Żydzi w Europie Środkowo-Wschodniej: Historia i pamięć Praga

4 Międzynarodowa Szkoła Letnia Praga – Szczecin 2015:
Żydzi w Europie Środkowo-Wschodniej: Historia i pamięć
Praga – Warszawa – Szczecin, 13 – 27 września 2015
„Żydzi w Europie Środkowo-Wschodniej. Historia i pamięć” to 4 Międzynarodowa Szkoła Letnia
organizowana wspólnie przez Uniwersytet Szczeciński i Uniwersytet Karola w Pradze. Szkoła
wspierana jest przez Program „Go East” Niemieckiej Centrali Wymiany Akademickiej (DAAD) oraz
przez Czesko-Niemiecki Fundusz Przyszłości i odbędzie się w kooperacji z Centrum Interdyscyplinarnych Studiów o Polsce na Uniwersytecie Europejskim Viadrina w Frankfurcie nad Odrą.
W ostatnich latach kultura i historia żydowska, które od średniowiecza stanowiły fundamentalny
element historii Europy Środkowo-Wschodniej, cieszą się stopniowym wzrostem zainteresowania
w Czechach i Polsce. Najlepszym przykładem tego jest Muzeum Historii Żydów Polskich (POLIN)
otwarte w 2014 r. w Warszawie. Po Zagładzie oraz emigracji żydowskiej podczas Zimnej Wojny,
renesans ten jest w znacznym stopniu wspierany przez kręgi nieżydowskie zainteresowane zachowaniem oraz upamiętnieniem historii i kultury żydowskiej. Od roku 1989 można również
zauważyć powrót kultury i społeczności żydowskiej do Europy Środkowej. Na tym tle pojawia się
pytanie o to, jak postrzegana jest strata poprzez Zagładę Żydów w Europie ŚrodkowoWschodniej. Co więcej od czasów debaty nad wymordowaniem mieszkańców żydowskich w
Jedwabnem, w Polsce toczy się ogromna debata nad odpowiedzialnością ich chrześcijańskich
sąsiadów. Dyskusję napędzał też fakt, że Żydzi, którzy przeżyli, nawet po roku 1945 stali się
ofiarami pogromów i nastrojów antysemickich.
W odniesieniu do tego, debaty o zbiorowym upamiętnieniu Żydów w Europie Środkowo-Wschodniej od lat 80. są nie tylko ważnym zagadnieniem studiów historycznych i kulturoznawczych, ale
także istotną kwestią polityczną, która wzbudzała kontrowersyjne dyskusje zarówno na arenie
wewnętrznej jak i międzynarodowej. Do tematów poruszanych w trakcie międzynarodowej szkoły
letniej w 2015 roku należą między innymi:
-
włączenie Żydów do narodowych kultur i dyskursów historycznych, ponieważ ich wkład był
często pomijany albo dostrzegany tylko częściowo,
-
Żydzi od XIX wieku często znajdowali się pomiędzy kulturami narodowymi, które wymagały
od nich asymilacji,
-
ostre kontrowersje wynikające z oskarżania, że Żydów rzekomo byli agentami bolszewizmu i
protagonistami reżimów socjalistycznych,
-
problem upamiętniania życia żydowskiego w byłych miejscowościach niemieckich współczesnej Polski Północnej i Zachodniej ale także w dawnych regionach niemieckich Sudetów w
Czechach. W regionach tych ludność Żydowska – pomimo prześladowania przez Nazistów –
postrzegana była jako część historii Niemiec przez co po roku 1945 popadła w znacznym stopniu w zapomnienie. Z drugiej strony została również wykluczona z niemieckiej pamięci.
Międzynarodowa Szkoła Letnia „Żydzi w Europie Środkowo-Wschodniej. Historia i pamięć”
odbywać się będzie w Pradze, Warszawie i Szczecinie.
