Farmacja kliniczna w Polsce i na świecie

Rodzaje specjalizacji dla farmaceutów
analityka
farmaceutyczna
bromatologia
farmacja apteczna
farmacja kliniczna
farmacja przemysłowa
farmacja szpitalna
farmakologia
Farmacja kliniczna w Polsce i na świecie
Anna Wiela-Hojeńska
lek roślinny
mikrobiologia i biotechnologia
farmaceutyczna
toksykologia
zdrowie publiczne
zdrowie środowiskowe
Katedra i Zakład Farmakologii Klinicznej
Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu
CENTRUM MEDYCZNE KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO
Program specjalizacji
w
FARMACJI KLINICZNEJ
Program dla farmaceutów
Program przygotował zespół ekspertów
Prof. dr hab. Joanna Szymura- Oleksiak
Prof. dr hab. Anna Wiela - Hojeńska
Mgr farm. Olga Fedorowicz
Prof. dr hab. Edmund Grześkowiak
Warszawa 20lI
Uzyskane kompetencje przez specjalistę
farmacji klinicznej
· udział w badaniach klinicznych
· weryfikowanie recept oraz indywidualnych kart zleceń
pod kątem interakcji, przeciwwskazań, wielkości dawki
i przedziału dawkowania, stabilności zaleconego leku,
modyfikacja farmakoterapii
· prowadzenie prozdrowotnej polityki zgodnie z
Uzyskane kompetencje przez specjalistę
farmacji klinicznej
· samodzielne rozwiązywanie problemów farmakoterapii
· nadzór nad bezpieczeństwem farmakoterapii
(pharmacoviligance)
· monitorowanie niepożądanych działań produktów
leczniczych oraz informowanie o ich występowaniu
odpowiednie organy nadzoru medycznego
· konsultowanie, nadzorowanie i modyfikowanie terapii
zgodnie z najnowszymi osiągnięciami nauk
farmaceutycznych i klinicznych
· współpraca z lekarzami i personelem pielęgniarskim w celu
wyboru optymalnego sposobu leczenia pacjenta
Plan kształcenia osób specjalizujących się
z farmacji klinicznej
Moduł
modyfikowania programów szkoleń z zakresu farmacji
klinicznej
Liczba godzin
Podstawy farmakokinetyki klinicznej
45
II.
Fizjologiczne uwarunkowania wpływające na
stosowanie leków
18
III.
Czynniki patologiczne wpływające na losy
leków w organizmie i farmakoterapię
45
IV.
Biofarmaceutyczna ocena jakości leków
15
V.
Opieka farmaceutyczna z naukową
informacją o leku
30
VI.
Badania kliniczne. Nadzór nad
bezpieczeństwem farmakoterapii
(pharmacovigilance)
50
VII.
Komunikacja interpersonalna
5
VIII.
Staż na oddziale klinicznym
37
IX.
Kurs podsumowujący – Postępy w farmacji
klinicznej
5
aktualnym stanem wiedzy
· kształcenie specjalistów zdolnych do nadzorowania i
Nazwa kursu specjalizacyjnego
I.
Łącznie
250
Staż kliniczny
Miejsce odbywania stażu specjalizacyjnego
· zakład farmacji klinicznej
· zakład farmakologii klinicznej
· apteka szpitalna
Łącznie 37 godzin
Wykaz umiejętności praktycznych jakie powinien
farmaceuta nabyć w trakcie stażu klinicznego
· przeprowadzanie wywiadu lekowego z pacjentem i/lub jego rodziną
· udzielanie informacji o lekach dotyczących m.in. niepożądanych ich
działań, w tym niepożądanych interakcji oraz metod zapobiegania im lub
zmniejszania ich nasilenia lekarzom, pielęgniarkom, pacjentom oraz ich
rodzinom
· aktywne uczestniczenie w podejmowanych przez lekarzy decyzjach
terapeutycznych, wyjaśnianie i rozwiązywanie problemów
farmakologicznych
· monitorowanie leczenia pacjentów
· aktywne uczestniczenie w tworzeniu, wprowadzaniu zmian i kontrolowaniu
receptariusza szpitalnego, uczestniczenie w przeprowadzaniu analiz
farmakoekonomicznych
· pomoc przy opracowywaniu i/lub uaktualnianiu standardów leczenia,
tworzenie szpitalnej listy leków
· prowadzenie szkoleń dla lekarzy, farmaceutów, pielęgniarek, diagnostów
laboratoryjnych
