Polityka Senioralna w Gminie Goleniów na lata 2016-2023

Załącznik do Uchwały
Nr …...........................
Rady Miejskiej w Goleniowie
z dnia ………….. 2016r.
Polityka Senioralna
w Gminie Goleniów
na lata 2016-2023
Goleniów, 2016
SPIS TREŚCI
WSTĘP……………………………………………………………………………………………… 3
GOLENIOWSKI SENIOR……………………………………………………………………..…… 5
SYTUACJA DEMOGRAFICZNA ……………………………………………………….…………14
1. ZDROWIE I SAMODZIELNOŚĆ ………………………………………………………….……16
1.1. Promocja zdrowia i profilaktyka zdrowotna ………………………………………………16
1.2. Rozwój usług społecznych i opiekuńczych dostosowanych do potrzeb osób starszych….. 18
1.2.1. Usługi społeczne …………………………………………………………………. 18
1.2.2. Opieka nad osobą starszą i rola opiekunów nieformalnych ……………………….. 20
1.2.3. Nowe technologie w opiece nad osobami starszymi ………………………………..21
2. AKTYWNOŚĆ EDUKACYJNA, SPOŁECZNA I KULTURALNA OSÓB STARSZYCH …… 22
3. BEZPIECZEŃSTWO …………………………………………………………….…………….. 24
4. PRZESTRZEŃ I MIEJSCE ZAMIESZKANIA ……………………………………….……….. 25
5. AKTYWNOŚĆ ZAWODOWA OSÓB 50+ …………………………………………………….. 26
6. RELACJE MIĘDZYPOKOLENIOWE ……………………………………………….……........27
7. REALIZATORZY DZIAŁAŃ …………………………………………………………….…….. 28
8. EWALUACJA POLITYKI SENIORALNEJ ………………………………………………..…... 28
2
Osoby starsze stanowią coraz liczniejszą grupę społeczną. Działające i nowo powstające
stowarzyszenia oraz grupy zrzeszające seniorów budują w przestrzeni publicznej wizerunek osób
starszych jako ludzi aktywnych, korzystających z życia, posiadających interesujące hobby, nie
zamykających się na nowe pomysły i idee. Pozwala to na zmianę stereotypu, poprzez który osoby
starsze postrzegane są jako mało aktywne, a który wynika z wciąż małej obecności seniorów
w miejscach usługowych, kulturalnych czy edukacyjnych. Nie należy jednak zapomnieć o grupie
osób z tzw. „IV wieku”, których potrzeby znacznie różnią się od pozostałych. To środowisko
wymaga przede wszystkim rozszerzenia katalogu usług opiekuńczych i opieki zdrowotnej.
Konieczność opracowania działań skierowanych do osób nie tylko nieaktywnych zawodowo,
ale także działań wspierających wydłużenie aktywności zawodowej i przygotowujących do
aktywnego starzenia się, wymagało przyjęcia definicji osoby starszej (zamiennie stosowane
senior) przyjętej przez Pierwsze Światowe Zgromadzenie na temat Starzenia się Społeczeństw
ONZ w 1982 r., która wskazuje, że
osoba starsza to osoba, która ukończyła 60. rok życia.
Polityka Senioralna w Gminie Goleniów na lata 2016-2023 jest pierwszym tego typu
dokumentem adresowanym do seniorów Gminy Goleniów. Konieczność jej opracowania wynika
przede wszystkim z kierunków interwencji dla poszczególnych obszarów ujętych w Strategii
Rozwoju Gminy Goleniów na lata 2014-2023 (Uchwała Nr XLII/489/14 Rady Miejskiej
w Goleniowie z dnia 26 lutego 2014 r.) oraz z rekomendacji, jakie zostały wypracowane
w Ocenie zasobów pomocy społecznej Gminy Goleniów za 2014 rok (Uchwała Nr IX/58/15 Rady
Miejskiej w Goleniowie z dnia 27 maja 2015 r.). Dokument spójny jest z założeniami
Długofalowej Polityki Senioralnej w Polsce na lata 2014-2020 (Uchwała Rady Ministrów nr 238
z dnia 24 grudnia 2013 r. - Monitor Polski z 4.02.2014 r. poz. 118), w której zostały
przedstawione cele, założenia, priorytety oraz zarekomendowane kierunki interwencji dla
poszczególnych obszarów polityki senioralnej.
We wprowadzeniu do Założeń Długofalowej Polityki Senioralnej w Polsce na lata 20142020, polityka senioralna rozumiana jest jako
ogół działań organów administracji publicznej wszystkich szczebli oraz innych organizacji i
instytucji, prowadzących do zapewnienia warunków wydłużenia aktywności, zarówno
zawodowej, jak i społecznej, oraz samodzielnego, zdrowego, bezpiecznego i niezależnego
życia osób starszych.
3
Głównym celem polityki senioralnej jest
wspieranie i zapewnienie możliwości aktywnego starzenia się w zdrowiu oraz możliwości
prowadzenia w dalszym ciągu samodzielnego, niezależnego i satysfakcjonującego życia,
nawet przy pewnych ograniczeniach funkcjonalnych
Zasadnicze obszary działań w zakresie polityki senioralnej to: zdrowie i samodzielność;
aktywność zawodowa; aktywność edukacyjna, społeczna i kulturalna; srebrna gospodarka oraz
relacje międzypokoleniowe. W obszarze tych działań wyznaczone zostały poszczególne kierunki
interwencji:
• zwiększający się udział osób starszych w populacji i przygotowanie się na społeczne
i ekonomiczne konsekwencje tego zjawiska,
• wydłużenie okresu aktywności zawodowej,
• włączenie potencjału osób starszych w obszar aktywności społecznej i obywatelskiej,
• zapotrzebowanie na rozwiązania pozwalające osobom pracującym w wieku 50+ na godzenie
życia zawodowego z rodzinnym (konieczność sprawowania opieki nad rodzicami lub innymi
osobami zależnymi).
Samorząd gminny, i w dużej mierze podmioty z pozostałych sektorów, nie we wszystkich
obszarach i nie w jednakowym stopniu, mają bezpośredni wpływ na skuteczną realizację
głównych celów. Domeną wyższych struktur samorządowych czy rządowych są np. działania
w zakresie: rozwoju geriatrii, wzmocnienia roli lekarza oraz pielęgniarki podstawowej opieki
zdrowotnej (POZ) w opiece nad osobami starszymi, zwiększenia liczby i udoskonalenia
zakładów opiekuńczo-leczniczych. W niektórych zakresach społeczność Gminy Goleniów może
podejmować jedynie działania o charakterze wspierającym, stając się jednocześnie gminą
przyjazną dla osób starszych.
Istotną rolę w realizacji polityki senioralnej może odegrać Goleniowska Rada Seniorów,
która obok opiniowania propozycji, winna inicjować i koordynować wybrane działania (Uchwałą
Nr XIV/150/15 Rady Miejskiej w Goleniowie z dnia 25 listopada 2015 r. powołano Goleniowską
Radę Seniorów - społeczny organ doradczy burmistrza gminy). To od stopnia aktywności,
zaangażowania i upodmiotowienia Rady będzie zależała skuteczność i efektywność
podejmowanych działań oraz budowa szerokiej koalicji społecznej na rzecz osób starszych.
Aktywna postawa i współpraca wszystkich sektorów w realizacji poszczególnych działań
powinna przyczynić się do poprawy sytuacji osób starszych i godnego starzenia się w dobrym
zdrowiu.
