07-10 - zszarzecze

Ekologiczne metody chowu owiec
Produkcja ekologiczna realizowana metodami ekologicznymi, nie oznaczającymi prostego
powrotu do tradycyjnych technologii stosowanych w rolnictwie, staje się dziś poważną
alternatywą dla małych i średnich krajowych gospodarstw rolniczych. Ta forma rolniczego
gospodarowania pozwala realizować równocześnie kilka istotnych funkcji:
 wytwarzanie żywności o wysokich walorach zdrowotnych i odżywczych,
 ograniczenie zjawiska nadprodukcji w rolnictwie,
 ochrona środowiska przyrodniczego,
 wzbogacenie bioróżnorodności i piękna krajobrazu.
Produkcja ekologiczna jest z jednej strony jednym z przejawów nowej filozofii postrzegania
relacji i związków między człowiekiem i jego środowiskiem przyrodniczym, z drugiej zaś
zjawiskiem rynkowym. Nie jest to jednak działalność łatwa. Wielość regulacji prawnych,
konieczność prowadzenia dokumentacji oraz mechanizmy kontroli wymagają nie tylko dużej
świadomości producenta, ale również znacznej wiedzy fachowej.
Owce są szczególnie predysponowane do utrzymania w gospodarstwach stosujących
ekologiczne metody chowu. Przemawia za tym:
 ich zdolność do wykorzystywania naturalnych pastwisk oraz innych pasz
gospodarskich o dużej zawartości włókna oraz ich stosunkowo małe wymagania
paszowe,
 ich niewielkie wymagania odnośnie pomieszczeń,
 niszowy charakter produkcji.
Warunki utrzymania owiec
Jakość środowiska ma pierwszorzędne znaczenie w pozyskiwaniu produktu ekologicznego.
Warto zwrócić uwagę na kilka istotnych elementów związanych z warunkami utrzymania
owiec. Najważniejsza jest konieczność zagwarantowania realizacji potrzeb owiec zwłaszcza
w aspekcie ich dobrostanu. Stąd przyjęto znacznie powiększone obsady powierzchni
budynków i okólników (wybiegów). Dopuszczalna obsada owiec w gospodarstwie
ekologicznym wynosi 13,3 sztuki/ha/rok, minimalna powierzchnia podłogi 1,5 owcy/m 2 i
0,35 jagnięcia/m2, zaś wybiegów 2,5/m2, plus 0,5/m2 na każde jagnię. Bardziej niż
utrzymanie alkierzowe preferowany jest system pastwiskowy. Same wybiegi i obszary do
swobodnego ruchu na świeżym powietrzu muszą przy tym zapewniać wystarczającą ochronę
przed deszczem, wiatrem, słońcem i ekstremalnymi temperaturami, odpowiednio do
miejscowych
warunków
pogodowych.
Zapewnienie
odpowiednich
warunków
behawioralnych i zoohigienicznych oznacza też między innymi dostosowanie wielkości
stada do wymagań rasy zwierząt, jak i możliwości produkcyjnych gospodarstwa. Wskazany
jest dobór takich zwierząt, które zapewniają zadawalający poziom produkcji, charakteryzują
się dobrą zdrowotnością i pochodzą z danego gospodarstwa lub innych gospodarstw
atestowanych przez Stowarzyszenie Ekoland.
Zwierzęta nie mogą być kupowane na targowiskach. Od powyższej zasady zwalnia się owce
mleczne (owca fryzyjska, polska owca górska) w liczbie nie większej niż 10% istniejącego
stada. Wszelkie zabiegi przy zwierzętach powinny być wykonane w taki sposób, aby je
chronić przed stresem. Dopuszcza się niektóre zabiegi hodowlane i produkcyjne związane z
naruszeniem powłok ciała: skracanie ogonków jagniąt do 14 dnia życia, trwałe znakowanie
zwierząt w stadach zarodowych (ale nie w chowie towarowym i amatorskim), kastracja
tryczków do 3 miesięcy.
Zachowanie się owiec
Znajomość zachowań owiec pozwala na stworzenie im optymalnych warunków utrzymania,
najlepszych dla ich komfortu psychicznego oraz zmniejszenie do minimum sytuacji
stresowych. Owce są zwierzętami stadnymi i ten fakt jest prawdopodobnie skutkiem
wymienionych poniżej cech.

Są bojaźliwe - reagują, czasem dość gwałtownie, na obcy dźwięk lub ruch.

Odczuwają dyskomfort, gdy zbytnio przedłużające unieruchomienie ma miejsce w
sytuacji braku kontaktu wzrokowego ze stadem.

Podążają za sobą i zmierzają w kierunku otwartej przestrzeni.

Szybciej przechodzą przez długi i wąski kojec lub korytarz, niż przez kwadratowy.

Młode owce sprawniej przechodzą przez pomieszczenia, jeżeli za pierwszym razem
prowadzone są przez przyuczone starsze owce.

Przy niezakłóconym biegu rzeczy zachowują w stadzie ciszę i spokój. Do uciążliwych
hałasów dochodzi przy nieporządku i nadmiernej ekscytacji owiec.

Podporządkowują się łatwo ostrej, krótkotrwałej komendzie lub gestowi, natomiast
niechętnie przyjmują ciągłe pokrzykiwanie i niezdecydowane zachowanie obsługi.

Jako zwierzęta stadne wykazują nadmierną skłonność do skupiania się i czynią
znaczne wysiłki, aby powrócić do grupy, z której je wyłączono.

