Wyklad i cwiczenia

Transkrypt

Wyklad i cwiczenia

Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku
Wydział Turystyki i Rekreacji
Podstawy rachunkowości i finansów
Materiały dydaktyczne
Opracowanie:
Tomasz Taraszkiewicz
doktor nauk ekonomicznych
Katedra Zarządzania Turystyką i Rekreacją
Zakład Ekonomii i Marketingu
[email protected]
Program
1. Wprowadzenie do rachunkowości
Zastosowanie rachunkowości zarządczej i finansowej
Przegląd definicji
Funkcje
Role
UŜytkownicy
2. Wybrane zagadnienia podstaw rachunkowości
Podstawowe zasady rachunkowości
Podstawowe równanie rachunkowości
Metody rachunkowe
3. Wybrane zagadnienia podstaw księgowości
Podstawowe zasady księgowania
Rodzaje operacji gospodarczych
Klasyfikacja kont
Zasadność łączenia i podzielności
2
Opracowano w oparciu o materiał źródłowy
Program
4. Bilans
Konstrukcja bilansu
Badanie struktury majątku i kapitału
Wskaźnik struktury majątku
Kapitał obrotowy i aktywa netto
5. Rachunek wyników
Zysk i strata jako saldo
Budowa rachunku
Wynik ze sprzedaŜy
Wynik na działalności operacyjnej
Wynik na działalności gospodarczej
Wynik brutto i netto
Stopa zysku
6. Przepływy finansowe
Konstrukcja rachunku
Przepływy środków pienięŜnych z działalności operacyjnej
Przepływy środków pienięŜnych z działalności inwestycyjnej
Przepływy środków pienięŜnych z działalności finansowej
Stan na początek i na koniec roku obrotowego
3
Definicja rachunkowości
Rachunkowość to uniwersalny, elastyczny system informacyjno - kontrolny, który
odzwierciedla przebieg i rezultaty działalności gospodarczej jednostek organizacyjnych.
W powyŜszej definicji istotną rolę ogrywają określenia systemu: "uniwersalny"
i "elastyczny"; wymagają one objaśnienia.
System UNIWERSALNY - to znaczy moŜliwy do zastosowania w rozmaitych
warunkach. Ten sam system rachunkowy moŜemy stosować w odniesieniu do róŜnych
przedmiotów i podmiotów, róŜnego zakresu i rodzaju działalności; wykorzystując przy
tym róŜne formy i techniki obliczeniowe).
System ELASTYCZNY - to znaczy moŜliwy do stosowania w kaŜdej jednostce.
4
Funkcje i role rachunkowości
W literaturze przedmiotu spotykamy
(informacyjna, kontrolna i analityczna).
określenie
trzech
funkcji
rachunkowości
INFORMACYJNA FUNKCJA RACHUNKOWOŚCI. Rachunkowość dostarcza nam
informacje, potrzebne do podejmowania decyzji w procesie zarządzania jednostką
(zaspokajając tym samym potrzeby wewnętrzne) oraz informacje dla organów
zewnętrznych (głównie poprzez sprawozdania finansowe).
KONTROLNA FUNKCJA RACHUNKOWOŚCI. Rachunkowość pomaga w ochronie
i zabezpieczeniu mienia, pełniąc funkcję kontrolną. Sprawny system umoŜliwia
wychwycenie naduŜyć, pozwala na racjonalne wykorzystanie posiadanych zasobów.
ANALITYCZNA FUNKCJA RACHUNKOWOŚCI. Rachunkowość interpretację danych liczbowych - stanowi ocenę działalności danej jednostki.
poprzez
Rachunkowość spełnia teŜ PODWÓJNĄ ROLĘ: z jednej strony dostarcza informacje
o działalności danej jednostki w przeszłości (pozwalając tym samym na dokonanie
oceny, rozliczenie czy złoŜenie informacji finansowych podmiotom na zewnątrz),
z drugiej natomiast rachunkowość dostarcza informacje, niezbędne do podejmowania
decyzji odnośnie przyszłości.
5
UŜytkownicy rachunkowości
UśYTKOWNICY INFORMACJI FINANSOWYCH
UśYTKOWNICY informacji finansowych to:
- właściciele (udziałowcy, akcjonariusze),
- wierzyciele,
- związki zawodowe,
- pracownicy,
- zarząd firmy (posiada największe uprawnienia do informacji),
- klienci firmy (dostawcy, odbiorcy),
- władze lokalne,
- instytucje centralne (urzędy skarbowe, ZUS, GUS itd.).
6
ZASADA MEMORIAŁOWA Ujęcie w księgach ogółu operacji, wpływających na wynik
finansowy roku obrotowego; niezaleŜnie od terminu ich zapłaty czy stopnia
uregulowania rozrachunków; przeciwieństwem zasady memoriałowej, stosowanej w
polskiej rachunkowości, jest zasada kasowa.
ZASADA WSPÓŁMIERNOŚCI Mówi o powiązaniu przychodów i kosztów z okresem,
którego dotyczą (tzn. powiązanie przychodów z kosztami ich uzyskania w danym
okresie itd.).
ZASADA KONTYNUACJI DZIAŁALNOŚCI Jest to domniemanie, Ŝe jednostka będzie
kontynuować działalność w nie zmniejszonym istotnie zakresie w przyszłości.
ZASADA REALIZACJI Zakłada uznanie powstania zysków dopiero w momencie
sprzedaŜy (lub czynności z nią związanej).
ZASADA OSTROśNEJ WYCENY Przewiduje bieŜącą wycenę majątku i kapitału, która
nie zniekształca wyniku finansowego. Z zasady tej wynika nakaz aktualizacji (to znaczy
obniŜenia cen faktycznie zapłaconych lub poniesionych kosztów do ich wartości
"moŜliwej do uzyskania").
ZASADA ISTOTNOŚCI Nakazuje takie zorganizowanie ewidencji, aby zapewniała
wyodrębnienie operacji, które waŜą przy ocenie sytuacji firmy, wyniku finansowego i
rentowności. Oznacza to, Ŝe jeśli wartość operacji jest nieznaczna, wówczas moŜemy
7
stosować ujęcie uproszczone.