4
W przygotowaniu dokumentu wykorzystano wyniki przeprowadzonego w listopadzie
sondażu (156 anonimowych ankiet wypełnionych przez seniorów) oraz analizy jakościowej
uzyskanej w trakcie zogniskowanego wywiadu grupowego z udziałem 8 osób zaangażowanych
w organizację i realizację działalności seniorów. Wyniki były przedmiotem dyskusji w trakcie
trzech spotkań z udziałem przedstawicieli pięciu organizacji seniorskich:
1. Stowarzyszenia Seniorów „RYTM”.
2. Stowarzyszenie Seniorów „RELAKS”.
3. Stowarzyszenie „Uniwersytet Trzeciego Wieku w Goleniowie”.
4. Polski Związek Emerytów, Rencistów i Inwalidów Oddział Rejonowy w Goleniowie.
5. Stowarzyszenie Emerytów i Rencistów Policji.
GOLENIOWSKI SENIOR
Na terenie Gminy Goleniów działa 12 organizacji skupiających środowisko seniorów. Są to
m.in.:
1. Stowarzyszenie Seniorów „RYTM”.
2. Stowarzyszenie Seniorów „RELAKS”.
3. Stowarzyszenie „Uniwersytet Trzeciego Wieku w Goleniowie”.
4. Polski Związek Emerytów, Rencistów i Inwalidów Oddział Rejonowy w Goleniowie.
5. Stowarzyszenie Emerytów i Rencistów Policji.
6. Stowarzyszenie Seniorów Lotnictwa Wojskowego RP.
7. Krajowy Związek Emerytów i Rencistów Służby Więziennej, Koło Terenowe w Goleniowie.
8. Stowarzyszenie BARNIM.
9. Związek Sybiraków Koło Terenowe w Goleniowie.
10. Związek Kombatantów RP i Byłych Więźniów Politycznych Koło Miejskie w Goleniowie.
11. Związek Inwalidów Wojennych RP Oddział Miejski w Goleniowie.
12. Związek Żołnierzy Wojska Polskiego Koło Nr 25.
W ramach działań wspierających ruch seniorów w obszarze budowania sieci współpracy raz
na dwa miesiące organizowane są spotkania, na których są omawiane bieżące problemy oraz
planuje się organizację różnego typu wydarzeń i przedsięwzięć, np. Festiwal Seniorów
„Senioralia – Goleniów 2015". Systematycznie uczestniczą w nich reprezentacje Stowarzyszenia
Uniwersytet III Wieku, Stowarzyszenia Seniorów RYTM, Stowarzyszenia Seniorów RELAKS,
Stowarzyszenia Seniorów BARNIM, Stowarzyszenia Emerytów i Rencistów Policyjnych oraz
Związku Emerytów i Rencistów.
5
Na przestrzeni ostatnich lat środowisko goleniowskich seniorów wielokrotnie pokazywało
swój potencjał oraz gotowość do podejmowania i wspierania różnych inicjatyw zarówno na
płaszczyźnie działalności społecznej, jak i kulturowej czy edukacyjnej. Największym
wydarzeniem roku 2015 było zorganizowanie festiwalu „Senioralia – Goleniów 2015". W jego
organizację włączyło się kilkanaście podmiotów zrzeszających ludzi po sześćdziesiątce. Szacuje
się, że wzięło w nim udział ponad tysiąc osób.
W styczniu 2015 r. w Goleniowskim Domu Kultury uruchomiona została świetlica dla
seniorów „RAZEM Z OCHOTĄ”, która zapewnia różne formy wsparcia dla 15 osób w godz. od
9:00 do 15:00, dwa razy w tygodniu (poniedziałki i środy). Od 1 stycznia 2016 roku świetlica ta
prowadzona jest przez Stowarzyszenie Seniorów „RELAKS” .
W styczniu 2016 r. CARITAS Archidiecezji Szczecińsko – Kamieńskiej uruchomił dwie
kolejne świetlice: w Miejskiej i Powiatowej Bibliotece Publicznej w Goleniowie oraz na Osiedlu
Helenów w siedzibie Klubu Stara Hydrofornia.
W okresie od października do grudnia 2015 r. w środowisku seniorów Gminy Goleniów
przeprowadzono
badanie
sondażowe
wykorzystujące
narzędzie
badawcze
w
postaci
kwestionariusza ankiety zawierającej 22 pytania. Ankieterzy wypowiadali się na temat swojej
sytuacji rodzinnej, finansowej, zdrowotnej, możliwości organizowania i spędzania wolnego
czasu, poczucia bezpieczeństwa, aktywności oraz potrzeb z różnych obszarów codziennego
funkcjonowania.
W sondażu wzięło udział 156 osób. Kobiety stanowiły blisko 70% ogółu badanych.
Respondenci zadeklarowali, że w 69% zamieszkują w Goleniowie. 44 % mieszka z rodziną, zaś
33% samotnie. Pod względem wieku najliczniejszą grupę stanowiły osoby w wieku 65-69 lat
(30%), następnie w wieku 60-64 lat (24%) oraz w wieku 70-74 lat (22%). Wykształcenie średnie
maturalne posiada 29% badanych, zaś wyższym legitymuje się 9%. Wykształcenie podstawowe
zadeklarowało 15% badanych. Połowa respondentów jest zamężna lub żonata, tylko 2%
badanych to kawaler lub panna. W większości respondenci mają dwójkę dzieci (41%), żadnego
potomstwa nie posiada 6% badanych. Wnuków nie posiada 8% badanej populacji, 18 %
deklaruje że ma ich czworo.
Szczegółowe
zestawienie
badanej
grupy
pod
względem
podstawowych
cech
charakterystycznych prezentują wykresy od nr 1. do nr 6. Pozostałe wykresy oraz tabele ilustrują
odpowiedzi badanych respondentów na poszczególne pytania.
6
Wykres nr 1. Struktura badanych pod względem płci.
7%
27%
66%
kobieta
mężczyzna
brak odpowiedzi
Źródło – opracowanie własne.
Wykres nr 2. Struktura badanych pod względem wieku.
4%3%4%
13%
24%
22%
30%
54 lata i mniej
60-64 lat
70-74 lat
brak odpowiedzi
55-59 lat
65-69 lat
75 i więcej lat
Źródło – opracowanie własne.
Wykres nr 3. Struktura badanych pod względem wykształcenia.
15%
5%
9%
22%
6%
14%
29%
podstawowe
średnie maturalne
pomaturalne
brak odpowiedzi
zawodowe bez matury
średnie techniczne
wyższe
Źródło – opracowanie własne.
Wykres nr 4. Struktura badanych pod względem stanu cywilnego.
2% 10%
31%
52%
5%
panna/kawaler
zamężna/żonaty
rozwiedziona/rozwiedziony
wdowa/wdowiec
brak odpowiedzi
Źródło – opracowanie własne.
7
Wykres nr 5. Struktura badanych pod względem liczby dzieci.
12%
6%
9% 1%
6%
żadnych
dwoje
czworo
ośmioro i więcej
25%
41%
jedno
troje
pięcioro-siedmioro
brak odpowiedzi
Źródło – opracowanie własne.
Wykres nr 6. Struktura badanych pod względem liczby wnuków.
5%
8%
9%
14%
3%
6%
14%
13%
18%
10%
żadnych
jeden
dwoje
troje
czworo
pięcioro
sześcioro
siedmioro-ośmioro
dziewięcioro-dwanaścioro
trzynaścioro i więcej
brak odpowiedzi
Źródło – opracowanie własne.
Wykres nr 7. Czy Pani/Pana zdaniem osoby starsze są w naszej społeczności szanowane?
6% 2%
22%
1%
13%
56%
zdecydowanie tak
raczej tak
raczej nie
zdecydowanie nie
trudno powiedzieć
brak odpowiedzi
Źródło – opracowanie własne.
Wykres nr 8. Jak ocenia Pani/Pan swoje dotychczasowe życie?
