ŚWIAT NAUKI
Transkrypt
ŚWIAT NAUKI
ŚWIAT NAUKI 2014 SPIS TREŚCI nr 1(269) ARTYKUŁY INNOWACJE 24 Idee zmieniające świat / Gerbrand Ceder, Kristin Persson, Dave Levitan, Marissa Fessenden, Larry Greenemeier, Lee Billings, Katherine Harmon Courage, Charles Q. Choi, Daisy Yuhas, Dina Fine Maron NAUKA I SPOŁECZEŃSTWO 40 Jak rozmawiać o prywatności / Jaron Lanier ASTRONOMIA 48 Światy o dwóch słońcach / William F. Welsh, Laurance R. Doyle PSYCHOLOGIA 56 Jak Google zmienia nasz mózg / Daniel M. Wegner, Adrian F. Ward ASTROFIZYKA 60 Uwaga! Tuż obok wybuchnie supernowa / Ray Jayawardhana ŚRODOWISKO 66 Architekci mokradeł / John Carey STAŁE RUBRYKI WOKÓŁ NAUKI 6 Krwawe żniwa / Redakcja Scientific American 8 SKANER FORUM 18 Eksport mózgów / Harold O. Levy TECHNOFAKTY 19 Kłopot z legofonami / David Pogue ZDROWIE 20 Badania przesiewowe w kierunku choroby Alzheimera / Ingfei Chen UMYSŁ GIĘTKI 72 Co następne / Marek Penszko GŁOS SCEPTYKA 74 Czy Bóg umrze? / Michael Shermer ANTY(PO)WAGA 75 Kiedy nadmiar komórek szkodzi / Steve Mirsky 76 EX LIBRIS FAKTOGRAF 77 Gdzie są dzikie pszczoły? / Ferris Jabr 78 WARTO WIEDZIEĆ 80 Z ARCHIWUM SCIENTIFIC AMERICAN nr 2(270) ARTYKUŁY PSYCHOLOGIA 23 Nieświadomi nieświadomości / John A. Bargh ASTRONOMIA 30 Poszukiwania życia na odległych księżycach / Lee Billings CHOROBY ZAKAŹNE 36 Grzyby w natarciu / Jennifer Frazer ENERGETYKA 44 Długi marsz do słońca i wiatru / Vaclav Smil BIOLOGIA 50 Świat w soczewce / Ferris Jabr FIZYKA KWANTOWA 56 Doskonały aparat rentgenowski / Nora Berrah, Philip H. Bucksbaum HISTORIA NAUKI 64 Kłopot z Kopernikiem / Dennis Danielson, Christopher M. Graney STAŁE RUBRYKI WOKÓŁ NAUKI 6 Miej na oku skaner oka / Redakcja Scientific American 8 SKANER FORUM 18 Cudowne metale / Saleem H. Ali TECHNOFAKTY 19 Nie ufamy technice / David Pogue ZDROWIE 20 Uniwersalna szczepionka przeciwko grypie / Maryn McKenna UMYSŁ GIĘTKI 70 Liczby jak podgrzybki / Marek Penszko 74 GŁOS SCEPTYKA / Michael Shermer ANTY(PO)WAGA 75 Między nami dewiantami / Steve Mirsky 76 EX LIBRIS FAKTOGRAF 77 Kiedy mem staje się wiralem / John Matson 78 WARTO WIEDZIEĆ 8 Z ARCHIWUM SCIENTIFIC AMERICAN nr 3(271) ARTYKUŁY FIZYKA 22 Co z promieniem protonu? / Jan C. Bernauer, Randolf Pohl BIOINŻYNIERIA 30 Symulowanie żywej komórki / Markus W. Covert ETOLOGIA 38 Nieznane oblicze osy / Elizabeth A. Tibbets, Adrian G. Dyer NEURONAUKI 44 Jakby to było wczoraj / James L. McGaugh, Aurora LePort MEDYCYNA 50 Pośredni sposób walki z rakiem / Rakesh K. Jain TECHNIKI INFORMACYJNE 58 Mózg i gry / Alan Gershenfeld DYNAMIKA PŁYNÓW 64 Sztuczki z ciekłą liną / Neil M. Ribe, Mehdi Habibi, Daniel Bonn STAŁE RUBRYKI WOKÓŁ NAUKI 6 Skończmy z zakazem badań nad narkotykami / Redakcja Scientific American 8 SKANER FORUM 18 Tuning mózgu / Roy H. Hamilton, Jihad Zreik TECHNOFAKTY 19 Przekleństwo chmury / David Pogue ZDROWIE 