docgniezno pierwsza stolica - Muzeum Początków Państwa Polskiego
download 
Reklamacja Transkrypt
gniezno pierwsza stolica - Muzeum Początków Państwa Polskiego
Polska około roku 1000 GNIEZNO PIERWSZA STOLICA ŻMUDZINI „PAŃSTWO GNIEŹNIEŃSKIE” – POCZĄTKI POLSKI Na przełomie IX i X w. na ziemiach polskich tutaj warunki do rozwoju wczesnego organizmu wykrystalizowały się dwa ośrodki, wokół których państwowego pod władzą pierwszej historycznej dynastii – następowały procesy państwowotwórcze, tzn. jednoczenie Piastów. W końcu X w. zwany był on „Państwem plemion w zwarte ponadregionalne struktury polityczno- Gnieźnieńskim” a po roku 1000 – państwem polskim społeczne. Pierwszy z nich znajdował się w Małopolsce (POLSKA/POLONIA). Na obszarze ziemi gnieźnieńskiej na obszarach wokół Krakowa, zamieszkiwanych przez w Wielkopolsce, stanowiącej jądro tworzącego się państwa plemię Wiślan, gdzie miał panować „silny książę siedzący Piastów, powstało zgrupowanie głównych, stołecznych na Wiśle” [Legenda Panońska]. Ośrodek ten nie odegrał grodów wczesnopiastowskich: Gniezno, Poznań, Ostrów jednak większej roli, gdyż znalazł się w X w. w granicach Lednicki, Giecz, Grzybowo, które wyznaczały teren państwa czeskiego. PRUSOWIE OBODRZYCE PAŃSTWO RURYKOWICZÓW WIELECI Wisła GNIEZNO PAŃSTWO PIASTÓW Łaba Od ra o największej koncentracji sił militarnych, różnych dóbr oraz znaczącym potencjale demograficznym. Spośród nich Drugim obszarem państwowotwórczym była ziemia Gniezno odgrywało rolę szczególną jako religijno-ideowe gnieźnieńska, rozciągająca się mniej więcej pomiędzy centrum państwa. CESARSTWO NIEMIECKIE dzisiejszym Gnieznem a Poznaniem, zlokalizowana KRAKÓW ZIEMIA GNIEŹNIEŃSKA DOMENA PIASTÓW KRÓLESTWO PRZEMYŚLIDÓW w rozległej krainie historyczno-geograficznej zwanej PAŃSTWO PIASTOWSKIE X - XI w. Wielkopolską. Zamieszkiwana była ówcześnie przez pogańskie plemiona, określane współcześnie terminem „Polanie”, choć ich pierwotna nazwa nie jest znana. Ziemia CZASOWE NABYTKI TERYTORIALNE PIASTÓW w ww KRÓLESTWO ARPADÓW gnieźnieńska znajdowała się z dala od ówczesnych ekspandujących państw Europy środkowej – cesarstwa „ Ottonów na zachodzie, państwa czeskiego na południu i państwa ruskiego na wschodzie. Dzięki temu powstały Państwo Piastów na tle Europy Środkowej, X-XI wiek. Na obszarze ziemi gnieźnieńskiej w Wielkopolsce, stanowiącej jądro tworzącego się .m państwa Piastów, powstało zgrupowanie głównych, Denar Bolesława Chrobrego z napisem: stołecznych grodów GNEZDUN CIVITAS, X-XI wiek. wczesnopiastowskich: manifestacyjnym dowodzi Lednicki, Giecz, Grzybowo. znaczenia Gniezna, pp Gniezno, Poznań, Ostrów Moneta o znaczeniu głównie w którym znajdowała się m.in. mennica władcy. Płytka gliniana pl p. z motywem orła, XII-XIII wiek. Terakotowa płytka romańska z rzadkim przykładem dekoracji reliefowej, odkryta na terenie zamku piastowskiego na Górze Lecha w Gnieźnie. PATRONAT HONOROWY > Wystawa powstała z inicjatywy Piotra Gruszczyńskiego – Senatora RP MECENASI > Starosta Gnieźnieński Prezydent Miasta Gniezna Dariusz Pilak Jacek Kowalski Polska około roku 1000 GNIEZNO PIERWSZA STOLICA GNIEZNO – PIERWSZA STOLICA POLSKI Gniezno potocznie określa się mianem pierwszej stolicy przez wysokie na 10 metrów wały drewniano-ziemne Polski. Wynika to nie tylko z faktu zaliczania go do grupy w konstrukcji przekładkowej, z podtrzymującymi hakami kilku najważniejszych wczesnośredniowiecznych grodów w podwalinie. centralnych państwa Piastów, ale także ze względu na ówczesne postrzeganie go jako gniazda, z którego Znaczenie Gniezna nie umniejszyło się po chrzcie Polski mieli wywodzić się nie tylko Polanie (legendarny w 966 r., zarządzonym przez Mieszka I. Ranga Gniezna protoplasta – Lech) ale także dynastia Piastów. znacznie wzrosła, gdy w 997 r. władca polski Bolesław Chrobry złożył w miejscowym kościele relikwie Badania archeologiczne potwierdziły, że na Górze Lecha zamordowanego przez Prusów biskupa św. Wojciecha. w Gnieźnie znajdował się ponadregionalny ośrodek kultu W roku 1000 obecny tutaj z pielgrzymką cesarz Otton III pogańskiego – być może miejsce intronizacji pogańskich osobiście ogłosił podniesienie Gniezna do rangi pierwszego książąt. Pozostałością tego miejsca jest kamienny nasyp arcybiskupstwa w Polsce. Katedra na pierwszym odkryty przez archeologów, na którym być może stał podgrodziu stała się sanktuarium św. Wojciecha kamienny tron. o międzynarodowej sławie. Pozycję Gniezna za rządów Bolesława Chrobrego ilustrują bite przez tego władcę W latach 40. X w. na Górze Lecha powstał potężny zespół srebrne denary z napisem GNEZDUN CIVITAS. grodowy, należący do kilku głównych stołecznych grodów, Po najeździe czeskiego księcia Brzetysława II w 1038 r. w końcu X w. „Państwem Gnieźnieńskim”. Szczytową formę i upadku tzw. pierwszej monarchii w Polsce przeniesiono osiągnął on w 1 połowie XI w., składając się główny ośrodek władzy do Krakowa, jednak Gniezno – obok z czterech oddzielnych członów i zajmując powierzchnię Poznania – zachowało przynajmniej do początków XIII w. około 4,5 hektara. Wszystkie człony grodu były otoczone swoje ponadregionalne znaczenie. w. ww wyznaczających jądro państwa Piastów, zwanego „ Badania archeologiczne potwierdziły, że na Górze Lecha w Gnieźnie znajdował się ponadregionalny ośrodek kultu pogańskiego – być może miejsce pp m intronizacji pogańskich książąt. NA GÓRZE: Rekonstrukcja pierwotnego ukształtowania Góry Lecha („święta góra”) w Gnieźnie wraz z funkcjonującym w partii szczytowej ponadregionalnym ośrodkiem kultu pogańskiego, 1 połowa X wieku. p. POWYŻEJ: Fragment nasypu kamiennego w szczytowej partii Góry Lecha – archeologiczna pozostałość ponadregionalnego ośrodka kultu pl pogańskiego, być może dawne miejsce intronizacji książąt pogańskich. Fragment naczynia glinianego z motywami antropomorficznymi, X wiek. Nóże wolutowe z żelaza z Bonikowa, pow. Kościan i z Bnina, pow. Kórnik, VIII-IX wiek. Ten typ noży łączy się z pogańskimi czynnościami kultowymi (rytualnym ubojem zwierząt). PATRONAT HONOROWY > Wystawa powstała z inicjatywy Piotra Gruszczyńskiego – Senatora RP MECENASI > Starosta Gnieźnieński Prezydent Miasta Gniezna Dariusz Pilak Jacek Kowalski Polska około roku 1000 GNIEZNO PIERWSZA STOLICA GNIEZNO GNIAZDEM RODOWYM DYNASTII PIASTÓW Niewątpliwie powstanie państwa polskiego zawdzięczamy swoją wiekopomną decyzję o chrzcie Polski w 966 r. talentom książąt wywodzących się z nowej dynastii – wprowadził nasz kraj do chrześcijańskiej Europy. Piastów. Dynastia ta pochodzi z terenu Wielkopolski, jednak Bolesław I (992-1025), to jedna z najwybitniejszych nie można ustalić jej konkretnego gniazda