Sposoby cięcia winorośli

Sposoby cięcia winorośli
Winorośl wymaga corocznego i bardzo silnego cięcia. Krzewy niecięte zagęszczają się
każdego roku kilkakrotnie, rodząc drobne, niskiej jakości owoce - informuje Roman
Myśliwiec z Polskiego Instytutu Winorośli i Wina w Krakowie.
Bardzo częstym zjawiskiem w Polsce są zbyt słabo przycięte krzewy winorośli. Również
bardzo radykalne, zbyt silnie przycięte krzewy mogą słabiej plonować, jednak właściwe jest
powiedzenie, że "lepiej przyciąć krzew źle, niż nie przyciąć go wcale". Sposób cięcia
krzewów zależy od obranej formy przestrzennej, uprawianej odmiany oraz warunków
mikroklimatycznych związanych z nasłonecznieniem.
Winorośl wymaga cięcia zarówno w okresie zimowego spoczynku krzewów, jak i podczas
wegetacji. Na przedwiośniu w okresie tak zwanego spoczynku wymuszonego tnie się
zdrewniałe pędy jednoroczne, rzadziej pędy wieloletnie w celu osiągnięcia określonej formy
krzewu (cięcie formujące) oraz w celu właściwego obciążenia krzewów owocami (cięcie na
owocowanie). Podczas wegetacji krzewów powtarza się wielokrotnie cięcie organów
zielonych, czyli: przerzedzanie latorośli i kwiatostanów, cięcie pędów przedwczesnych (tzw.
pasierbów), uszczykiwanie wierzchołków latorośli przed kwitnieniem, ogławianie latorośli,
obrywanie zbędnych liści itp. W wyniku prawidłowo wykonanych zabiegów cięcia na
krzewach powinny znajdować się tylko pędy owocujące oraz potrzebne do odnowienia formy
krzewu w następnym roku (pędy zastępcze).
Technika cięcia
Cięcie grubych części wieloletnich wykonuje się sekatorem lub piłką
ogrodniczą. Powierzchnia cięcia powinna być możliwie mała i gładka.
Większe rany po cięciu należy zdezynfekować jednym z gotowych
preparatów do zabezpieczania ran. Cięcie zdrewniałych pędów
jednorocznych wykonuje się sekatorem. Łozę tnie się około 10-15 mm
nad węzłem tak, aby płaszczyzna cięcia była odchylona w stronę
przeciwną do pąka. Do cięcia letniego, np. ogławiania latorośli,
najwygodniej jest używać nożyc szpalerowych.
Zależnie od długości pozostawionych na krzewie pędów rozróżnia się
cięcie krótkie, średnie i długie.
Młoda winnica
Cięcie krótkie - po tym cięciu pozostaje na łozie od 1 do 4 dolnych
pąków, nie licząc pąków przynasadowych. Wprawdzie krótko przycięte czopy wydają
mocniejsze latorośle, jednak niektóre odmiany przy takim cięciu gorzej plonują. Znaczna
część odmian słabo rodzi z dwóch pierwszych pąków na łozie owoconośnej - mówi się wtedy,
że takie odmiany źle znoszą krótkie cięcie. Inną wadą krótkiego cięcia krzewów jest
nierównomierne rozmieszczenie latorośli na rusztowaniu, co pogarsza nasłonecznienie i
przewietrzanie krzewów. Takie latorośle gorzej drewnieją i częściej w zimie przemarzają.
Cięcie średniej długości - w wyniku cięcia średniej długości pozostają na łozie 5-8-pąkowe
czopy przeznaczone na owocowanie. Cięcie średniej długości stosuje się wówczas, gdy
odmiana źle znosi krótkie cięcie, a z różnych względów nie może być cięta długo.
Cięcie długie - po nim pozostaje na łozie powyżej 8 pąków przeznaczonych na owocowanie.
Długie cięcie nie przeciąża krzewów zbytnią liczbą latorośli. Typową formą krzewów, w
której stosuje się długie cięcie łozy, jest jedno- lub dwuramienny sznur Guyota. Krzewy cięte
systemem Guyota dają nieco niższy plon, ale dorodniejszych owoców. Poziome przygięcie
długo przyciętej łozy umożliwia równomierne rozmieszczenie latorośli na rusztowaniu (rys.
1). Poprawia nasłonecznienie i przewietrzanie krzewów, co w naszym klimacie jest bardzo
potrzebne. Większość odmian winorośli znacznie lepiej rodzi przy cięciu długim, gdyż
najlepiej wykształcone i najbardziej płodne pąki znajdują się na łozie między 6 a 12 węzłem.
