 707
1 560
1 403
liczba osób którym przyznano
liczba osób w rodzinach
16
Powyższa tabela obrazuje tendencję spadkową w liczbie osób, którym przyznawane są
świadczenia. Należy zastanowić się, jaka jest przyczyna przyznawania świadczeń. Według danych
Ośrodka Pomocy Społecznej powody złej sytuacji życiowej, jakie podają beneficjenci to ubóstwo
jest najbardziej zauważalne /519 osób w rodzinach dotkniętych problemem/. Warto zauważyć, że
od roku 2006 sytuacja nie poprawia się.
Powody trudnej sytuacji życiowej
Ubóstwo
2003
2004
2005
2006
2007
liczba osób
320
278
301
233
235
w tym na wsi
38
35
73
59
58
681
679
727
528
519
Na syndrom głębokiego ubóstwa składa się bezrobocie połączone z niskim poziomem
wykształcenia głowy gospodarstwa domowego, wielodzietność oraz fakt zamieszkania w małych
ośrodkach miejskich oraz na wsi. Wzrost skali ubóstwa w ostatnich latach dokonał się przy
poprawie przeciętnej sytuacji materialnej ogółu społeczeństwa, co świadczy o rosnących
w społeczeństwie nierównościach w sytuacji dochodowej i poziomie życia.
Kontekście
dynamicznego rozwoju gminy i ciągłego napływu nowych mieszkańców /w większości
zatrudnionych/ marginalizowana zostaje kwestia bezrobocia w gminie, które to wskazane zostało,
jako główny powód ubóstwa.
Udzielone świadczenia - zadania zlecone gminie
RAZEM
2003
2004
2005
2006
2007
281
115
81
114
78
liczba osób, którym przyznano decyzją
świadczenie
liczba świadczeń
kwota świadczeń w zł.
X
X
X
X
X
873 513
311 527
277 504
323 277
301 527
liczba rodzin
276
114
80
80
76
562
223
103
100
90
17
Udzielone świadczenia - zadania własne gmin
RAZEM
2003
2004
2005
2006
2007
1 211
1 047
1 161
971
880
liczba osób, którym przyznano decyzją
świadczenie
liczba świadczeń
X
kwota świadczeń w zł.
1 022 939
975 645
1 174 940
1 064 121
920 842
745
695
659
665
604
1 912
1 702
1685
1 543
1 384
liczba rodzin
X
X
X
X
Jak pokazuje powyższa tabela, liczba osób objętych systemem pomocy społecznej ulega
zmianom. Wynika to nie zawsze ze skali pojawiających się problemów społecznych, a przede
wszystkim z ubóstwa. Decydujący wpływ na korzystanie z systemu pomocy społecznej w Polsce
mają regulacje prawne zawarte w ustawie o pomocy społecznej oraz innych aktach normatywnych.
Podstawową przesłanką przyznania świadczeń jest kryterium dochodowe osoby i rodziny.
W tabeli przedstawiono wysokość środków finansowych pozostających w dyspozycji
Ośrodka Pomocy Społecznej, uwzględniając wydatki na zadania własne pochodzące z budżetu
gminy, kwoty na zadania zlecone uzyskane z budżetu państwa. Analizując wysokość nakładów
przeznaczonych na pomoc społeczną w gminie, należy zauważyć, iż nakłady finansowe
przeznaczane na wspomaganie osób i rodzin w latach od 2005 roku stopniowo maleją.
Ogółem wielkość wydatków na udzielane wsparcie w kolejnych latach wyniosła: w roku
2003 – 1.896.452 zł, w roku 2004 – 1.287.172 zł, w 2005 roku –1.452.444 zł, w 2006 roku –
1.387.398 zł, a w roku 2007 – 1.222.369 zł.
18
Wydatki na pomoc społeczną w latach 2003 - 2007
2000000
1500000
1000000
500000
0
2003
2004
2005
2006
2007
Świadczenia pieniężne są preferowaną i najbardziej pożądaną przez beneficjentów formą
pomocy. Na przestrzeni lat 2003-2007 miał miejsce wzrost (2004 r.), a następnie znaczny spadek
(2005 r.) tego rodzaju wsparcia. Analizując możliwości przyznawania przez Ośrodek Pomocy
Społecznej świadczeń finansowych, należy wskazać na podstawowe zasiłki, którymi obecnie są:
zasiłek stały, zasiłek okresowy, zasiłek celowy, specjalny zasiłek celowy, składki na ubezpieczenie
społeczne i zdrowotne oraz pomoc na ekonomiczne usamodzielnienie.
Typ udzielonych świadczeń
RAZEM
2003
2004
2005
2006
2007
liczba osób, którym przyznano decyzją świadczenie
1 211
1 047
1 161
971
880
323
318
318
295
287
Posiłek ogółem
Ubranie
19
271
252
281
253
180
43
41
47
52
55
Usługi opiekuńcze - ogółem
Zasiłek celowy na pokrycie wydatków na świadczenia zdrowotne osobom niemającym dochodu i
możliwości uzyskania świadczeń na podstawie przepisów o powszechnym ubezpieczeniu w NFZ
2
1
0
0
0
Zasiłki celowe na pokrycie wydatków powstałych w wyniku zdarzenia losowego
3
5
7
5
4
1
3
6
4
3
78
20
6
35
0
201
51
18
35
0
1
4
0
6
Sprawienie pogrzebu
Poradnictwo specjalistyczne (prawne, psychologiczne, rodzinne)
liczba rodzin
Interwencja kryzysowa
brak
liczba rodzin
danych
Praca socjalna
liczba rodzin
1 015
93
777
756
711
2 412
217
1 947
1 703
1 592
Większość świadczeń jest przyznawana w drodze decyzji administracyjnej. Beneficjenci
niezadowoleni z uzyskanej pomocy mają prawo odwołać się do Samorządowego Kolegium
Odwoławczego, które, w trybie administracyjnym, może decyzję Ośrodka utrzymać w mocy, uchylić
w części lub całości albo przekazać do ponownego rozpoznania. Ustawa o pomocy społecznej
zawiera zamkniętą listę powodów, dla których każdy mieszkaniec ma prawo skorzystać z systemu
pomocy społecznej. Podstawową przesłanką przyznawania pomocy jest spełnienie wspominanego
wcześniej kryterium dochodowego, informującego o istotnym braku środków do życia, zarówno
w przypadku osoby samotnie gospodarującej, jak i całej rodziny.
Pomimo wypłacania świadczeń pieniężnych, które często są pomocą doraźną, a za każdym
razem instrumentem pasywnym, pracownicy Ośrodka Pomocy Społecznej zauważają potrzebę
20
stosowania aktywnych instrumentów tj. np. szkoleń, kursów i porad doradcy zawodowego dla osób
poszukujących pracy. W siedzibie ośrodka funkcjonował Klub Pracy, jednak z powodów
niezależnych od pracowników /nowe obowiązki pracowników socjalnych, brak szkoleń
i przygotowania pracowników oraz głównie brak warunków lokalowych/ inicjatywa ta nie przynosi
pożądanych rezultatów.
3. KWESTIA DZIECI I MŁODZIEŻY
Polityka społeczna zajmuje się dziećmi i młodzieżą, jako grupami wymagającymi
szczególnej troski i ochrony. Działalność ta polega przede wszystkim na ochronie ich praw,
wyrównywaniu szans życiowych poprzez ułatwienie dostępu do oświaty, służby zdrowia,
wypoczynku oraz asekurowaniu w obliczu ryzyka życiowego.
Ważną kwestią jest również
aktywizacja zawodowa młodzieży wchodzącej na rynek pracy
System wsparcia organizują instytucje państwowe, samorządy, organizacje pozarządowe.
Na system ten składają się:
• domy pomocy społecznej dla dzieci specjalnej troski,
• pogotowia opiekuńcze,
• domy dziecka,
• ośrodki szkolno-wychowawcze dla dzieci i młodzieży,
•
ogniska wychowawcze – placówki środowiskowe zapobiegające niedostosowaniu społecznemu
i osamotnieniu dzieci i młodzieży oraz zapewniające pomoc rodzicom mającym trudności
w wychowaniu dzieci,
• wioski dziecięce,
• ośrodki adopcyjno-opiekuńcze,
• rodziny zastępcze,
• rodzinne domy dziecka,
21
• młodzieżowe ośrodki wychowawcze.
Wszystkie te placówki wyrównują szanse dzieci i młodzieży, niemniej dziecko, dla pełnego
i harmonijnego rozwoju swojej osobowości, powinno wychowywać się w środowisku rodzinnym,
w atmosferze szczęścia, miłości i zrozumienia.
W szkołach na terenie gminy uczą się dzieci z zarówno z rodzin zamożnych, jak
i niezamożnych, ponadto kilkanaście z domów dziecka. Duża liczba dzieci i młodzieży z bogatych
rodzin uczęszcza do szkół do Warszawy. Zespół badawczy /na podstawie wywiadów
przeprowadzonych z pielęgniarkami środowiskowymi/ wskazuje na problem niedożywienia dzieci.
Średnio 50 z 600 uczniów Zespołu Szkół nr 3, miesięcznie otrzymuje bezpłatne posiłki finansowane
przez OPS. Ponadto w szkole odbywa się akcja picia mleka. Kolejnym problemem jest alkoholizm
pojawiający się w rodzinach uczniów i agresja rodziców wynikająca z nieumiejętności radzenia
sobie z dziećmi, z rozwiązywaniem problemów wychowawczych. Rodzice nie umieją korzystać
z pomocy OPSu, nie wiedzą jak nimi rozporządzać. Problem narkomanii /niedostrzegany
i bagatelizowany w danych OPS i ankietach/ szerzy się wśród młodych ludzi. Narkomania dotyka
też rodziny zamożne, które w pogoni za pieniądzem nie mają czasu na wychowywanie dzieci i te
sięgają po różnego rodzaju używki. W Konstancinie znajduje się Ośrodek Uzależnień, z którego
korzysta wiele osób.
Pracownicy szkół oraz pielęgniarki środowiskowe, jako kolejny problem wskazują brak
oferty świetlic środowiskowych dla dzieci i młodzieży.
Analizując potrzeby dzieci i młodzieży, wskazano na konieczność zapewnienia
alternatywnych form spędzania czasu wolnego (zwiększenie liczby godzin zajęć pozalekcyjnych,
dofinansowywanie
wypoczynku
letniego,
tworzenie
świetlic
środowiskowych
i socjoterapeutycznych), potrzebę podnoszenia świadomości i umiejętności wychowawczych
rodziców, propagowania prospołecznych norm, wartości i zasad moralnych, nieodzowność
przeciwdziałania patologiom, zintensyfikowania działań profilaktycznych w zakresie uzależnień oraz
agresji i przemocy, konieczność wyrównywania szans edukacyjnych dzieci oraz zwiększenia
pomocy psychologiczno-pedagogicznej i materialnej.