rodowego osobowości przełomu X i XI w., którego potomni nazwali (wskazuje się m.in. Giecz, Lednicę czy Kalisz). Chrobrym lub Wielkim. Za jego rządów Polska wyrosła na pierwszorzędnego partnera politycznego w tej części W tym kontekście należy zauważyć, że według legendy Europy. Prowadził skutecznie wojny z Cesarstwem z początku XII w., zawartej z najstarszej polskiej kronice, Niemieckim i Rusią, broniąc niezależności swego państwa. zwanej „Kroniką Polską” Galla Anonima, dynastię miał Poprzez swoje mądre decyzje udało mu się utworzyć założyć ubogi Piast – oracz, syn Chościska, mieszkaniec niezależne arcybiskupstwo w Gnieźnie w 1000 r., gnieźnieńskiego podgrodzia. Objął on władzę po obaleniu co pozwoliło mu sięgnąć po koronę królewską w 1025 r., dotychczasowego „złego” księcia z dynastii Popielidów. dzięki czemu umocnił suwerenność swego państwa. Po nim mieli sprawować rządy: Siemowit, Leszek Za jego życia przyjęła się nazwa POLSKA/POLONIA i Siemomysł. Syn tego ostatniego księcia – Mieszko I – jest na oznaczenie naszego kraju, która funkcjonuje już postacią w pełni historyczną, zaliczany wraz ze swoim po dziś dzień. synem – Bolesławem I Chrobrym – do właściwych twórców państwa polskiego. w. ww Książę Mieszko I (960-992) skonsolidował plemiona wokół centrum wielkopolskiego a następnie rozpoczął proces „ rozwoju terytorialnego państwa przyłączając Mazowsze, Kujawy, Pomorze, Śląsk i na końcu Małopolskę. Poprzez Witold Pruszkowski, „Ofiarowanie korony Piastowi”, własność Muzeum Narodowego w Warszawie. Legendarny motyw powołania ubogiego Piasta na władcę Polan. Według legendy z początku XII w., zawartej w „Kronice Polskiej” Galla Anonima, dynastię miał założyć ubogi Piast – oracz, syn Chościska, mieszkaniec gnieźnieńskiego podgrodzia okresie rozwoju, 1 połowa XI wieku. Zespół grodowy składał się z członu książęcego, gdzie zlokalizowana była siedziba władcy oraz z trzech podgrodzi, z katedrą na pierwszym podgrodziu. m Stołeczny gród w Gnieźnie w szczytowym Bogato zdobiony krążek z poroża z Gniezna, XI-XII wiek; być może służył do gier. pp pl p. PATRONAT HONOROWY > Wystawa powstała z inicjatywy Piotra Gruszczyńskiego – Senatora RP MECENASI > Starosta Gnieźnieński Prezydent Miasta Gniezna Dariusz Pilak Jacek Kowalski Polska około roku 1000 GNIEZNO PIERWSZA STOLICA GNIEŹNIEŃSKIE WAŁY GRODOWE Administrację rozrastającego się państwa sprawowali budowniczych była tzw. konstrukcja hakowa, zapobiegająca urzędnicy księcia, rezydujący w potężnych warowniach rozjeżdżaniu się stosów drewna. O umiejętnościach czyli grodach, które stanowiły centra władzy wykonawczej, inżynieryjnych ówczesnych mieszkańców świadczą także gospodarczej, sądowej i wojskowej a także życia religijnego odkryte przez archeologów drewniane mosty, prowadzące i kulturalnego. Spośród grodów wyróżniały się swoją rangą do grodów na wyspach (Ostrów Lednicki, Poznań, Giecz). tzw. grody centralne, w których najczęściej przebywał książę i gdzie najpełniej manifestowała się jego pozycja Inną wyróżnialną cechą tych grodów jest obecność suwerennego władcy. Grody te charakteryzowały się dużą kamiennej architektury murowanej, zarówno świeckiej powierzchnią, wieloczłonowością a przede wszystkim jak również sakralnej, będącej znakiem rodzącej się wyjątkowo rozbudowanymi umocnieniami obronnymi, wczesnofeudalnej władzy oraz powiązanego z nią Kościoła. zwłaszcza wałami drewniano-ziemnymi, osiągającymi W Wielkopolsce grody centralne znajdowały się w Gnieźnie, w przypadku Gniezna szerokość przekraczającą 20 metrów Poznaniu, na Ostrowie Lednickim i w Gieczu. a wysokość powyżej 10 metrów. Ich konstrukcja, będąca dowodem wielkich umiejętności inżynieryjnych oraz organizacyjnych, stała się symbolem potęgi nowego państwa. w. ww Korpus wału wznoszono z drewna układanego w konstrukcji rusztowej lub przekładkowej w ten sposób, aby ściany „ zewnętrzne wznosiły się ku górze ukośnie. Wały wzmacniano szerokimi odsadzkami, w grodzie poznańskim była nią szeroka ława kamienna. Specjalnością piastowskich Rekonstrukcja budowy wału grodu w Gnieźnie. Spośród grodów wyróżniały się swoją rangą tzw. grody centralne, w których najczęściej przebywał książę i gdzie najpełniej manifestowała się jego pozycja suwerennego władcy. m Fragment rekonstrukcji wału I podgrodzia gnieźnieńskiego z oryginalnego drewna, pochodzącego z wykopalisk pod kierunkiem prof. Kazimierza Żurowskiego. Wał, zbudowany w typowej konstrukcji przekładkowej z użyciem haków dendrochronologicznie na lata 40. X wieku. pp w podwalinie, został wydatowany pl p. NA DOLE: Fragment dolnej partii wału z hakami oraz konstrukcji przekładkowej wału w Gnieźnie w trakcie badań archeologicznych. PATRONAT HONOROWY > Wystawa powstała z inicjatywy Piotra Gruszczyńskiego – Senatora RP MECENASI > Starosta Gnieźnieński Prezydent Miasta Gniezna Dariusz Pilak Jacek Kowalski Polska około roku 1000 GNIEZNO PIERWSZA STOLICA SIŁY ZBROJNE PIASTÓW Obok aparatu urzędniczego podstawowym narzędziem na ciężkozbrojną jazdę (tzw. pancernych) wyposażonych władzy w państwie pierwszych Piastów były siły zbrojne. w pancerze i hełmy, jazdę lekkozbrojną i piechotę, złożoną Oprócz obrony kraju przed wrogimi najazdami i udziału z tarczowników (jedyne ich uzbrojenie ochronne stanowiła w wyprawach wojennych, pełniły także rolę instytucji drewniana tarcza) i łuczników. Zarówno jazda jak utrzymującej porządek wewnętrzny oraz zabezpieczającej i tarczownicy walczyli przy pomocy włóczni. Popularną rządy panującego poprzez tłumienie ewentualnych buntów bronią we wszystkich rodzajach wojsk był topór, stosowany i ujarzmianie nieposłusznych możnowładców powszechniej niż znacznie kosztowniejszy miecz. Oprócz dysponujących często własnymi uzbrojonymi oddziałami. walki używano go także w charakterze narzędzia do prac polowych w trakcie przemarszu wojsk (budowa przepraw, Najważniejszą formacją wojskową w państwie pierwszych mostów, umocnień obronnych). W razie zagrożenia państwa Piastów była drużyna książęca. Pierwsze informacje władca powoływał pospolite ruszenie, czyli wszystkich dotyczące jej istnienia zawiera relacja żydowskiego zdolnych do noszenia broni mężczyzn, w zależności podróżnika po krajach słowiańskich, Ibrahima ibn Jakuba, od sytuacji majątkowej służących pieszo lub konno. spisana w drugiej połowie X w. Członkowie drużyny Zapiski w "Kronice Polskiej" Galla Anonima pozwalają wojskowa, posług wobec władcy. W jej szeregi wstępowali ustalić liczebność drużyny w czasach Bolesława Chrobrego też najemnicy wikińscy, cenieni w ówczesnej Europie oraz miejsca jej rozlokowania w pobliżu konkretnych jako znakomici wojownicy. Drużynnicy pozostawali