20 Problem z glutenem / Roxanne Khamsi UMYSŁ GIĘTKI 70 Wieżowce Stirlinga / Marek Penszko GŁOS SCEPTYKA 74 Raj na ziemi / Michael Shermer ANTY(PO)WAGA 75 Nie papuguj / Steve Mirsky 76 EX LIBRIS FAKTOGRAF 77 Ewolucja świata nauki / Jen Christiansen, Mark Fischetti 78 WARTO WIEDZIEĆ 80 Z ARCHIWUM SCIENTIFIC AMERICAN nr 4(272) ARTYKUŁY NEURONAUKI 22 Nowa era badań mózgu / Rafael Yuste, George Church ASTRONOMIA 30 Galaktyki karłowate i sieć ciemnej materii / Noam I. Libeskind GEOLOGIA 36 Najstarsze skały na Ziemi? / Carl Zimmer EWOLUCJA 42 Człowiek największy drapieżnik / Kate Wong ETOLOGIA 48 Mądry ptak / Carolynn "K-lynn" L. Smith, Sarah L. Zielinski PSYCHOLOGIA 54 Dlaczego dobre bywa wrogiem lepszego / Merim Bilalić, Peter McLeod EKOLOGIA 60 Jak Feniks z popiołów / William Powell MATEMATYKA 66 Nigdy nie mów nigdy / David J. Hand STAŁE RUBRYKI WOKÓŁ NAUKI 6 Uwolnić orkę - i jej towarzyszy niewoli / Redakcja Scientific American SKANER 8 Nowe kłopoty z komarami. Paskudne tłuszcze. Oko muchy z ciekłych kryształów. W pogoni za Słońcem. Cenny ołów. Sposób na wulkan. Kanapowa trucizna. Neandertalczyk nie taki znów prymitywny. Kierowca? Kto to taki? FORUM 18 Lepiej późno niż wcale / Walter Willett TECHNOFAKTY 19 Czas przyszły niedokonany / David Pogue ZDROWIE 20 Nowe wyzwanie dla medycyny / Katherine Harmon Courage UMYSŁ GIĘTKI 70 Sposoby dominowania / Marek Penszko GŁOS SCEPTYKA Złudny zachwyt / Michael Shermer ANTY(PO)WAGA 75 007 czy 0,7? / Steve Mirsky 76 EX LIBRIS FAKTOGRAF 77 Śmietnik na kuchennej półce / John Matson 78 WARTO WIEDZIEĆ 80 Z ARCHIWUM SCIENTIFIC AMERICAN nr 5(273) ARTYKUŁY ASTRONOMIA 24 Światło pierwszych gwiazd / Michael D. Lemonick PRZYSZŁOŚĆ MEDYCYNY 32 Rewolucja RNA / Christine Gorman, Dina Fine Maron OCEANOGRAFIA 42 Wyprawa na samo dno / Mark Schrope MEDYCYNA 50 Terapia genowa - akt drugi / Ricki Lewis NEURONAUKI 56 Genetyczna geografia mózgu / Ed Lein, Mike Hawrylycz INFORMATYKA 64 Operacja PLAGIAT / Harold "Skip" Garner MATEMATYKA 68 Nieznane początki rachunku całkowego / Amir Aleksander STAŁE RUBRYKI WOKÓŁ NAUKI 6 Zagrożona ustawa o ochronie zagrożonych gatunków / Redakcja Scientific American SKANER 8 Wieloznaczna czarna dziura. Zbędne leki. Co za sierść! Silą wyobraźni. Ten "obcy"? Żarłoczne samice. Transformer dla wojska. Konfliktowe surowce. Cholesterol jeszcze groźniejszy FORUM 20 Eureka po raz pierwszy, eureka po raz drugi / Veronique Kiermer ZDROWIE 22 Ukryte zagrożenia związane z utratą świadomości / Carina Storrs TECHNOFAKTY 21 Wielka debata na temat Internetu / David Pogue UMYSŁ GIĘTKI 72 Powrót wielbłądów / Marek Penszko GŁOS SCEPTYKA 74 Naukowo o kłamstwie / Michael Shermer ANTY(PO)WAGA 75 Ciągle licząc, można się przeliczyć / Steve Mirsky 76 EX LIBRIS FAKTOGRAF 77 Klimat łączy ludzi / John Matson 78 WARTO WIEDZIEĆ 80 Z ARCHIWUM SCIENTIFIC AMERICAN nr 