tekst - Związek Zawodowy Pracowników Drogownictwa RP

Źródło: Gazeta Prawna 20 XI 2007
Ochrona działaczy związkowych
Celem
ochrony
działaczy
związkowych
przed
zwolnieniem
z
pracy
jest
umożliwienie
im
niezależnego działania w interesie pracowników. Niekiedy jednak ochrona ta jest nadużywana.
Pracodawca nie może bez zgody zarządu zakładowej organizacji związkowej wypowiedzieć ani
rozwiązać stosunku pracy z imiennie wskazanym uchwałą zarządu jego członkiem lub z innym
pracownikiem będącym członkiem danej zakładowej organizacji związkowej, upoważnionym do
reprezentowania tej organizacji wobec pracodawcy albo organu lub osoby dokonującej za
pracodawcę czynności w sprawach z zakresu praw pracy. Ochronę tę zapewnia art. 32 ustawy o
związkach zawodowych.
Zarząd mówi nie
Uzyskanie przez pracodawcę zgody zarządu zakładowej organizacji związkowej na rozwiązanie
stosunku pracy z jej członkiem nie jest łatwe. Do rzadkości nie należą sytuacje, w których zarząd
odmawia wyrażenia zgody nawet wtedy, gdy naganne zachowanie pracownika daje podstawy do
zwolnienia go w trybie dyscyplinarnym. Takie stanowisko związków uniemożliwia prawidłowe
rozwiązanie stosunku pracy. W związku z tym, że rozwiązanie umowy o pracę bez zgody zarządu
jest bezprawne, zwolniony działacz związkowy może wystąpić do sądu z żądaniem przywrócenia do
pracy bądź odszkodowania.
Roszczenia pracownika
Praktyka niewyrażania przez związki zawodowe zgody na rozwiązywanie umów o pracę z ich
członkami w sytuacjach szczególnie nagannego zachowania tych ostatnich, a następnie domaganie
się przez związkowców przywrócenia do pracy spotkała się ze zdecydowaną krytyką Sądu
Najwyższego.
Domaganie się przywrócenia do pracy z powołaniem się na naruszenie przez pracodawcę art. 32
ustawy o związkach zawodowych może być w pewnych sytuacjach uznane za sprzeczne z art. 8
k.p., który zawiera zakaz czynienia ze swojego prawa użytku sprzecznego z jego społecznogospodarczym przeznaczeniem i zasadami współżycia społecznego.
Sytuacje, w których roszczenie o przywrócenie do pracy może zostać uznane przez sąd za
sprzeczne ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa, to m.in. naganne zachowanie
pracownika, utworzenie związku zawodowego w okresie wypowiedzenia oraz wybór pracownika do
władz tego związku w okresie wypowiedzenia.
Utworzenie związku
Szczególna ochrona działaczy związkowych obejmuje zarówno ochronę przed wypowiedzeniem, jak
i przed rozwiązaniem umowy o pracę. Oznacza to, że objęcie pracownika taką ochroną w okresie
wypowiedzenia i brak zgody zarządu zakładowej organizacji związkowej praktycznie uniemożliwia
prawidłowe rozwiązanie stosunku pracy.
Sąd Najwyższy przyjął jednak, że utworzenie związku zawodowego w celu uzyskania szczególnej
ochrony trwałości stosunku pracy przez pracowników, którzy wskutek restrukturyzacji pracodawcy
otrzymali wypowiedzenia umów o pracę, jest nadużyciem wolności związkowej (wyrok SN z 27
lutego 1997 r., I PKN 17/97, OSNP 1997/21/416). Wyłączenie ochrony może być uzasadnione tylko
wówczas, gdy zostanie w sposób przekonujący udowodnione, że konkretny związek zawodowy
powstał wyłącznie w tym celu, by zapewnić jego członkom szczególną ochronę trwałości ich
stosunków pracy (wyrok SN z 16 czerwca 1999 r., I PKN 127/99, OSNP 2000/17/652).