22
4. KWESTIA OSÓB BEZROBOTNYCH
Statystyki dotyczące bezrobocia w znacznym stopniu zniekształcają obraz zjawiska ze
względu na duży stopień tzw. bezrobocia utajonego oraz powszechności „pracy na czarno”.
Bezrobocie powoduje, iż standard życia wielu ludzi stale się obniża i rozszerza się obszar patologii
społecznej.
Bezrobotnym, zgodnie z definicją ustawową, jest osoba pozostająca bez pracy, ale
jednocześnie zdolna i gotowa do jej podjęcia w pełnym wymiarze czasu. Bezrobocie, przyczyniając
się do zubożenia materialnego, w bezpośredni sposób wpływa na poziom życia rodzin, wywierając
negatywne skutki, zwłaszcza w postaci:
1 • dezintegracji rodziny,
2 • zmniejszenia siły wsparcia emocjonalnego i solidarności pomiędzy członkami rodziny,
3 • zwiększenia ryzyka zaistnienia patologii życia społecznego.
Długookresowe bezrobocie ma wpływ na ekonomiczną i psychospołeczną sferę życia
człowieka bezrobotnego oraz jego rodzinę. Jednym z pierwszych skutków utraty pracy jest
obniżenie standardu życia rodziny, także wtedy, gdy otrzymywane są świadczenia kompensujące
płacę. Sytuacja materialna osób dotkniętych bezrobociem zależy od ich standardu życia w czasie
trwania zatrudnienia, a zwłaszcza od posiadanych dóbr trwałego użytku, oszczędności i długów.
Duże znaczenie ma poziom, od którego zaczyna się proces degradacji ekonomicznej
i społecznej. W najbardziej dramatycznej sytuacji są rodziny świadczeniobiorców pomocy
społecznej, które od dawna korzystały z systemu wsparcia socjalnego z powodu np. niskich
dochodów, wielodzietności, inwalidztwa. Trudności finansowe w takich rodzinach prowadzą do
drastycznych ograniczeń wydatków nawet na podstawowe potrzeby bytowe.
Problem bezrobocia dotyczy nie tylko osoby nim dotkniętej, lecz także całej rodziny.
Pogorszenie stanu funkcjonowania rodziny jest proporcjonalne do okresu pozostawania bez pracy,
co przejawia się problemami opiekuńczo-wychowawczymi, przemocą czy zanikiem autorytetu
rodzicielskiego. Może także prowadzić do rozpadu rodziny. W tych okolicznościach pojawia się
również groźba przyjmowania przez dzieci negatywnych wzorów osobowych, a w konsekwencji
dziedziczenia statusu bezrobotnego.
23
Stała liczba bezrobotnych świadczeniobiorców powoduje przyrost ilości zadań z zakresu
pomocy społecznej oraz zwiększenie puli wydatków na udzielanie pomocy. Sytuacja taka wymusza
również konieczność dostosowania dotychczasowych form działania do nowych potrzeb. Ponieważ
możliwości budżetu państwa i samorządu lokalnego są ograniczone, podstawowego znaczenia
w pomocy w wychodzeniu z bezrobocia nabiera praca socjalna, która przyjmuje zróżnicowane
formy.
Bezrobocie
2003
2004
2005
2006
2007
ogółem
292
253
329
236
231
w tym na wsi
79
45
79
63
56
762
580
929
620
621
Powyższa tabela ukazuje ilość osób bezrobotnych korzystających z pomocy społecznej
w badanej gminie. Obserwujemy stabilizację liczby bezrobotnych w latach 2006 – 2007. Według
danych GUS w 2007 roku zarejestrowanych jako bezrobotnych było 743 osoby.
BEZROBOCIE
Bezrobotni zarejestrowani wg płci
ogółem
osoba
743
mężczyźni
osoba
413
kobiety
osoba
330
Dane: Główny Urząd Statystyczny 2008
Niepokojący
jest
wpływ bezrobocia
na zachowania
patologiczne.
Szczególnie
niebezpiecznym zjawiskiem staje się przemoc w rodzinie. Długie pozostawanie bez pracy stymuluje
procesy dezintegracji życia rodzinnego. Przymusowa bezczynność zawodowa i nieuregulowany
tryb życia wyzwalają zachowania dewiacyjne, skierowane na rodzinę i lokalne środowisko
społeczne. Negatywne emocje związane z sytuacją bezrobocia przenoszone są na najbliższych –
ofiarami przemocy i złego traktowania są najczęściej kobiety i dzieci.
24
5. KWESTIA UZALEŻNIEŃ
Problemy wynikające z picia alkoholu i zażywania narkotyków stanowią obecnie jedną
z poważniejszych kwestii społecznych. Zjawisko to ma istotny wpływ zarówno na poczucie
bezpieczeństwa społecznego (wzrasta liczba nieletnich nietrzeźwych sprawców przestępstw, ale
również nieletnich nietrzeźwych ofiar), jak również ogólny stan zdrowia populacji, zdolność do
konkurencji na coraz bardziej wymagającym rynku pracy, a także na relacje interpersonalne
z rówieśnikami i środowiskiem rodzinnym.
Liczba osób uzależnionych od alkoholu i innych substancji psychoaktywnych jest trudna do
ustalenia. Z jednej strony możemy się opierać na danych szacunkowych ustalonych dla populacji,
m.in. przez Państwową Agencję Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, które prezentuje
poniższe zestawienie, z drugiej na danych przedstawianych przez poszczególne instytucje
podejmujące kwestie uzależnień w swej działalności statutowej.
ALKOHOLIZM
2003
2004
2005
2006
2007
ogółem
157
161
139
78
115
w tym na wsi
36
27
32
14
19
367
335
307
156
228
ogółem
16
10
5
6
9
w tym na wsi
0
0
0
0
0
47
31
17
16
24
NARKOMANIA
Według przedstawicieli instytucji związanych z systemem pomocy społecznej /przedstawiciele
parafii, szkół, straży miejskiej, policji, jednostek służby zdrowia/ największymi problemami
społecznymi w gminie są alkoholizm i narastająca narkomania /szczególnie wśród dzieci
25
i młodzieży/. Brak odzwierciedlenia tych problemów w danych Ośrodka Pomocy Społecznej jest
wynikiem nie kwalifikowania osób dotkniętych problemem alkoholowym, lub narkotycznym, jako
beneficjentów pomocy Ośrodka Pomocy Społecznej (w przypadku, gdy nie kwalifikują się do
pobierania zasiłków z innych tytułów).
Pracownicy Ośrodka Pomocy Społecznej współpracują z osobami z w/w problemami
i pomagają, kierując ich do specjalistycznych ośrodków, np. Punktu Konsultacyjnego
prowadzonego przez Gminną Komisję ds. Rozwiązywania Problemów Alkoholowych czy też do
Centrum Interwencji Kryzysowej.
Pracownicy Ośrodka Pomocy Społecznej potwierdzają, pomimo braku prowadzonej
ewidencji osób uzależnionych od alkoholu czy narkotyków, że problem uzależnień w gminie jest
bardzo dużym problemem.
Definiując problem alkoholizmu, przyjmuje się, że jest to całokształt problemów związanych
z używaniem napojów alkoholowych. Rozumie się przez to zarówno upośledzenie decyzji
dotyczących rozpoczynania picia alkoholu, jak i polegających na niemożności przerwania picia
alkoholu. Problem alkoholizmu rozpatrywany jest w dwóch płaszczyznach:
1 • jako choroba alkoholowa (utrata kontroli picia, niemożność utrzymania się w abstynencji);
2 • jako zagadnienie spożycia napojów alkoholowych i akceptowanych przez społeczeństwo
wzorów picia, co stwarza konieczność poszukiwania alkoholu.
Punkt Konsultacyjny ds. Rozwiązywania Problemów Alkoholowych
W Punkcie Konsultacyjnym pomoc mogą otrzymać osoby uzależnione od alkoholu
i narkomani. Terapeuci udzielają ponad 2 tysiące porad w ciągu roku. W Punkcie Konsultacyjnym
znajduję się telefon zaufania i możliwość indywidualnych spotkań z terapeutami. Cyklicznie
odbywają się spotkania uzależnionych (każda grupa raz w tygodniu):
- grupa motywacyjna
- grupa wsparcia dla osób uzależnionych
- grupa wsparcia dla osób współuzależnionych (wspieranie rodzin),
26
W Punkcie znajduję się również samopomocowy Klub Abstynenta, który pomaga osobom
uzależnionym zachować abstynencje poprzez różnego rodzaju formy aktywności np. wspólne
wycieczki, imprezy, zajęcia rozrywkowe. W spotkaniu jednej grupy uczestniczy od 15 do 20 osób.
Punkt pomaga w kierowaniu uzależnionych do ośrodków stacjonarnych i na hospitalizację.
Terapeuta Punktu Konsultacyjnego uważa, że uzależnienie od alkoholu i narkomania to
główne problemy społeczne Gminy Konstancin. Wspomniał również o „trójkącie”. Wymienił trzy
miasta, w których problem ten jest bardzo widoczny-Góra Kalwaria, Piaseczno i Konstancin
Jeziorna.
Aby eliminować niekorzystny wpływ alkoholizmu na społeczność gminy, konieczne jest
prowadzenie działań o charakterze profilaktycznym oraz różnych form promocji zdrowego stylu
życia. Ważną rolę odgrywają w tym procesie uchwalane corocznie programy profilaktyki
i rozwiązywania problemów alkoholowych oraz podejmowane przez Gminną Komisję do spraw
Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w ramach przysługujących jej uprawnień działania.
6. KWESTIA PRZESTĘPCZOŚCI
Przestępczość jest jednym z tych zjawisk społecznych, które odciskają dotkliwe piętno na
funkcjonowaniu lokalnej społeczności. Jest to margines życia społecznego, ale intensywność
zdarzeń oraz częstotliwość, z jaką występują, mogą mieć wpływ na formowanie się postaw
i zachowań ludzi tworzących społeczność gminy Konstancin-Jeziorna.
LATA
OGÓLNA ILOŚĆ STWIERDZONYCH PRZESTĘPSTW
2004
815
2005
559
2006
416
2007
409
2008 do 11.06.2008
237
Dane: Komisariat Policji w Konstancinie Jeziornej – Rewir Dzielnicowych
27
Analizując problematykę przestępczości na terenie badanej gminy zauważyć należy spadek
poziomu przestępczości, który można zdefiniować na średnim poziomie skali zagrożenia. Analiza
stanu zagrożenia, która jest prowadzona na bieżąco przez Rewir Dzielnicowych, obrazuje jednak,
że niektóre kategorie przestępstw występują w znacznych rozmiarach /przestępstwa drogowe – nie
dotyczy problematyki ujętej w strategii/.