11% 1% 10%
47%
31%
wspaniałe, nic bym w nim nie
zmienił(a)
udane, ale wiele chciał(a)bym w nim
zmienić
ani dobre, ani złe
niezbyt udane, tylko kilka rzeczy
zrobiłe(a)m tak jak chciałe(a)m
brak odpowiedzi
Źródło – opracowanie własne.
8
Blisko połowa respondentów jest zdania, że ich życie jest udane, ale wiele rzeczy należałoby
w nim zmienić. Za niezbyt udane uważa swoje życie 10%, natomiast odpowiedzi „wspaniale, nic
bym nim nie zmienił(a)” udzieliło 11% ankietowanych.
Wykres nr 9. Jak ocenia Pani/Pan swoje poczucie bezpieczeństwa?
1%
1%
20%
10%
bardzo wysoko
wysoko
ani wysoko ani nisko
nisko
bardzo nisko
68%
Źródło – opracowanie własne.
Analiza powyższego wykresu wskazuje, że bezpiecznie czuje się jedynie 21 % badanych.
Odpowiedź „ani wysoko ani nisko” wskazało aż 68% respondentów.
Wykres nr 10. Czy uważa Pani/Pan samotność za swój najpoważniejszy problem?
3%
19%
11%
21%
20%
26%
zdecydowanie tak
raczej tak
raczej nie
zdecydowanie nie
trudno powiedzieć
brak odpowiedzi
Źródło – opracowanie własne.
Wykres nr 11. Ile posiada Pani/ Pan czasu wolnego?
3% 2%
20%
15%
w ogóle nie mam czasu wolnego
mam za mało wolnego czasu
mam tyle wolnego czasu, ile mi
potrzeba
mam za dużo wolnego czasu, z
którym nie wiem, co począć
60%
brak odpowiedzi
Źródło – opracowanie własne.
9
Wykres nr 12. Czy Pani/ Pan wykorzystuje swój wolny czas, tak jak chce?
2%3%
8%
29%
zdecydowanie tak
raczej tak
raczej nie
zdecydowanie nie
trudno powiedzieć
brak odpowiedzi
15%
43%
Źródło – opracowanie własne.
Tabela nr 1. Co przeszkadza Pani/ Panu w gospodarowaniu swoim czasem zgodnie z
własną wolą?
Lp.
wyszczególnienie
%
1.
Nic nie stoi na przeszkodzie w gospodarowaniu moim czasem tak jak chcę
39
2.
Brak środków finansowych
42
3.
Obowiązki rodzinne
21
4.
Stan zdrowia
31
5.
Codzienne obowiązki
13
6.
Nie mam pomysłu na gospodarowanie czasem
16
7.
Z powodu apatii i problemów z depresją trudno jest mi zorganizować swój czas
3
8.
Z powodu złych nawyków i lenistwa nie umiem się zorganizować
10
9.
Inny powód:
warunki mieszkaniowe
1
organizuję swój czas zgodnie z moimi potrzebami
1
10. Brak odpowiedzi
2
Źródło – opracowanie własne.
Odpowiedzi nie sumują się do 100%, gdyż pytanie zawierało możliwość wielokrotnego wyboru.
Wykres nr 13. Ocena sytuacji finansowej.
4%
8%
12%
24%
22%
30%
bardzo dobra
dobra
średnia
słaba
zła
brak odpowiedzi
Źródło – opracowanie własne.
10
Tabela nr 2. W jaki sposób spędza Pani/Pan swój wolny czas?
brak
odpowiedzi
%
nigdy, ale
chciał(a)bym
%
nigdy
%
rzadko
%
czasami
%
często
%
Uprawiam działkę, ogród
39
17
16
14
1
13
Opiekuję się wnukami/ prawnukami
14
25
27
11
4
19
Pomagam dzieciom, członkom rodziny w ich
działalności zarobkowej – w prowadzeniu
gospodarstwa rolnego, firmy
4
9
24
27
3
33
Odwiedzam muzea/galerie/wystawy
4
16
20
17
17
26
Chodzę/jeżdżę do teatru/ opery/ na koncerty
4
24
27
15
12
18
Chodzę/jeżdżę do kina
5
20
25
20
8
22
Spędzam czas ze znajomymi, przyjaciółmi poza
domem
21
38
28
1
1
11
Spotykam się ze znajomymi, przyjaciółmi w domu
17
34
34
4
0
11
Uczestniczę w działalności jakiejś grupy, wspólnoty
religijnej
19
12
8
36
2
23
Chodzę do kościoła, uczestniczę w mszach,
nabożeństwach
58
21
11
2
0
8
Pracuję jako wolontariusz
5
6
5
46
8
30
Pracuję społecznie na rzecz innych ludzi, społeczności
lokalnej, sąsiadów, parafii
10
9
12
37
3
29
Uprawiam sport: gimnastykę, chodzę na basen, jeżdżę
na rowerze
30
17
27
12
2
12
Chodzę na spacery, piesze wycieczki
39
24
24
3
0
10
Opiekuję się współmałżonkiem, rodzicami lub inną
osobą/osobami starszymi, chorymi,
niepełnosprawnymi w rodzinie
17
8
24
23
3
25
Poświęcam się swojemu hobby, rozwijam swoje
zainteresowania
20
22
27
3
6
22
Oglądam telewizję
58
31
6
0
0
5
Słucham radia, muzyki
46
31
8
0
0
15
Czytam książki, czasopisma, gazety
48
22
24
0
0
6
Korzystam z komputera, Internetu
24
11
10
28
8
19
Pomagam dzieciom/rodzinie w prowadzeniu domu
9
13
26
21
1
30
Uczę się języków obcych
7
4
8
44
7
30
Nudzę się
9
17
12
35
0
27
Wyglądam przez okno
8
6
29
31
1
25
Uczestniczę w różnych ciekawych zajęciach, kursach,
takich jak: warsztaty z informatyki, ćwiczenia pamięci,
zajęcia w ramach uniwersytetu trzeciego wieku
22
12
11
28
7
20
Odwiedzam rodzinę, krewnych, sąsiadki
25
35
30
1
0
9
11
Podróżuję po kraju, zwiedzam różne miejsca
21
28
17
6
13
15
Podróżuję po Europie i świecie
8
17
17
30
7
21
Uczestniczę w wieczorkach integracyjnych
(tanecznych)
26
25
25
8
4
12
Źródło – opracowanie własne.
Tabela nr 3. Jakie bariery uniemożliwiają Pani/Panu podjęcie aktywności?
Lp.
wyszczególnienie
%
1.
Nie ma takich barier
30
2.
Stan zdrowia
31
3.
Brak środków finansowych
43
4.
Brak chęci
10
5.
Nie ma w okolicy zajęć dla mnie
12
6.
Architektoniczne
1
7.
Inne:
8.
Brak ścieżki rowerowej
1
Brak odpowiedzi
12
Źródło – opracowanie własne.
Odpowiedzi nie sumują się do 100%, gdyż pytanie zawierało możliwość wielokrotnego wyboru.
Analiza wyników 156 ankiet pozwala odpowiedzieć na pytanie: Jaki jest mieszkaniec Gminy
Goleniów zaliczany do grona osób starszych?
•
Czuje się szanowany w 62 %.
•
Swoje życie ocenia pozytywnie: za wspaniałe uznaje je 11 %, udane 47 %, a za ani dobre
ani złe 31%.
•
Poczucie bezpieczeństwa na poziomie ani wysoko ani nisko deklaruje w 68 %.
•
Samotność stanowi najważniejszy problem dla 39 %.
•
Ma tyle czasu wolnego ile mu potrzeba w 60%.
•
W 72% wykorzystuje swój czas wolny jak chce.