Wybór do władz związku
Duże kontrowersje budzi kwestia nadużycia ochrony działaczy związkowych poprzez wybór
pracownika do władz związku w trakcie biegnącego już okresu wypowiedzenia. W jednym z
orzeczeń Sąd Najwyższy przyjął, że nadużyciem prawa jest domaganie się przywrócenia do pracy
przez pracownicę, która skorzystała z biernego prawa wyborczego do komisji rewizyjnej zakładowej
organizacji związkowej w ostatnim dniu długotrwałej nieobecności w pracy z powodu choroby, a
więc w przeddzień zgłoszenia się do pracy i odebrania oświadczenia pracodawcy o wypowiedzeniu
stosunku pracy wskutek likwidacji jej stanowiska pracy, o której to decyzji pracodawcy została
uprzedzona przed rozpoczęciem korzystania ze zwolnienia lekarskiego (wyrok z 16 kwietnia 2003
r., I PK 111/02,).
Sąd Najwyższy podkreślił jednak, iż wybór pracownika do władz związkowych, nawet po podjęciu
przez pracodawcę działań zmierzających do rozwiązania stosunku pracy, sam przez się nie
prowadzi jeszcze do nadużycia prawa wynikającego z przepisów o szczególnej ochronie trwałości
stosunku pracy (wyrok SN z 2 października 2002 r., I PKN 549/01, OSNP 2004/9/157). Przyjęcie
przeciwnej koncepcji stanowiłoby zdaniem sądu niedopuszczalną ingerencję w autonomiczną sferę
wolności związkowych, a w szczególności godziłoby w prawa wyborcze członków związku
zawodowego, którym przysługuje prawo czynnego i biernego uczestniczenia w wyborach do władz
każdej struktury związkowej.
Ważne!
Wymóg uzyskania przez pracodawcę uprzedniej zgody zarządu dotyczy zarówno wypowiedzenia
działaczowi związkowemu umowy o pracę, jak i rozwiązania z nim tej umowy w trybie
natychmiastowym
PRZYKŁAD: NAGANNE ZACHOWANIE PRACOWNIKA
Pracodawca rozwiązał z Adamem P. - członkiem zakładowej organizacji związkowej - umowę o
pracę, mimo że nie uzyskał na to zgody zarządu zakładowej organizacji związkowej. Przyczyną
rozwiązania umowy było spożycie alkoholu w czasie i w miejscu pracy. Adam P., powołując się na
bezprawne rozwiązanie umowy, wystąpił do sądu z pozwem o przywrócenie do pracy. Żądanie
przywrócenia do pracy pracownika pełniącego funkcję w związku zawodowym może być uznane za
sprzeczne z art. 8 k.p., jeżeli przyczyną rozwiązania umowy o pracę było spożycie alkoholu w
czasie i w miejscu pracy (por. wyrok SN z 27 lutego 1997 r., I PKN 23/97, OSNP 1997/21/419).
Zastosowanie art. 8 k.p. i zasądzenie odszkodowania zamiast przywrócenia do pracy wymaga, by
pracodawca przed sądem w sposób przekonujący udowodnił, na czym polegała sprzeczność jego
działania ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa, bądź jakie konkretnie zasady
współżycia społecznego pracownik swym zachowaniem naruszył.
Z ORZECZNICTWA SĄDU NAJWYŻSZEGO
•
Na podstawie art. 4771 par. 2 k.p.c. sąd może uwzględnić roszczenie o odszkodowanie
zamiast roszczenia o przywrócenie do pracy (art. 56 k.p.) zgłoszonego przez pracownika
objętego ochroną przed rozwiązaniem stosunku pracy z art. 32 ustawy z 23 maja 1991 r. o
związkach zawodowych, wówczas, gdy roszczenie to okaże się nieuzasadnione ze względu
na jego sprzeczność ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa - uchwała z 30
marca 1994 r., I PZP 40/93, OSNC 1994/12/230.
•
Celem ochrony działacza związkowego jest wyłącznie zagwarantowanie mu niezależności w
wypełnianiu jego funkcji, sama zaś działalność związkowa nie może być pretekstem do
nieuzasadnionego uprzywilejowania pracownika w sferach niedotyczące sprawowania przez
niego funkcji - wyrok z 26 listopada 2003 r., I PK 616/02, Pr. Pracy 2004/6/34.
DOMINIKA CICHOCKA Gazeta Prawna 20 XI 2007
Podstawa prawna
■ Art. 8, 45 ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn.
zm.).
■ Art. 32 ustawy z 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (t.j. Dz.U. z 2001 r. nr 79, poz. 854 z
późn. zm.).