ZASADA CIĄGŁOŚCI (PORÓWNYWALNOŚCI) Polega na stałym stosowaniu z okresu
na okres raz przyjętych zasad i rozwiązań, w celu zapewnienia porównywalności
danych.
ZASADA INDYWIDUALNEJ WYCENY Dokonuje się oddzielnej wyceny kaŜdego
poszczególnego składnika aktywów, pasywów, przychodów i kosztów, zysków i strat.
Inaczej rzecz ujmując, zgodnie z tą zasadą nie moŜna kompensować ze sobą wartości
róŜnych co do rodzaju.
ZASADA WYMIERNOŚCI PIENIĘśNEJ Przedmiotem rachunkowości są te operacje,
które moŜna wyrazić w jednostce pienięŜnej.
ZASADA KOSZTU HISTORYCZNEGO Zgodnie z zasadą kosztu historycznego, aktywa
są ujmowane w księgach rachunkowych według ich wartości początkowej (nabycia).
ZASADA ROZDZIELNOŚCI PRZEDSIĘBIORSTWA OD WŁAŚCICIELI Zasada
rozdzielności mówi, Ŝe przedsiębiorstwo oraz jego właściciele są odrębnie traktowani w
księgach rachunkowych jednostki.
ZASADA OBIEKTYWIZMU Sprawozdania finansowe muszą być oparte na
obiektywnych, moŜliwych do sprawdzenia dowodach księgowych.
8
Podstawowe równanie rachunkowości
AKTYWA
Aktywa to inaczej majątek firmy, który ogólnie moŜna podzielić na majątek trwały
(składniki o okresie uŜytkowania dłuŜszym niŜ rok: budynki, maszyny, środki transportu,
wartości niematerialne i prawne, posiadane papiery wartościowe długoterminowe itp.)
oraz majątek obrotowy (zapasy, naleŜności, posiadane krótkoterminowe papiery
wartościowe lub przeznaczone do obrotu, gotówka).
PASYWA
Pasywa stanowią źródło finansowania majątku firmy, rozróŜniamy tu kapitał własny
(np. kapitał podstawowy, rezerwowy, zysk) oraz kapitał obcy (krótkoterminowy i
długoterminowy).
PODSTAWOWE RÓWNANIE RACHUNKOWOŚCI
Zgodnie z metodą bilansową rachunkowość zakłada istnienie równości pomiędzy
majątkiem i źródłami jego finansowania:
majątek = kapitał
lub
aktywa = pasywa.
9
Podstawowe metody rachunkowe
METODA PODMIOTOWA
Metoda podmiotowa zakłada, Ŝe wszystkie obserwacje (i zapisy księgowe) są
prowadzone z punktu widzenia danej jednostki (podmiotu). Przykładowo, transakcja
kupna-sprzedaŜy towarów z odroczonym terminem płatności będzie - zgodnie z zasadą
podmiotowości - ujęta w księgach firmy sprzedającej jako "sprzedaŜ towarów na kredyt",
w księgach kupującego natomiast jako "zakup towarów na kredyt".
METODA BILANSOWA
Metoda bilansowa to rozumowanie, które zakłada poszukiwanie i ustalanie równowagi
pomiędzy ilościowymi cechami obserwowanych przedmiotów i zjawisk; oznacza przy
tym ujmowanie zasobów gospodarczych z dwóch punktów widzenia: rzeczowego i
finansowego. W praktyce sprowadza się do stawiania znaku równości pomiędzy
majątkiem przedsiębiorstwa a źródłami jego finansowania (kapitałami), czyli aktywami i
pasywami.
10
Podstawowe metody rachunkowe
METODA MOMENTÓW I OKRESÓW SPRAWOZDAWCZYCH
Sposób rozumowania, pozwalający ściśle (w ujęciu liczbowym) ustalić: - wielkość
majątku i źródła jego pochodzenia (na określony moment sprawozdawczy - w ten
sposób sporządza się bilans) - rozmiary procesów gospodarczych pomiędzy dwoma
zdefiniowanymi momentami (w ten sposób sporządza się rachunek wyników).
METODA GRUPOWANIA
Jest to rozumowanie, które zakłada tworzenie zbiorowości na podstawie rozpoznania
cech wspólnych i rozróŜniających (czyli stosowanie metod selekcji lub logicznej
klasyfikacji). W praktyce metodę tę stosujemy m. in. przy łączeniu i dzieleniu kont.
NaleŜy
tu
jednak
pamiętać
o
zasadzie
indywidualnej
wyceny.
METODA WYCENY
Rozumowanie, które zakłada selekcję przedmiotów i zjawisk według kryterium wartości.
11
Podstawowe rodzaje operacji gospodarczych
Operacje gospodarcze są zdarzeniami, które powodują zmianę stanu majątku lub źródeł
jego pochodzenia; następujące w określonym momencie i wyraŜane liczbowo.
Operacje gospodarcze moŜemy podzielić na dwie kategorie: operacje bilansowe
i operacje wynikowe.
OPERACJE BILANSOWE powodują zmiany w: strukturze aktywów (operacje aktywne),
strukturze pasywów (operacje pasywne) lub strukturze aktywów i pasywów (operacje
aktywno - pasywne) - te ostatnie mogą zwiększać lub zmniejszać sumę bilansową,
dzielimy je zatem na zwiększające i zmniejszające sumę bilansową.
OPERACJE WYNIKOWE powodują zmiany w wielkości struktury aktywów lub pasywów
na skutek osiągania przychodów (zysków) lub ponoszenia kosztów (strat).
12
ZASADA PODWÓJNEGO ZAPISU KSIĘGOWEGO
KaŜda operacja gospodarcza jest rejestrowana: - na dwóch kontach księgowych - po
przeciwnych stronach kont - w tej samej kwocie.
Zasada podwójnego zapisu dotyczy wyłącznie kont syntetycznych.
W przypadku kont analitycznych stosujemy natomiast zasadę zapisu powtarzanego.