•
Co przeszkadza mu w gospodarowaniu swoim czasem zgodnie z własną wolą?
•
• w 39% nic nie stoi na przeszkodzie,
• w 42 % brak środków finansowych,
• w 31% stan zdrowia,
• w 21% obowiązki rodzinne.
Swój wolny czas często i czasami spędza w następujący sposób:
•
•
•
89% ogląda telewizję,
79% chodzi do kościoła,
76% słucha radia,
12
•
• 73% chodzi na spacery,
• 70% czyta książki,
• 59% spędza czas ze znajomymi poza domem,
• 56% uprawia działkę, ogród,
• 51% uczestniczy w wieczorkach tanecznych,
• 50% spotyka się ze znajomymi w domu,
• 42% poświęca się swojemu hobby,
• 48% podróżuje,
• 47% uprawia sport,
• 39% opiekuje się wnukami,
• 35% korzysta z komputera,
• 31% uczestniczy w działalności jakiejś grupy,
• 26% nudzi się,
• 8% chciałoby zostać wolontariuszem.
Swoją sytuację finansową ocenia jako: bardzo dobrą 5%, dobrą 24 %, średnią 29 %, słabą
22%, złą 12%.
•
W 43% nie chce już pracować, w 19% chciałby, ale zdrowie mu nie pozwala, w 14%
chciałby, ale nie ma dla niego pracy i w 9 % jeszcze pracuje.
•
Czego potrzebuje goleniowski senior:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
w 83% spotkań z ciekawymi ludźmi,
w 81% oferty turystycznej bardziej dostosowanej do osób starszych,
w 74% udostępniania obiektów rekreacyjno – sportowych na preferencyjnych
warunkach,
w 70% zajęć z profilaktyki chorób,
w 63 % szkoleń oswajających z nowymi technologiami,
w 54% miejsc, w których mogłyby spędzać czas w godzinach przedpołudniowych,
w 47% zajęć artystycznych,
w 42% usług opiekuńczych,
w 41% stworzenia możliwości pracy.
Osoby uczestniczące w wywiadzie grupowym podkreślały wysoką aktywność seniorów
w środowisku lokalnym oraz wielość niezależnie działających grup i organizacji. Za
najważniejsze uznali dotarcie do osób samotnych i ich aktywizację. Wskazywali na konieczność
większego otwarcia się grup na inne formy i osoby, w tym na celowość realizacji
międzypokoleniowych działań. W trakcie dyskusji podkreślały potrzebę większej promocji
działań osób starszych oraz brak centrum seniora.
13
SYTUACJA DEMOGRAFICZNA
Spadek liczby urodzeń, starzenie się społeczeństwa i wysoki wskaźnik feminizacji to
najbardziej znaczące zmiany demograficzne, jakie będą miały wpływ na dalsze kierunki rozwoju
społecznego gminy.
Według
prognozy
demograficznej
na
lata
2014-2050
dla
województwa
zachodniopomorskiego szacuje się systematyczny spadek liczby mieszkańców. Utrzymywać się
będzie ujemny przyrost naturalny, wystąpią także zmiany w strukturze ludności według miejsca
zamieszkania. Do 2050 r. będzie się pogłębiał spadek liczby ludności zamieszkującej tereny
miejskie, podczas gdy spadek liczby ludności wiejskiej spodziewany jest dopiero po roku 2025.
Liczba osób w wieku 65 lat i więcej zwiększy się o 104,2% do 487,5 tys. w 2050 r., a osób
w wieku 80 lat i więcej o 155,1 % do 153,0 tys., przy czym w 2050 r. odsetek tych osób
w regionie będzie wyższy niż przeciętna w kraju.
Zgodnie z ewidencją stałych mieszkańców prowadzoną przez Wydział Administracji i Spraw
Społecznych Urzędu Gminy i Miasta w Goleniowie na dzień 31 grudnia 2015 r. gminę
zamieszkiwało łącznie 34 404 osoby (w tym 12 570 na wsi i 21 834 w mieście). Pod względem
wieku najliczniejszą grupę stanowiły osoby w wieku 18-60 lat, natomiast pod względem płci
populacja kobiet.
Wykres nr 14. Statystyka stałych mieszkańców wg wieku.
40000
35000
30000
2,41%
14,18%
2,52%
14,83%
2,60%
15,67%
2,66%
16,44%
2,74%
17,21%
25000
20000
15000
63,64%
63,04%
62,08%
61,37%
60,61%
19,77%
19,61%
19,64%
19,53%
19,44%
2011
2012
2013
2014
2015
10000
5000
0
pow.81
61-81**
18-60*
0-17
Źródło: Opracowanie własne - dane WAS UGiM w Goleniowie.
* kobiety 18-59 lat, mężczyźni 18-60 lat
** kobiety 60-81 lat, mężczyźni 61-81 lat
Na przestrzeni ostatnich lat obserwuje się w Gminie Goleniów:
- systematyczny spadek liczby osób w przedziale wiekowym 0-17 lat – spadek w roku 2015
o 0,33 % w porównaniu do roku 2011 oraz w przedziale 18-61 lat o 3,03 %;
14
- systematyczny wzrost liczby osób w wieku 61-81 lat (wzrost w roku 2015 o 3,03 %
w porównaniu do roku 2011) oraz pow. 81 lat (wzrost w roku 2015 o 0,33 % w porównaniu do
roku 2011).
Wzrost populacji w wieku powyżej 61 lat potwierdza wieloletnie prognozy alarmujące
o zjawisku starzenia się społeczeństwa. Tendencja ta znajduje swoje odzwierciedlenie w danych
Eurostatu, z których wynika, iż w 2020 r. osoby po 60 roku życia będą stanowić blisko 25%
ludności polskiego społeczeństwa.
Wykres nr 15. Dynamika wzrostu liczby ludności w grupie wiekowej powyżej 61 lat.
8000
7000
6000
5000
4000
3000
2000
1000
0
2011
2012
2013
2014
2015
Źródło: Opracowanie własne - dane WAS UGiM w Goleniowie.
Wykres nr 16. Dynamika wzrostu liczby ludności w grupie wiekowej powyżej 81 lat.
1000
950
900
850
800
750
2011
2012
2013
2014
2015
Źródło: Opracowanie własne - dane WAS UGiM w Goleniowie.
15
1. ZDROWIE I SAMODZIELNOŚĆ
1.1. Promocja zdrowia i profilaktyka zdrowotna
W związku ze wzrastającą liczbą osób dożywających późnej starości, choroby wieku
podeszłego są coraz częściej diagnozowane. Szacuje się, że połowa seniorów podlega starzeniu,
które charakteryzuje się występowaniem licznych dolegliwości doprowadzających stopniowo do
trwałego upośledzenia funkcjonowania w codziennym życiu. Osoby starsze najczęściej skarżą się
na zaburzenia
pamięci, mowy,
spowolnienie ruchów, wahania nastrojów, problemy
z pogorszeniem słuchu i wzroku. Problem stanowią również dolegliwości sercowe, oddechowe
i układu krążenia. Wśród najczęściej występujących chorób u osób po 50 roku życia wyróżnia się
przede wszystkim: nadciśnienie tętnicze, zapalenie stawów, osteoporozę, cukrzycę, depresję.
Wykres nr 17. STAN ZDROWIA
10%
26%
56%
8%
jestem w pełni
sprawna/sprawny
potrzebuje stałej opieki i pomocy w codziennych czynnościach
potrzebuję pomocy tylko w
czynnościach wymagających
dużego wysiłku
brak odpowiedzi
Źródło – opracowanie własne.
Osoby biorące udział w sondażu wskazały, że są w pełni sprawne w 56 %. Stałej opieki
i pomocy w codziennych czynnościach potrzebuje 8% badanych, zaś 26 % wymaga jedynie
wsparcia w czynnościach wymagających dużego wysiłku.