Z danych Komendy Policji i wywiadu z przełożonym dzielnicowych wynika, że niepokojący
jest fakt rosnącej liczby czynów przestępczych wśród nieletnich.
28
7. IDENTYFIKACJA NAJWAŻNIEJSZYCH PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH NA TERENIE GMINY
Identyfikacja problemów społecznych jest jednym z najważniejszych elementów każdego
postępowania diagnostycznego, mającego określić zasadnicze problemy i ewentualne kierunki ich
rozwiązywania. Podstawowym narzędziem badawczym, za pomocą, którego identyfikowano
problemy społeczne gminy, były wywiady pogłębione i tematyczne spotkania fokusowe z osobami
mającymi wpływ na kształt lokalnej polityki społecznej, oraz z osobami, które posiadają
doświadczenie w pracy z klientami i otoczeniem ośrodka pomocy społecznej.
W toku prowadzonych studiów i analiz zespół badawczy opracował wykaz problemów
i kwestii, które posłużą, jako podstawa do formułowania celu strategicznego strategii i celów
szczegółowych. Poniższe problemy ukazują formę prowadzenia polityki społecznej w gminie
Konstancin-Jeziorna.
Problemy i kwestie społeczne – w kierunku prowadzenia polityki społecznej:
•
Za najważniejsze problemy w gminie uznano bezrobocie, powodujące ubożenie
mieszkańców, oraz uzależnienia, które z coraz większą intensywnością dotykają ludzi
młodych (alkohol, narkotyki). Problemy te, silnie ze sobą skorelowane, według
badanych z coraz większą intensywnością dotykają mieszkańców gminy
i w niedalekiej przyszłości mogą być jeszcze bardziej odczuwalne. Zwrócono również
uwagę na kwestię pomocy osobom starszym oraz dzieciom pochodzącym z rodzin
ubogich, dotkniętych bezrobociem i problemem uzależnień (m.in. pomoc w zakresie
edukacji), ograniczoną liczbę mieszkań socjalnych, przybierające coraz większe
rozmiary agresję i przemoc wśród młodzieży.
•
Kolejnym problemem jest postępująca dezintegracja społeczna i rozwarstwienie.
Podział gminy na tereny zamieszkałe przez bogatą ludność napływową i dynamicznie
rozwijającą
się
infrastrukturę
mieszkaniową,
gdzie
przeciwwagę
stanowią
marginalizowane grupy zagrożone wykluczeniem społecznym, których problemy są
oceniane, jako marginalne. Zauważyć można pozorny obraz bogatej dobrze
29
rozwijającej się gminy, gdzie jednostki wykluczenia lub zagrożenia wykluczeniem
społecznym są śladowe.
• Brak miejsc i wydarzeń kulturalno-społecznych integrujących środowisko.
•
Problem przestępczości nieletnich – działania prewencyjne niedostateczne.
Propozycja współpracy – wspólnych programów policji, straży miejskiej, ośrodka
pomocy społecznej i pracowników świetlic środowiskowych na terenie gminy.
• Kwestia przemocy w rodzinie.
•
Brak współpracy międzysektorowej w zakresie pomocy społecznej /brak przepływu
informacji pomiędzy instytucjami i organizacjami sektora pomocy społecznej, wiele
źródeł danych – niespójne informacje/. Badani wykazują silną potrzebę utworzenia
koalicji międzysektorowej na rzecz rozwiązywania problemów społecznych.
•
Pasywna polityka społeczna - brak instrumentów aktywizujących bezrobotnych, brak
oferty współpracy i wsparcia dla młodzieży.
Za szczególnie narażone uznano osoby bezrobotne i ich rodziny oraz dzieci
i młodzież pochodzące z rodzin dysfunkcyjnych. Kolejne grupy dotknięte lokalnymi
problemami społecznymi stanowią ludzie z zaburzeniami psychicznymi. Do grona
narażonych zaliczono również osoby samotnie wychowujące dzieci rodziny wielodzietne,
patologiczne, tj. dotknięte problemem uzależnień i przemocą domową, ludzi ubogich,
niezaradnych życiowo.
Ważną kwestią jest również funkcjonowanie Ośrodka Pomocy Społecznej, którego
pracownicy postulują wsparcie szkoleniowe z zakresu kontraktów socjalnych, praktyki
aplikowania o środki zewnętrzne oraz zarządzania finansami. Rola Ośrodka to również
działania aktywizujące społeczność lokalną, jednak niezbędne są tu dodatkowe nakłady
finansowe oraz zatrudnienie pracowników. Z uwagi na realizację projektów systemowych
finansowanych ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego, niezbędne jest
prawidłowe przygotowanie pracowników do procesu aplikowania i realizacji projektów.
30
Sumując uzyskane informacje i nakładając wyniki diagnozy na zakres możliwości
kompetencyjnych samorządu, możemy wskazać najważniejsze obszary problemowe, których
rozwiązanie powinno stać się przedmiotem działań samorządu lokalnego, a jest treścią części
programowej niniejszego dokumentu. Zespół przygotowujący dokument uznał, że obszarami
problemowymi, dla których należy zaprogramować działania, są w pierwszej kolejności kwestie
dotykające osoby zagrożone wykluczeniem społecznym, a wśród nich grupy najbardziej narażone
na marginalizację, tj. osoby ubogie, uzależnione od alkoholu, bezrobotne.
Równie ważna jest rodzina, którą należy wzmocnić tak, by w skuteczniejszy sposób mogła
opierać się kryzysom powodowanym przez czynniki i kwestie zewnętrzne, takie jak np. bezrobocie,
czy też czynniki wewnętrzne, powodujące rozpad pożycia, np. problem alkoholowy. W pośredni
sposób na funkcjonowanie lokalnej społeczności wpływa również kondycja i działalność ośrodka
pomocy społecznej oraz system monitorowania i oceny pojawiających się problemów społecznych.
Tworząc politykę społeczną na poziomie lokalnym zgodnie z zasadami pomocniczości
i partycypacji społecznej nie sposób nie dostrzec tych kwestii w dokumencie programowym
i wskazać dla nich właściwych możliwości rozwoju.
31
CZĘŚĆ PROGRAMOWA
W tej części strategii zawarte są programy szczegółowe
polityki i pomocy społecznej, przeznaczone do realizacji na terenie
gminy. Zostały one ujęte w formie misji, celów szczegółowych
i kierunków działań.
32
CZĘŚĆ III
PROGRAMOWANIE
W tej części strategii zawarte są programy szczegółowe polityki i pomocy społecznej,
przeznaczone do realizacji na terenie gminy. Zostały one ujęte w formie misji, celów strategicznych,
celów szczegółowych i kierunków działań. Programowanie obejmuje cezurę czasową 2008 – 2020
(w szczególności okres 2008 – 2013 z uwagi na możliwość realizacji celów /wyników
programowania/ ze środków Unii Europejskiej).
Zidentyfi
kowane
problem
y
społecz
ne
Inne
dokumenty
strategiczne
Programowanie
rozwiązywania problemów
społecznych
Możliwości
finansowe i
organizacyjn
e
Zadania
samorz
ądu
gminne
go
Powyższy wykres przedstawia związek zidentyfikowanych w procesie badawczym
problemów społecznych z czynnikami, które należy brać pod uwagę w programowaniu działań
służących rozwiązywaniu problemów społecznych środowiska lokalnego. Oczywiście wpływ
poszczególnych czynników jest złożony i niejednorodny. Największe znaczenie przy projektowaniu
działań mają możliwości kompetencyjne samorządu lokalnego oraz warunki finansowe, nieco
mniejsze, choć także istotne, inne dokumenty strategiczne omówione w części wstępnej.
33
SOLIDARNIE, AKTYWNIE, LOKALNIE, WSPÓLNIE KU INTEGRACJI KONSTANCINA
MISJA
Opis misji:
Misją strategii i instytucji ją realizujących jest realizacja poniższych celów strategicznych na
podstawie diagnozy. Strategia wyznacza rolę ośrodka, jako instytucji animującej i wspierającej oraz
integrującej środowisko lokalne. Ośrodek Pomocy Społecznej, w oparciu o niniejszą strategię
winien być liderem i inicjatorem współpracy partnerskiej na terenie gminy. Współpraca ta
owocować będzie wspólnymi przedsięwzięciami /pikniki, kampanie, wydarzenia kulturalno integracyjne/,
jak
również
wypracowaniem
innych
dokumentów
strategicznych.
Przy
zaangażowaniu dodatkowych środków finansowych Ośrodek przedstawi i stopniowo realizować
będzie ofertę dla klientów pomocy społecznej. Rolą Ośrodka będzie również kreowanie aktywnej
polityki społecznej w gminie.
Drugim wymiarem misji jest wypracowanie zestawu instrumentów zapobiegających
i niwelujących zjawisko bezrobocia na terenie gminy oraz jego skutki tj. ubóstwo, dysfunkcje
społeczne problemy w rodzinach.
Misją strategii jest przede wszystkim kompleksowe rozwiązywanie kwestii społecznych oraz
działania profilaktyczne w obszarach wskazanych w Diagnozie niniejszej Strategii: brak integracji
i marginalizacja grup zagrożonych wykluczeniem społecznym, bezrobocie wśród mieszkańców –
klientów pomocy społecznej, animacja współpracy partnerskiej na rzecz rozwiązywania problemów
społecznych, opieka nad dzieckiem i rodziną.
34
CELE STRATEGICZNE:
Cel strategiczny 1:
Integracja z lokalną społecznością osób zagrożonych marginalizacją
społeczną
SOLIDARNIE
Cele szczegółowe:
1. Ograniczanie ubóstwa i zapewnienie bezpieczeństwa socjalnego osobom najuboższym.
2. Przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu oraz wspieranie osób i rodzin zagrożonych
marginalizacją i wykluczeniem.
3. Animacja i organizacja wspólnych kampanii, imprez pikników służących wspólnemu
obcowaniu różnych grup społecznych.
4. Umożliwienie osobom niepełnosprawnym pełnego udziału w życiu społecznym.
Rekomendacje i kierunki działań
• Udzielanie pomocy materialnej zgodnie z ustawą o pomocy społecznej, innymi
ustawami i uchwałami Rady Miejskiej.
• Opracowywanie co roku bilansu potrzeb w zakresie pomocy społecznej.
• Badanie i monitorowanie bezpieczeństwa socjalnego osób korzystających ze wsparcia
materialnego.
•
Rozwijanie szeroko rozumianego poradnictwa dla osób długotrwale korzystających
z pomocy społecznej, w tym tworzenie biur porad społecznych, przeciwdziałanie
bezradności tej grupy osób.