grodów: w Gieczu – 300 pancernych i 2000 tarczowników, na utrzymaniu księcia, dostarczającego odpowiednie we Włocławku – 800 pancernych i 2000 tarczowników, uzbrojenie oraz zapewniającego zarówno im jak i ich w Poznaniu – 1300 pancernych i 4000 tarczowników. rodzinom, dobrą sytuację materialną. Pod względem Największa liczba zbrojnych stacjonowała w okolicach uzbrojenia ówczesne siły zbrojne dzieliły się Gniezna – 1500 pancernych i 5000 tarczowników. w. ww rekrutowali się z ludności wolnej od, innych niż służba „ Tarczownik i pancerny z czasów Bolesława Chrobrego. Pod względem uzbrojenia ówczesne siły zbrojne dzieliły się na ciężkozbrojną jazdę (tzw. pancernych) wyposażonych w pancerze i hełmy, jazdę lekkozbrojną i piechotę, złożoną z tarczowników (jedyne m ich uzbrojenie ochronne stanowiła drewniana tarcza) i łuczników. pp pl p. Hełm typu normańskiego, z nosalem z Ostrowa Lednickiego, z jednego płata blachy żelaznej, X-XI wiek. Nakładka głowicy miecza z kości słoniowej, zdobiona motywem plecionki wzorowanej na motywach sztuki normańskiej, z Gniezna, X-XI wiek. Sierp w okładzinie z poroża, tzw. koser, zdobiony rytym motywem długonogiego ptaka, z Gniezna, X-XI wiek. Ten typ sierpów był na wyposażeniu wojów konnych, służąc do ścinania paszy dla konia. PATRONAT HONOROWY > Wystawa powstała z inicjatywy Piotra Gruszczyńskiego – Senatora RP MECENASI > Starosta Gnieźnieński Prezydent Miasta Gniezna Dariusz Pilak Jacek Kowalski Polska około roku 1000 GNIEZNO PIERWSZA STOLICA NA GNIEŹNIEŃSKIM PODGRODZIU Przy najważniejszych grodach powstawały skupiska lub proste legowiska, gdzie mieszkańcy spali. ludności, potrzebnej do bezpośredniej obsługi grodu Na podgrodziu pojawiły się także budynki użyteczności i dworu księcia a więc rzemieślnicy i kupcy oraz wojowie. publicznej – przede wszystkim łaźnie, świadczące Zamieszkiwane przez nich skupiska chat zaczęto z czasem o higienie naszych przodków, wspomniane w otaczać wałami obronnymi, tworząc w ten sposób odniesieniu do Słowian już u Ibrahima ibn Jakuba w X w. umocnione podgrodzia, stanowiące niejednokrotnie rodzaj Wczesnośredniowieczne łaźnie odkryto w Gnieźnie – protomiast. Wewnątrz podgrodzi znajdowała się gęsta na III podgrodziu oraz na osadzie na wyspie na dawnym zabudowa drewniana o funkcjach mieszkalnych i Jeziorze Świętym (na zachód od Góry Lecha). gospodarczych a wewnętrzne drogi moszczone były Na podgrodziach koncentrowała się działalność budynki naziemne, zbudowane z bierwion drewnianych, wielu kupców i wytwórców, których rękodzieła były najczęściej łączonych na zrąb. Budynki te początkowo przedmiotem wymiany handlowej z ludnością posiadały powierzchnię kilku metrów kwadratowych przybywającą na targi. Targowiska wyznaczane były o niepodzielonych wnętrzach, gdzie pośrodku znajdowało często nieopodal podgrodzi, stając się z czasem się proste palenisko z kamieni polnych. Wokół niego miejscem, gdzie w okresie od XIII w. lokowano miasta koncentrowało się życie domowników. o regularnej już zabudowie. W narożniku chaty niekiedy zlokalizowane były małe Po przyjęciu chrztu w grodach i na podgrodziach piece z glinianą kopułką, służące do wypieku chleba pojawiła się architektura sakralna; zarówno drewniana (podpłomyków). Często w chacie znajdował się też pionowy jak i kamienna. w. ww drewnem lub kamieniami. Zdecydowanie przeważały tutaj „ warsztat tkacki do wyrobu tkanin, obciążony glinianymi ciężarkami. W jednej części chaty umieszczano łoża Wewnątrz podgrodzi znajdowała się gęsta zabudowa drewniana o funkcjach mieszkalnych m i gospodarczych a wewnętrzne drogi moszczone były pp drewnem lub kamieniami. NA GÓRZE: Rekonstrukcja chaty w konstrukcji zrębowej, X-XI wiek. Nożyce żelazne tzw. omegakształtne, wykopalisk na gnieźnieńskim III podgrodziu pod kierunkiem p. Gniezno, XI-XII wiek. POWYŻEJ: Fotografia prof. Józefa Kostrzewskiego (lata 1936-1938). Na pierwszym planie widoczne podwaliny łaźni rozgrzewanych ogniem a następnie polewanych wodą dla wytworzenia pary wodnej. W głębi drewniana zabudowa pl z brukiem z kamieni, i ulice moszczone drewnem. But skórzany, gród Szeroka okładzina w Gnieźnie, XI-XII wiek. z poroża z Gniezna, bogato zdobiona rytym ornamentem roślinnym, z XI-XII wieku. PATRONAT HONOROWY > Wystawa powstała z inicjatywy Piotra Gruszczyńskiego – Senatora RP MECENASI > Starosta Gnieźnieński Prezydent Miasta Gniezna Dariusz Pilak Jacek Kowalski Polska około roku 1000 GNIEZNO PIERWSZA STOLICA CHRZEST I CHRYSTIANIZACJA POLSKI Wydarzeniem przełomowym było przyjęcie chrztu przez Mieszko I oddał swoje państwo bezpośrednio Mieszka I w roku 966 i rozpoczęcie procesu chrystianizacji pod opiekę papieża. ludności ziem polskich. Decyzja ta była przemyślana i wynikała z chęci uniezależnienia się od Kościoła Przejawem chrystianizacji Polski było pojawienie w Niemczech, stosującego ekspansywną metodę narzucania się architektury sakralnej, zarówno kamiennej jak nowej wiary wraz z podległością polityczną. Z tego i drewnianej – zarówno samodzielnych budowli jak też względu Piastowie zwrócili się do czeskich Przemyślidów kaplic sprzężonych ze świeckimi pałacami. Obiekty sakralne o pośrednictwo w staraniach o przyjęcie chrześcijaństwa. charakteryzowały się dużą różnorodnością wielkości Elementem tych układów było przybycie do Polski w 965 r. i planu: od niewielkich rotund czy jednonawowych Dąbrówki, córki czeskiego księcia Bolesława Srogiego kościółków drewnianych po monumentalne bazyliki i poślubienie przez nią polskiego władcy – Mieszka I. katedralne (Poznań, Gniezno, Kraków, zapewne Wrocław). Chrystianizacja Polski była ogromnym skokiem Innym przejawem kultury chrześcijańskiej było zastąpienie cywilizacyjnym, bowiem wprowadzała nasz kraj do rodziny ciałopalenia zmarłych obrządkiem szkieletowym. państw europejskich, wyrosłych na tradycjach kultury Reprezentanci dynastii i elit społeczeństwa posiadali antycznej, w tym na bogatej spuściźnie literackiej, kulturze przywilej pochowania w centralnych miejscach prawnej i artystycznej. Ważnym wydarzeniem w tym kamiennych kościołów. w. ww wczesnym okresie dziejów Kościoła polskiego było przybycie pierwszego biskupa Jordana w 968 r., który swoją „ siedzibę biskupią miał w grodzie poznańskim. Od czasów Mieszka I datują się kontakty z papiestwem, czego przejawem jest dokument „Dagome iudex”, w którym Chrystianizacja Polski była Rekonstrukcja gnieźnieńskiej rotundy na I podgrodziu w oparciu o wyniki badań archeologicznych, 2. połowa X wieku. Widoczny jest m.in. aneks południowo-zachodni, w którym prawdopodobnie znajdowało się pierwsze miejsce depozycji relikwii św. Wojciecha po ich wykupieniu przez Bolesława