Kluczowym działaniem w tym zakresie będzie przygotowanie i realizacja szerokiej kampanii
społecznej w zakresie edukacji społeczeństwa na temat procesów starzenia i ich konsekwencji.
Towarzyszyć jej będzie mechanizm pomocy psychologicznej dla osób przeżywających kryzys lub
wymagających wsparcia, funkcjonujący w ramach Ośrodka Pomocy Społecznej w Goleniowie
i organizacji pozarządowych.
Kampania mogłaby obejmować np. wystawy fotograficzne w przestrzeni miejskiej, artykuły
prasowe, realizację otwartych wykładów w ramach UTW, sympozjów, spotkań tematycznych,
16
happeningów, spektakli teatralnych oraz spotkań o charakterze warsztatowym adresowanych do
młodzieży w różnych typach szkół. Wszystkie działania będą zmierzać do uwrażliwienia opinii
publicznej na problemy starości i niesamodzielności.
CEL: Promocja i profilaktyka zdrowia
Kierunki działań:
- edukacja społeczna na temat procesów starzenia się i jego konsekwencji
- uwrażliwienie opinii publicznej na problemy starości i niesamodzielności
- stworzenie mechanizmów pomocy psychologicznej dla osób przeżywających kryzys lub
wymagających wsparcia w ramach Ośrodka Pomocy Społecznej w Goleniowie oraz
organizacji pozarządowych
- podejmowanie działań profilaktycznych w zakresie przeciwdziałania schorzeniom wieku
starczego i prawidłowego żywienia
- nasilenie działań promocyjnych Goleniowskiej Koperty Życia
Poziom aktywności fizycznej osób dorosłych w Polsce jest jednym z najniższych w Europie.
Stąd, promowanie zdrowego stylu życia w każdym wieku nabiera szczególnego znaczenia. Im
szerszy zasięg oddziaływania edukacji prozdrowotnej uda nam się osiągnąć, uwzględniając
szczególnie obszary wiejskie, tym większa grupa osób starszych, w tym osób o niższym
dochodzie, niepełnosprawnych, będzie mogła skorzystać z programów profilaktycznych
w zakresie przeciwdziałania schorzeniom, prawidłowego żywienia, uwzględniających również
zagadnienia zdrowia psychicznego. Promocja inicjatyw dotyczących aktywności fizycznej wśród
osób starszych wspierana będzie przez formę małych grantów w ramach Funduszu Aktywizacji
Seniorów. Takie rozwiązanie ma szczególne znaczenie w kontekście faktu, że najsilniejszą formą
kapitału społecznego seniorów jest kapitał wiążący (tzw. familizm), związany z siecią kontaktów
i wsparcia w wąskich kręgach rodzinnych i przyjacielskich.
Zapewnienie aktywności fizycznej na odpowiednim poziomie jest warunkiem bezpiecznego,
aktywnego i zdrowego starzenia się. Pozwala także na przeciwdziałanie występowania
negatywnych zjawisk i objawów pojawiających się w czasie kolejnych faz życia.
CEL: Rozwój i wspieranie aktywności fizycznej
Kierunki działań:
- opracowanie i wdrożenie planu zwiększenia dostępności istniejących gminnych obiektów
sportowych dla osób starszych
- promocja inicjatyw dotyczących aktywności fizycznej wśród osób starszych
- zapewnienie środków na realizację działań związanych z aktywnością fizyczną w ramach
17
Funduszu Aktywizacji Seniorów
- rozwijanie i wspieranie systemu zorganizowanych zajęć aktywności fizycznej dla osób
dorosłych i starszych
- rozwój otoczenia sprzyjającego aktywności fizycznej seniorów, np. w parkach, osiedlach
mieszkaniowych, w miejscach użyteczności publicznej
1.2. Rozwój usług społecznych i opiekuńczych dostosowanych do potrzeb osób starszych
1.2.1. Usługi społeczne
Zakres usług adresowany do osób starszych, tych społecznych jak i opieki zdrowotnej, jest
w Polsce daleki od potrzeb i oczekiwań seniorów. Stąd ważne jest, aby planowanie
i organizowanie nowo powstających usług było konsultowane z reprezentacją środowisk
seniorskich.
Tabela nr 4. Usługi jakich Pani /Pan potrzebuje to …
Zdecydowanie
nie %
brak
odpowiedzi %
8
3
19
Wolontariatu i usług opiekuńczych na rzecz osób starszych,
zależnych (dzienny dom opieki, opiekunki domowe)
31
11
14
14
3
27
Stworzenie możliwości pracy zawodowej i zarobkowej dla
osób starszych
21
19
15
14
7
24
Spotkań z ciekawymi osobami
50
33
1
1
1
14
Zajęć z doskonalenia pamięci
48
21
7
1
1
22
Dietetyka
25
32
10
5
1
27
Działań edukacyjnych służących przeciwdziałaniu
dyskryminacji ludzi starszych
34
20
16
4
2
24
Stworzenie okazji do świadczenia wolontariatu przez seniorów
na rzecz innych grup społecznych
27
23
19
5
1
25
Udostępniania osobom starszym obiektów rekreacyjnosportowych na preferencyjnych warunkach
56
19
2
3
1
19
Oferty turystyczno-rekreacyjnej bardziej dostosowanej do
potrzeb osób starszych (np. organizowanie wycieczek)
57
24
3
2
1
13
Zajęć artystycznych (np. wokalne, teatralne, muzyczne)
24
23
21
8
3
21
Zajęć artystycznych (np. malarskie, rzeźba, hafciarstwo)
19
15
18
19
5
24
Zajęć językowych
15
11
15
15
17
27
raczej nie %
16
trudno
powiedzieć %
16
raczej tak %
38
zdecydowanie
tak %
Miejsc, w których osoby starsze, samotne mogłyby spędzać
czas w godzinach przedpołudniowych
18
Zajęć komputerowych
21
21
8
10
17
23
Zajęć kulturoznawczych
18
25
20
5
1
31
Profilaktyka chorób typowych dla osób starszych
51
19
6
3
1
20
Rękodzielnicze
13
21
19
12
5
30
Szkoleń oswajających osoby starsze z nowymi technologiami
ułatwiającymi codzienne funkcjonowanie (usługi bankowe,
bankomat, tel. komórkowy)
40
23
7
3
2
25
znajomość prawa (spadek itp.)
1
-
-
-
-
-
zajęcia taneczne
1
-
-
-
-
-
zajęcia komputerowe
-
-
1
-
-
-
nauka języków obcych
1
-
-
-
-
-
usługi prawne
1
-
-
-
-
-
Inne, jakie:
Źródło – opracowanie własne.
Ważnym elementem uzupełniającym system państwowy będzie umożliwienie osobom
starszym korzystania z pomocy asystentów, wolontariuszy świadczących usługi społeczne
w domu i poza domem. Upowszechnienie korzystania z usług opiekuńczych przy wykorzystaniu
nowych technologii jest bardzo ważne np. przy korzystaniu z usługi asystenta seniora, zakłada się
połączenie centrum teleopieki, opieki medycznej w ramach podstawowej opieki zdrowotnej
i wsparcia wolontariuszy oraz pomocy sąsiedzkiej skierowanej do seniorów.