Aktualny plan wszystkich specjalizacji
www.cmkp.edu.pl
Samokształcenie
· studiowanie piśmiennictwa
· przygotowanie pracy poglądowej
· uczestniczenie w działalności edukacyjnej
towarzystw naukowych
Ośrodki prowadzące specjalizacje z
farmacji klinicznej
· Wydział Farmaceutyczny Uniwersytetu
Medycznego im. Piastów Śląskich we
Wrocławiu
· Wydział Farmaceutyczny Uniwersytetu
Medycznego im. Karola Marcinkowskiego
w Poznaniu
Wspólne kompetencje
farmaceuty klinicznego i szpitalnego
Farmaceuta kliniczny
samodzielne
rozwiązywanie problemów
farmakoterapii
monitorowanie
niepożądanych działań
leków
prowadzenie prozdrowotnej
polityki
kształcenie
Farmaceuta szpitalny
samodzielne
rozwiązywanie problemów
farmakoterapeutycznych
monitorowanie
niepożądanych działań
leków
prowadzenie prozdrowotnej
polityki
kształcenie
Zakres praktycznego uprawiania
farmacji klinicznej
· opieka ambulatoryjna
· intensywna terapia
· nefrologia
· położnictwo i ginekologia
· pulmunologia
· reumatologia
· kardiologia
· psychiatria
· neurologia
· chirurgia
· onkologia
· pediatria
· geriatria
· endokrynologia
· gastroenterologia
· choroby zakaźne
· farmacja nuklearna
· żywienie
· farmakokinetyka
· farmakogenetyka
· informacja o leku
Informacja dla pacjentów
Charakterystyka niektórych niepożądanych
działań cytostatyków
wypadanie włosów (doksorubicyna,
cyklofosfamid, ifosfamid, chlormetyna,
metotreksat, fluorouracyl, winkrystyna,
winblastyna, windezyna, daunorubicyna,
bleomycyna, etopozyd, prokarbazyna,
amsakryna, bizantren) – pacjent powinien
zostać poinformowany, że jest to zjawisko
odwracalne, powinien uzyskać wskazówki
dotyczące ochrony skóry głowy
Różnice w kompetencjach
farmaceuty klinicznego i szpitalnego
Farmaceuta kliniczny
Farmaceuta szpitalny
nadzór nad bezpieczeństwem
farmakoterapii, konsultowanie,
nadzorowanie i modyfikowanie terapii,
współpraca z lekarzami i personelem
pielęgniarskim w celu wyboru optymalnego
sposobu leczenia pacjenta, weryfikowanie
recept oraz indywidualnych kart zleceń pod
katem interakcji, przeciwwskazań,
wielkości dawek, przedziałów dawkowania,
stabilności zaleconego leku
pełnienie roli doradcy w zakresie
użytkowania leków i wyrobów medycznych,
współpraca z lekarzami i pielęgniarkami w
celu wyboru optymalnego sposobu
leczenia
udział w badaniach klinicznych
samodzielne prowadzenie działów farmacji
szpitalnej
współuczestniczenie w procesach zarządzania i
gospodarki lekami i wyrobami medycznymi
dostosowywanie dystrybucji leków do
indywidualnych potrzeb pacjenta, gwarantujące
bezpieczną i efektywną farmakoterapię
Koncepcja farmacji onkologicznej
1990
dziedzina poświęcona wdrażaniu i realizacji
różnych działań na rzecz pacjenta z chorobą
nowotworową oraz interdyscyplinarnej
współpracy w opiece nad nim
Informacja dla pacjentów
Charakterystyka niektórych niepożądanych
działań cytostatyków
zmiana zabarwienia moczu – pacjent powinien
zostać poinformowany, iż kolor czerwonawy
związany jest ze stosowaniem antybiotyków
antracyklinowych, zielono-niebieskawy – z
terapią mitoksantronem
Informacja dla pacjentów
Charakterystyka niektórych niepożądanych
działań cytostatyków
zmiana zabarwienia skóry – pacjent powinien
zostać poinformowany, iż w niektórych
miejscach jego skóra może pociemnieć (dłonie,
łokcie, kolana) w związku ze stosowaniem
busulfanu, doksorubicyny, fluorouracylu,
karmustyny, chlormetyny i że jest to zjawisko
odwracalne
Informacja dla pacjentów
Charakterystyka niektórych niepożądanych
działań cytostatyków
fototoksyczność – pacjent powinien zostać
poinformowany, iż w przypadku terapii np.