13
KSIĘGOWANIE NA KONTACH
Konto jest podstawowym urządzeniem księgowym, słuŜącym do rejestracji
jednorodnych co do rodzaju i treści operacji gospodarczych. W sensie matematycznym obie strony konta mają odwrotne działanie.
Lewa strona konta jest określana jako Debet (Dt) lub Winien (Wn), a zapis po tej
stronie jest nazywany "obciąŜeniem konta" bądź "zapisaniem w cięŜar konta".
Prawa strona konta jest określana jako Credit (Ct) lub Ma (Ma), a zapis jest tu
nazywany "uznaniem konta" albo "zapisem na dobro konta".
14
Pierwszą czynnością, związaną z nowym kontem, jest jego otwarcie, polegające na
wpisaniu nazwy konta oraz wartości przedmiotu ewidencji na początek okresu (saldo
początkowe - dotyczy kont bilansowych) czy teŜ pierwszej operacji.
Z kolei zamknięcie konta określa wpisanie salda po odpowiedniej stronie
(przeciwstawnej do charakteru salda), co doprowadza do zrównowaŜenia sum zapisów
po obu stronach. Zgodność obu stron oznaczana jest graficznie dwukrotnym
podkreśleniem.
WaŜna uwaga. SALDO KOŃCOWE PRZYJMUJE ZAWSZE NAZWĘ WIĘKSZEGO
OBROTU. Oznacza to, iŜ na powyŜszym koncie mamy do czynienia z SALDEM
DEBETOWYM (mimo, Ŝe - dla zrównowaŜenia zapisu - występuje po stronie credit).
Graficzna forma konta księgowego jest nazywana kontem teowym.
15
Podstawowe rodzaje kont
KLASYFIKACJA KONT
KONTA BILANSOWE
Konta bilansowe dzielimy zasadniczo na aktywne, pasywne i aktywno - pasywne.
Konta aktywne mają salda debetowe - sumy, wynikające z bilansu otwarcia,
zapisujemy na nich po stronie Debet. RównieŜ po stronie Debet notujemy na tych
kontach wszelkie zwiększenia, podczas gdy zmniejszenia przedstawiamy po stronie
przeciwnej - Credit. Saldo końcowe (do bilansu zamknięcia) występuje na tych kontach
po stronie Credit.
Przykłady kont aktywnych: środki trwałe, materiały, naleŜności od odbiorcy X itp.
16
Konta pasywne mają salda kredytowe - sumy, wynikające z bilansu otwarcia,
zapisujemy na nich po stronie Credit. RównieŜ po stronie Credit zapisujemy na kontach
pasywnych wszelkie zwiększenia, podczas gdy zmniejszenia wykazujemy po stronie
Debet. Saldo końcowe (do bilansu zamknięcia) występuje na kontach pasywnych po
stronie Debet.
Przykłady kont pasywnych: kapitał własny, kredyt w rachunku bieŜącym itp.
Obok kont aktywnych i pasywnych występują równieŜ konta aktywno-pasywne.
Typowym przykładem takiego konta są "rozliczenia z kontrahentami" – ujmuje się tu
zarówno naleŜności (będące aktywami), jak i zobowiązania (wchodzące w pasywa
firmy). Konto aktywno-pasywne ma dwa salda (jest kontem dwusaldowym), rejestruje
rozrachunki o przeciwstawnej treści.
17
KONTA WYNIKOWE
Konta wynikowe nie posiadają sald - początkowego i końcowego - wyliczamy więc na
nich tylko obroty.
Konta kosztów rejestrują wszelkie poniesione koszty po stronie Debet. Ich ewentualne
zmniejszenia są rejestrowane na kontach kosztowych po stronie Credit.
Konta przychodów zachowują się odwrotnie: wszelkie przychody są księgowane po
stronie Credit, a ich ewentualne zmniejszenia po stronie Debet.
KONTA ROZLICZENIOWE
Konta rozliczeniowe są sporządzane w wyniku podzielności pionowej. Tworzymy je
wówczas, gdy dla celów kontrolnych lub ewidencyjnych chcemy sprawdzić i zachować
18
dane obroty gospodarcze.
Łączenie i podzielność kont
ZASADNOŚĆ ŁĄCZENIA I PODZIELNOŚCI KONT
Konta mogą być łączone lub dzielone, w zaleŜności od tego, w jaki sposób chcemy
przyjrzeć się określonym operacjom gospodarczym.
Szczególnie istotna jest PODZIELNOŚĆ KONT - umoŜliwia bądź podział przedmiotu
ewidencji na grupy (podzielność pozioma), bądź teŜ wartości przedmiotu ewidencji
(podzielność pionowa) tak, by osiągnąć większą przejrzystość dokonywanych operacji.
Podział kont jest sprawą dowolną. KaŜda firma opracowuje własny plan kont,
dostosowany do wymogów odbiorców sprawozdań finansowych zarówno wewnętrznych,
jak i zewnętrznych.
19
POZIOMA PODZIELNOŚĆ KONT - jest podziałem przedmiotu ewidencji na grupy
rodzajowo prostsze i utworzenie dla nich oddzielnych kont.
W wyniku podzielności poziomej powstają szczegółowe konta o takim samym
charakterze, lecz węŜszym przedmiocie ewidencji niŜ konto macierzyste. Przykład:
konto "dostawcy" moŜe być podzielone poziomo na konta: dostawca X, dostawca Y,
dostawca Z.
Istnieją dwa warianty podzielności poziomej: konto dzielone przestaje funkcjonować
(wówczas jego miejsce zajmują nowo powstałe konta syntetyczne) lub teŜ konto
dzielone zostaje jako konto syntetyczne, a obok niego funkcjonują konta powstałe z
podziału, będące kontami analitycznymi.
W przypadku kont analitycznych stosujemy ZASADĘ POWTARZANEGO ZAPISU:
księgowanie jest dokonywane po tej samej stronie i w tej samej kwocie, co na koncie
syntetycznym, dla którego prowadzona jest analityka. Oznacza to, Ŝe salda i obroty
konta syntetycznego są równe sumie sald i obrotów kont analitycznych.