„Srebrna” gospodarka jest obszarem działalności skoncentrowanej na wykorzystaniu
potencjału osób starszych, uwzględniającej ich potrzeby. Jest związana z rozwojem
alternatywnych form opieki dla osób starszych (np. Rodzinnych Domów Opieki) i promocją
pracy - zawodu w sektorze opiekuńczym. To również stałe podnoszenie kwalifikacji opiekunów
(w tym opiekunów nieformalnych) i promocja rozwoju oferty usług, sprzętu i oprogramowania
dostosowanego do możliwości i potrzeb osób starszych. Z tym obszarem jest również związane
wprowadzenie Zachodniopomorskiej Karty Seniora i rozszerzenie dostępności usług dla
seniorów na obszarze województwa zachodniopomorskiego.
CEL: Rozwój usług społecznych adresowanych do potrzeb i możliwości osób starszych
Kierunki działań:
- umożliwienie korzystania z pomocy asystentów świadczących usługi społeczne w domu
i poza nim
- promocja współpracy w ramach „Asystenta Seniora” - katalog usług oferowanych przez
lokalnych przedsiębiorców dotyczący np. bieżących napraw, usuwania nagłych awarii
- promocja wolontariatu skoncentrowanego na potrzebach i oczekiwaniach osób starszych
19
- edukacja osób starszych i ich rodzin dotycząca zasad oraz warunków korzystania
z różnego rodzaju form wsparcia zarówno w obszarze opieki zdrowotnej, jak i pomocy
społecznej
- promocja rozwoju oferty usług, sprzętu i oprogramowania dostosowanego do potrzeb
i możliwości osób starszych
- promocja Zachodniopomorskiej Karty Seniora
- promocja pracy w sektorze opiekuńczym
- promocja działalności gospodarczej w sektorze wsparcia osób starszych (w tym rozwój
podmiotów ekonomii społecznej jako narzędzia aktywizacji społecznej i zawodowej osób
starszych).
1.2.2. Opieka nad osobą starszą i rola opiekunów nieformalnych
Tendencja zmian demograficznych - wzrost osób w wieku poprodukcyjnym przy
jednoczesnym spadku liczby osób w wieku produkcyjnym – stanowi wyzwanie w zakresie
wsparcia społecznego i rodzinnego dla osób starszych. Sytuacja ta niewątpliwie wiąże się ze
zwiększeniem nakładów finansowych na organizowanie odpowiedniego systemu usług
opiekuńczych funkcjonujących poza systemem opieki zdrowotnej.
Aby odpowiednio przygotować się na zabezpieczenie potrzeb zgłaszanych przez środowisko
seniorów należy dążyć do rozwoju i ulepszania funkcjonujących już form wsparcia, przede
wszystkim uwzględniając sektor usług opiekuńczych.
CEL: Zapewnienie na wysokim poziomie opieki dla osób starszych
Kierunki działań:
- poprawa dostępu do usług opiekuńczych, co pozwoli osobom o ograniczonej
samodzielności pozostanie we własnym środowisku jak najdłużej
- rozwój systemu świadczeń zintegrowanych z systemem pogłębionej pracy socjalnej
i świadczeniami pieniężnymi
- podniesienie jakości świadczonych usług poprzez opracowanie standardu organizowania
i świadczenia usług opiekuńczych przez Ośrodek Pomocy Społecznej w Goleniowie
- tworzenie warunków do zwiększenia różnorodnych form opieki nad seniorami, w tym
w sytuacjach szczególnych do zatrudnienia opiekunów nieformalnych
- wspieranie inicjatyw zmierzających do rozwoju opieki długo- i krótkotrwałej nad osobą
starszą
- powstanie Dziennego Domu Seniora, jako uzupełnienie działalności świetlic dla seniorów
- promocja powstawania Rodzinnych Domów Pobytu
20
CEL: Stworzenie systemu wsparcia dla opiekunów nieformalnych
Kierunki działań:
- prowadzenie działań edukacyjnych adresowanych do opiekunów osób starszych
podnoszących poziom wiedzy i kompetencji
- rozwój wolontariatu opiekuńczego w sąsiedztwie i środowisku lokalnym
- tworzenie szerokiego dostępu do informacji o możliwościach wsparcia dla opiekunów
oraz na temat możliwości poprawy jakości opieki
1.2.3. Nowe technologie w opiece nad osobami starszymi
W XXI wieku szczególnego znaczenia nabiera wykorzystywanie innowacyjnych technologii
służących ułatwieniu organizacji opieki nad osobami starszymi. Nowe rozwiązania w znacznej
mierze odciążają system opieki zdrowotnej i ułatwiają codzienne funkcjonowanie osób starszych.
Wpływają także na zwiększenie poczucia bezpieczeństwa i wspierają rodzinę w procesie
nadzorowania i opiekowania się seniorem. Wyzwaniem będzie wprowadzenie systemu teleopieki
w Ośrodku Pomocy Społecznej w Goleniowie oraz wykorzystanie innych form niebezpośrednich
usług opiekuńczych wykorzystujących nowe technologie (ICT), np. DOMESTIC, który jest
modularnym systemem domowego asystenta osób starszych i chorych, z wykorzystaniem sieci
czujników i centralnej stacji komputerowej do monitorowania stanu zdrowia z możliwością
kontaktu z otoczeniem (rodzina, służba zdrowia, sąsiedzi) w przypadkach wymagających
interwencji. Wprowadzenie usług będzie uzależnione od zapotrzebowania osób starszych.
CEL: Opracowanie i wdrożenie systemu teleopieki oraz wykorzystanie
innowacyjnych technologii ułatwiających organizację opieki dla osób starszych
Kierunki działań:
- wprowadzenie systemu teleopieki w Ośrodku Pomocy Społecznej w Goleniowie
- określenie źródeł finansowania lub dofinansowania teleopieki
- wspieranie wdrożenia rozwiązań z zastosowaniem teleopieki i nowych technologi
- aktywizacja środowisk z otoczenia osób starszych w celu tworzenia społecznych metod
samopomocy wykorzystujących nowe technologie
- promocja stosowanych rozwiązań związanych z teleopieką
21
2. AKTYWNOŚĆ EDUKACYJNA, SPOŁECZNA I KULTURALNA OSÓB STARSZYCH
Edukacja prozdrowotna, obywatelska i nowe technologie to trzy najczęściej realizowane
obszary edukacyjne wśród osób starszych (wykłady, poradnictwo, konferencje), które w dalszym
ciągu będą wspierane przez samorząd. Nowym zagadnieniem jest rozwijanie u osób starszych
kompetencji społecznych i obywatelskich, w tym przygotowanie lokalnych liderów/animatorów
aktywności obywatelskiej i wolontariatu oraz wspieranie i rozwój innowacyjnych form edukacji
z wykorzystaniem nowych technologii w systemie edukacji międzypokoleniowej.
Aktywność seniorów, nie tylko w obszarze aktywności fizycznej, ale również na
płaszczyźnie kontaktów rodzinnych, angażowania się w różnego rodzaju przedsięwzięcia
społeczne, kulturalne i edukacyjne, wpływa pozytywnie na wiele aspektów ich codziennego
funkcjonowania.
Tabela nr 5. Co Pani/Panu daje bycie aktywnym?
brak
odpowiedzi
%
zdecydowanie
nie
%
raczej nie
%
trudno
powiedzieć
%
raczej tak
%
zdecydowanie
tak
%
Lepiej się czuję
55
25
10
0
0
10
Produktywnie spędzam czas
36
27
10
8
1
18
Zgodnie z zaleceniem lekarza uprawiam aktywność na
świeżym powietrzu
26
37
5
8
3
21
Odpoczywam obcując z przyrodą
43
43
1
1
0
12
Pomoc rodzinie daje mi satysfakcję
39
27
16
1
1
16
Czuję się zobowiązany(a) do pomocy rodzinie i jest to dla mnie
obciążenie
5
13
21
29
6
26
Mam możliwość spotykania się z innymi ludźmi
38
42
6
3
0
11
Czuję się potrzebny(a) i lubię robić coś dla innych
48
28
10
1
0
13
Lubię obcowanie ze sztuką i staję się bardziej czuły(a) na
piękno
22
31
19
6
1
21
Rozwijam swoje zainteresowania i sprawia mi to przyjemność
29
25
12
15
1
18
Realizuję swoje marzenia
16
26
14
19
3
22
Źródło – opracowanie własne
Szeroko rozumiana aktywność przyczynia się do tego, że 80 % badanych seniorów czuje się
lepiej. Tyle samo osób ma możliwość spotykania się z innymi ludźmi, a 76 % deklaruje, że dzięki
aktywności czują się potrzebni i lubią robić coś dla innych. 63 % badanych uprawia aktywność
na świeżym powietrzu z powodu zaleceń lekarskich.