dakarbazyną, fluorouracylem, ifosfamidem,
metotreksatem, winblastyną musi unikać
słońca, stosować filtry ochronne o faktorze >15
Informacja dla pacjentów
Charakterystyka niektórych niepożądanych
działań cytostatyków
biegunka – pacjent powinien wiedzieć, że
stosowanie niektórych cytostatyków
(fluororacylu, cisplatyny, kamptotecyny) sprzyja
występowaniu tego powikłania, należy
wówczas pić duże ilości wody (przynajmniej 1,5
l na dobę), unikać produktów mlecznych,
surowych warzyw, produktów bogatych w
błonnik, potraw pikantnych, tłustych, kawy i
alkoholu
Informacja dla pacjentów
Charakterystyka niektórych niepożądanych działań
cytostatyków
uszkodzenie błony śluzowej jamy ustnej
(metotreksat, cytarabina, doksorubicyna, fluorouracyl,
daktynomycyna, bleomycyna, chlormetyna,
cyklofosfamid, cisplatyna, winblastyna, gemcytabina)
– pacjent powinien wiedzieć, jak dbać o higienę jamy
ustnej (mycie zębów po każdym posiłku, płukanie
jamy ustnej roztworami o działaniu przeciwzapalnym),
– niezbędna jest dokładna sanacja jamy ustnej –
wyleczenie lub usunięcie zajętych próchnicą zębów,
leczenie chorób przyzębia, stany zapalne wymagają
antybiotykoterapii, stosowania leków
przeciwgrzybiczych oraz niesteroidowych leków
przeciwzapalnych,
– konieczne zaniechanie palenia papierosów i
spożywania alkoholu
Farmacja kliniczna
Farmacja kliniczna
jest pojęciem lub sposobem myślenia
podkreślającym bezpieczne
i właściwe stosowanie leków
u indywidualnego chorego
kładzie ona nacisk na znaczenie leku
dla chorego, a nie leku jako produktu!
Paul Parker (1967)
Komitet ds. Nauczania Amerykańskiego Stowarzyszenia
Szkół Farmaceutycznych (1968)
zakres programu nauczania farmacji, który dotyczy
opieki nad chorym ze szczególnym uwzględnieniem
farmakoterapii;
jej zadaniem jest wykształcenie orientacji na chorego;
zdobywanie nowych wiadomości jest wtórne w stosunku
do nabycia przez farmaceutę umiejętności
w komunikacji z członkami zespołu leczącego
oraz z chorym
European Society of Clinical Pharmacy
1979
Farmaceuta kliniczny
Europejskie Towarzystwo Farmacji Klinicznej (1983)
Membership in ESCP is open to clinical pharmacists, educators,
researchers and other healthcare professionals who work in any
of the following environments: community, hospital, academic,
authority, industry or any other healthcare setting. Pharmacy
students are also invited to become members of ESCP.
Being a member of ESCP allows you to contribute towards and
actively participate in the growth of the clinical pharmacy
profession. Young pharmacists are especially encouraged to join
ESCP to ensure the future development of the profession.
osoba zapewniająca opiekę medyczną promującą
skuteczne, bezpieczne i racjonalne
stosowanie leków u pacjentów indywidualnych
oraz przez społeczeństwo
International Journal of Clinical Pharmacy was called
Pharmacy World & Science till 2010.
Opieka farmaceutyczna
Hepler i Strand (1990)
Miejsca pracy farmaceuty klinicznego
· oddziały
konsekwentne postrzeganie
współodpowiedzialności farmaceuty za
farmakoterapię, jej celem jest osiągnięcie
określonych efektów terapeutycznych, które
pozwolą na poprawę jakości życia pacjenta
Celem farmacji klinicznej
(farmacji zorientowanej na pacjenta)
jest świadczenie usług
farmaceutycznych ukierunkowanych na
pacjenta
szpitalne i kliniczne
· apteki szpitalne
· apteki ogólnodostępne
· domy opieki społecznej
· domy seniora
· zakłady opiekuńczo-pielęgnacyjne
· hospicja
American College of Clinical Pharmacy (ACCP)
www.accp.com
European Association of Faculties of Pharmacy
www.euafp.org
European Medicines Agency (EMA) www.ema.europa.eu
European Pharmaceutical Students' Association www.epsaonline.org
European Federation for Pharmaceutical Sciences
www.eufeps.org
International Society of Oncology Pharmacy Practitioners
www.isopp.org
European Society for Clinical Nutrition and Metabolism
www.espen.org
International Pharmaceutical Federation (FIP) www.fip.org