20
PIONOWA PODZIELNOŚĆ KONT to podział wartości przedmiotu ewidencji albo
wydzielenie niektórych operacji na odrębne konto.
Podzielność pionowa umoŜliwia wyodrębnienie zagadnień o określonej treści
ekonomicznej w celu uzyskania pogłębionej charakterystyki danego zjawiska.
Przykładem moŜe być podzielność pionowa konta ŚRODKI TRWAŁE, w wyniku której
zostaje wyodrębnione konto UMORZENIE.
W wyniku podzielności pionowej powstają KONTA KORYGUJĄCE. Z kolei konto, z
którego wyodrębniono część wartości przedmiotu ewidencji, jest nazywane KONTEM
KORYGOWANYM (lub inaczej: podstawowym).
Dokonywane za pomocą kont korygujących korekty mogą być bezpośrednie
(zwiększające) bądź pośrednie (zmniejszające).
21
Budowa bilansu
Podstawowym składnikiem sprawozdania finansowego przedsiębiorstwa jest bilans,
czyli zestawienie aktywów i finansujących ich pasywów. Jest to dokładna fotografia
stanu przedsiębiorstwa w określonym dniu, zwanym dniem bilansowym. UwaŜna analiza
bilansu pomaga w ocenie zarządzania firmą oraz w ustaleniu źródeł strat i zysków firmy.
Bilans jest sprawozdaniem o sytuacji majątkowej i kapitałowej przedsiębiorstwa.
Zasadniczo dzieli się na dwie części:
aktywa - będące wykazem posiadanego przez dane przedsiębiorstwo majątku,
pasywa - zawierające informacje na temat źródeł finansowania majątku.
Bilans, w odróŜnieniu od rachunku wyników, ma charakter statyczny: pokazuje
informacje o przedsiębiorstwie według stanu na dzień sporządzenia sprawozdania
(podczas gdy rachunek wyników obejmuje cały okres, np. kwartał czy rok).
22
Aktywa
Lewa strona bilansu, czyli aktywa
Do aktywów zaliczamy składniki majątku trwałego i obrotowego spółki oraz tzw.
rozliczenia międzyokresowe.
Majątek trwały
Pierwszą grupą składników majątku trwałego są wartości niematerialne i prawne.
Zalicza się do nich koszty organizacji, poniesione przy tworzeniu spółki akcyjnej, koszty
prac rozwojowych, tzw. goodwill (wartość rynkową firmy, wynikającą chociaŜby z jej
długoletniej obecności na rynku), wartości nabytych koncesji, licencji (takŜe wartość
nabytego oprogramowania komputerowego), znaków towarowych oraz zaliczki na
poczet wartości niematerialnych i prawnych.
Na rzeczowy majątek trwały składają się: budynki i budowle, grunty, urządzenia
techniczne i maszyny oraz środki transportu. W tej pozycji wpisuje się teŜ inwestycje
rozpoczęte
oraz
zaliczki
na
poczet
inwestycji.
Finansowy majątek trwały obejmuje lokaty kapitałowe długoterminowe, udzielone innym
podmiotom poŜyczki długoterminowe. Oddzielną grupę stanowią naleŜności
długoterminowe.
23
Aktywa
Majątek obrotowy
Majątek obrotowy składa się z czterech grup. W skład zapasów wchodzą: materiały w
magazynie, półprodukty i tzw. produkty w toku (które znajdowały się w produkcji w dniu
bilansowym), produkty gotowe w magazynie, towary oraz zaliczki na poczet dostaw.
NaleŜności i roszczenia obejmują przede wszystkim naleŜności z tytułu dostaw i usług.
Wynika to z faktu, Ŝe w dniu sporządzenia bilansu część wystawionych faktur jeszcze
nie została zapłacona. Ponadto znajdują się tu naleŜności budŜetowe, naleŜności
wewnątrzzakładowe oraz naleŜności dochodzone na drodze sądowej.
Ponadto w majątku obrotowym wpisuje się krótkoterminowe papiery wartościowe oraz
środki pienięŜne, zarówno tzw. pogotowie kasowe (pieniądze, znajdujące się w kasie
zakładu), jak i środki zdeponowane w banku. W tej ostatniej pozycji zapisuje się teŜ inne
niŜ gotówkowe środki pienięŜne, a więc weksle, czeki obce itp.
Rozliczenia międzyokresowe
Rozliczenia międzyokresowe obejmują czynne rozliczenia międzyokresowe kosztów.
24
Pasywa
Prawa strona bilansu, czyli pasywa
Do pasywów zalicza się kapitały własne, utworzone rezerwy, kapitały obce
oraz rozliczenia międzyokresowe.
Kapitał własny
Kapitał własny tworzą: kapitał podstawowy, naleŜne wkłady na poczet kapitału, kapitał
zapasowy, kapitały rezerwowe, nie podzielony wynik finansowy z lat ubiegłych
oraz wynik finansowy netto roku obrotowego.
Zasadniczą częścią kapitału własnego jest kapitał podstawowy (kapitał akcyjny).
Drugim składnikiem kapitałów własnych są naleŜne, lecz nie wniesione wkłady
na poczet kapitału podstawowego. W pozycji tej wpisuje się wartość nie spłaconego
kapitału akcyjnego. Co istotne, liczba ta przyjmuje wartość ujemną, obniŜa zatem sumę
kapitałów własnych.
25
Pasywa
Do kapitału zapasowego zaliczamy: kapitał tworzony ustawowo (zgodnie z Kodeksem
Handlowym spółka ma obowiązek przekazywać na poczet kapitału zapasowego co
najmniej osiem procent zysku netto do momentu, kiedy wysokość powstałej w ten
sposób rezerwy nie osiągnie wielkości równowaŜnej jednej trzeciej kapitału akcyjnego)
lub tworzony na mocy statutu spółki. Tu równieŜ trafia suma, wynikająca z róŜnicy
pomiędzy ceną sprzedaŜy akcji a ich wartością nominalną.