22
Fundusz Aktywizacji Seniorów winien ułatwiać uczestnictwo w kulturze osób starszych oraz
wspomaganie ich w działaniach służących międzypokoleniowemu przekazywaniu wartości.
Powinien też wspierać nieformalną edukację kulturalną i artystyczną, służącą rozwijaniu talentów
osób starszych. Promowana będzie współpraca podmiotów sektora kultury, edukacji i nauki
z organizacjami pozarządowymi, a także podmiotami prywatnymi na rzecz realizacji
przedsięwzięć służących uczestnictwu w kulturze osób starszych.
Ważnym zadaniem będzie wzmacnianie aktywności osób starszych w przestrzeni publicznej
poprzez organizację corocznych SENIORALII, które propagują dorobek kulturalny ruchu
senioralnego i mogą służyć wymianie środowisk twórczych osób starszych z kraju i z zagranicy.
Utworzona Rada Seniorów powinna odgrywać znaczącą rolę animacyjną w środowisku
lokalnym, będąc jednocześnie platformą dialogu i zaangażowania obywatelskiego seniorów.
Działania Rady Seniorów powinny się przyczyniać do integracji całego środowiska skupionego
wokół działalności seniorów. Służyć może temu m.in. wydawanie wspólnego Kalendarza Imprez,
który docierałby za pomocą sołtysów do osób zainteresowanych zamieszkałych na obszarach
wiejskich. Innym działaniem zmniejszającym dezaktywizację społeczną samotnych seniorów,
w tym na obszarach wiejskich Gminy Goleniów, może być oddziaływanie Funduszu Aktywności
Seniorów. Wydanie Poradnika Seniora z podstawowymi informacjami obejmującymi m.in.
procedury występujące w usługach opiekuńczych, pielęgniarstwa środowiskowego, czy dylematy
prawne, powinno usprawnić funkcjonowanie osób starszych.
CEL: Zwiększenie uczestnictwa osób starszych w edukacji oraz zwiększenie
dostępności oferty edukacyjnej
Kierunki działań:
- organizowanie otwartych wykładów z zakresu profilaktyki zdrowotnej
- udostępnianie budynków użyteczności publicznej pozwalających na rozwój rożnych form
uczenia się seniorów
- rozwój oferty edukacyjnej w obszarze aspektów formalno-prawnych
- rozwijanie u osób starszych kompetencji społecznych i obywatelskich
- przygotowywanie lokalnych liderów/animatorów aktywności obywatelskiej i wolontariatu
- upowszechnianie edukacji w zakresie nowych technologii
- wspieranie w ramach Fundusz Aktywizacji Seniorów różnych form uczenia się osób
starszych
- wspieranie Uniwersytetu Trzeciego Wieku
- tworzenie warunków dla rozwoju współpracy między różnymi instytucjami edukacyjnymi
dla efektywnego wykorzystania potencjału międzypokoleniowego
- wspieranie tworzenia przez seniorów platformy wzajemnej komunikacji
23
CEL: Zwiększenie uczestnictwa osób starszych w obszarze kultury
Kierunki działań:
- wspieranie nieformalnej edukacji artystycznej, służącej rozwijaniu talentów osób
starszych oraz upowszechnianie ich twórczości
- rozwój i wspomaganie działalności służącej międzypokoleniowej wymianie wartości i
dorobku kulturowego
- propagowanie współpracy podmiotów z różnych obszarów działalności na rzecz realizacji
inicjatyw służących uczestnictwu osób starszych w kulturze
- wspieranie aktywności liderów działających na rzecz uczestnictwa w kulturze osób
starszych oraz propagowania ich dorobku kulturowego
CEL: Zwiększenie zaangażowania osób starszych w życie społeczności lokalnej oraz
wzrost ich roli w rozwiązywaniu problemów społecznych
- zwiększenie zaangażowania samorządu w aktywizację seniorów
- wsparcie dla organizacji pozarządowych działających na rzecz osób starszych
- tworzenie warunków do budowania płaszczyzny dialogu i zaangażowania obywatelskiego
wśród seniorów
- wzmocnienie i upowszechnienie działalności Goleniowskiej Rady Seniorów
- tworzenie warunków do rozwoju wolontariatu osób starszych
- budowanie społecznego zaufania do starszych wolontariuszy
- zachęcanie instytucji publicznych do inicjowania działań wolontarystycznych osób
starszych np. przedszkola, biblioteki, świetlice środowiskowe
3. BEZPIECZEŃSTWO
Zapewnienie bezpieczeństwa osobom starszym i przeciwdziałanie stosowanym wobec nich
nadużyciom związane jest z poziomem wielokierunkowych działań prewencyjnych.
Wykres nr 18. Jak ocenia Pani/Pan swoje poczucie bezpieczeństwa?
1%
1%
20%
10%
bardzo wysoko
wysoko
ani wysoko ani nisko
nisko
68%
bardzo nisko
Źródło: Opracowanie własne.
Analiza powyższego wykresu wskazuje, że bezpiecznie czuje się jedynie 21 % badanych.
24
Odpowiedź „ani wysoko ani nisko” wskazało aż 68% respondentów.
Podejmowane będą w tym zakresie działania edukacyjne (spotkania, pogadanki),
informacyjne (np. poprzez odpowiednie wykorzystanie kalendarzy, gdzie znajdą się informacje
o miejscach, do których można zwrócić się w sytuacji doświadczania przemocy), związane
z procedurą Niebieskiej Karty, pomocą prawną i psychologiczną. W ramach przeciwdziałania
przemocy ekonomicznej i nieuczciwym praktykom handlowym wobec osób starszych zostanie
powołany rzecznik osoby starszej.
CEL: Zapewnienie bezpieczeństwa osób starszych i przeciwdziałanie nadużyciom.
Kierunki działań:
- powołanie rzecznika osób starszych
- zwiększenie świadomości osób starszych na temat przemocy i instytucji, do których
można zwrócić się w sytuacji jej doświadczania
- zwiększenie świadomości przemocy wśród osób z najbliższego otoczenia aby na zasadzie
poufności reagowały na niepokojące sygnały świadczące o stosowaniu przemocy
4. PRZESTRZEŃ I MIEJSCE ZAMIESZKANIA
Dostępność dla wszystkich mieszkańców, w tym dla osób starszych, przestrzeni miejskiej
czy sołeckiej jest ważnym elementem polityki gminy. Sprzyjać temu powinna likwidacja barier
architektonicznych i transportowych utrudniających mobilność i aktywność. Stąd konieczna staje
się organizacja spacerów diagnostycznych seniorów, oceniających miejsca oraz budynki
publiczne i wspólna z organizacjami społecznymi analiza ich wyników. Wpływać one będą na
planowane
zakresy
prac
modernizacyjnych.
Uzupełnieniem
będzie
wdrożenie
zasad
projektowania inkluzywnego inwestycji, których odbiorcami będą m.in seniorzy.