Cięcie długie jest w praktyce sposobem mieszanym, bywa bowiem uzupełniane cięciem
krótkim w postaci 2-pąkowych czopów zastępczych, z których wyrosną pędy owocujące w
roku następnym.
Cięcie pędów zdrewniałych
Cięcie formujące
Podczas sadzenia przyrosty ze szkółki skraca się na
2 pąki (rys. 2) i w pierwszym roku młode krzewy
prowadzi się zawsze na dwa pędy, bez względu na
formę przestrzenną, jaką będą miały w przyszłości.
Jeżeli więc wiosną wybije i przerośnie przez
Winnica w pierwszym roku prowadzenia
kopczyk większa liczba latorośli, to dwie
najmocniejsze (najdłuższe i najgrubsze) pozostawiamy, a pozostałe wyłamujemy.
Cięcie młodych krzewów jednorocznych wykonuje się na przedwiośniu, gdy tylko ziemia
rozmarznie i obeschnie.
W praktyce są trzy sposoby traktowania młodych krzewów podczas cięcia w zależności od
tego na ile urosły w pierwszym roku uprawy:
Pierwszy sposób przycięcia dotyczy krzewów najsłabszych (wzrost najwyżej kilkadziesiąt
centymetrów, grubość pędów 3-4 mm). Silniejszy z dwóch pędów przycina się na 2 pąki, a
słabszy lub niżej osadzony na 1 pąk (rys. 3). Gdy obydwa pędy mają podobną grubość to
przycina się je krótko na1 lub 2 pąki (około 1,5 cm długości). Cięcie wykonuje się tak, aby
płaszczyzna cięcia była skierowaną w przeciwną stronę w stosunku do pąka. Chodzi o to, aby
wyciekające soki nie oblewały pąka, co może utrudniać jego rozwój (rys. 4).
Drugi sposób cięcia dotyczy krzewów mocniejszych, które posiadają przynajmniej jeden
dobrze wyrośnięty pęd, który na wysokości 1 m nad ziemią ma średnicę minimum 6 mm. Na
takich krzewach można już w drugim roku uformować pień. Cięcie należy wykonać na
wysokości 70-80 cm od ziemi, nieco powyżej nośnego drutu rusztowania (rys. 5). W trakcie
wegetacji pozwala się rosnąć tylko 2-4 latoroślom (w zależności od kondycji krzewu),
wyrastającym z górnych pąków na pniu.
Trzeci sposób cięcia dotyczy krzewów najmocniejszych, które zdarza się, że dorastają w
pierwszym roku uprawy do 2 lub nawet 3 metrów wysokości, a średnicę około 6 mm mają na
wysokości 1,5 m nad ziemią. Na takich krzewach można już w drugim roku uformować nie
tylko pień, ale i poziome ramię owocujące. Krzew należy w takim przypadku przyciąć na
wysokości około 1,5 m i po przygięciu przywiązać poziomo do nośnego drutu rusztowania.
Podczas wegetacji pozwala się na wzrost 4-6 latorośli wyrastających z poziomego ramienia, a
wszystkie pozostałe usuwa się.
Zasadnicze cięcie na owocowanie
Cięcie zasadnicze zdrewniałych pędów jednorocznych,
czyli łozy, należy wykonywać na przedwiośniu, tj. w
pierwszej lub najpóźniej w drugiej dekadzie marca.
Termin jesienny lub zimowy jest w naszym klimacie
niebezpieczny, gdyż osłabione cięciem krzewy mogą
być łatwiej uszkadzane przez mrozy. Wykonując
cięcie po przejściu mrozów, mamy możliwość
usunięcia pędów przemarzniętych. Odpowiednim
Dwuletni krzew na wiosnę
cięciem można naprawić szkody mrozowe i nie
dopuścić do zmniejszenia plonu owoców nawet wówczas, gdy uszkodzone jest nawet 50%
wszystkich pąków na krzewie. Zbyt późne cięcie krzewów w fazie "płaczu łozy" powoduje
długotrwały i intensywny wyciek soków z powstałych ran. Optymalnym rozwiązaniem jest
wstępne cięcie jesienią (listopad), a zasadnicze na przedwiośniu. Jesienią usuwa się przede
wszystkim grubsze części krzewów, które będą na pewno niepotrzebne w następnym roku. Po
wstępnym przycięciu łatwiej okryć krzewy na zimę, jeśli to jest konieczne.