• Realizowanie programów służących zaspokajaniu podstawowych potrzeb dzieci z rodzin
ubogich – dożywianie w szkołach, wyprawka szkolna, dopłata do przedszkola,
35
wypoczynek wakacyjny bilety na imprezy sportowe i kulturalne (również z dziećmi
zamożnymi, tak, aby nie tworzyć podziałów).
• Współpraca z organizacjami pozarządowymi w zakresie pomocy materialnej dla rodzin
będących w trudnej sytuacji życiowej oraz innych form wsparcia tych rodzin.
• Wspieranie programów propagujących i promujących wśród środowisk zagrożonych
utratą bezpieczeństwa socjalnego postaw aktywnych, pomocy sąsiedzkiej, inicjowanie
powstania grup samopomocy.
• Przeciwdziałanie wszelkim formom dyskryminacji w środowisku lokalnym ludzi biednych
i zagrożonych wykluczeniem społecznym (praca socjalna, kampanie medialne).
• Wspólne działania na poziomie świetlic – aktywizujące i integrujące młodzież z różnych
środowisk.
•
Podnoszenie świadomości społecznej na temat osób niepełnosprawnych oraz ich praw
i uprawnień, w szczególności poprzez rozpowszechnianie informacji o prawach
i uprawnieniach osób niepełnosprawnych oraz dostępnych formach pomocy za
pośrednictwem Internetu i mediów lokalnych (prasa, radio, telewizja kablowa).
• Organizowanie spotkań z przedstawicielami organizacji pozarządowych, działających na
rzecz osób niepełnosprawnych, oraz spotkań indywidualnych z organizacjami
pozarządowymi celem bieżącej wymiany doświadczeń.
• Zapewnienie osobom niepełnosprawnym dostępu do opieki medycznej i rehabilitacji
poprzez zwiększenie dostępu osób niepełnosprawnych do opieki medycznej i zabiegów
rehabilitacyjnych poprzez opracowanie bazy informacyjnej świadczeniodawcach,
udzielanych zabiegach i warunkach korzystania z nich.
• Bieżące
informowanie
niepełnosprawnych
o
możliwościach
dofinansowania
uczestnictwa osób niepełnosprawnych i ich opiekunów w turnusach rehabilitacyjnych
oraz możliwościach zakupu sprzętu rehabilitacyjnego.
• Zapewnienie osobom niepełnosprawnym prawa do życia w środowisku wolnym od
barier funkcjonalnych, w tym w szczególności poprzez kontynuację łamania barier
architektonicznych w miejscach publicznych.
36
•
Wspieranie rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych poprzez systematyczną
współpracę z Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie oraz Powiatowym Urzędem
Pracy i informowanie środowiska istniejących możliwościach zatrudnienia.
Cel strategiczny 2:
Redukowanie bezrobocia i wsparcie osób pozostających bez zatrudnienia
AKTYWNIE
Cele szczegółowe:
1. Monitoring socjalny – wypracowanie form postępowania wobec osób w sytuacji
kryzysowej długotrwałego pozostawania bez pracy.
2. Rozwijanie aktywnych form pomocy osobom bezrobotnym, w tym szczególnie
bezrobotnym długotrwale i kobietom.
• Objęcie pracą socjalną osób długotrwale bezrobotnych, tak by zachęcać je do
systematycznego poszukiwania zatrudnienia. W szczególności należy dążyć do
udzielenia osobom bezrobotnym wszechstronnej pomocy w zakresie: poradnictwa,
zapoznania z aktywnymi technikami poszukiwania pracy.
• Objęcie pomocą materialną rodzin dotkniętych problemem bezrobocia.
• Współpraca pracowników socjalnych i doradców zawodowych w zakresie organizacji
szkoleń i zmiany kwalifikacji osób bezrobotnych.
• Współudział w programach realizowanych z Europejskiego Funduszu Społecznego
przez instytucje rynku pracy.
• Stała współpraca z Powiatowym Urzędem Pracy w zakresie rozwoju form zatrudnienia
na terenie miasta:
o organizowanie prac społecznie użytecznych,
37
o organizowanie prac interwencyjnych i robót publicznych,
o promowanie klubów pracy i szkoleń.
• Bieżący monitoring ofert programowych i ewentualne opracowanie projektów mających
na celu rozwiązywanie problemu bezrobocia, w szczególności wśród kobiet i osób
długotrwale bezrobotnych.
• Tworzenie przez władze na terenie miasta sprzyjającego klimatu dla organizacji
pozarządowych mogących zorganizować Klub lub Centrum Integracji Społecznej.
• Tworzenie na terenie miasta sprzyjającego klimatu dla potencjalnych inwestorów,
mogących tworzyć nowe miejsca pracy.
• Wsparcie organizacyjne dla powstania Centrum Integracji Społeczności Lokalnej.
Cel strategiczny 3:
Partnerska współpraca międzysektorowa w celu zapobiegania i niwelowania
problemów społecznych
LOKALNIE
Cele szczegółowe:
1. Animacja i zawiązanie partnerstwa międzysektorowego z wykorzystaniem potencjałów
członków partnerstwa.
•
Uczestnicy partnerstwa: władze gminne, Ośrodek Pomocy Społecznej,
organizacje pozarządowe, szkoły, biblioteki, przedsiębiorcy, organizacje,
wolontariusze, kościół i inne.
• Wypracowanie wspólnych kierunków działań oraz mapy problemów społecznych na
terenie gminy.
• Realizacja strategii partnerstwa.
38
• Systematyczna współpraca.
Cel strategiczny 4:
Budowa zintegrowanego systemu profilaktyki i rozwiązywania problemów
uzależnień dla młodzieży, rodzin i innych wymagających interwencji grup.
WSPÓLNIE I DLA KAŻDEGO
Cele szczegółowe:
1. Zapobieganie powstawaniu nowych problemów uzależnień.
2. Zmniejszanie rozmiarów problemów, które aktualnie występują.
3. Zwiększenie zasobów niezbędnych do radzenia sobie z już istniejącymi problemami.
4. Przeciwdziałanie przemocy domowej.
• Promowanie zdrowego stylu życia, wolnego od nałogów.
• Kontynuowanie form profilaktyki, kierowanej w szczególności do dzieci i młodzieży.
• Budowanie skutecznych form kontroli prawnej i społecznej nad szkodliwymi formami
postępowania osób nadużywających alkoholu.
• Zwiększenie skuteczności i dostępności pomocy terapeutycznej i rehabilitacyjnej dla
osób uzależnionych i zagrożonych uzależnieniem.
• Zwiększanie świadomości osób młodych odnośnie zagrożeń wynikających ze
stosowania używek.
• Zwiększenie skuteczności pomocy dla ofiar przemocy domowej, m.in. poprzez
zintegrowany program działań – opracowanie programu.
•
Przeciwdziałanie narkomanii – opracowanie programu, który może być częścią
przyjmowanego corocznie przez Radę Gminy Programu Profilaktyki i Rozwiązywania
Problemów Alkoholowych, zawierającego szczegółowe działania w tym zakresie.
39
MONITORING I EWALUACJA
Monitoring i ewaluacja zapisów strategicznych polegają na systematycznej ocenie
realizowanych działań oraz modyfikacji kierunków działania w przypadku istotnych zmian
społecznych, które mogą pojawić się poprzez zmianę regulacji prawnych czy też narastanie
poszczególnych dolegliwości społecznych. Całościowa ocena wymaga odpowiedzi na pytania
o zgodność ocenianej polityki z przyjętymi wartościami i zasadami. Ewaluacja jest działalnością
z natury normatywną, gdyż z jednej strony wykorzystuje się w niej istniejące normy, z drugiej
zaś w jej wyniku mogą pojawić się propozycje wprowadzenia nowych norm i procedur. Jest
także działalnością instrumentalną, ponieważ jej podstawowym celem jest dostarczenie
podmiotom polityki społecznej praktycznej wiedzy potrzebnej przy podejmowaniu decyzji.
Elementami skutecznego monitoringu i ewaluacji będą przede wszystkim:
1. Zespół wdrażający strategię. Zespół powinien zostać powołany przez burmistrza
odrębnym zarządzeniem, a w jego skład mogą wejść m.in.: zastępca burmistrza, dyrektor
Ośrodka Pomocy Społecznej oraz inne osoby wskazane przez burmistrza /np. w kwestiach
spornych niezależny ekspert zewnętrzny/.
2. Roczna ocena wdrażania strategii. Zespół wdrażający strategię winien się zbierać
przynajmniej raz w roku i ocenić poziom wdrażania poszczególnych celów i kierunków
działań. Zespół swoją ocenę powinien przekazać burmistrzowi i radzie, sugerując przyjęcie
proponowanych rozwiązań, np. programów celowych.
40
WSKAŹNIKI STOPNIA EFEKTYWNOŚCI REALIZACJI STRATEGII
W obszarze polityki społecznej dysponujemy stosunkowo szeroką gamą wskaźników
społecznych, za pomocą, których możemy skutecznie oceniać poziom wdrażanych w wybranym
sektorze zmian. Zespół wdrażający strategię będzie mógł korzystać z szerokiego wachlarza
wskaźników odzwierciedlających ważne wartości zakładane do osiągnięcia i ukierunkowujące
proces rozwoju.
1. W obszarze dotyczącym ludności:
− przyrost naturalny na 1.000 osób,
− saldo migracji na 1.000 osób.
2. W obszarze dotyczącym rynku pracy:
− udział zarejestrowanych bezrobotnych w ogólnej liczbie czynnych zawodowo,
− udział bezrobotnych do 30. roku życia w ogólnej liczbie bezrobotnych,
− liczba poszukujących pracy na jedno wolne miejsce pracy.
3. W obszarze dotyczącym dochodów i wydatków ludności:
− dochody do dyspozycji gospodarstw domowych,
− dochody na 1 osobę w podstawowych typach gospodarstw domowych,
− odsetek osób żyjących w ubóstwie,
− głębokość ubóstwa,
− udział gospodarstw domowych oceniających swoją sytuację, jako złą lub bardzo złą.
4. W obszarze dotyczącym oświaty i wykształcenia:
− liczba ludności z wykształceniem wyższym na 1.000 osób w wieku 25 lat i więcej,
− liczba ludności z wykształceniem co najmniej średnim na 1.000 osób w wieku 20 lat i więcej.