ogromnym skokiem cywilizacyjnym, Chrobrego od Prusów w 997 roku. bowiem wprowadzała nasz kraj do rodziny państw europejskich, wyrosłych na tradycjach z wyobrażeniem popiersia Chrystusa – Emanuela, z Bełżca, pow. Tomaszów Lubelski, XII-XIII wiek. Bardzo rzadki typ osobistej ozdoby-symbolu wiary, typowego dla ludności wschodniego obrządku. pp m kultury antycznej. Ikonka-zawieszka ze steatytu, Stauroteka z pozłacanego brązu z Ostrowa Lednickiego, X-XI wiek. Stauroteka jest typem relikwiarza przeznaczonym specjalnie do przechowywania i eksponowania relikwii srebrnej, z Kruszwicy, XII wiek. Zestaw małych, podróżnych Świętego. pl p. Kielich i patena z blachy Drzewa Krzyża naczyń liturgicznych, wykorzystanych jako wyposażenie grobowe nieznanego duchownego. PATRONAT HONOROWY > Wystawa powstała z inicjatywy Piotra Gruszczyńskiego – Senatora RP MECENASI > Starosta Gnieźnieński Prezydent Miasta Gniezna Dariusz Pilak Jacek Kowalski Polska około roku 1000 GNIEZNO PIERWSZA STOLICA GNIEZNO – MIASTO ŚWIĘTEGO WOJCIECHA Kościół w Polsce szybko rozwijał się pod opieką polskich patronem państwa i Kościoła w Polsce. W okresie władców, skoro u schyłku X w. Polska sama rozpoczęła wczesnego średniowiecza św. Wojciech był także patronem działalność misyjną na zewnątrz. W 997 r. wyruszyła pod wysiłków chrystianizacyjnych, podejmowanych przez opieką Bolesława Chrobrego misja ewangelizacyjna władców i Kościół polski na pogańskich jeszcze terenach do pogańskich Prusów pod kierunkiem wygnanego z Pragi Pomorza Zachodniego i Prus. świątobliwego biskupa Wojciecha z rodu Sławnikowiców, postaci dobrze znanej w Europie. Męczeńska śmierć tego gorliwego krzewiciela religii chrześcijańskiej w dniu 23 kwietnia 997 r. odbiła się głośnym echem w całej Europie. Wykupione od Prusów relikwie zmarłego Męczennika Bolesław Chrobry złożył w kościele w grodzie gnieźnieńskim. Do tego właśnie miejsca – grobu św. Wojciecha – pielgrzymował w 1000 r. sam cesarz Otton III, który ogłosił decyzję papieża Sylwestra II o kanonizacji Wojciecha Sławnikowica oraz powołaniu w Gnieźnie pierwszego arcybiskupstwa w Polsce z trzema podległymi mu biskupstwami. w. ww Grób Męczennika stał się kamieniem węgielnym polskiej „ prowincji kościelnej i miejscem, do którego prowadził ruch pielgrzymkowy o zasięgu międzynarodowym. Św. Wojciech stał się pierwszym polskim świętym i jednocześnie Próba rekonstrukcji najstarszej, przedromańskiej bazyliki archikatedralnej w Gnieźnie na I podgrodziu w oparciu o wyniki badań archeologicznych, 1 połowa Grób Męczennika stał się kamieniem węgielnym XI wieku. Pośrodku nawy głównej znajduje się konfesja św. Wojciecha, stanowiąca polskiej prowincji kościelnej i miejscem, do którego ideowy zwornik świątyni. prowadził ruch pielgrzymkowy o zasięgu międzynarodowym. Św. Wojciech stał się pierwszym polskim świętym i jednocześnie patronem państwa i Kościoła w Polsce. pp m pl p. Kwatera XVIII na Drzwiach Gnieźnieńskich: złożenie relikwii św. Wojciecha w katedrze gnieźnieńskiej w obecności Bolesława Chrobrego i arcybiskupa gnieźnieńskiego, 2 połowa XII wieku. PATRONAT HONOROWY > Wystawa powstała z inicjatywy Piotra Gruszczyńskiego – Senatora RP MECENASI > Starosta Gnieźnieński Prezydent Miasta Gniezna Dariusz Pilak Jacek Kowalski Polska około roku 1000 GNIEZNO PIERWSZA STOLICA PRZEŁOM 1000 ROKU – ZJAZD GNIEŹNIEŃSKI Najważniejszym wydarzeniem polityczno-kościelnym cesarstwa rzymskiego (RENOVATIO IMPERII ROMANORUM). młodego państwa polskiego o dalekosiężnych skutkach, Być może darem cesarza była także agatowa czara, czyli które miało miejsce za panowania księcia Bolesława tzw. Kielich Św. Wojciecha, zachowany w skarbcu katedry Chrobrego (992-1025), była wizyta cesarza niemieckiego gnieźnieńskiej. Ottona III w Gnieźnie w roku 1000 – Zjazd Gnieźnieński, będący okazją do szerszego zaistnienia Polski Wprawdzie Otton III wkrótce zmarł (1002), jednak trwałym w świadomości elit Europy zachodniej. Cesarz przybył skutkiem Zjazdu Gnieźnieńskiego była niezależna polska tutaj z pielgrzymką do grobu znanego sobie osobiście prowincja kościelna oraz dążenie władców polskich głośnego męczennika i misjonarza – biskupa praskiego do uzyskania korony królewskiej, uwieńczone sukcesem Wojciecha, zamordowanego przez Prusów w 997 r., w 1025 r. poprzez koronację Bolesława Chrobrego. Od tego aby ogłosić jego wyniesienie do chwały ołtarzy. czasu utrwaliła się także w Europie nazwa naszego państwa: Na odbytym z tej okazji synodzie ustanowiono POLSKA/POLONIA. Warto dodać, że Zjazd Gnieźnieński był arcybiskupstwo w Gnieźnie wraz z podporządkowanymi w jakimś sensie partycypacją mającego obecnie miejsce jemu biskupstwami w Krakowie, Wrocławiu i Kołobrzegu. zjednoczenia krajów naszego kontynentu w ramach istniejącej Unii Europejskiej. Zjazd Gnieźnieński miał także wymiar polityczny, co zostało podkreślone wręczeniem przez cesarza polskiemu księciu w. ww Bolesławowi Chrobremu kopii włóczni św. Maurycego (przechowywanej obecnie w skarbcu katedry na Wawelu) „ i uwieńczenie jego skroni diademem. Było to widomym znakiem pozyskania polskiego władcy do realizowanej przez Ottona III uniwersalistycznej koncepcji odbudowy Bolesław Chrobry wprowadza Ottona III do gnieźnieńskiej rotundy, w której Trwałym skutkiem Zjazdu Gnieźnieńskiego złożono ciało św. Wojciecha. była niezależna polska prowincja kościelna oraz dążenie władców polskich do uzyskania korony królewskiej. m Denar Bolesława Chrobrego z napisem: PRINCEPS POLONIAE. Moneta o znaczeniu głównie manifestacyjnym, być może wybita z okazji Zjazdu Gnieźnieńskiego w 1000 roku, zawiera jeden z najwcześniejszych pp przykładów użycia słowa „POLONIA” na oznaczenie naszego państwa. Kopia włóczni św. Maurycego, uważanej za symbol p. władzy cesarskiej, wręczona przez cesarza Ottona III Bolesławowi Chrobremu podczas Zjazdu Gnieźnieńskiego pl w 1000 roku. Żelazny grot włóczni, częściowo pokryty złoconą blachą, pełnił rolę relikwiarza, zawierającego gwóźdź z Krzyża Chrystusa, podtrzymywany przez pasemka srebrnego drucika. Ewangeliarz cesarza Ottona III z miniaturami przedstawiającymi tronującego cesarza i personifikacje czterech prowincji cesarstwa: Sclavinię (Słowiańszczyznę), Germanię (Niemcy), Galię (Francję) i Romę (Italię), składające dary Ottonowi. Miniatura ilustruje śmiałe plany młodego władcy, dotyczące politycznego zjednoczenia zachodniego świata, do których, w nieco zmienionej formie, nawiązuje dziś Wspólnota Europejska. PATRONAT HONOROWY > Wystawa powstała z inicjatywy Piotra Gruszczyńskiego – Senatora RP MECENASI > Starosta Gnieźnieński Prezydent Miasta Gniezna Dariusz Pilak Jacek Kowalski Polska około roku 