Kapitał rezerwowy z aktualizacji wyceny powstaje w wyniku dokonanych
przeszacowań majątku trwałego. Poza tą pozycją wpisuje się równieŜ inne kapitały
rezerwowe.
Kolejną pozycję stanowi nie podzielony wynik finansowy z lat ubiegłych. Jeśli mamy
tu do czynienia z zyskiem, wówczas jego wielkość powiększa sumę kapitału. JeŜeli
natomiast w latach poprzednich wystąpiła strata, zapisuje się wartość ujemną.
Podobna zasada obowiązuje przy wpisywaniu wyniku finansowego netto roku
obrotowego. Zysk przyjmuje wartość dodatnią, strata natomiast ujemną. W pozycji tej
znajdują się teŜ dokonane odpisy z wyniku finansowego bieŜącego roku obrotowego.
26
Pasywa
Rezerwy
Czasem spółka jest zmuszona do utworzenia rezerwy, która znajduje się w osobnej
pozycji wśród pasywów. Tutaj księguje się teŜ wartość rezerw na podatek dochodowy.
Zobowiązania, w odróŜnieniu od poprzednich elementów pasywów, to kapitały obce,
z których korzysta spółka - równieŜ według stanu na dzień sporządzenia bilansu.
Przyjmuje się umownie,
Ŝe granicą pomiędzy zobowiązaniami krótkoi długoterminowymi jest rok.
Zobowiązania długoterminowe obejmują m. in. długoterminowe papiery wartościowe,
długoterminowe poŜyczki i kredyty bankowe.
Zobowiązania krótkoterminowe natomiast to krótkoterminowe papiery wartościowe,
kredyty krótkoterminowe, otrzymane zaliczki na poczet dostaw, zobowiązania wekslowe,
zobowiązania z tytułu dostaw (lub usług), zobowiązania budŜetowe, zobowiązania
wewnątrzzakładowe (w tym wobec pracowników z tytułu wynagrodzeń).
W zobowiązania krótkoterminowe wpisuje się równieŜ fundusze specjalne, utworzone
przez spółkę, np. fundusze socjalne czy nagród.
Rozliczenia międzyokresowe
W rozliczenia międzyokresowe zapisuje się bierne rozliczenia międzyokresowe kosztów
27
oraz przychody przyszłych okresów.
Analiza bilansu
Bilans jest specyficznym zestawieniem aktywów i finansujących ich pasywów. Jego
analiza jest bardzo istotna, pomaga ocenić sposób zarządzania oraz ustalić źródła
powstawania
strat
i
zysków
przedsiębiorstwa
w
danym
okresie.
Analiza pozioma bilansu polega na zestawieniu poszczególnych pozycji bilansu na
dany dzień z analogicznymi danymi, wynikającymi z bilansu, sporządzonego na
wcześniejszy dzień bilansowy. Przy zestawieniu zmian poszczególnych składników
bilansu nie moŜna zapominać o inflacji, która miała miejsce w okresie pomiędzy
analizowanymi dniami bilansowymi. Wszystkie wartości naleŜy więc skorygować o
współczynnik
inflacji.
Analiza pionowa bilansu sprowadza się do badania struktury jego podstawowych
składników: zarówno majątkowych, jak i kapitałowych. Zwraca się przy tym uwagę na
strukturę aktywów i pasywów, które opisują dwa wskaźniki: struktury majątku i struktury
kapitału.
28
Wskaźnik struktury majątku pokazuje rozwój aktywów trwałych w stosunku do
działalności przedsiębiorstwa. Oblicza się go według wzoru:
w (sm)= majątek trwały/majątek obrotowy
Poziom tego wskaźnika jest ściśle uzaleŜniony od charakteru działalności
przedsiębiorstwa. Inny będzie w przypadku np. fabryki sprzętu sportowego, zajmującej
się działalnością produkcyjną, inny w przypadku hurtowni spoŜywczej (firma handlowa,
która z definicji musi dysponować duŜym majątkiem obrotowym), a jeszcze inny
w przypadku biura podróŜy (działalność usługowa, która nie wymaga duŜej bazy
majątkowej).
Wskaźnik struktury kapitału określa relację kapitału własnego do zobowiązań (krótkoi długoterminowych). Oblicza się go według wzoru:
w (sk) =kapitał własny/kapitał obcy
Tutaj interpretacja jest bardziej jednoznaczna: wyŜszy poziom tego wskaźnika świadczy
o dobrej sytuacji finansowej spółki (nie jest nadmiernie zadłuŜona, a swoją działalność
finansuje z własnych środków).
Utrzymujący się przez dłuŜszy czas zbyt niski poziom tego wskaźnika moŜe jednak
oznaczać ekstensywną politykę zarządzania firmą (niechęć zarządu do korzystania
z dźwigni finansowej, co przypuszczalnie moŜe w pewnym momencie zahamować
29
rozwój).
W pogłębionej analizie bilansu stosuje się szereg innych wskaźników: płynności,
zadłuŜenia i obrotowości poszczególnych składników (zapasów, naleŜności
i zobowiązań).
Kapitał obrotowy i aktywa netto
W wielu krajach bilanse sporządzane są według nieco odmiennego układu,
pozwalającego ustalić dwie bardzo waŜne wielkości: kapitał obrotowy i aktywa netto.
Dysponując danymi, zawartymi w bilansie, sporządzonym według obowiązującej u nas
ustawy o rachunkowości, jesteśmy w stanie wyliczyć ich wartości.
Majątek obrotowy pomniejszony o zobowiązania bieŜące daje nam kapitał obrotowy.
Jeśli do otrzymanego wyniku dodamy wartość majątku trwałego, otrzymamy sumę
aktywów netto. Wzrost obu tych wielkości świadczy o prawidłowym rozwoju
przedsiębiorstwa.
30
Rachunek wyników
Rachunek wyników zawiera informacje na temat zyskowności poszczególnych działań,
podejmowanych przez spółkę. Znajduje się w nim ponadto zestawienie przychodów
i kosztów, co pomaga w analizie przyczyn powstania takiego, a nie innego wyniku
finansowego. NaleŜy jednak uwaŜać - pobieŜna analiza doprowadza często do błędnych
wniosków, dotyczących sytuacji finansowej przedsiębiorstwa oraz jakości zarządzania
jego majątkiem.