Wskaźniki – instrumenty polityki społecznej, za pomocą, których cele mogą być osiągnięte lub
które mogą wspomagać procesy osiągania celów. Są to m.in. procentowe udziały:
• osób dotkniętych problemami alkoholowymi korzystających z pomocy w tym zakresie w
ogóle osób dotkniętych tymi problemami,
41
• osób dotkniętych problemami alkoholowymi należących do klubów AA itp. w ogóle osób
dotkniętych tymi problemami,
• młodzieży wyedukowanej w zakresie zagrożeń alkoholowych w ogóle młodzieży,
• młodzieży wyedukowanej w zakresie zagrożeń związanych z narkotykami w ogóle
młodzieży,
•
osób dotkniętych problemami narkomanii korzystających z pomocy w tym zakresie
w ogóle osób dotkniętych tymi problemami,
• osób dotkniętych problemami ubóstwa korzystających z pomocy w tym zakresie w ogóle
osób dotkniętych tymi problemami,
•
osób dotkniętych problemami dotyczącymi niepełnosprawności korzystających
z pomocy w tym zakresie w ogóle osób dotkniętych tymi problemami.
Powyższe wskaźniki są w większości dostępne w zbiorach statystyki publicznej oraz
w zasobach informacyjnych instytucji zajmujących się pomocą społeczną. Część danych może
być zbierana okresowo poprzez badania ankietowe wśród mieszkańców gminy oraz
w kluczowych dla rozwiązywania problemów społecznych instytucjach. Ostateczny kształt
systemu monitoringu powinien zostać skorelowany z projektami, które będą realizowane
w ramach strategii. Najpowszechniej wskaźniki lokalnej efektywności osiąganych celów są
pogrupowane wokół najważniejszych obszarów realizacyjnych strategii i odnoszą się do
poszczególnych zagadnień. Podstawowymi wskaźnikami, jakie mogą być przyjęte dla pomiaru
efektywności wdrażania strategii, są wskaźniki ekonomiczne i społeczne.
Ekonomiczne:
stopień poniesionych nakładów, koszty jednostkowe uzyskania efektu, ilość środków
finansowych przeznaczonych na realizację danego projektu.
Społeczne:
liczba programów i projektów socjalnych zrealizowanych w odniesieniu do poszczególnych
celów strategicznych, liczba uczestników szkoleń i warsztatów, ocena wartości merytorycznej
realizowanych projektów, inicjatywy społeczne w obszarze aktywizacji i integracji społecznej,
liczba osób usamodzielnionych.
42
CECHY PROGRAMÓW I PROJEKTÓW
Strategia integracji i rozwiązywania problemów społecznych będzie skuteczna, o ile
przedstawiciele samorządu lokalnego znajdą zasoby umożliwiające budowę i realizację
programów celowych zgodnych z przyjętymi kierunkami działań. Programy można realizować
w okresach rocznych, dłuższych lub krótszych, w zależności od charakteru danego projektu.
Przy budowie projektów znaczenie będą miały środki, które Rada Gminy rocznie będzie
przeznaczała na ten cel. Projekty winny być realizowane w ramach:
• własnych środków samorządu;
• źródeł zewnętrznych krajowych;
•
źródeł zewnętrznych Unii Europejskiej /w szczególności Europejski Fundusz Społeczny/.
Należy zwrócić uwagę na perspektywę finansowania oraz jego formy. Ośrodek Pomocy
Społecznej pozyskuje środki systemowe /zgodnie z ustawą z dn 6 grudnia 2006 o zasadach
prowadzenia polityki rozwoju, oraz w formie konkursu. Projekty ośrodka /własne/
skoncentrowane powinny być na celach strategicznych przedstawionych w niniejszym
dokumencie, powinny realizować cele ogólne i szczegółowe. Rekomenduje się również
realizację projektów współfinansowanych ze środków Unii Europejskiej w partnerstwie z innymi
instytucjami, organizacjami, tak, aby wykorzystać ich potencjał w lepszym wykonywaniu usług
publicznych.
43
INSTYTUCJE ODPOWIEDZIALNE ZA REALIZACJĘ NINIEJSZEJ STRATEGII
•
Ośrodek Pomocy Społecznej ul. Warszawska 32
05-520 Konstancin-Jeziorna Tel: 022 717-53-70, 022 717-53-69
44
UWAGI KOŃCOWE
Zapisy zawarte w strategii będą realizowane w ramach kierunków poszczególnych działań,
w zależności od posiadanych przez samorząd i pozyskanych z zewnątrz środków finansowych.
Inne dokumenty programowe w zakresie lokalnej polityki społecznej powinny być zgodne
z wytyczonymi w niniejszym dokumencie celami strategicznymi i kierunkami działań. Powinny je
również rozwijać i uszczegóławiać. Odnosi się to zarówno do programów przyjmowanych przez
organy samorządu corocznie, jak i dokumentów wieloletnich.
45
SCHEMAT 1. METODOLOGIA OPRACOWYWANIA DOKUMENTU – OPIS WYDARZEŃ
Odnośnik/symbol
Miejsce wydarzenia
Data
wydarzenia
*
Parafia św. Józefa Oblubieńca NMP, Jeziorna Fabryczna
12.05.2008
Ośrodek interwencji kryzysowej
Policja – rozmowa z Przełożonym Dzielnicowych
**
Zespół Szkół nr 3, ul. Bielawska 57
13.05.2008
Zespół Szkół im. Reymonta, Szkoła ul. Mirkowska 39
Zespół Szkół nr 2, ul. Żeromskiego 15
Spotkanie z pielęgniarką środowiskową z przychodni przy ul. Wareckiej
15
Spotkanie z Dyrektor Ośrodka pomocy Społecznej
Wizyta u pielęgniarek środowiskowych w przychodni przy ul. Pocztowej
Wizyta w Piasecznie w powiatowym centrum pomocy Rodzinie
***
Straż Miejska
14.05.2008
****
Przedszkole nr 2
15.05.2008
Zespół Szkół nr 3, ul. Bielawska 57
^
Punkt konsultacyjny ds. Rozwiązywania Problemów Alkoholowych
19.05.2008
^^
Wykaz danych o bezrobociu na terenie gminy Konstancin-Jeziorna w
15.07.2008
okresie 2005 – 2008 /Powiatowy Urząd Pracy w Piasecznie/
^^
Wykaz danych dotyczących przestępczości na terenie gminy
11.06.2008
Konstancin-Jeziorna /Komisariat policji – rewir Dzielnicowych/
^^
Dane statystyczne z lat 2005 – 2008, dotyczące osób
niepełnosprawnych z terenu gminy Konstancin – Jeziorna /Powiatowe
Centrum Pomocy Rodzinie/
46
21.07.2008
System profilaktyki i opieki nad dzieckiem i rodziną
na lata 2008 - 2020
System jest załącznikiem do Strategii integracji i Rozwiązywania Problemów Społecznych
Gminy Konstancin-Jeziorna
Celem budowy lokalnego systemu profilaktyki i opieki nad
dzieckiem i rodziną w gminie Konstancin-Jeziorna jest ochrona
praw dzieci, wyrównywanie szans życiowych m.in. poprzez
ułatwianie dostępu do oświaty i systemu ochrony zdrowia.
System opieki nad dzieckiem to obszar usług społecznych, których
zadaniem jest tworzenie możliwości i poprawa warunków do rozwoju
dziecka, wspieranie funkcjonowania rodziny oraz wyrównywanie
dysfunkcji w zachowaniach osób w różnych sytuacjach społecznych.
47
Wstęp
Podstawą do rozwiązywania problemów społecznych jest wsparcie rodziny
w odbudowywaniu prawidłowych relacji w rodzinie oraz we właściwym wypełnianiu ról
społecznych przez jej członków. Wsparcie rodziny powinno być w miarę możliwości wczesne
i mieć charakter profilaktyczny, ochronny. Priorytetem wspierania rodziny jest zapewnienie
odpowiednich warunków rozwoju dzieci, młodzieży oraz kształtowania wartości i norm
związanych z ich wychowaniem. Rodzina, w pierwszej kolejności, powinna mieć możliwość
samodzielnego zmierzenia się ze swymi problemami, co pozwala zwiększyć jej szansę na
prawidłowe funkcjonowanie w środowisku oraz stymuluje aktywność własną, wyzwala potencjał
i pozwala na uczenie się nowych umiejętności.
Pomoc powinna w miarę możliwości doprowadzić do życiowego usamodzielnienia osób
i rodzin poprzez przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych przy wykorzystaniu własnych
zasobów oraz zasobów środowiska. Osoby i rodziny korzystające z pomocy społecznej są
obowiązane do współudziału w rozwiązywaniu ich trudnej sytuacji życiowej. Pomoc powinna
być nakierowana na wykorzystanie zasobów własnych rodziny, na wsparcie osoby w rodzinie,
w środowisku lokalnym przy wykorzystaniu grup samopomocowych, Kościołów, organizacji
pozarządowych. Wsparcie instytucjonalne powinno mieć miejsce w sytuacji, gdy osoba, jej
otoczenie, rodzina, środowisko lokalne, staje przed problemami, których samodzielnie nie
potrafi rozwiązać. Formy wsparcia dziennego powinny być wykorzystane przed formami
całodobowymi. Pomoc powinna służyć odbudowie i podtrzymaniu umiejętności uczestniczenia
w życiu społeczności lokalnej i pełnieniu ról społecznych. Zadanie to winno być realizowane
przede wszystkim poprzez:
• Wzmocnienie i wyzwalanie zasobów tkwiących w rodzinach;
• Wspieranie rodziców w ich funkcjach opiekuńczo – wychowawczych;
• Poprawę bezpieczeństwa socjalnego rodzin;
• Poprawę jakości życia rodzin zagrożonych ubóstwem i innymi problemami społecznymi;
• Zapewnienie równego i sprawiedliwego dostępu do socjalnej, oświatowej i kulturalnej
infrastruktury Gminy.
48
Środowisko społeczne
W Gminie Konstancin - Jeziorna zaobserwowano niewielki, ale stały wzrost liczby
mieszkańców (od 1990r.), co ważniejsze /w toku dalszych analiz nawet kluczowe/ stały napływ
migrantów (dodatnie saldo migracji). Zauważyć należy, że w Gminie istnieje ujemny przyrost
naturalny. Skutkiem przyrostu są zmiany w strukturze wieku ludności zapowiadające proces
starzenia się mieszkańców (wzrost udziału ludności w wieku produkcyjnym i spadek udziału
ludności w wieku przedprodukcyjnym). W kontekście działań ośrodka pomocy społecznej
zapisano relatywnie mały udział osób utrzymujących się z pracy w ogólnej liczbie mieszkańców
(niższy niż średni w powiecie piaseczyńskim i w podregionie warszawskim); wysoki udział osób
utrzymujących się z emerytur i rent oraz znaczne dysproporcje w poziomie zamożności
mieszkańców (wspaniałe rezydencje najbogatszych Polaków oraz zdewastowane przedwojenne
zabytkowe wille, zamieszkane przez ubogich lokatorów).