1000 GNIEZNO PIERWSZA STOLICA GNIEZNO PIERWSZYM ARCYBISKUPSTWEM W POLSCE † KOŁOBRZEG Pielgrzymujący w 1000 r. cesarz niemiecki Otton III ogłosił Poważne zawirowania polityczne w końcu lat 30. XI w., przy grobie św. Wojciecha powołanie niezależnej polskiej w tym reakcja pogańska oraz najazd księcia czeskiego prowincji kościelnej z siedzibą arcybiskupstwa w Gnieźnie. Brzetysława w 1038 r. i uwiezienie relikwii św. Wojciecha, Pierwszym arcybiskupem gnieźnieńskim został przyrodni nie były w stanie powstrzymać rozwoju Kościoła i państwa. brat św. Wojciecha – bł. Radzim Gaudenty. Metropolii Struktury kościelne i państwowe odbudował Kazimierz w Gnieźnie podlegały trzy biskupstwa-sufraganie: Odnowiciel a restytucję przypieczętowało przywrócenie w Kołobrzegu pod kierunkiem biskupa Reinberna, za rządów Bolesława Śmiałego arcybiskupstwa w Gnieźnie we Wrocławiu pod kierunkiem biskupa Jana i w Krakowie w 1075 r. z podległymi biskupstwami w Krakowie, pod kierunkiem biskupa Poppona. Biskupstwo w Poznaniu Wrocławiu, Poznaniu i Płocku. EZJA DIEC ZESKA BR KOŁO METROPOLIA HAMBURSKO - BREMEŃSKA DIECEZJA POZNAŃSK A † POZNAŃ METROPOLIA MAGDEBURSKA pod władzą biskupa Ungera, miało pozostać przez jakiś czas † GNIEZNO ZJA E C E HIDI ŃSKA C R A ŹNIE E I N G † WROCŁAW niezależne. Niestety wkrótce biskupstwo kołobrzeskie DI WR ECEZJA OCŁ AW SKA upadło pod naporem pogańskich Pomorzan. Z nielicznych zapisek znamy imiona bezpośrednich następców Gaudentego na gnieźnieńskiej stolicy † METROPOLIA MOGUNCKA KRAKÓW arcybiskupiej: Hipolita i Bossutę Stefana. Ten pierwszy prawdopodobnie koronował Bolesława Chrobrego w 1025 r. EZJA DIEC SKA OW KRAK TEREN UTRACONY W 1 poł. XI w. w. ww na króla w gnieźnieńskiej katedrze. Rzekomo w czasach pierwszej monarchii (1 połowa XI w.) miało powstać „ w Polsce jeszcze jedno arcybiskupstwo, ale wiadomości tej nie sposób zweryfikować. Kościół w Polsce w 1000 roku. Pielgrzymujący w 1000 r. cesarz niemiecki Otton III ogłosił przy grobie św. Wojciecha powołanie niezależnej polskiej prowincji Fragment kościanego rdzenia krzywaśni pastorału, z grobu kościelnej z siedzibą arcybiskupstwa w Gnieźnie. w katedrze gnieźnieńskiej, XI wiek. Zabytek pierwotnie był obity blachą m złotą lub pozłacaną. Pastorał był jedną z oznak władzy biskupiej. pp Przedromański grobowiec z płyt kamiennych w formie tumby (skrzyni), zachowany w podziemiach z 1 połowy XI wieku. Prawdopodobne miejsce pochówku pierwszego arcybiskupa, bł. Radzyma Gaudentego. z brązu z wyobrażeniem ukrzyżowanego Chrystusa, z ziemi halickiej, XII-XIII wiek. Pektorał, zawieszany na szyi, mógł zawierać wewnątrz cząstkę relikwii. Przedromański grobowiec z płyt kamiennych, odkryty w 2010 roku przy katedrze gnieźnieńskiej, datowany na 1 połowę XI wieku. pl katedry gnieźnieńskiej, reliefowo-inkrustowany p. Pektorał (enkolpion) Być może zawiera szczątki jednego z pierwszych gnieźnieńskich arcybiskupów, następców Gaudentego (może Hipolita?). PATRONAT HONOROWY > Wystawa powstała z inicjatywy Piotra Gruszczyńskiego – Senatora RP MECENASI > Starosta Gnieźnieński Prezydent Miasta Gniezna Dariusz Pilak Jacek Kowalski Polska około roku 1000 GNIEZNO PIERWSZA STOLICA DRZWI GNIEŹNIEŃSKIE • ETAP I. Artysta wycina z plastra rozwałkowanego wosku postać. Posługuje się wcześniej przygotowanym szkicem wykonanym na pergaminie. Fundacja Drzwi Gnieźnieńskich, która nastąpiła za czasów rządów Mieszka III Starego, to w wymiarze artystycznym • ETAP III. Gotowy model zostaje pokryty cienką warstwą delikatnej glinki, która wypełnia wszystkie szczegóły płaskorzeźby. Po wyschnięciu pierwszej warstwy, nakłada się glinę zmieszaną z gnojem, końskim włosiem lub paździerzami. Dodatki te spalą się podczas wypalania formy, a przez powstałe w ten sposób kanaliki uchodzić będą gazy w trakcie procesu odlewania. szczytowy punkt w dziejach średniowiecznego kultu • ETAP II. Po naklejeniu wyciętego konturu na woskową tabliczkę, rzeźbiarz modeluje szczegóły za pomocą rylca. św. Wojciecha. To jednocześnie niezwykły pomnik świadomości religijnej w Polsce u schyłku XII w. Nowością w skali europejskiej było poświęcenie głównego programu obrazowego, zawartego w 18 kwaterach, postaci konkretnego świętego a nie scenom czy postaciom biblijnym. W ten sposób św. Wojciech urasta do rangi „drugiego Chrystusa”, składającego życie w ofierze za wiarę, stając się kamieniem węgielnym Kościoła w Polsce. Na lewym skrzydle ukazano główne momenty z jego życia od narodzin do pobytu w klasztorze rzymskim • ETAP IV. Formę z gliny wypala się w prowizorycznym piecu zbudowanym z luźno ułożonych kamieni. Jednocześnie z rozgrzanej formy wycieka roztopiony wosk, tworząc pustą przestrzeń do wlania brązu. • ETAP VI. Po wystygnięciu brązu z rozbitej formy wyjmuje się misterny odlew. kkkk na Awentynie. Natomiast prawe skrzydło poświęcone zostało misji św. Wojciecha w Prusach, jego męczeństwu, • ETAP V. Do zakopanej w dole formy wlewa się roztopiony w tyglu płynny metal. Ziemia zabezpiecza formę przed rozsadzeniem przez gazy. wykupowi relikwii i złożeniu ich przez Bolesława Chrobrego w katedrze w Gnieźnie. Należy zaznaczyć, w. ww że uzupełnieniem treściowym poszczególnych kwater są elementy dekoracji biegnącej wzdłuż boków obu skrzydeł Drzwi czyli w tzw. bordiurze. Odtworzenie procesu powstawania Drzwi Gnieźnieńskich. Fantastyczny czworonóg z ludzką Robotnik, ścinający winogrona głową – symbol barbarzyństwa w winnicy – symbol św. Wojciecha, który i pogaństwa, czyhających na po kilkuletnim pobycie w klasztorze, św. Wojciecha w Prusach powraca uprawiać „winnicę Pańską” Kogut – symbol przyszłego misjonarza, budzącego nawróconych przez siebie pogan do życia w Chrystusie i wyrusza jako misjonarz do Prus Herkules walczący z hydrą lernejską – symbol Świętego, wkraczającego do Prus, by „walczyć” o dusze pogan Gryf, okrutny strażnik skarbów Smok – symbol siły nieczystej, – symbol piekielnych sił i ich bezpieczne na boskim drzewie Peridexion burzącej się przeciw pogańskich sług, strzegących Cud z dzbanem w klasztorze – symbol szatana czyhającego na dusze, chrystianizacji Prus przez dusz współplemieńców przed na Awentynie w Rzymie bezpieczne w boskim azylu (klasztorze) św. Wojciecha misjonarzem m Smok, czyhający na ptaki: kruka i koguta, Św. Wojciech przybywa z misją chrześcijańską Jeleń uciekający przed wilkiem do Prus – dusza uchodząca przed złem (szatanem) do świętości Małpa jedząca winogrona Św. Wojciech poucza księcia czeskiego Bolesława II Wilk ścigający jelenia – symbol zła – symbol intruzów w Kościele; (ziemskiego i nadprzyrodzonego) pozornie nawróconych pogan czyli szatana, prześladowcy trwających przy bałwochwalstwie