6(274) ARTYKUŁY FIZYKA CZĄSTEK 28 Supersymetria i kryzys w fizyce / Joseph Lykken, Maria Spiropulu MEDYCYNA 34 Oszukać raka / Jedd D. Wolchok PALEONTOLOGIA 40 Satelity wypatrują skamieniałości / Robert L. Anemone, Charles W. Emerson NEUROBIOLOGIA 46 Czy jest tam kto? / Adrian M. Owen TECHNIKA 52 Przyszłość to adaptacja / Sridhar Kota OCEANOGRAFIA 60 Agonia koralowych raf / Iain McCalman MATEMATYKA 64 Wyrocznia / Ariel Bleicher STAŁE RUBRYKI WOKÓŁ NAUKI 6 Mit łagodnej egzekucji / Redakcja Scientific American SKANER 7 Inflacja to fakt. Szyby w miejsce drzew. Niskokaloryczne znaczy niesmaczne? Komputerowe fryzury. Pożyteczne erupcje. Niezatapialne mrówki. Kosmiczny przekładaniec. Wydmy na Marsie. Dekonspirujący aparat. Pożyteczne priony FORUM 24 Broker czy stalker / Kate Crawford TECHNOFAKTY 25 Czynnik strachu / David Pogue ZDROWIE 26 Czy e-papierosy są bezpieczne? / Dina Fine Maron UMYSŁ GIĘTKI 70 Wariacje palindromowe / Marek Penszko FAKTOGRAF 73 Groźna wiosna / Mark Fischetti GŁOS SCEPTYKA 74 Geneza sumienia / Michael Shermer ANTY(PO)WAGA 75 Masz ci los! / Steve Mirsky 76 EX LIBRIS 78 WARTO WIEDZIEĆ 80 Z ARCHIWUM SCIENTIFIC AMERICAN nr 7(275) ARTYKUŁY PLANETOLOGIA 26 Jak szukać życia na Marsie / Christopher P. McKay, Victor Parro Garcia BEHAWIORYZM 32 Siła nawyku / Ann M. Graybiel, Kyle S. Smith EPIDEMIOLOGIA 38 Sieć na mikroby / David J. Ecker METEOROLOGIA 44 Zaklinacze deszczu / Dan Baum MEDYCYNA 52 Lecznicze zioła / Brendan Borrell FINANSE 58 Ponzi a współczesna ekonomia / Kaushik Basu KOGNITYWISTYKA 64 Bezwolny świat / Azim F. Shariff, Kathleen D. Vohs STAŁE RUBRYKI WOKÓŁ NAUKI 6 Pełna jawność / Redakcja Scientific American SKANER 8 Ozonowe aleje. Czytanie z czaszki. Satelita dla ludu. Zwodnicze komórki. Dźwięczne kolory. Domki ze śmieci. Jelito smakoszem. Marsjańskie uprawy. Matematyka mało poważna. Biologia dla majsterkowiczów FORUM 22 Dinozaury są ważne / Mary H. Schweitzer TECHNOFAKTY 23 Duże i niepotrzebne / David Pogue ZDROWIE 24 Dbajmy o mikrobiom / Claudia Wallis UMYSŁ GIĘTKI 68 Magia parami / Marek Penszko GŁOS SCEPTYKA 71 Opcja zero / Michael Shermer ANTY(PO)WAGA 72 Głową muru nie przebijesz / Steve Mirsky FAKTOGRAF 73 Nie tacy znowu nieszczęśliwi / Mark Fischetti 74 EX LIBRIS 76 WARTO WIEDZIEĆ 78 ARCHWUM - WYDANIE SPECJALNE 80 Z ARCHIWUM SCIENTIFIC AMERICAN nr 8(276) ARTYKUŁY INFORMATYKA 22 Percepcja pozazmysłowa / Gershon Dublon, Joseph A. Paradiso ASTROFIZYKA 28 Wielkie bąble Drogi Mlecznej / Douglas Finkbeiner, Meng Su, Dmitry Malyshev ARCHEOLOGIA 34 Bogowie z krwi i kamienia / Erik Vance NEURONAUKI 43 Dodaj neurony, odejmij lęk / Mazen A. Kheirbek, René Hen ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ 48 W obiegu zamkniętym / Olive Heffernan KLIMAT 56 Złudne nadzieje / Michael E. Mann BIOLOGIA 60 Ludzkie ciało / zebrał Ferris Jabr STAŁE RUBRYKI WOKÓŁ NAUKI 6 