Zadania z zakresu opieki nad dzieckiem i rodziną
Zadania związane z opieką nad dzieckiem i rodziną po reformie administracyjnej kraju
realizowane są przez samorządy powiatowe. Przejęcie zadań przez powiaty odbywało się
etapowo. Od 1 stycznia 1999 r. przekazano zadania związane z opieką nad dziećmi
umieszczonymi w rodzinach zastępczych, natomiast od 2000 r. powiaty odpowiedzialne są za
prowadzenie placówek opiekuńczo – wychowawczych.
Ponadto, zgodnie z zapisami ustawy o pomocy społecznej, od 1 maja 2004 r., na
samorządy gminne nałożono obowiązek wykonywania zadań związanych z tworzeniem
gminnego systemu profilaktyki i opieki nad dzieckiem i rodziną.
Tak, więc, samorządy gminne i powiatowe w pełni odpowiadają za funkcjonowanie
lokalnego systemu opieki nad dzieckiem, w tym również same finansują działania z tego
zakresu z dochodów własnych.
Aby system opieki nad dzieckiem i rodziną przyniósł pożądane efekty i był zgodny
z założonymi kierunkami należy podjąć następujące działania:
49
•
po pierwsze - zrobić wszystko, aby dziecko pozostało w rodzinie własnej – zgodnie
z zasadą pomocniczości nie wyręczając zbytnio rodziców;
• po drugie – zapobiegać patologiom społecznym;
• po trzecie – tworzyć rodzinne formy opieki zastępczej tak, aby tylko w ostateczności
kierować dzieci do placówek opiekuńczo – wychowawczych;
• po czwarte – przygotować wychowanków rodzin zastępczych i placówek opiekuńczo –
wychowawczych do samodzielnego życia.
W ramach pomocy społecznej realizowane są zadania związane z opieką nad dzieckiem
i rodziną. Zapewnienie opieki i wychowania dzieciom całkowicie lub częściowo pozbawionym
opieki rodziców oraz dzieciom niedostosowanym społecznie następuje w szczególności
poprzez:
•
organizowanie opieki w rodzinach zastępczych,
•
zapewnienie opieki i wychowania w placówkach opiekuńczo-wychowawczych, w tym
w placówkach opiekuńczo – wychowawczych wsparcia dziennego, a także tworzenie
i wdrażanie programów pomocy dziecku i rodzinie,
•
pomoc w integracji ze środowiskiem osób mających trudności w przystosowaniu się do
życia, młodzieży opuszczającej placówki opiekuńczo – wychowawcze typu rodzinnego
i socjalizacyjnego, pomoc w uzyskaniu odpowiednich warunków mieszkaniowych
(w tym w mieszkaniu chronionym), pomoc w uzyskaniu zatrudnienia,
•
szkolenia, specjalistyczne poradnictwo rodzinne i terapia rodzinna prowadzone przez
powiatowe centra pomocy rodzinie i ośrodki adopcyjno-opiekuńcze.
Pomoc społeczna przewiduje następujące świadczenia w tym zakresie:
•
pomoc pieniężną na częściowe pokrycie kosztów utrzymania dzieci umieszczonych
w rodzinach zastępczych,
•
jednorazowe świadczenie pieniężne na pokrycie wydatków związanych z potrzebami
przyjmowanego do rodziny zastępczej dziecka,
•
jednorazowe lub okresowe świadczenie pieniężne przyznawane na skutek zdarzenia
losowego mającego miejsce w rodzinie zastępczej,
50
•
pomoc pieniężną na usamodzielnienie osobom opuszczającym niektóre typy placówek
opiekuńczo-wychowawczych, domy pomocy społecznej dla dzieci i młodzieży
niepełnosprawnych intelektualnie, domy dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet
w ciąży, schroniska dla nieletnich, zakłady poprawcze, specjalne ośrodki szkolno –
wychowawcze, młodzieżowe ośrodki wychowawcze oraz rodziny zastępcze,
•
pomoc pieniężną na kontynuowanie nauki osobom opuszczającym niektóre typy
placówek opiekuńczo-wychowawczych, domy pomocy społecznej dla dzieci i młodzieży
niepełnosprawnych intelektualnie, domy dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet
w ciąży, schroniska dla nieletnich, zakłady poprawcze, specjalne ośrodki szkolno –
wychowawcze, młodzieżowe ośrodki wychowawcze oraz rodziny zastępcze,
•
pomoc na zagospodarowanie – w formie rzeczowej.
KWESTIA RODZINY I DZIECKA W POLITYCE SPOŁECZNEJ
Rodzina i dziecko stanowią zasadnicze kwestie w polityce społecznej. Działalność na
rzecz rodzin dotyczy wyrównywania pomiędzy nimi nieuzasadnionych i niezawinionych różnic
socjalnych, tworzenia im równych szans oraz asekurowania w obliczu ryzyka życiowego.
Natomiast działania podejmowane na rzecz dzieci mają przede wszystkim na celu ochronę ich
praw, wyrównywanie szans życiowych poprzez ułatwianie dostępu do oświaty, służby zdrowia
i wypoczynku oraz zapewnienie im ochrony w obliczu zagrożeń.
Istnieje wiele definicji rodziny. Najogólniej określa się ją, jako podstawową komórkę
społeczną, składającą się z rodziców (rodzica) i dzieci. Podkreśla się również instytucjonalną
formę małżeństwa, poprzez którą powstaje system pokrewieństwa i dziedziczenia. Elementem
wyróżniającym rodzinę jest wspólnota mieszkaniowa, tworząca najczęściej jedno gospodarstwo
domowe, które może obejmować dwa, a nawet trzy pokolenia. Cechą wspólną wszystkich
definicji rodziny jest to, że zapewnia ona ciągłość biologiczną społeczeństwa
i przekazuje dziedzictwo kulturowe następnym pokoleniom. Ogólnie rzecz ujmując, rodzinę
charakteryzuje współwystępowanie takich elementów, jak: wspólne zamieszkanie członków,
wspólne nazwisko, wspólna własność oraz wspólna kultura duchowa.
51
Istnieje wiele typów rodzin. W każdej rodzinie mogą występować problemy socjalne,
niewynikające z nazwy danego rodzaju. Rodzina pełni szereg funkcji mających na celu
zaspokajanie potrzeb swoich członków. Przede wszystkim warunkuje prawidłowy rozwój
biologiczny i psychospołeczny dziecka. Jest pierwszą instytucją wychowawczą, w której
przebiega proces socjalizacji dzieci, następuje kształtowanie ich osobowości oraz
przygotowanie do przyszłych ról społecznych. Rodzina oddziałuje na dziecko poprzez określony
i swoisty układ stosunków społecznych, na których podłożu dziecko przyswaja sobie określone
wartości i wzory osobowe. Każda rodzina tworzy własną, niepowtarzalną atmosferę życia
domowego, na którą wpływają między innymi: stosunki wzajemne między małżonkami, miłość
rodzicielska do dzieci, codzienne zachowania członków rodziny, kultywowanie tradycji, a także
służba uznawanym wartościom. Wychowawcze oddziaływanie rodziny ma istotny wpływ na
socjalizację dzieci i młodzieży w drodze nieuświadomionego często przekazywania wiedzy
o otaczającym świecie wraz z wartościowaniem go i preferowaniem wzorów zachowań.
Prawidłowemu funkcjonowaniu rodziny zagraża jednak szereg czynników, wśród których
istotną rolę odgrywają zjawiska patologiczne. Ich oddziaływanie czyni daną rodzinę
dysfunkcjonalną, czyli taką, która nie potrafi sprostać swoim obowiązkom względem dzieci
i innych członków rodziny oraz pomyślnie rozwiązywać swoje problemy i sytuacje kryzysowe.
Do zjawisk patologicznych zalicza się: alkoholizm, narkomanię, przestępczość rodziców oraz
przemoc w rodzinie. Są one najczęstszą przyczyną niedostosowania społecznego dzieci.
Dziecko, podobnie jak rodzina, nie posiada jednoznacznej definicji. Według kodeksu
cywilnego to osoba, która nie ukończyła 18 lat i nie uzyskała pełnej zdolności do czynności
prawnej. W kodeksie karnym nieletnim jest dziecko do ukończenia 17 roku życia. Dzieci do
13 roku życia nie mają zdolności do czynności prawnych, a w ich imieniu działają rodzice lub
opiekunowie prawni. Ograniczoną zdolność do czynności prawnych kodeks cywilny przyznaje
dzieciom, które ukończyły 13 lat. Pełną zdolność do czynności prawnych uzyskuje się wraz
z ukończeniem 18 roku życia (jedyne odstępstwo stanowi wcześniejsze zawarcie związku
małżeńskiego; wówczas dziewczyna, zawsze za zgodą sądu opiekuńczego, może uzyskać
pełną zdolność do czynności prawnych po ukończeniu 16 lat). Dziecko pozostaje aż do
uzyskania pełnoletności, tj. ukończenia 18 lat, pod władzą rodzicielską.
52
REGULACJE PRAWNE KWESTII RODZINY I DZIECKA
Rodzina i dziecko są chronione zarówno w ustawodawstwie polskim, jak
i międzynarodowym. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej w art. 18. stanowi, że małżeństwo,
macierzyństwo i rodzicielstwo znajdują się pod ochroną i opieką Rzeczypospolitej Polskiej.
Kolejne artykuły konkretyzują to stwierdzenie, odnosząc je do różnych aspektów życia
rodzinnego.
Rozwinięcie norm zawartych w Konstytucji, a odnoszących się do rodziny, znajduje
miejsce w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym. W dokumencie tym unormowano problematykę
zawierania i ustawania małżeństw, stosunków majątkowych między małżonkami, obowiązków
alimentacyjnych, pochodzenia dziecka, stosunków między rodzicami i dziećmi, instytucji
przysposobienia, opieki i kurateli.
Innymi regulacjami prawnymi związanymi z problematyką rodziny są Kodeksy: karny,
cywilny, postępowania cywilnego i pracy. Pierwszy z nich zakłada ściganie z urzędu
przestępstw przeciwko rodzinie, do których zalicza: bigamię, znęcanie się nad członkami
rodziny, rozpijanie małoletniego, uchylanie się od obowiązku alimentacyjnego, porzucenie
i uprowadzenie dziecka. Natomiast Kodeks cywilny, choć nie jest bezpośrednio związany
z ochroną rodziny, służy jej w zakresie przepisów dotyczących ochrony praw małoletniego
w obrocie prawnym oraz dotyczących zasad prawa spadkowego. Kodeks postępowania
cywilnego z kolei chroni rodzinę w postępowaniu egzekucyjnym. Obejmuje również ustawowe
zwolnienie od kosztów sądowych dla osób dochodzących roszczeń alimentacyjnych i daje
możliwość występowania w tych sprawach w charakterze pełnomocnika właściwego
przedstawiciela do spraw opieki społecznej organu powiatu lub organizacji społecznej, mającej
na celu udzielenie pomocy rodzinie. Ostatni z nich, Kodeks pracy, służy głównie ochronie
macierzyństwa i zdrowia kobiet.