Tygrys – symbol sił Zła, czających się, aby zaatakować św. Wojciecha Św. Wojciech chrzci dusz ludzkich nawróconego Prusa Biegnący ptak drapieżny Bożego, skierowanego – symbol grzesznej natury do św. Wojciecha we śnie pogan, buntującej się przeciw pp Lwia głowa – symbol Słowa Św. Wojciech wygłasza kazanie do wrogo nastawionych Prusów nauce św. Wojciecha Chrystus ukazuje się śpiącemu św. Wojciechowi Paw jedzący winogrona – symbol zwycięskiego Trzej robotnicy pracujący przy Kościoła i Chrystusa, z winobraniu – symbol pracy pomocą którego św. Wojciech św. Wojciecha w winnicy Pańskiej dokonał egzorcyzmu Lew pożerający człowieka – symbol przyszłej męczeńskiej śmierci Świętego Garbaty smok – siły piekielne szykujące się, aby zgładzić Świętego Św. Wojciech wypędza Ptak jedzący winogrona Lew – symbol mocy Boskiej, Kozioł górski wspinający się objawiającej się poprzez do góry – symbol osiągnięcia egzorcyzm, dokonywany przez Świętego godności biskupiej przez św. Wojciecha i wyżyn duchowości Inwestytura św. Wojciecha na biskupa Pragi przez Ottona II św. Wojciecha p. szatana z opętanego Ostatnia msza – symbol zbawionej duszy Męczennika – symbol bezrozumnych barbarzyńców, zabójców Kruk jedzący winogrona – kolejny Ptak jedzący winogrona etap dojrzewania duchowego – symbol zbawionej św. Wojciecha; Święty „dojrzał” duszy Męczennika do roli pasterza diecezji „światło” wiary Prusowie mordują św. Wojciecha pl stworzenie, zabijające ludzi Boskiej, dodającej męstwa – symbol pogańskich zabójców św. Wojciechowi w chwili Czworonóg (pies?) kąsający się słabości i umacniającej w grzbiet – symbol zła (pogaństwa) go w wierze bezsilnego mimo pozornego sukcesu – zabójstwa misjonarza Modlitwa nocna poległego za wiarę, a więc św. Wojciecha nie bezsensownie Małpa jedząca winogrona – szatan, próbujący zasiać młodego św. Wojciecha misjonarza, który niósł Harpia, człekopodobne Lew – symbol mocy rozpacz i zwątpienie w sercu Centaur z rogiem i maczugą Łucznik przeszywający strzałą Świętego, którzy zamknęli sobie drogę do zbawieniay Wystawienie ciała św. Wojciecha, orzeł na straży relikwii wiewiórkę – symbol głosiciela Słowa Smok – symbol mocy Bożego, przenikającego niewiernych piekielnych pokonanych Wykupienie przez w duchowej walce Bolesława Chrobrego ciała Oddanie św. Wojciecha do szkoły w Magdeburgu św. Wojciecha z rąk Prusów Kruk jedzący winogrona – pierwszy etap dojrzewania duchowego Czworonóg gryzący się św. Wojciecha – wstąpienie na w brzuch i ptak jedzący winogrona drogę życia konsekrowanego – bezsilny, pokonany diabeł Ofiarowanie chorego i zbawiona dusza Świętego św. Wojciecha Bogu Przeniesienie ciała przez rodziców św. Wojciecha do Gniezna Ptak fantastyczny jedzący winogrona – symbol Orion z psem polujący na zająca przyszłych łask Bożych, jakich – symbol misjonarza łowiącego dusze dostąpi św. Wojciech Narodziny św. Wojciecha Herkules walczący z ptakami Centaur – symbol pogaństwa, stymfalijskimi – symbol walki barbarzyństwa i grzechu, o uwolnienie ziemi pruskiej zwyciężonego przez duchową od pogaństwa ofiarę św. Wojciecha Pogrzeb św. Wojciecha w katedrze gnieźnieńskiej Wąż oplatający lwa depczącego Ptak fantastyczny jedzący winogrona – symbol przyszłych łask Bożych, jakich dostąpi św. Wojciech Centaur z wyrastającą spiralną łodygą smoka – symbole Zła: grzechu, – uosobienie grzechu pierworodnego Antychrysta i szatana, pokonanego zgładzonego przez chrzest Potwór o gadzim ogonie przez św. Wojciecha – symbol szatana, z którym walczył św. Wojciech, przypominający widzom, że ta walka trwa PATRONAT HONOROWY > Wystawa powstała z inicjatywy Piotra Gruszczyńskiego – Senatora RP MECENASI > Starosta Gnieźnieński Prezydent Miasta Gniezna Dariusz Pilak Jacek Kowalski Polska około roku 1000 GNIEZNO PIERWSZA STOLICA GNIEZNO MIEJSCEM KORONACJI KRÓLÓW POLSKI Dzięki powołaniu w 1000 roku polskiej prowincji kościelnej poprzedzając zaledwie o rok, trzecią w dziejach Polski z samodzielną, podległą tylko papieżowi metropolią koronację królewską Bolesława Szczodrego. Uroczystość w Gnieźnie, powstały warunki do koronacji władcy ponownie odbyła się w murach katedry metropolitalnej polskiego na króla, gdyż obrzęd taki mógł dokonać tylko w Gnieźnie. W ten sposób władca podkreślał tradycyjną arcybiskup. Jednak dopiero śmierć cesarza niemieckiego rolę gnieźnieńskiej świątyni jako miejsca dynastycznych Henryka II w 1024 r. otworzyła księciu Bolesławowi ceremonii. Chrobremu drogę do upragnionej korony. Pierwsza królewska koronacja odbyła się więc w 1025 r. Mimo upływu ponad dwustu lat, w ciągu których żaden najprawdopodobniej w gnieźnieńskiej katedrze z polskich władców nie uzyskał tytułu królewskiego, a namaszczenia Bolesława Chrobrego na pierwszego króla tradycja gnieźnieńskich koronacji przetrwała wśród Polski dokonał arcybiskup gnieźnieński, zapewne Hipolit piastowskich książąt i elit państwowych Polski (zmarły dwa lata później). W tym samym roku, po śmierci dzielnicowej. Stąd też zarówno książę wielkopolski Chrobrego, zwierzchnik polskiego Kościoła uwieńczył Przemysł II w roku 1295, jak i czeski monarcha Wacław II koroną królewską syna i następcę Bolesława, Mieszka II. z dynastii Przemyślidów w 1300 r., przyjęli koronę królewską z rąk arcybiskupa gnieźnieńskiego w gnieźnieńskiej katedrze archidiecezjalnej. Wspomniane przerwał kryzys lat 30. XI wieku, zakończony spustoszeniem wydarzenia dowodzą, że w świadomości monarchów, centralnych grodów królewskich przez wojska Brzetysława jak i możnych przełomu XIII i XIV w. pozostawała czeskiego. Konsekracja odbudowanej, staraniem Bolesława ona bazyliką koronacyjną królów polskich. w. ww Pasmo sukcesów politycznych dynastii piastowskiej „ Szczodrego, katedry gnieźnieńskiej w roku 1064 stanowiła zapowiedź przywrócenia stolicy arcybiskupiej w jej dawnej siedzibie. Nastąpiło ono faktycznie w roku 1075, Wizja plastyczna koronacji Bolesława Chrobrego w katedrze gnieźnieńskiej w 1025 roku. Pierwsza królewska koronacja odbyła się w 1025 roku, najprawdopodobniej w gnieźnieńskiej katedrze, a namaszczenia Bolesława króla Polski dokonał arcybiskup gnieźnieński. pp m Chrobrego na pierwszego Pierścień złoty z szafirem, z grobu w katedrze gnieźnieńskiej, XII wiek. Prezentowany zabytek należy do okazałych, rzadkich romańskich pierścieni, pełniących – obok pastorału – p. funkcję oznaki władzy biskupiej. Reliefowa scena koronacji Dawida kielicha tzw. królewskiego, około 1190 rok. Srebrny kielich liturgiczny, będący pierwotnie prawdopodobnie na wyposażeniu katedry pl przez Joaba w Rabba na czaszy gnieźnieńskiej, zaliczany jest do najbardziej okazałych kielichów romańskich, wyposażonych w rozbudowane