Po zachowaniu owiec można rozpoznać stopień wykorzystania pastwiska. Nawet na
pastwisku o bardzo dobrej jakości owce pasą się w zwartej grupie. W miarę, jak ilość
pokarmu maleje, grupa rozbija się na mniejsze grupki, a w końcu widać odseparowane
od siebie, pojedyncze sztuki.

Niechętnie przechodzą z jasnej przestrzeni do ciemnej i stawiają opór, kiedy chce się
je przemieścić w inne miejsce, jeśli nie wiedzą, czy pozostałe zwierzęta ruszą wraz z
nimi.

W żadnych okolicznościach nie wykazują agresji wobec ludzi, wyjątek stanowią
niektóre tryki, najczęściej uprzednio drażnione.

W porównaniu do podobnych, dzikich zwierząt ich możliwości ucieczki (szybkość,
odległość) są mocno ograniczone.

Nie mają zmysłu inicjatywy, a więc umiejętności kamuflażu i posługiwania się
wybiegami.

Mają natomiast pamięć wzrokową i słuchową oraz, podobnie jak wiele innych
zwierząt, umiejętność wyczucia intencji człowieka.

Owce są troskliwymi matkami. Całą swoją aktywność przeznaczają na czynności
związane z opieką nad jagnięciem, pobudzają jagnięta do wstania, pomagają w
poszukiwaniu strzyka i ułatwiają ssanie.
Żywienie
Żywienie jest najtrudniejszym do rozwiązania problemem środowiskowym w produkcji
owczarskiej realizowanej metodarni ekologicznymi. Pasze bowiem w 80-90% powinny być
produkowane w gospodarstwie. Także dobór gatunków roślin powinien być realizowany tak,
aby zapewnić samowystarczalność gospodarstwa. Ograniczenie do własnej bazy paszowej
gospodarstwa silnie indywidualizuje skład dawek pokarmowych. Możliwy jest zakup pasz z
innych gospodarstw, ale tylko ekologicznych. Pasze z gospodarstw konwencjonalnych mogą
być stosowane, jednakże ich ilość nie może przekraczać 10% suchej masy zużywanych w
gospodarstwie pasz - w skali roku i w ramach dawki dziennej. Obowiązuje też zakaz
stosowania antybiotyków, syntetycznych witamin, stymulatorów wzrostu, organizmów
genetycznie modyfikowanych. Przy korzystaniu właściwie tylko z nawożenia organicznego
(kompost, obornik, gnojówka, mielone skały, nawozy zielone) oraz wielu zakazach
odnoszących się do ochrony roślin (odrzucenie środków chemii rolnej) efektywność
produkcji utrzymywać może się w małych gospodarstwach na bardzo niskim poziomie. Stąd
jednostkowe ceny ekologicznych produktów owczarskich (mięsa, mleka) mogą być wyższe
od konwencjonalnych o 20-50%. Ekologiczna produkcja owczarska gwarantuje jednak
konsumentom wysoką, unikalną jakość towarów oraz biobezpieczeństwo. Mięso i mleko
pozyskiwane od owiec utrzymywanych w warunkach ekologicznych mają niepowtarzalny,
lepszy smak (dzięki diecie złożonej z traw i ziół) oraz walory prozdrowotne, nieosiągalne
przy innych systemach produkcji.
Higiena i profilaktyka
Wszelkie zabiegi dotyczące zdrowia owiec powinny być ukierunkowane przede wszystkim
na profilaktykę. Zapobieganie chorobom opiera się na doborze odpornych ras zwierząt i na
stosowaniu praktyki hodowlanej wytwarzającej silną odporność na choroby i zapobiegającej
infekcjom.
Dodatkowymi elementami wspomagającymi są: wysokiej jakości pasze oraz odpowiednia
obsada owiec. Stosowanie preparatów przeciwpasożytniczych nie może mieć charakteru
stałego, dopuszcza się natomiast odrobaczanie owiec wprowadzonych do gospodarstwa.
Szczepienia ochronne są dopuszczalne, gdy są wymagane urzędowo lub gdy rozpoznano
występującą w okolicy lub w gospodarstwie chorobę, której nie można opanować innymi
sposobami. W leczeniu zaleca się stosować przede wszystkim leki ziołowe i preparaty
homeopatyczne oraz ograniczenie do minimum syntetycznych środków leczniczych.
Leczenie konwencjonalne może być prowadzone tylko w szczególnych przypadkach. Przy
takich wyborach wiodącą rolę pełni higiena pomieszczeń i ich należyta dezynfekcja.
W Polsce istnieje wiele barier natury organizacyjnej, prawnej i psychologicznej dla
rozwoju ekologicznego chowu owiec.

duże rozproszenie gospodarstw,

mała skala produkcji,

związane z tym wysokie koszty transportu,

bardzo słabo rozwinięte przetwórstwo,
są poważną przeszkodą dla skutecznego i opłacalnego eksportu żywności ekologicznej na
rynki zachodnioeuropejskie. Mniejsze są też możliwości wsparcia finansowego rozwoju tego
sposobu gospodarowania. Jednakże Polska posiada wiele cech i uwarunkowań sprzyjających
rozwojowi tej formy rolnictwa. Do mocnych stron należy zaliczyć duże zasoby ludności
rolniczej na wsi oraz stosunkowo niskie koszty siły roboczej, a także małe zanieczyszczenia
środowiska naturalnego.