Zysk i strata jako saldo
Struktura klasycznego rachunku wyników jest przejrzysta: po jednej stronie mamy
przychody, powiększające wynik finansowy, po drugiej natomiast koszty, wpływające
ujemnie na generowane zyski. Rozpatrując rachunek wyników w powyŜszym ujęciu,
które obowiązująca u nas Ustawa o rachunkowości określa jako wariant kalkulacyjny spostrzegamy, Ŝe zysk (lub strata) jest niczym innym, jak saldem - róŜnicą pomiędzy
przychodami a kosztami. Jeśli te pierwsze przewyŜszają koszty, saldo określa się
mianem zysku, w odwrotnej sytuacji mamy do czynienia ze stratą.
Budowa rachunku wyników
Dla większej przejrzystości rachunku wyników wprowadzono jednak większą liczbę sald,
co pozwala na szybką orientację w jego strukturze (łatwiej określić wówczas faktyczne
źródła przychodów i kosztów), ponadto znacznie upraszcza procedury analityczne.
WyróŜniamy kilka pozycji wynikowych.
31
Wynik na sprzedaŜy
Wynik ze sprzedaŜy powstaje wskutek odjęcia od właściwych przychodów (powstałych
ze sprzedaŜy produktów, towarów i materiałów, skorygowanych zmianą stanu
produktów) kosztów wytworzenia produkcji sprzedanej, do których zalicza się m. in.
wartość sprzedanych towarów i materiałów, zuŜycie materiałów (energii), ceny obcych
usług, amortyzację, wynagrodzenia dla pracowników, podatki i opłaty.
Saldo to ma duŜe znaczenie dla przedsiębiorstwa, gdyŜ wskazuje na rentowność jego
podstawowej działalności.
32
Poprzedni wynik korygowany jest o saldo, wynikające z zestawienia pozycji "pozostałe
przychody operacyjne" z "pozostałymi kosztami operacyjnymi".
W przychody wpisuje się tu m. in. przychody ze sprzedaŜy składników majątku trwałego,
otrzymane dotacje, uzyskane odszkodowania, rozwiązane rezerwy, czynsze z dzierŜaw,
a po stronie kosztów - wartość sprzedanych składników majątku trwałego, utworzone
rezerwy, odpisane naleŜności nieściągalne, zapłacone odszkodowania, koszty
czynszów i dzierŜaw.
33
Wynik na działalności operacyjnej korygowany jest następnie o saldo operacji
finansowych - tak powstaje zysk lub strata z działalności gospodarczej.
Przychody finansowe obejmują m. in. otrzymane dywidendy (w tym takŜe otrzymane od
członków grupy kapitałowej - zarówno podmiotów zaleŜnych, jak i stowarzyszonych),
otrzymane odsetki, dodatnie róŜnice kursowe.
Koszty finansowe natomiast obejmują m. in. odsetki do zapłaty (takŜe na rzecz członków
grupy kapitałowej), odpisy aktualizujące wartość finansowego majątku trwałego i
krótkoterminowych papierów wartościowych oraz ujemne róŜnice kursowe.
34
Wynik finansowy brutto i netto
Poprzedni wynik - na działalności gospodarczej - jest korygowany o saldo, będące
skutkiem zdarzeń nadzwyczajnych.
Mamy tu na myśli m. in. zdarzenia losowe, rezultaty postępowania układowego
(naprawczego) lub zaniechania pewnego rodzaju działalności.
W ten sposób powstaje wynik finansowy brutto.
Po zapłaceniu podatku otrzymujemy natomiast zysk (stratę) netto.
35
Interpretacja rachunku wyników
Interpretacja rachunku wyników moŜe być dokonywana w rozmaity sposób. Zawsze
jednak obowiązuje kilka „Ŝelaznych" zasad.
Rachunek wyników powinien być rozpatrywany łącznie z pozostałymi składnikami
sprawozdania - bilansem i rachunkiem przepływów finansowych.
Tylko całościowa analiza pomoŜe we właściwym zrozumieniu sytuacji firmy.
Lekturą obowiązkową są wszelkiego rodzaju noty objaśniające. Po pierwsze,
znajdziemy tam wyszczególnienie przychodów i kosztów, które zostały w sposób
bardziej syntetyczny zaprezentowane w rachunku. Po drugie, często znajduje się tam
informacja, dotycząca metod stosowanych w księgowości danej firmy.
Szczególnie naleŜy zwrócić uwagę, czy bilans został juŜ przejrzany przez biegłego
rewidenta (sprawozdania przed i po audycie mogą znacznie róŜnić się między sobą).
Generalnie popełnianym błędem jest ślepa wiara w liczby.
36
Analiza rachunku wyników
Analiza pionowa rachunku wyników polega na zbadaniu struktury poszczególnych
przychodów i kosztów oraz wynikających z nich sald. Tu stosuje się analizę
wskaźnikową - przede wszystkim tzw. stóp zysku (relacji zysku do obrotu).
Analizę poziomą przeprowadza się, porównując poszczególne pozycje przychodowe i
kosztowe za dany okres obrachunkowy z analogicznymi danymi za poprzednie,
porównywalne okresy (w zestawieniach miesiąc - miesiąc, kwartał - kwartał itp.). W
podobny sposób zestawia się poszczególne poziomy zysku. NaleŜy pamiętać o dwóch
rzeczach:
Analizy takiej moŜemy dokonać jedynie pod warunkiem, Ŝe pomiędzy porównywanymi
przez nas okresami nie zmieniły się zasady księgowe. W przeciwnym bowiem wypadku
dane są nieporównywalne (z przypadkiem takim mieliśmy do czynienia na przełomie
roku 1994 i 1995 - kiedy to weszła w Ŝycie nowa ustawa o rachunkowości).