programy ikonograficzne. Fragment archiwolty (łuku portalu) pochodzący zapewne z głównego wejścia do katedry gnieźnieńskiej, XII/XIII w. Wykonany z piaskowca, nosi ślady polichromowania, zdobiony jest zwielokrotnionym reliefowym motywem lilii. W portalu tym zawieszone były słynne Drzwi Gnieźnieńskie z brązu. PATRONAT HONOROWY > Wystawa powstała z inicjatywy Piotra Gruszczyńskiego – Senatora RP MECENASI > Starosta Gnieźnieński Prezydent Miasta Gniezna Dariusz Pilak Jacek Kowalski azd u Gni e nie skie go Polska około roku 1000 GNIEZNO PIERWSZA STOLICA Gród gnieźnieński, będący jednym z najważniejszych Tra sa Z j GNIEŹNIEŃSKI ZAMEK PIASTOWSKI o której wiemy, że musiała stać w grodzie gnieźnieńskim. wczesnośredniowiecznych ośrodków władzy w państwie określana jako zamek. Zajmował on teren dawnego członu św. Wojciecha oraz siedziby metropolii kościelnej a także książęcego w północnej części Góry Lecha. Wiadomo, że ważnego punktu zarządu państwem. Było to właściwe miał on status zamku państwowego, należąc do książąt miejsce do okazywania splendoru władzy i podkreślania i królów polskich do roku 1457. Po pożarze w 1192 r. zamek swoich praw zwierzchnich. Władca sprawował nadzór nad został gruntownie odbudowany przez księcia Władysława aparatem administracyjnym, wojskowym oraz doglądał Odonica. Wprawdzie zachowały się jedynie nikłe relikty ściągania należności, wynikających z tytułu prawa w ziemi, to do dzisiaj możemy oglądać romańsko-barokową książęcego. W Gnieźnie odbywały się także sądy pod bryłę dawnego kościoła zamkowego – kolegiatę przewodem władcy, zakończone niekiedy skazaniem pw. Św. Jerzego, zbudowaną w początkach podsądnego na kaźń i śmierć. XIII wieku. Sensacją archeologiczną było odnalezienie Kolegiaty miejsca kultu pierwszego polskiego Patrona – o ieg budowla obronna władców piastowskich w Gnieźnie, ask siedziby władców. Przybywali oni okresowo do Gniezna, cl. Nieco lepiej w źródłach pisanych odbiła się młodsza Kan Piastów, szczycił się niewątpliwie posiadaniem okazałej w północnej partii Góry Lecha pracowni ceramicznej działającej być może na potrzeby budowanego zamku, przebywali piastowscy władcy, stąd wiemy o nich z unikalną kolekcją romańskich płytek, zdobioną zestawem stosunkowo niewiele. Można domniemywać, że pierwotna różnych wizerunków. W wieku XIV podlegał on naprawom siedziba władców – palatium czyli pałac książęcy – i modernizacjom, odnotowanym w źródłach pisanych. znajdował się w północnej partii Góry Lecha, w obrębie Wraz z przekazaniem terenu zamku przez króla w 1457 r. członu książęcego zespołu grodowego. Niestety, Kościołowi zakończył się okres funkcjonowania zamku nie odkryto dotąd jednoznacznych reliktów tej budowli, książąt i królów w Gnieźnie. w. ww Niestety, minione wieki zatarły ślady budowli, w których „ Tum ska Kościół pw. św. Jerzego, określany w źródłach pisanych „in arce” – „na zamku”. Zapewne jest to fundacja książęca Można domniemywać, że pierwotna siedziba z początku XIII wieku – skromna, jednonawowa budowla władców – palatium czyli pałac książęcy – znajdował z emporą i wieżyczką schodową w partii zachodniej. Od XIII się w północnej partii Góry Lecha, w obrębie wieku do 1815 roku kościół miał rangę kolegiaty. W roku 1782 został przebudowany w stylu późnobarokowym. członu książęcego zespołu grodowego. z motywem ptaka XII-XIII wiek. pl p. w bordiurze, pp m Płytka gliniana Płytka gliniana z motywem gryfa, XII-XIII wiek. Terakotowa płytka romańska z rzadkim przykładem dekoracji reliefowej, odkryta na terenie zamku piastowskiego na Górze Lecha w Gnieźnie. PATRONAT HONOROWY > Wystawa powstała z inicjatywy Piotra Gruszczyńskiego – Senatora RP MECENASI > Starosta Gnieźnieński Prezydent Miasta Gniezna Dariusz Pilak Jacek Kowalski Polska około roku 1000 GNIEZNO PIERWSZA STOLICA GNIEZNO IDEOWĄ STOLICĄ W OKRESIE ROZBICIA DZIELNICOWEGO Istnienie w Gnieźnie od 997 roku sanktuarium władców Pomorza Zachodniego. Bolesław Krzywousty zlecił Św. Wojciecha przez kolejne stulecia dodawało prestiżu ewangelizację Pomorzan biskupowi Bambergu Ottonowi, tutejszej katedrze, od roku 1000 pełniącej także funkcję późniejszemu świętemu, który wyruszył na wyprawę świątyni metropolitalnej. Na decyzji o przyznaniu Polsce misyjną po spotkaniu z księciem w Gnieźnie w 1124 r. niezależnej samodzielnej prowincji Kościoła Katolickiego, Utworzone przez niemieckiego misjonarza biskupstwa: a samemu Gnieznu – statusu siedziby pierwszego w Lubuszu – dla Pomorza Zachodniego i w Kruszwicy – arcybiskupstwa w dużym stopniu zaważył fakt wsparcia dla Pomorza Gdańskiego, podporządkowane zostały przez księcia akcji misyjnej podjętej przez św. Wojciecha archidiecezji gnieźnieńskiej. wśród sąsiadujących z Polską pogańskich Prusów oraz pochówek ciała misjonarza, wkrótce ogłoszonego świętym, Najzdolniejszy i najbardziej ambitny z synów w gnieźnieńskim kościele grodowym. Krzywoustego, książę Wielkopolski, Mieszko III Stary, dążąc do zjednoczenia w swym ręku całości ziem polskich nie omieszkał wykorzystać ideologicznego znaczenia przybrał na znaczeniu, co oznaczało intensyfikację ruchu Gniezna. Mimo posiadania Krakowa jako stolicy dzielnicy pielgrzymów zdążających do jego grobu w katedrze pryncypackiej (przysługującej księciu zwierzchniemu) gnieźnieńskiej. Propagowanie kultu duchownego, który politycznym centrum władzy podczas swego panowania jako pierwszy podjął próbę chrystianizacji północnych uczynił Wielkopolskę. W Wielkanoc 1177 r. zwołał plemion pogańskich, było związane z polityką księcia generalny wiec książąt i możnych u grobu Św. Wojciecha Bolesława Krzywoustego. Książę od roku 1113 prowadził jako patrona Polski w katedrze gnieźnieńskiej. Jako senior działania zbrojne, zakończone w latach dwudziestych czyli najstarszy przedstawiciel dynastii Piastów i książę XII wieku przyłączeniem do Polski Pomorza Gdańskiego zwierzchni przyjął tytuł księcia całej Polski (dux totius i ponownym podporządkowaniem zwierzchnictwu Piastów Poloniae). w. ww W XII stuleciu kult Świętego Wojciecha jako patrona Polski „ Posadzka z płytek ceramicznych w katedrze gnieźnieńskiej, XII/XIII wiek. Późnoromańska posadzka składająca się z płytek i kształtek ceramicznych pokrytych różnobarwnym szkliwem (niebieskim, zielonym, żółtym). Z kształtek W XII stuleciu kult Świętego Wojciecha jako układano motywy zdobnicze nawiązujące do stylistyki patrona Polski przybrał na znaczeniu, co oznaczało romańskiej. intensyfikację ruchu pielgrzymów zdążających do jego grobu w katedrze gnieźnieńskiej. pp m Reliefowa główka ludzka, wymodelowana w warstwie tynku gipsowego z katedry gnieźnieńskiej, XII wiek. Jest to niewielki