Zatruta studnia / Redakcja Scientific American SKANER 8 W ilości siła. Na tropie podobieństw. Jaśniejszy obraz ciemnej materii. Ważne, nieważne. Inteligentny naskórek. Pożyteczne impakty. Sposoby na AIDS. Nowe dziecko Saturna. Mężczyźni przetrwają FORUM 18 Pilnie potrzebny lider / Edward W. Felten, Joshua A. Kroll TECHNOFAKTY 19 Inteligentne dzielenie się / David Pogue ZDROWIE 20 Kiedy możemy sobie pomóc / Maia Szalavitz UMYSŁ GIĘTKI 70 Król na spacerze / Marek Penszko GŁOS SCEPTYKA 74 Mit o nierówności dochodów / Michael Shermer ANTY(PO)WAGA 75 Niezły numer / Steve Mirsky 76 EXLIBRIS FAKTOGRAF 77 Zagraniczne patenty / Mark Fischetti 78 WARTO WIEDZIEĆ 80 Z ARCHIWUM SCIENTIFIC AMERICAN nr 9(277) ARTYKUŁY KOSMOLOGIA 26 Czarna dziura u początku czasu / Niayesh Afshordi, Robert B. Mann, Razieh Pourhasan BIOLOGIA 34 Nowy rodzaj dziedziczenia / Michael K. Skinner TECHNOLOGIA ŻYWNOŚCI 42 Jak uzyskać smaczniejsze warzywa i owoce (nie GMO) / Ferris Jabr ZDROWIE 48 Arktyka jest chora / Christopher Salomon CYBERBEZPIECZEŃSTWO 54 Jak ochronić wielkie zasoby danych / Alex "Sandy" Pentland EDUKACJA 58 Nauka uczenia / Barbara Kantrowitz ASTRONOMIA 66 Kosmiczna (nie)istotność / Caleb Scharf STAŁE RUBRYKI WOKÓŁ NAUKI 6 Czy komputery zabierają nam pracę? / Redakcja Scientific American SKANER 8 Jak dzielą się lądy. Samodzielny samochód. Telefonia bez pośredników. Wszechstronny jak pterozaur. Maluchy pod kontrolą. Towarzystwo miniaturowych sympatyków roślin. Basenowa etykieta. Pogoń za kometą. Zapomnieć o raczkowaniu. Łzy na wagę zdrowia FORUM 22 Talent nie wystarczy / Rena F. Subotnik, Paula Olszewski-Kubilius, Frank C. Worrell TECHNOFAKTY 23 Dwa plemiona cywilizacji technicznej / David Pogue ZDROWIE 24 Czy brunatna tkanka tłuszczowa może zwalczyć otyłość? / Melinda Wenner Moyer UMYSŁ GIĘTKI 70 Polistiki / Marek Penszko GŁOS SCEPTYKA 73 Apokalipsa klimatyczna / Michael Shermer ANTY(PO)WAGA 74 Wypadki chodzą nie tylko po ludziach / Steve Mirsky FAKTOGRAF 75 Wzrost temperatur zagraża rajom przyrodniczym / Mark Fischetti 76 EXLIBRIS 78 WARTO WIEDZIEĆ 80 Z ARCHIWUM SCIENTIFIC AMERICAN nr 10(278) EWOLUCJA – LUDZKA SAGA 20 Ewolucja pisana na nowo / Kate Wong 34 Skąd przychodzimy 26 Witajcie w rodzinie / Bernard Wood 32 Pod presją klimatu / Peter B. deMenocal 38 Gdyby tak mieć młotek / Ian Tattersall 44 Dlaczego jesteśmy wyjątkowi 46 Jeden za wszystkich / Frans de Waal 50 To "coś" / Gary Stix 58 Dokąd zmierzamy 60 Naczelny w Sieci / Wywiad Marka Fischettiego 64 Ewolucja trwa (mimo wszystko) / John Hawks STAŁE RUBRYKI WOKÓŁ NAUKI 6 Bezplatana nauka w dwuletnich college'ach / Redakcja Scientific American SKANER 8 Na tropach supersymetrii. Gorycz choroby. Lód w cętki. Większa szansa na przeszczep. Nawigacja dla nietoperza. Wybitny ptasi rozum. Pozwólmy spać nastolatkom. Dno zostawmy w spokoju FORUM 16 Vive la