Regulowanie wielkości i jakości plonu
Cięcie krzewów na owocowanie jest podstawowym czynnikiem regulującym wielkość i
jakość plonu owoców. W praktyce jest to liczba pozostawionych płodnych pąków na krzewie,
z których wyrosną podczas wegetacji owocujące latorośle. Przeciętny plon owoców z
każdego krzewu powinien być zawsze powiązany z powierzchnią winnicy. Zależność ta
wyraża się tzw. powierzchnią dyspozycyjną krzewu. Na przykład przy szerokości
międzyrzędzi 2,0m i odstępach między krzewami w rzędach 1,0m, powierzchnia ta będzie
wynosić 2m2. Według ogólnej zasady, mniejszą liczbą pąków (6-8 na 1 m2 powierzchni
dyspozycyjnej) obciąża się krzewy odmian bardziej plennych, a większą (10-12) mniej
plennych. Także odmiany wykształcające duże grona obciąża się słabiej (4-6 pąków na 1 m2),
a odmiany z małymi gronami mocniej (12-15 pąków na 1 m2). Obliczając stopień obciążenia
krzewów, trzeba również uwzględnić stan zdrowotny i ogólną kondycję poszczególnych
krzewów, żyzność i wilgotność gleby, stanowisko plantacji oraz tzw. współczynnik płodności
odmiany. Jest to stosunek przeciętnej liczby gron na krzewie do całkowitej liczby latorośli.
Jest to średnia liczba gron na jednym owocującym pędzie, która wynosi zazwyczaj 2.
Obliczanie stopnia obciążenia krzewu
Zakładamy, że plon z 1 ha winnicy powinien wynieść 10 ton winogron. Krzewy prowadzone
są w formie jednoramiennego sznura Guyota w rozstawie 2,0 x 1,0 m, czyli na każdy krzew
przypada 2,0 m2 powierzchni winnicy. Współczynnik płodności uprawianej odmiany wyraża
się cyfrą 2, czyli na każdej latorośli odmiana zawiązuje przeciętnie dwa grona, a średnia masa
gron dla tej odmiany wynosi 120 g. Obliczamy, ile pąków pozostawić po cięciu na jednym
krzewie:
10 000kg/ha x 2.0m2 20 000
---------------------- = ----- = 8,33
10 000m2 x 2 x 0,12kg 2400
czyli 8-9 pąków
Według tych teoretycznych obliczeń, o ile nie zajdą nieprzewidziane przeszkody, przy
obciążeniu 8-9 pąków na każdy krzew możemy spodziewać się zaplanowanego plonu
owoców w wysokości 10 t/ha.
Cięcie odmładzające
Z upływem kolejnych lat owocowania wydłużające się czopy starego drewna wydają coraz to
słabsze latorośle, dlatego też ogniwa owocujące należy odmładzać. W tym celu wyrosłą w
pobliżu, bezpośrednio z pnia, łozę zamiast wycinać, skracamy na 2 pąki. Wyrosłe z czopa
dwa pędy w następnym roku tnie się na owocowanie i zastępstwo, tworząc nowe ogniwo, a
całą część wieloletnią ze starym ogniwem odcina się. Ramiona wieloletnie (trwałe) można
również raz na kilka lat wymieniać w całości. Wyrosłą z pnia w pobliżu nasady ramienia łozę
pozostawia się, formując na niej ogniwa owocujące, a stare ramię w całości odcina się. Częste
odmładzanie krzewów pozwala zachować ich formę przestrzenną w niezmienionym kształcie
przez wiele lat owocowania. Odmładzanie ma także korzystny wpływ na kondycję i stan
zdrowotny krzewów.
Cięcie sanitarne
Wykonuje sieje w razie uszkodzeń mechanicznych nadziemnej części krzewu lub wówczas,
gdy tkanka drewna została zaatakowana przez choroby. Uszkodzone lub chore fragmenty
drewna odcina się, a rany dezynfekuje.
Ciecie krzewów podczas wegetacji
Przerzedzanie latorośli i kwiatostanów
Wykonuje się je w drugiej połowie maja lub na
początku czerwca, gdy minie już zagrożenie
przymrozkami wiosennymi. Wyłamuje się wszystkie
niepotrzebne latorośle (te bez kwiatostanów), jeśli
tylko nie będą potrzebne w następnym roku do
odbudowy formy przestrzennej krzewów, jako tzw.
pędy zastępcze. Usunięcie nadmiaru latorośli poprawia
warunki odżywiania pozostałych oraz nasłonecznienie
Dwuramienna forma Guyota
i przewietrzanie krzewów. Na krzewie należy
pozostawić wyłącznie latorośle płodne i zastępcze, a wszystkie pozostałe usunąć. Również
usunięcie nadmiaru kwiatostanów wpływa korzystnie na pozostałe, znajdujące się na
poszczególnych latoroślach.