Nie moŜna zapominać o inflacji. Jeśli w roku 1994 spółka osiągnęła 10 mln zysku, a w
1995 roku 12,1 mln, to stwierdzenie, iŜ mamy tu do czynienia z 21-procentową
dynamiką jest prawdziwe tylko wówczas, gdy dodamy "w ujęciu nominalnym". W ujęciu
realnym (a więc po korekcie o współczynnik inflacji) okazuje się bowiem, Ŝe zysk spółki
pozostał realnie na tym samym poziomie (dynamika zysku była równa współczynnikowi
inflacji za 1995 rok).
37
Analiza rachunku wyników
Jeśli uwzględnimy powyŜsze uwagi, moŜemy przeprowadzać analizę poziomą.
Bardzo pomocne w tym zakresie mogą się okazać tzw. zestawienia analityczne.
Sporządza się je w formie dwóch tabel, obrazujących strukturę przychodów i kosztów.
Przy badaniu dynamiki stosuje się tak zwany model badania efektywności zarządzania,
który w przypadku rachunku wyników wyraŜa się nierównością:
iK < iP < iZ
gdzie:
iK - dynamika kosztów sprzedaŜy,
iP - dynamika przychodów ze sprzedaŜy,
iZ - dynamika zysku .
38
Wskaźniki zyskowności
Podstawowymi miernikami, stosowanymi w pionowej analizie rachunku wyników, są
wskaźniki zyskowności.
Ich konstrukcja jest bardzo prosta: zysk z danego poziomu dzielimy przez wartość
przychodów ze sprzedaŜy, otrzymując odpowiednią stopę zysku (stopa zysku ze
sprzedaŜy, stopa zysku z działalności operacyjnej, stopa zysku z działalności
gospodarczej, stopa zysku brutto, stopa zysku netto).
Podstawowym błędem jest zawęŜanie analizy do stopy zysku netto. Faktem jest, Ŝe
wskaźnik ten naleŜy do najczęściej podawanych. Z drugiej strony jednak jego wielkość
jest w duŜym stopniu niezaleŜna od spółki: obciąŜenie podatkiem jest przecieŜ
wypadkową obowiązującej aktualnie stopy podatku dochodowego oraz ewentualnych
ulg i odliczeń.
Bardziej sensowne wydaje się zatem mierzenie stopy zysku brutto, nie obciąŜonej
podatkiem.
39
Wskaźniki zyskowności
NajwaŜniejszym chyba wskaźnikiem jest stopa zysku operacyjnego, wskazująca na
jakość zarządzania spółką i zyskowność jej podstawowej działalności. Istotny jest teŜ
pomiar stopy zysku z działalności gospodarczej - uwzględnia ona saldo, osiągnięte
przez spółkę z operacji finansowych.
Wzór na (dowolną) stopę zysku wygląda następująco:
stopa zysku = (zysk/obroty) x 100%
Pod pojęciem „obrotu" rozumie się zwykle przychody ze sprzedaŜy - tak zbudowane są
właśnie wymienione wyŜej stopy zysku. Ponadto w analizie stosuje się (znacznie
rzadziej) wskaźniki, które w mianowniku uwzględniają koszty uzyskania przychodów
(równieŜ stanowiące obrót). Istota tych wskaźników polega na określeniu relacji wyniku
działalności przedsiębiorstwa w przeliczeniu na jednostkę poniesionych kosztów.
W badaniu pionowym rachunku wyników wykorzystuje się ponadto tzw. analizę
przyczynową. NaleŜy tu sprawdzić, jakie czynniki mają wpływ na zwiększenie (spadek)
zysku (straty). Nie zawsze wzrost zysku jest dowodem na prawidłowy rozwój
przedsiębiorstwa: moŜe się przecieŜ zdarzyć, iŜ jest on pochodną znacznej redukcji
kosztów, połączoną z wyprzedaŜą majątku czy teŜ wzrostem przychodów finansowych
przy spadającej rentowności podstawowej działalności przedsiębiorstwa.
40
Przepływy finansowe (cash flow)
Badanie przepływów finansowych
Analiza bilansu i rachunku wyników nie wystarcza do sporządzenia rzetelnej oceny
sytuacji firmy. Nieocenioną pomocą jest rachunek przepływów finansowych.
KaŜda jednostka, sporządzająca sprawozdanie finansowe, wypracowuje własne metody
oceny zdarzeń gospodarczych, a obowiązujące przepisy sprawiają, Ŝe część z nich
moŜe być przedstawiana w sposób bardziej lub mniej korzystny. Przykładowo, bilans
informuje nas jedynie o wielkości zadłuŜenia, nie zawiera natomiast danych na temat
terminów spłat zobowiązań. Inny przykład. W bilansie moŜemy znaleźć informacje,
dotyczące wielkości majątku, brak jest natomiast wskazania na rzeczywistą ich wartość
(chodzi o wycenę, sporządzoną według stawek z tzw. wtórnego rynku środków
produkcji).
Podobne zjawiska występują w przypadku rachunku wyników. Choć niejednokrotnie
analiza wskazuje na wysoką rentowność przedsiębiorstwa okazuje się, Ŝe ma ono
znaczne problemy z utrzymaniem płynności. Informacji na ten temat naleŜy szukać
właśnie w rachunku przepływów finansowych.
41
ZałoŜenia konstrukcji
rachunku przepływów finansowych
Podstawowym załoŜeniem w konstrukcji rachunku przepływów finansowych jest
rozróŜnienie trzech sfer działania przedsiębiorstwa, a mianowicie działalności:
- operacyjnej,
- inwestycyjnej,
- finansowej.
W sferze operacyjnej firma generuje strumienie pienięŜne, pochodzące z jej
podstawowej działalności.
W sferze działalności inwestycyjnej ujmuje się strumienie pienięŜne, związane ze
zmianami stanu składników majątkowych firmy.
Z kolei sfera działalności finansowej to nic innego, jak dokładne określenie zmian
struktury kapitałów, posiadanych przez przedsiębiorstwo.