Problematykę rodzinną podejmują również ratyfikowane przez Polskę akty
międzynarodowe. Jednym z nich jest Powszechna Deklaracja Praw Człowieka, której art. 16
stanowi, że rodzina jest naturalną i podstawową komórką społeczeństwa i ma prawo do ochrony
ze strony społeczeństwa i państwa. Zapis dotyczący rodziny figuruje również w pkt. 16 pierwszej
części Europejskiej Karty Społecznej. Stanowi on, iż rodzina, jako podstawowa komórka
społeczeństwa, ma prawo do odpowiedniej ochrony społecznej, prawnej i ekonomicznej dla
53
zapewnienia jej pełnego rozwoju. Innym aktem prawnym zapewniającym ochronę rodzinie jest
uchwalona przez Stolicę Apostolską Karta Praw Rodziny. W dokumencie tym zapisane jest
m.in. prawo do istnienia i budowy rodziny, czyli prawo każdego do założenia rodziny
i
posiadania
środków
na
jej
utrzymanie,
prawo
do
przekazania
życia
i wychowania dzieci wedle własnych tradycji i wartości, prawo do mieszkania pozwalającego na
godziwe życie rodzinne oraz prawo do zabezpieczenia fizycznego, społecznego, politycznego
i ekonomicznego.
Problematyka rodzinna podejmowana jest także w Konwencji w sprawie likwidacji
wszelkich form dyskryminacji kobiet. W dokumencie tym, w określeniu prawa kobiet do
równouprawnienia i partnerstwa podkreślono m.in. wpływ kobiet na wzrost dobrobytu
społeczeństwa i rodziny. Część artykułów Konwencji pozostaje w bezpośrednim związku
z rodzinnymi funkcjami kobiety, ukierunkowanymi na wzmocnienie społecznego statusu rodziny.
Kolejnym dokumentem międzynarodowym, będącym zarazem najważniejszym aktem
prawnym regulującym prawa dziecka, jest Konwencja o Prawach Dziecka. Jej postanowienia
dotyczące dziecka urodzonego, które nie ukończyło 18 roku życia, obejmują: prawa cywilne,
prawo do swobody myśli, sumienia i wyznania, prawo do wychowywania w rodzinie i kontaktów
z rodzicami, prawa socjalne oraz kulturalne i polityczne. Konwencja ustanawia status dziecka
oparty na założeniach, że: dziecko jest samodzielnym podmiotem (ze względu na swoją
niedojrzałość psychiczną i fizyczną wymaga szczególnej opieki i ochrony prawnej) i jako istota
ludzka wymaga poszanowania jego tożsamości, godności i prywatności (rodzina jest
najlepszym środowiskiem wychowania dziecka i wymaga ze strony państwa wsparcia). Tworząc
system ochrony dziecka, kierowano się zasadą dobra dziecka (wszystkie działania
podejmowane są w najlepiej pojętym interesie dziecka), zasadą równości (wszystkie dzieci,
niezależnie od ich cech: koloru skóry, płci i narodowości, mają być równe wobec prawa),
zasadą poszanowania praw i odpowiedzialności obojga rodziców za rozwój i wychowanie
dziecka (ochronie podlega autonomia rodziny i prawa obojga rodziców do decydowania
o sprawach dziecka) oraz zasadą pomocy państwa w zabezpieczeniu odpowiednich warunków
socjalnych i zdrowotnych rodziny. Jeszcze innym aktem prawnych zapewniającym ochronę
dziecku jest Europejska Konwencja o Przysposobieniu Dzieci. Ma ona zastosowanie do dzieci,
które w momencie przysposobienia nie ukończyły 18 lat, nie zawarły związku małżeńskiego
oraz nie są uznawane przez prawo za pełnoletnie.
54
Dokumentem na rzecz praw dziecka jest także Europejska Konwencja o Statusie
Prawnym Dziecka Pozamałżeńskiego, która zrównuje w prawach dzieci małżeńskie
i pozamałżeńskie.
Rodzina i dziecko są również chronione w ustawodawstwie Unii Europejskiej. Prawny
zapis ochrony rodziny i dziecka znajduje się w wyżej wymienionych aktach międzynarodowych
oraz w konstytucjach poszczególnych państw członkowskich. Istnieją poza tym wspólnotowe
akty wtórne dotyczące równego traktowania kobiet, które zwracają uwagę na konieczność
godzenia życia zawodowego z rodzinnym i na szczególną ochronę kobiet w ciąży i w okresie
macierzyństwa.
Polityka społeczna zajmuje się dziećmi i młodzieżą, jako grupami wymagającymi
szczególnej troski i ochrony. Działalność ta polega przede wszystkim na ochronie ich praw,
wyrównywaniu szans życiowych poprzez ułatwienie dostępu do oświaty, służby zdrowia,
wypoczynku oraz asekurowaniu w obliczu ryzyka życiowego. Ważną kwestią jest również
aktywizacja zawodowa młodzieży wchodzącej na rynek pracy.
System
wsparcia
organizują
instytucje
państwowe,
samorządy,
organizacje
pozarządowe. Na system ten składają się:
•
domy pomocy społecznej dla dzieci specjalnej troski,
•
pogotowia opiekuńcze,
•
domy dziecka,
•
ośrodki szkolno-wychowawcze dla dzieci i młodzieży,
•
ogniska
wychowawcze
–
placówki
środowiskowe
zapobiegające
niedostosowaniu społecznemu i osamotnieniu dzieci i młodzieży oraz zapewniające pomoc
rodzicom mającym trudności w wychowaniu dzieci,
•
wioski dziecięce,
•
ośrodki adopcyjno-opiekuńcze,
•
rodziny zastępcze,
•
rodzinne domy dziecka,
•
młodzieżowe ośrodki wychowawcze.
55
Wszystkie te placówki wyrównują szanse dzieci i młodzieży, niemniej dziecko, dla
pełnego i harmonijnego rozwoju swojej osobowości, powinno wychowywać się w środowisku
rodzinnym, w atmosferze szczęścia, miłości i zrozumienia.
PROFILAKTYKA I OPIEKA NAD DZIECKIEM I RODZINĄ
W GMINIE KONSTANCIN – JEZIORNA
____________________________________________________________________________
Gmina Konstancin-Jeziorna jest niezwykle zróżnicowanym pod względem społecznym
terenem. Dane pozyskane podczas wywiadów i spotkań fokusowych z pracownikami szkół
i świetlic środowiskowych z terenu gminy pozwoliły zobrazować sytuację w kontekście
poszczególnych szkół, instytucji i działań na rzecz rodziny, dzieci i młodzieży.
Analizując potrzeby dzieci i młodzieży, wskazano na konieczność zapewnienia
alternatywnych form spędzania czasu wolnego (zwiększenie liczby godzin zajęć
pozalekcyjnych, dofinansowywanie wypoczynku letniego, tworzenie świetlic środowiskowych
i socjoterapeutycznych), potrzebę podnoszenia świadomości i umiejętności wychowawczych
rodziców, propagowania prospołecznych norm, wartości i zasad moralnych, nieodzowność
przeciwdziałania patologiom, zintensyfikowania działań profilaktycznych w zakresie uzależnień
oraz agresji i przemocy, konieczność wyrównywania szans edukacyjnych dzieci oraz
zwiększenia pomocy psychologiczno-pedagogicznej i materialnej.
Problem wytyczający cel strategiczny Systemu w Gminie Konstancin-Jeziorna:
Dysfunkcje opiekuńczo – wychowawcze w rodzinach wymagających profesjonalnej pomocy
w rozwiązywaniu doświadczanych trudności.
Cel strategiczny:
Tworzenie systemu pomocy dziecku i rodzinie pozwalającego na utrzymanie dziecka w rodzinie
naturalnej lub zapewnienie opieki i wychowania poza rodziną naturalną z zachowaniem
preferencji form prorodzinnych.
56
Cele szczegółowe:
1. Utrzymanie dziecka w rodzinie:
•
pomoc rodzinom niewydolnym wychowawczo w przezwyciężaniu problemów opiekuńczo –
wychowawczych poprzez otworzenie lub wzmocnienie ich funkcji,
• zapewnienie dzieciom i młodzieży odpowiednich warunków do życia i rozwoju zgodnie z ich
potrzebami i przysługującymi im prawami,
• pomoc młodzieży w życiowym usamodzielnieniu poprzez nabycie umiejętności społecznych
umożliwiających prawidłową adaptację społeczną oraz integrację ze środowiskiem,
• przeciwdziałanie prostytucji i rozszerzaniu się postaw destrukcyjnych, agresywnych,
aspołecznych w środowisku dzieci i młodzieży,
• pomoc dzieciom i młodzieży zagrożonym sektami.
2. Zapewnienie opieki i wychowania dzieciom pozbawionym częściowo lub całkowicie opieki
rodziców z zachowaniem priorytetu prorodzinnych form opieki zastępczej:
• zagwarantowanie dzieciom i młodzieży właściwych warunków opiekuńczo– wychowawczych
poprzez umieszczenie w prorodzinnych formach opieki najbardziej zbliżonych do
środowiska rodzinnego, lub formach instytucjonalnych odpowiednio do diagnozy dziecka, na
czas kryzysu rodziny naturalnej,
•
reintegracja rodziny poprzez ponowne podjęcie funkcji opiekuńczo – wychowawczych przez
rodzinę naturalną dziecka po przezwyciężeniu problemów życiowych stanowiących
przyczynę umieszczenia dziecka poza rodziną oraz odtworzeniu i wzmocnieniu funkcji
rodziny naturalnej.
57
Elementy systemu
1. Wspieranie rodziny w jej funkcjach opiekuńczo – wychowawczych
Praca socjalna z rodzinami z problemem opiekuńczo – wychowawczym polega na
diagnozie deficytów w zakresie pełnienia ról rodzicielskich, wydolności opiekuńczo–
wychowawczej, zaniedbań względem dzieci oraz diagnozie – ocenie sytuacji dziecka
w rodzinie, środowisku szkolnym, rówieśniczym.
Prowadzenie z rodzinami środowiskowej pracy socjalnej ma na celu pomoc i wsparcie
w przezwyciężaniu i niwelowaniu już istniejących deficytów, zaniedbań, problemów, jak również
przeciwdziałanie powstawaniu czy pogłębianiu się demoralizacji i patologizacji życia całej
rodziny i poszczególnych jej członków, co w rezultacie ma doprowadzić do utrzymania dziecka
w jego rodzinie naturalnej. Praca socjalna prowadzona jest we współpracy z instytucjami
działającymi w środowisku lokalnym, w tym w szczególności ze szkołami, placówkami służby
zdrowia, sądami.