Cięcie pędów przedwczesnych (syleptycznych)
Pędy przedwczesne, popularnie zwane pasierbami, są to latorośle wyrosłe w czasie wegetacji
z pąków letnich znajdujących się w kątach ogonków liściowych (rys. 6). Należy je
wyłamywać w całości lub tylko skracać. Na krzewach prowadzonych nisko i ciętych krótko,
np. w formie bezpiennej - krzaczastej, pasierby należy bezwzględnie usuwać. Zagęszczają
one i tak już mocno zagęszczone latoroślami krzewy. Pasierby wyłamuje się w początkowej
fazie rozwoju, gdy mają długość 5-7 cm (rys. 7). Usuwanie zbyt długich pasierbów powoduje
rany i może uszkodzić pąki główne. Na krzewach prowadzonych w szpalerach na pniu
średniej wysokości (0,6-0,8 m) pasierby należy usuwać zwłaszcza z dolnych części pędów w
okolicy gron, gdyż przestrzeń w pobliżu owoców nie powinna być zbytnio zagęszczona.
Swobodny dopływ powietrza ma korzystny wpływ na zdrowotność, a lepsze nasłonecznienie
poprawia wybarwienie owoców. Na krzewach formowanych wysoko, latorośle i pasierby
rosną znacznie słabiej i zabieg cięcia jest często pomijany.
Uszczykiwanie wierzchołków latorośli przed kwitnieniem
Stosuje się w prowadzeniu odmian bardzo silnie rosnących i gorzej zawiązujących owoce.
Skrócenie wierzchołków wzrostu wszystkich latorośli znajdujących się na krzewie hamuje na
kilka dni ich wzrost, kierując tym samym większą ilość związków odżywczych w stronę
kwiatostanów. Zabieg należy wykonać bezpośrednio przed kwitnieniem.
Letnie ogławianie latorośli
Zabieg ma na celu przyhamowanie wzrostu latorośli i przyspieszenie procesu ich drewnienia.
Ogławianie winorośli wykonuje się pod koniec fazy wzrostu jagód, gdy osiągną one naturalną
dla uprawianej odmiany wielkość. W zależności od przebiegu pogody w danym roku, termin
pierwszego zabiegu przypada na 2. lub 3. dekadę lipca. W praktyce przycinanie latorośli
wykonuje się 3-, 4-krotnie w odstępach kilkudniowych. Zbyt późne przycięcie latorośli jest
mało skuteczne, natomiast zbyt wczesne może działać pobudzająco na wzrost pasierbów, a w
krańcowych przypadkach może spowodować przedwczesne rozwinięcie się pąków
zimowych. Prawidłowo przeprowadzony zabieg wpływa na zwiększenie wytrzymałości
krzewów na warunki zimowe i poprawia nasłonecznienie gron. Aby prawidłowo przebiegała
asymilacja podczas fazy dojrzewania owoców, należy pozostawić co najmniej 6-10 liści
powyżej ostatniego grona na latorośli (rys. 8). Istotna jest powierzchnia ogólna liści, więc
liści dużych zostawia się mniej, a małych więcej.
Obrywanie liści
Pod koniec fazy dojrzewania owoców można usunąć 2-3 liści najniżej położonych na pędach.
Starsze, przebarwione liście znacznie słabiej asymilują i można je oberwać bez większej
szkody dla krzewu. Poprawia się tym zabiegiem przewiewność krzewów i dostęp światła do
gron. Nadmierne obrywanie liści jest natomiast poważnym błędem. Zdrowe liście znajdujące
się na latoroślach w pobliżu gron mają największy udział w fotosyntezie. Usunięcie ich
sprzyja wprawdzie lepszemu wybarwieniu owoców, ale nie przyspiesza dojrzewania.
Rys. 1.
Rys. 2. Sposób
Rys. 3. Cięcie krzewów Rys. 4. Sposób cięcia
Wyprowadzenie sznura przycięcia sadzonki
jednorocznych.
(przycięcia łozy)
Guyota.
a. krzew w drugim roku
IIIa- krzew w trzecim
na wiosnę przed cięciem
raku przed cięciem
IIIb-krzew w trzecim
roku po cięciu (z
zastępczym czopem
mrozowym)
IVa-krzew w czwartym
roku przed cięciem
(zaznaczone miejsce
wycięcia czopa
mrozowego)
IVb-krzew w
czwartym roku po
cięciu
Na rysunku pokazano
typowy układ drutów
Rys. 5.
Wyprowadzenie pnia
b. krzew po cięciu
Rys. 6. Pęd
przedwczesny
(pasierb)
Rys. 7. Cięcie pasierbów
Rys. 8. Ogławianie
latorośli
Roman Myśliwiec
Warzywa 2/08