42
Przepływy środków pienięŜnych
z działalności operacyjnej
Wpisuje się tu wynik finansowy netto firmy (a więc zysk lub stratę), który następnie
jest korygowany o szereg pozycji:
- amortyzację,
- saldo wynikające z róŜnic kursowych,
- odsetki i dywidendy (zarówno otrzymane, jak i zapłacone),
- utworzone rezerwy,
- podatek dochodowy,
- wynik ze sprzedaŜy i likwidacji składników działalności inwestycyjnej,
- zmianę stanu zapasów, zobowiązań, rozliczeń międzyokresowych i przychodów
przyszłych okresów.
W ten sposób uzyskujemy wielkość środków pienięŜnych netto, pochodzących z
działalności operacyjnej przedsiębiorstwa.
Podsumowując, cash flow na tym poziomie powstaje poprzez odjęcie od wpływów
pienięŜnych z działalności operacyjnej (wielkość ta jest zwykle zbliŜona do zysku
operacyjnego) wydatków pienięŜnych z tego tytułu.
43
z działalności inwestycyjnej
Wielkość środków pienięŜnych netto z działalności inwestycyjnej uzyskuje się,
sumując następujące pozycje:
- nabycie lub sprzedaŜ wartości niematerialnych i prawnych,
- nabycie lub sprzedaŜ składników rzeczowego majątku trwałego,
- nabycie lub sprzedaŜ akcji, udziałów lub innych papierów wartościowych,
- udzielone lub zwrócone poŜyczki,
- otrzymane lub zwrócone dywidendy i odsetki.
Oczywiście, w zaleŜności od "kierunku" operacji (kupno-sprzedaŜ) pozycje te przyjmują
wartości dodatnie lub ujemne.
Tak więc, cash flow z tytułu inwestycji jest niczym innym, jak saldem
przeprowadzanych przez firmę w danym okresie operacji, związanych z jej składnikami
majątkowymi.
44
z działalności finansowej
Tu uwzględnia się szereg operacji finansowych,
przedsiębiorstwo w danym okresie obrachunkowym.
przeprowadzanych
przez
Chodzi tu m. in. o:
- zaciągnięcie lub spłatę kredytów i poŜyczek,
- emisję lub wykup obligacji czy innych papierów wartościowych,
- wypłatę dywidendy,
- płatności, wynikające z umów leasingu finansowego,
- wpływy z emisji akcji.
Sumując te pozycje (równieŜ z właściwymi znakami) otrzymujemy wielkość środków
pienięŜnych netto z działalności finansowej.
Mówiąc w skrócie, cash flow z działalności finansowej jest saldem operacji
finansowych firmy w danym okresie obrachunkowym.
45
Zmiana stanu środków pienięŜnych netto,
stan na początek i na koniec roku obrotowego
Zmiana stanu środków pienięŜnych netto
Wielkość ta powstaje poprzez proste zsumowanie pozycji poprzednich: przepływów
środków z działalności operacyjnej, inwestycyjnej i finansowej.
Środki pienięŜne na początek roku obrotowego
Tu wpisuje się wielkość, wynikającą z rachunku
sporządzonego w roku poprzednim.
przepływów
finansowych,
Środki pienięŜne na koniec roku obrotowego
Zmianę stanu środków pienięŜnych netto w danym roku obrachunkowym powiększa się
o wielkość tych środków na początek roku. W ten sposób otrzymujemy ostateczną
pozycję wynikową - stan środków pienięŜnych na koniec roku obrotowego.
46
Materiał źródłowy
Bednarski L.1994. Analiza finansowa w przedsiębiorstwie. PWE, Warszawa.
Bednarski L., Borowiecki R., Duraj J., Kurtys E., Waśniewski T., Wersty B. 1998. Analiza ekonomiczna
przedsiębiorstwa. WAE, Wrocław.
Biczysko W., Tauber R. D. 2007. Wybrane problemy zarządzania finansami i rachunkowością w hotelarstwie,
gastronomii, turystyce i rekreacji. Wydawnictwo WSHiG, Poznań.
Duraj J. 2002. Podstawy ekonomiki przedsiębiorstwa. PWE, Warszawa.
Fedorowicz Z.1997. Finanse przedsiębiorstwa. SGH, Warszawa.
Finanse – Leksykon. The Economist books. 1997. EMKA, Warszawa.
Gabrusiewicz W., Kamela-Sowińska A., Poetschke H. 2001. Rachunkowość zarządcza. PWE, Warszawa.
Gierusz B. 2009. Podręcznik samodzielnej nauki księgowania. ODDK, Gdańsk.
Gierusz B. 2009. Zbiór zadań do podręcznika samodzielnej nauki księgowania. ODDK, Gdańsk.
Kalwasińska E.1995. Rachunkowość finansowa. Międzynarodowa Szkoła
MenedŜerów, Warszawa.
Kamerschen D., McKenzie D.R., Nardinelli C. 1991. Ekonomia. Fundacja Gospodarcza NSZZ „Solidarność”,
Gdańsk.
Kotaś R., Sojak S. 2008. Rachunkowość zarządcza w hotelarstwie i gastronomii. PWN, Warszawa.
Nastaj W. 2008. Rachunkowość zarządcza w hotelarstwie i gastronomii. Wydawnictwo WSHiT, Gdańsk.
Nilidziński R.2000. Rachunkowość finansowa. ODDK, Gdańsk.
Piszczała J.1996. Matematyka i jej zastosowanie w naukach ekonomicznych. WAE, Poznań.
Sierpińska M., Jachna T.1999. Ocena przedsiębiorstwa według standardów światowych. PWN, Warszawa.
Materiały źródłowe, przykładowo: raporty finansowe, bilanse, rachunki przepływów pienięŜnych, zysków i strat
oraz inne dokumenty finansowe podmiotów gospodarczych z branŜy turystycznej i rekreacyjnej, w tym
notowanych na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie.
47

Wyklad i cwiczenia

Transkrypt

Podobne dokumenty

GWP.PL Sp z o.o. Ul. Bema 4/1A Sopot Wydawca: Wydawnictwo

Zbiór zadań z rachunkowości. Zadania, przykłady

Pobierz informacje o kierunku

Rachunkowosc od podstaw sem letni 2013-14

Doświadczenie w pra - Szpital Powiatowy w Sławnie