Nowym wyzwaniem będzie zoptymalizowanie i dostosowanie warunków mieszkaniowych
seniorów do ich potrzeb. Konieczne jest zdiagnozowanie sytuacji życiowej i zdrowotnej seniorów oraz ich potrzeb mieszkaniowych z myślą o wydłużeniu okresu samodzielnego pozostawania
w mieszkaniu. Sytuacje, kiedy powierzchnia mieszkania na osobę w gospodarstwie domowym
seniora jest zbyt duża i pociąga za sobą wysokie koszty utrzymania, wymagają podjęcia działań
koordynujących optymalne wykorzystanie zasobów lokalowych.
25
CEL: Wspieranie przestrzennego planowania architektonicznego uwzględniających
potrzeby osób starszych.
Kierunki działań:
- współpraca z organizacjami zrzeszającymi seniorów w sprawie oceny miejsc i budynków
użyteczności publicznej pod względem dostępności dla osób starszych
- wprowadzenie działań skracających czas oczekiwania na obsługę w miejscach
publicznych
- planowanie transportu komunikacji miejskiej z uwzględnieniem potrzeb osób starszych
(częstotliwość, lokalizacja przystanków godziny kursowania)
- edukowanie w zakresie efektywności ekonomicznej mieszkań i budynków będących
własnością osób starszych
- organizacja spacerów diagnostycznych seniorów oceniających miejsca oraz budynki
publiczne
5. AKTYWNOŚĆ ZAWODOWA OSÓB 50+
W Polsce odnotowuje się jeden z najniższych wskaźników zatrudnienia w grupie osób
w wieku 55-64 lat. Wydłużenie aktywności zawodowej pracowników powyżej 50. roku życia
należy do priorytetowych działań wszystkich krajów Unii Europejskiej. Zgodnie z założeniami
Strategii na rzecz inteligentnego zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu
Europa 2020, jednym z nadrzędnych celów ma być osiągnięcie wskaźnika zatrudnienia osób
w wieku 20-64 lata na poziomie 75%. Aby osiągnąć ten cel potrzebne jest wprowadzenie
odpowiednich działań, m.in. w zakresie doskonalenia systemu edukacji i szkoleń, zarządzania
wiekiem oraz katalogu usług oferowanych przez instytucje rynku pracy.
Wykres nr 19. Czy chciałaby (by) Pani /Pan być nadal aktywną (ym) zawodowo?
10%
5%
9%
tak, chciał(a)bym pracować, ale
mam inne obowiązki
19%
tak, chciał(a)bym pracować, ale
zdrowie mi nie pozwala
tak, chciał(a)bym pracować, ale nie
ma dla mnie pracy
nie, nie chcę już pracować
tak, pracuję
brak odpowiedzi
14%
43%
Źródło: Opracowanie własne.
26
Wśród badanych seniorów aż 43 % zadeklarowało, że nie chce już pracować. Tylko 9 % jest
aktywnych zawodowo. Chęć podjęcia zatrudnienia zadeklarowało 43% respondentów, jednak
19% z nich stan zdrowia na to nie pozwala, 14 % podaje, że nie ma dla nich pracy, natomiast 10
% ma inne obowiązki.
CEL: Zwiększenie i przedłużenie aktywności zawodowej osób 50+.
Kierunki działań:
- wspieranie instytucji odpowiedzialnych za szkolenia przeznaczone dla osób 50+
- rozwój form typu distance learning, e-learning, blended learning oraz upowszechniane
rozwiązań wypracowanych w ramach działań finansowanych z EFS
- promowanie inwestowania w podnoszenie kwalifikacji i kompetencji pracowników
- prowadzenie akcji informacyjnej wśród pracodawców nt. tworzenia warunków pracy
przyjaznych pracownikom i stosowanie rozwiązań z zakresu zarządzania wiekiem:
dostosowanie tempa pracy do osób starszych, elastyczny czas pracy, analiza możliwości
urlopu na podnoszenie kwalifikacji zawodowych, rezygnacja z pracy zmianowej,
zwiększenie roli badań wstępnych i okresowych pracowników, zapewnienie możliwości
wyboru kolejności wykonywanych zadań, czasu przerw w pracy, jasne określenie roli
i perspektywy zawodowej pracowników w starszym wieku, ograniczenie ciężkiej pracy
fizycznej oraz pracy w środowisku gorącym lub zimnym
- współpraca z PUP i innymi podmiotami realizującymi działania na rynku pracy
w zakresie: wspierania programu aktywizacji zawodowej, rekrutacji i rozwoju sieci
doradców zawodowych w wieku 50+ jako budzących zaufanie wśród własnej grupy
wiekowej, tworzenia i wdrażania mechanizmów stałej współpracy pracodawców,
podmiotów publicznych i prywatnych w zakresie kształtowania oferty edukacyjnej dla osób
w wieku 50+
6. RELACJE MIĘDZYPOKOLENIOWE
Zmiana z negatywnego na pozytywny wizerunek osób starszych jest długofalowym
procesem wymagającym zaangażowania i współpracy wielu podmiotów, m.in.: mediów,
organizacji seniorskich, innych organizacji pozarządowych, samorządu, szkół i pracodawców.
W tym procesie ważne jest optymalne wykorzystanie istniejącej infrastruktury społecznej (GDK,
Biblioteki, Żółtego Domku, świetlic i innych) do tworzenia i rozwoju przyjaznych, łatwo
dostępnych przestrzeni do spotkań międzypokoleniowych i wymiany doświadczeń między
osobami młodymi i starszymi. Istotnym zadaniem będą działania edukacyjne w szkołach
poruszające zagadnienia związane ze starością, starzeniem się populacji oraz komunikacji
i współpracy międzypokoleniowej.
27
CEL: Wzmocnienie solidarności międzypokoleniowej i pozytywnego wizerunku osoby
starszej
Kierunki działań:
- kreowanie wizerunku osoby starszej w środowisku lokalnym z wykorzystaniem nośników
masowego przekazu
- upowszechnianie współpracy między organizacjami i instytucjami działającymi na rzecz
osób starszych i młodych
- wspieranie projektów międzypokoleniowych w ramach Funduszu Aktywizacji Seniorów
- udostępnianie infrastruktury społecznej dla tworzenia przyjaznej przestrzeni do spotkań
międzypokoleniowych i wymiany doświadczeń
- otwieranie szkół na współpracę z organizacjami seniorskimi
- wypracowanie i upowszechnienie narzędzi wspierających współpracę różnych grup
wiekowych z uwzględnieniem m.in. metod mentoringu i zarządzania wiekiem
7. REALIZATORZY DZIAŁAŃ
Działania w ramach Polityki Senioralnej będą realizowane przez Burmistrza Gminy
Goleniów, jednostki organizacyjne samorządu lokalnego, Radę Seniorów, organizacje
pozarządowe, partnerów społecznych wspierających działania seniorów, wolontariuszy
i partnerów biznesowych. Instytucją odpowiedzialną za realizację Polityki Senioralnej
i naturalnym partnerem Rady Seniorów jest Ośrodek Pomocy Społecznej w Goleniowie.
8. EWALUACJA POLITYKI SENIORALNEJ
We wrześniu każdego roku organizowana będzie debata publiczna, w trakcie której
przedkładane będzie sprawozdanie przygotowane przez OPS odnoszące się do PROGRAMU
SENIORALNEGO oraz projekt Programu Senioralnego na kolejny rok. Wnioski z prezentacji
i dyskusji posłużą ocenie efektów podjętych działań i wypracowaniu przez OPS końcowego
projektu Programu Senioralnego na kolejny rok celem przedłożenia go Burmistrzowi Gminy
Goleniów i Radzie Miejskiej.
Opracował: Zbigniew Łukaszewski
Współpraca: Monika Garncarek
28