fragment dekoracji reliefowej, pierwotnie polichromowanej, p. ozdabiającej wnętrze dostojnej świątyni archikatedralnej. Moneta srebrna z wyobrażeniem postaci św. Wojciecha (s. Adalbertus) 2 połowa XII wieku. Moneta znaleziona została w jednym z grobów przy dłoni zmarłego. Ilustruje zakorzeniony pl z Imielna, pow. Gniezno, kult tego świętego we wczesnośredniowiecznym społeczeństwie. Bulla tzw. Kujawska, 2 połowa XII wieku. Bardzo rzadki przykład ołowianej bulli czyli odcisku pieczęci, służącej do uwierzytelnienia dokumentu lub jako rodzaj plomby. Na awersie znajduje się przestawienie księcia, prawdopodobnie Bolesława Kędzierzawego, na rewersie – postać św. Wojciecha, Patrona państwa i Kościoła polskiego. PATRONAT HONOROWY > Wystawa powstała z inicjatywy Piotra Gruszczyńskiego – Senatora RP MECENASI > Starosta Gnieźnieński Prezydent Miasta Gniezna Dariusz Pilak Jacek Kowalski Polska około roku 1000 GNIEZNO PIERWSZA STOLICA KORONACJA PRZEMYSŁA II W GNIEŹNIE – ODNOWIENIE KRÓLESTWA POLSKIEGO Ustawa sukcesyjna Bolesława Krzywoustego, wprowadzona Wyrazem programu politycznego wielkopolskiego w życie w 1138 r. miała na celu zapobiec bratobójczym monarchy był przyjęty przez niego nowy herb dynastii walkom między synami księcia o następstwo tronu po ojcu, Piastów – orzeł, używany wcześniej przez książąt śląskich przez wydzielenie każdemu z nich odrębnego terytorium. jako herb ich linii dynastycznej, w nowej wersji – Niepodzielna pozostawała dzielnica księcia zwierzchniego zwieńczony koroną królewską. Od czasów Przemysła (princepsa). Wbrew oczekiwaniom Bolesława, ustawa stał się on także herbem Królestwa Polskiego i po dziś sukcesyjna nie zapobiegła walkom o władzę, które dzień jest godłem państwowym. rozgorzały już w pierwszym pokoleniu między synami księcia. Rozpoczął się podział kraju na coraz mniejsze Współpracownikiem Przemysła II w dziele jednoczenia dzielnice między kolejnych przedstawicieli dynastii Polski był arcybiskup gnieźnieński, Jakub Świnka. piastowskiej. W warunkach głęboko posuniętego On koronował księcia w katedrze gnieźnieńskiej rozdrobnienia terytorialnego i politycznego, odbudowa 26 czerwca 1295 r. na czwartego z kolei króla Polski. królestwa przez dłuższy czas pozostawała jedynie Pierwsza po 219 latach koronacja królewska w Polsce w sferze marzeń ambitniejszych władców dzielnicowych. stała się symboliczną datą końca rozbicia dzielnicowego. Polityczny wymiar gnieźnieńskiej koronacji Przemysła II – jako podkreślenie ciągłości Królestwa Polskiego przez wysiłki zmierzające do uzyskania korony królewskiej dokonanie jej w miejscu uświęconym tradycją zostały uwieńczone sukcesem. Był nim książę wielkopolski wcześniejszych uroczystości – doskonale rozumiał Przemysł II. Do 1290 r. połączył on Wielkopolskę (rodzinne Wacław II Przemyślida, przyjmując koronę królewską księstwo poznańskie, zjednoczone z gnieźnieńskim w 1300 r. jako następca Przemysła, także z rąk Jakuba w. ww Dopiero u schyłku XIII wieku pojawił się władca, którego „ i kaliskim) z Pomorzem Gdańskim przejętym na mocy Świnki w katedrze gnieźnieńskiej. wcześniejszego układu z tamtejszym władcą – Mściwojem II. Rekonstrukcja romańskiej katedry w Gnieźnie, koniec XI-1 połowa XIV wieku. Bazylika archikatedralna w Gnieźnie uzyskała pełną bryłę romańską u schyłku XI wieku (konsekracja w 1097 roku). Pośrodku nawy głównej znajdowała się konfesja Dopiero u schyłku XIII wieku pojawił się władca, św. Wojciecha, wokół której ogniskował którego wysiłki zmierzające do uzyskania korony się kult tego Świętego Męczennika. królewskiej zostały uwieńczone sukcesem. Był nim książę wielkopolski Przemysł II. pp m pl p. Insygnia koronacyjne Kazimierza Wielkiego z XIV wieku, odnalezione w jego grobowcu w katedrze wawelskiej w 1869 roku: korona, berło i jabłko królewskie. PATRONAT HONOROWY > Wystawa powstała z inicjatywy Piotra Gruszczyńskiego – Senatora RP MECENASI > Starosta Gnieźnieński Prezydent Miasta Gniezna Dariusz Pilak Jacek Kowalski Polska około roku 1000 GNIEZNO PIERWSZA STOLICA GNIEZNO STOLICĄ PRYMASÓW POLSKI Gnieźnieńscy hierarchowie, mimo licznych zwrotów W 1992 r., wskutek reorganizacji struktur Kościoła dziejowych, zachowują status zwierzchników całego katolickiego w Polsce, została rozwiązana unia personalna Kościoła polskiego. Potwierdzeniem prymatu metropolity między archidiecezją gnieźnieńską i warszawską. Ówczesny gnieźnieńskiego nad całym Kościołem w Polsce było prymas, kardynał Józef Glemp, ustąpił z funkcji metropolity uzyskanie przez arcybiskupa Mikołaja Trąbę w roku gnieźnieńskiego. Decyzją papieża Jana Pawła II, zachował 1418 tytułu prymasowskiego, który gwarantował jednak godność Prymasa Polski jako kustosz relikwii mu zwierzchność nad wszystkimi biskupstwami św. Wojciecha. Kardynał Józef Glemp pozostał prymasem i arcybiskupstwami Królestwa Polskiego, również aż do momentu ukończenia 80 lat, co nastąpiło w dniu nowo utworzonymi. 18 grudnia 2009 r. Nazajutrz, 19 grudnia 2009 r., zgodnie z wcześniejszym postanowieniem papieża Benedykta XVI, Oficjalne zniesienie tytułu prymasa Polski przez króla przywracającym tytuł prymasowski arcybiskupom pruskiego Fryderyka Wilhelma II uzasadnione likwidacją gnieźnieńskim, uroczyście przekazał swoje uprawnienia Rzeczypospolitej Obojga Narodów, nastąpiło po trzecim urzędującemu wówczas metropolicie gnieźnieńskiemu, rozbiorze. Podniesione do rangi metropolii w 1821 r. Henrykowi Józefowi Muszyńskiemu. Tytuł Prymasów Polski biskupstwo poznańskie, papież Pius VII połączył unią pozostaje od tej pory ponownie funkcją duchowych personalną z arcybiskupstwem gnieźnieńskim. Została spadkobierców Mikołaja Trąby, obecnie – arcybiskupa ona zastąpiona w 1946 r. przez papieża Piusa XII, na prośbę gnieźnieńskiego, ks. metropolity Józefa Kowalczyka. w. ww ówczesnego prymasa Augusta Hlonda, unią archidiecezji gnieźnieńskiej i warszawskiej. Decyzja zwierzchnika polskiego Kościoła została podyktowana głównie trudną „ sytuacją w mrocznych czasach stalinizmu, wymagającą od prymasa stałej obecności w stolicy państwa. Gnieźnieńscy hierarchowie, mimo licznych zwrotów dziejowych, zachowują status zwierzchników całego Kościoła polskiego. pp m pl p. List papieża Benedykta XVI zapowiadający przywrócenie tytułu prymasa Polski metropolicie gnieźnieńskiemu. NA GÓRZE: Arcybiskup Henryk Muszyński podczas uroczystości święceń kapłańskich w katedrze gnieźnieńskiej. PO PRAWEJ: Prymas Polski Arcybiskup Metropolita Gnieźnieński Józef Kowalczyk. PATRONAT HONOROWY > Wystawa powstała z inicjatywy Piotra Gruszczyńskiego – Senatora RP MECENASI > Starosta Gnieźnieński Prezydent Miasta Gniezna Dariusz Pilak Jacek Kowalski