difference / R. Douglas Fields TECHNOFAKTY 17 Muzyczne porachunki / David Pogue ZDROWIE 18 Cudowny lek - na wagę złota / Jessica Wapner UMYSŁ GIĘTKI 70 Sekret starego zegara / Marek Penszko GŁOS SCEPTYKA 73 Statystyka przetrwania / Michael Shermer ANTY(PO)WAGA 74 Wielkie żarcie / Steve Mirsky FAKTOGRAF 75 Jeden procent różnicy / Kute Wong 76 EXLIBRIS 78 WARTO WIEDZIEĆ 80 Z ARCHIWUM SCIENTIFIC AMERICAN nr 11(279) RAPORT - NAUKA NA ŚWIECIE 22 Bogaci różnorodnością / Fred Guterl 26 Nie idźmy na łatwiznę / Katherine W. Phillips 28 Subiektywny punkt widzenia / Douglas Medin, Carol D. Lee, Megan Bang 30 Nauka obywatelska / Steven Bishop 31 Osobiste zaangażowanie / D. N. Lee 32 W pogoni za pomysłami / Stephanie C. Hill 34 Równość płci w nauce. Ranking państw 36 Ceńmy odmienność / Victoria Plaut 38 Stać się widocznym / Brian Welle, Megan Smith KOSMOLOGIA 42 Sygnał z Wielkiego Wybuchu / Lawrence M. Krauss NEURONAUKI 52 Nagły geniusz / Darold A. Treffert EWOLUCJA 58 Siła dwojga / Blake Edgar MATEMATYKA 64 Niech trwają gry / Colm Mulcahy, Dana Richards STAŁE RUBRYKI WOKÓŁ NAUKI 5 Nierówne traktowanie / Redakcja Scientific American SKANER 8 Feralny skręt. Duży proporcjonalnie zdrowszy. Człowiek obrońca. Pewny sukces jest nudny. Przejrzeć gryzonia na wylot. Igraszki magnetyczne. Migracja pod ochroną. Jak nie skazić kosmosu FORUM 18 Zdać egzamin z nowoczesności / Ben Nelson TECHNOFAKTY 19 Greps za milion dolarów / David Pogue ZDROWIE 20 Hormon marzeń / Carina Storrs UMYSŁ GIĘTKI 70 Cztery dekady liczydełka / Marek Penszko GŁOS SCEPTYKA 73 Rzadkość nad rzadkościami / Michael Shermer ANTY(PO)WAGA 74 Suchary śmiechu warte / Steve Mirsky FAKTOGRAF 75 Historie rodzinne / Clara Moskowitz 76 EXLIBRIS 78 WARTO WIEDZIEĆ 80 Z ARCHIWUM SCIENTIFIC AMERICAN nr 12(280) ARTYKUŁY NEURONAUKI 24 Umysł medytującego / Matthieu Ricard, Antoine Lutz, Richard J. Davidson KOSMOS 32 Pluton i spółka / Michael D. Lemonick MATERIAŁY 40 Programowalny świat / Thomas A. Campbell, Skylar Tibbits, Banning Garrett ŚRODOWISKO 46 Niewygodny lód / Lisa Margonelli ROLNICTWO 54 Na ratunek kawie / Hilary Rosner ENERGETYKA 60 Słoneczne kontrowersje / David Biello AERONAUTYKA 66 Niemożliwy lot / David Noonan STAŁE RUBRYKI WOKÓŁ NAUKI 5 Nie nadużywać, by nie szkodzić / Redakcja Scientific American SKANER 8 O wyższości śmigła nad skrzydłem. Zaskakujące gwiazdy. Nowa architektura. Mróz schładza emocje. Fizyka a film. Ptasia dezorientacja. Pułapka na cząstki FORUM 20 Broń na pilota / Jonathan Zittrain TECHNOFAKTY 21 Badania wytrzymałości użytkowników / David Pogue ZDROWIE 22 Zabójcze krzesła / James Levine GŁOS SCEPTYKA 72 Pokój wiekuisty / Michael Shermer ANTY(PO)WAGA 73 Przystanek Alaska / Steve Mirsky FAKTOGRAF 75 Które samochody zużywają najmniej paliwa? / Mark Fischetti 76 EXLIBRIS 78 WARTO WIEDZIEĆ 80 Z ARCHIWUM SCIENTIFIC AMERICAN Oprac. BPK