Głównym elementem pracy socjalnej z młodzieżą jest sporządzanie indywidualnego
programu usamodzielnienia obejmującego planowanie działań niezbędnych do życiowego
usamodzielnienia w sferze: kontaktów z rodziną i środowiskiem, pomocy w uzyskaniu
przysługujących świadczeń, w tym uprawnień do ubezpieczenia zdrowotnego oraz
wykształcenia zgodnego z możliwościami i aspiracjami osoby usamodzielnianej, kwalifikacji
zawodowych i podjęcia zatrudnienia, a także odpowiednich warunków mieszkaniowych.
Praca socjalna z młodzieżą polega ponadto na dostarczaniu wiedzy i ćwiczeniu
umiejętności społecznych umożliwiających prawidłową adaptację. Praca socjalna z młodzieżą
obejmuje formy indywidualne i grupowe (realizacja programów skierowanych do wszystkich
kategorii młodzieży).
Poradnictwo specjalistyczne dla rodzin z problemami opiekuńczo – wychowawczymi
i dla młodzieży obejmuje diagnozowanie problemów rodzin oraz ich zasobów i barier poprzez
indywidualny kontakt, spotkania grupowe oraz udzielanie wsparcia, pomocy psychologicznej
i pedagogicznej.
58
Poradnictwo specjalistyczne dla rodzin i grup młodzieżowych obejmuje treningi
umiejętności opiekuńczo – wychowawczych i społecznych. Ma ono na celu wzmocnienie
poczucia odpowiedzialności za własną sytuację życiową, los dzieci, adekwatne spostrzeganie
swoich problemów oraz zmianę stylu wychowania dzieci i zwrócenie uwagi na ich indywidualne
potrzeby i umiejętności w poszczególnych okresach rozwojowych, dostarczanie wiedzy na
temat prawidłowego wypełniania obowiązków rodziców, a także w stosunku do młodzieży
wzrost umiejętności planowania swojej przyszłości zawodowej i osobistej oraz wzrost motywacji
do podjęcia pracy, naukę budowania celów życiowych poprzez spożytkowanie własnych
zasobów.
Lokalna sieć świetlic środowiskowych działając w poszczególnych „dzielnicach”, oferuje
pomoc dzieciom z rodzin z trudnościami opiekuńczo - wychowawczymi poprzez: udzielenie
schronienia, dożywianie, właściwą opiekę pedagogiczną, pomoc w rozwiązywaniu trudności
szkolnych, możliwość konstruktywnego spędzania czasu wolnego, nabywanie przez dzieci
różnych umiejętności społecznych koniecznych do samodzielnego funkcjonowania w dorosłym
życiu.
Świetlice o formule socjoterapeutycznej mają ponadto za zadanie udzielenie doraźnej
pomocy terapeutycznej dziecku oraz w formie pracy socjalnej – jego rodzinie. Głównym celem
powyższych oddziaływań jest efektywne przygotowanie dziecka do samodzielnego
funkcjonowania w dorosłym życiu przy jednoczesnym wsparciu rodziny w formie pracy socjalnej
oraz poradnictwa psychologiczno – pedagogicznego.
Lokalna sieć środowiskowych klubów młodzieżowych jest kontynuacją pracy świetlic,
świadczącą pomoc dla młodzieży pochodzącej z rodzin znajdujących się w trudnych sytuacjach
życiowych. Zadaniem klubu jest zapewnienie młodzieży kilkugodzinnego pobytu, opieki
wychowawczej i pomocy psychokorekcyjnej oraz wyżywienia. Głównym celem działalności
klubu jest przygotowanie młodzieży do dorosłego samodzielnego życia oraz objęcie rodzin
intensywną pracą socjalną, której celem jest z jednej strony wspieranie w samodzielnym
wychodzeniu z trudnej sytuacji życiowej, z drugiej zaś pomoc w pokonywaniu problemów
opiekuńczo – wychowawczych.
59
2. Całodobowa opieka nad dzieckiem – formy prorodzinne
1) Pogotowia Rodzinne – funkcja interwencyjna. Rodziny zastępcze pełniące zadania
pogotowia rodzinnego, realizując funkcje interwencyjne, zapewniają dzieciom krótkoterminowa
opiekę zastępczą w sytuacji kryzysu rodziny naturalnej, do czasu unormowania sytuacji
życiowej ich rodziny. Pogotowie rodzinne gwarantuje prawidłową opiekę i wychowanie dzieci
oraz ich rozwój psychiczny, fizyczny i społeczny optymalnie dostosowany do możliwości dzieci.
Pogotowia rodzinne powinny specjalizować się w opiece nad dziećmi z różnymi problemami
i dysfunkcjami w tym w szczególności dziećmi niepełnosprawnymi lub chorymi, w celu
zapewnienia im możliwości umieszczenia w prorodzinnych formach zastępczych.
2) rodziny zastępcze, w tym rodziny zastępcze o charakterze terapeutycznym, są jedną
z form opieki zastępczej o charakterze prorodzinnym. Zapewniają one dzieciom opiekę
i wychowanie, w sytuacji, gdy z różnych przyczyn funkcji tej nie mogą sprawować rodzice
naturalni.
3) Rodzinne Domy Dziecka tworzą jedną, wielodzietną rodzinę dla dzieci, które nie mogą
być umieszczone w rodzinie zastępczej lub przysposabiającej. Wychowując dzieci w różnym
wieku, rodzinny dom dziecka umożliwia wspólne wychowanie i opiekę licznemu rodzeństwu.
Rodzinny dom dziecka gwarantuje opiekę i wychowanie dzieci oraz ich rozwój psychofizyczny
i społeczny w warunkach najbardziej zbliżonych do warunków rodzinnych.
3. Całodobowa opieka nad dzieckiem – formy instytucjonalne
1) Pogotowia Opiekuńcze zapewniają dzieciom starszym, w szczególności
z zaburzeniami zachowania oraz niedostosowanym społecznie lub przejawiającym cechy
demoralizacji pozbawionym opieki rodziców, znajdującym się w sytuacjach kryzysowych
doraźną opiekę i wychowanie do czasu powrotu do rodziny lub zapewnienia opieki w innej
formie docelowej, zgodnej z diagnozą dziecka
2) Domy Dziecka zapewniają opiekę i wychowanie dzieciom, którym nie można zapewnić
opieki w formach prorodzinnych z uwagi na zdiagnozowane specyficzne problemy,
60
przejawiające się w postaci zaburzeń zachowania. Prowadzą zajęcia korekcyjne
i kompensacyjne, rekompensujące brak wychowania w środowisku rodzinnym oraz
przygotowujące
do
życia
społecznego
oraz
pracę
socjalną
z rodzinami dzieci.
Rekomendacją dla gminy w ujęciu powyższego systemu jest dostosowanie
prowadzonej polityki społecznej do faktycznych potrzeb środowiska. Rada Strategii
Integracji i Rozwiązywania Problemów Społecznych podczas spotkań fokusowych
wskazała następujące rekomendacje:
• Utworzenie Centrum Aktywności Społeczności Lokalnej, jako miejsca aktywizacji,
integracji, nauki i kultury dla dzieci i młodzieży z terenu gminy,
• Utworzenie nowych świetlic socjoterapeutycznych i środowiskowych,
• Dofinansowanie i doposażenie istniejących świetlic,
• Ścisła współpraca z Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie,
• Ścisła współpraca placówek oświatowych i opiekuńczo-wychowawczych na
terenie gminy polegająca na skutecznej wymianie informacji, wspólnych
działaniach,
•
Utworzenie międzysektorowego partnerstwa na rzecz rozwiązywania problemów
społecznych /w tym problemów dzieci i rodzin/ na terenie gminy.
61
Instytucje realizujące System:
1. Zespół Szkół Nr 1 05-510 Konstancin-Jeziorna, ul. Wojewódzka 12
w skład wchodzi:- Gminna Szkoła Podstawowa Nr 1 im. Kardynała Stefana Wyszyńskiego
- Gminne Gimnazjum Nr 1,
2. Zespół Szkół Nr 2 05-510 Konstancin-Jeziorna, ul. Żeromskiego 15
w skład wchodzi:- Gminna Szkoła Podstawowa Nr 2 Im. Stefana Żeromskiego
3. Zespół Szkół Nr 3 05-520 Konstancin-Jeziorna, ul. Bielawska 57
W skład wchodzi:- Gminna Szkoła Podstawowa Nr 4 Im. Leona Kruczkowskiego
4. Zespół Szkół Nr 4 05-507 Słomczyn, ul. Wilanowska 218
W skład wchodzi:- Gminna Szkoła Podstawowa Nr 5 Im. Władysława Broniewskiego
5. Gminna Szkoła Podstawowa Nr 3 Im. Żołnierzy Armii Krajowej Batalionów „Krawiec” i NSZ
„Maczyński” 05-520 Konstancin-Jeziorna, ul. Szkolna 7,
6. Gminna Szkoła Podstawowa Nr 6 im. Macieja Rataja,
05-520 Konstancin-Jeziorna, Opacz,
7. Zespół Szkół im. Władysława Stanisława Reymonta (szkoła ta nie jest jednostką gminną)
05-520 Konstancin-Jeziorna, ul. Mirkowska 39
W skład Zespołu Szkół wchodzą: I Liceum Ogólnokształcące, I Liceum Profilowane, Technikum
Nr 1, I Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych, I Liceum Ogólnokształcące dla
Dorosłych,
8. Konstanciński Dom Kultury (KDK) ul. Jaworskiego 18, w budynku dawnego kina „Mirków”,
9. Ośrodek Pomocy Społecznej ul. Warszawska 32, 05-520 Konstancin-Jeziorna,
10. Świetlica środowiskowa przy ul. Kopernika 3, 05-520 Konstancin – Jeziorna,
11. Świetlica środowiskowa w Klarysewie, 05-520 Konstancin – Jeziorna,
12. Organizacje pozarządowe, biblioteki i inne instytucje, które w praktyce kształtują politykę
społeczną i rodzinną na terenie gminy /w tym działające na terenie gminy Placówki Opiekuńczo
– Wychowawcze oraz Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie/.
62

Strategia integracji i rozwiązywania problemów

Transkrypt

Podobne dokumenty

11.00 PREZENTACJE ZESPOŁÓW cz. I CZECHY, LITWA, ŁOTWA

Dom na wynajem Konstancin-Jeziorna 335m2

Wychowawczego na 2008 rok

Dom na sprzedaż Konstancin-Jeziorna 521m2 - oferta D-2128-15

Regulamin konkursu „Quiz wiadomości o Gminie Naruszewo” dla

KontainJezm - BIP Konstancin

Modlitwa Jana Pawła II za rodziny pdf