Praga jest jednym z głównych centrów kultury żydowskiej w Europie Środkowej. Była także miejscem powstawania literatury transkulturowej z pisarzami żydowskimi w jej centrum. Te powiązania czesko-niemiecko-żydowskie zostały ostatnio poruszone w nowych badaniach kulturowych.
Warszawa stała się nie tylko centrum zbiorowej pamięci o polskich Żydach, za sprawą nowego
muzeum, ale działają tam także inne ważne instytucje zajmujące się historią Żydów i kulturami
pamięci. Jako że Warszawa jest również centrum muzealnictwa historii polskiej, jest to dobre
miejsce na dyskusję i analizę relacji pomiędzy historią narodową, a historią społeczności
żydowskiej.
Szczecin zajmuje – z perspektywy historycznej – specyficzne miejsce z dwóch powodów: było to
pierwsze duże miasto w Niemczech, z którego Żydzi zostali deportowani w roku 1940, a także
było świadkiem fali imigracji ocalałych z Zagłady Żydów z Europy Wschodniej przez kilka lat po
1945 r.
Szkoła Letnia składać się będzie z czterech części: w trakcie pierwszej, w Pradze uczestnicy
poznają zarys historii Żydów w Europie Centralnej. W części drugiej, w Warszawie, odbędą się
dyskusje nad zbiorowym upamiętnieniem Żydów w Polsce. W trzeciej części szkoły, w Szczecinie, poruszone zostaną aspekty życia społeczności żydowskiej w tym mieście. Po prezentacji
wyników, dyskusja podsumowująca skupi się na porównaniu pomiędzy Polską i Czechosłowacją,
a na koniec odniesie się do debat nad historią Żydów w Niemczech.
Międzynarodowa Szkoła Letnia „Żydzi w Europie Środkowo-Wschodniej. Historia i pamięć” skierowana jest do studentów studiów magisterskich oraz doktoranckich kierunków humanistycznych
z Czech, Niemiec, Polski oraz innych krajów. Szkoła Letnia poruszy zagadnienie pamięci oraz badania nad historią i kulturą Żydów w Europie Środkowo-Wschodniej. Przypadek Szczecina zostanie wykorzystany do ukazania ponadnarodowego wymiaru historii Żydów. Studenci poddadzą
analizie i dyskusji główne kwestie oraz współcześnie trwające debaty nad kulturą i historią
Żydów podczas rozmów i paneli dyskusyjnych z czołowymi ekspertami (historykami, badaczami
kultury, socjologami) ale także poprzez przygotowanie własnych prezentacji. W programie znajdują się także wizyty w miejsca żydowskiego życia i upamiętniania. Uczestnicy Szkoły Letniej
uzyskają punkty ECTS za pozytywną ocenę przygotowanego eseju.
Szkoła letnia odbywać się będzie w języku angielskim.
Wymagania:
Podanie z listem motywacyjnym (1 strona), życiorys, formularz aplikacyjny oraz rekomendacja
nauczyciela akademickiego
Mile widziana jest znajomość języka czeskiego, niemieckiego bądź Jidysz (nie jest to warunek
konieczny).
Opłata: 30 Euro dla uczestników z krajów Europie Środkowo-Wschodniej (wliczono są koszty
noclegów oraz transportu podczas programu). W celu uzyskania dalszych informacji proszę się
skontaktować bezpośrednio z organizatorami.
Zgłoszenia należy przesyłać do 31.05.2015
Więcej informacji: joerghackmann.eu/summer_school.html
Organizatorzy:
Prof. dr Jörg Hackmann
Uniwersytet Szczeciński
Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych
Profesura im. Alfreda Döblina dla historii Europy
Wschodniej (DAAD)
ul. Krakowska 71-79
71-017 Szczecin
POLSKA
[email protected]
dr Torsten Lorenz
DAAD-Langzeitdozent für Geschichte
Instytut Historii Społecznej i Gospodarczej
Fakultet Filozoficzny
Uniwersytet Karola w Pradze
nám. J. Palacha 2
116 38 Praga 1
CZECHY
[email protected]