Funkcje metafor potocznych w tekstach prasowych o polityce

Ideologie w słowach i obrazach, Wrocław 2009
ANNA SZEWCZYK
Funkcje metafor potocznych
w tekstach prasowych o polityce
Przedmiotem niniejszego artykułu jest określenie funkcji, jakie metafory potoczne
pełnią w tekstach prasowych o polityce. Analiza materiału, zaczerpniętego z polskiej
prasy z roku 2006, pozwala stwierdzić, że metafory stanowią nieodłączny element
języka dziennikarzy. Przyczyną tego zjawiska jest niewątpliwie wielość funkcji, jakie
mogą one pełnić.
O metaforze powiedziano i napisano już wiele. Najprostsza jej definicja brzmi:
„metafora to figura stylistyczna, polegająca na łączeniu wyrazów, w którym jeden
przynajmniej wyraz uzyskuje inne, obrazowe, ale pokrewne znaczenie”1. Jest więc
metafora bez wątpienia środkiem opisu i budowania nowych znaczeń, czego doskonałym przykładem są wyrażenia i zwroty: drabina kariery, bić głową w mur, taplać
się w szambie, mieć serce z kamienia.
Od starożytności pojawiały się teorie, które miały wyjaśnić istotę, pochodzenie i funkcje metafory2. Była ona opisywana nie tylko na gruncie retoryki, poetyki
czy filozofii, ale także teologii, psychologii i etnologii, z różnymi oczywiście wynikami3. Dwie centralne teorie metafory to teoria substytucyjna i interakcyjna, które
stworzyły solidne podstawy do dalszych badań. Dawno wyszły jednak z mody teorie, które traktowały metaforę tylko i wyłącznie jako „ozdobnik” stylistyczny. Dziś
do głosu dochodzą te, które ukazują ją w nowym świetle, nadając jednocześnie status wszelkiej przydatności.
Punktem zwrotnym w badaniach nad metaforą okazała się przede wszystkim
książka „Metafory w naszym życiu” G. Lakoffa i M. Johnsona. Autorzy przedstawili w niej teorię, która ujmuje metaforę w sposób zupełnie nowy, a mianowicie
jako instrument, którego ludzie nieświadomie używają w codziennej komunikacji.
Twierdzą oni, że: „Dla większości ludzi metafora jest środkiem wyobraźni poetyckiej i ozdobą retoryczną, a więc czymś niezwykłym, co w języku codziennym się
1
2
3
M. Głowiński et al. (2002): Słownik terminów literackich, Ossolineum.
Por. Arystoteles (1988): Poetyka, Retoryka, Warszawa.
Por. J. Świątek (1998): W świecie powszechnej metafory. Metafora językowa, Kraków.
Oblicza Komunikacji 2, 2009
© for this edition by CNS
OBLICZA.indb 119
2010-01-27 12:53:29
120
ANNA SZEWCZYK
nie pojawia. Co więcej, powszechnie uważa się metaforę za właściwość języka jedynie, a więc rzecz związaną ze słowami, nie zaś z myślami czy działaniem. Z tego
powodu większość ludzi sądzi, że można doskonale obyć się bez metafory. My zaś,
przeciwnie, odkrywamy obecność metafory w życiu codziennym, nie tylko w języku, lecz też w myślach i czynach. System pojęć, którymi się zwykle posługujemy,
by myśleć i działać, jest w swej istocie metaforyczny”4.
Mimo że już Cassirer twierdził, że metafora to wyraz naszego doświadczenia,
a Richards podkreślał ogromną rolę metafory we wszelkim myśleniu abstrakcyjnym, dopiero Lakoff i Johnson w tak dobitny sposób uświadomili, że metafory
nie są sprawą przypadku i tkwią głęboko w umysłach i doświadczeniu.
W przeciwieństwie do tradycyjnego pojmowania istoty metafory dochodzi więc
do głosu przekonanie, że metafora to nie tylko część języka, ale także nieodłączny
towarzysz ludzkiego myślenia i postępowania. Autorzy wychodzą bowiem z założenia, że człowiek żyje w metaforycznym systemie, który daje mu zdolność do spostrzeżeń, a co za tym idzie do budowania i kreowania rzeczywistości tak, jak się
ją widzi i doświadcza. Tak szerokie rozumienie metafory jest efektem przyznawania
jej przez badaczy funkcji poznawczej, która wynika z roli, jaką pełni ona w kształtowaniu pojęć regulujących różne przejawy poznawczej działalności człowieka.
Skutkiem codziennych interakcji z otoczeniem, których elementem jest aktywność
myślowa i językowa są, zdaniem Lakoffa i Johnsona, tzw. gestalty doświadczeniowe,
czyli pojęcia reprezentujące prototypowe sytuacje. Metaforyzowanie polega więc
na ujmowaniu jednej z nich w terminach innej. Taką genezę doświadczeniową mają
potoczne pojęcia abstrakcyjne. Wyodrębniając je, kierujemy się zasadą użyteczności oraz istotności, dlatego bardzo często pozostają one niedookreślone ze względu
na niedoskonałość naszego doświadczenia.
Kognitywiści nie traktują metafory jako figury stylistycznej lub tylko językowego fenomenu. Jest ona ich zdaniem mechanizmem, który determinuje ludzkie
myślenie i działanie. W terminologii Lakoffa i Johnsona są to metafory konceptualne (pojęciowe)5. Autorzy Metafor w naszym życiu stawiają metaforę potoczną
w opozycji do poetyckiej. Metafora poetycka jest zamierzonym i twórczym sposobem uatrakcyjnienia języka, ma zastanawiać odbiorcę, dając pole do indywidualnej odkrywczości. Metafora potoczna zaś jest zestawieniem utartym i rozumianym
bezrefleksyjnie. Jej celem jest zobrazować i ułatwić zrozumienie skomplikowanych
procesów i zjawisk.
Tym, co różni metafory potoczne od poetyckich, jest więc stopień konwencjonalności, a co za tym idzie – wszechobecność tych pierwszych w codziennym
życiu.
Metafory potoczne opierają się na pojęciach dobrze zakorzenionych w powszechnym doświadczeniu, a daleko idąca stereotypizacja tych środków sprawia,
4
Lakoff G., Johnson M. (1988): Metafory w naszym życiu, przeł. T. Krzeszowski, Warszawa, s. 25.
Lakoff i Johnson dokonali podziału metafor na strukturalne, ontologiczne i orientacyjne. Por.
ibidem.
5
Oblicza Komunikacji 2, 2009
© for this edition by CNS
OBLICZA.indb 120
2010-01-27 12:53:29
FUNKCJE METAFOR POTOCZNYCH W TEKSTACH PRASOWYCH O POLITYCE
121
że odbiorca bez trudu może wytworzyć pożądany sens przenośny, dobierając odpowiednie konotacje nośnika metaforycznego6.
Jak więc widać, metafora nie jest zabiegiem tylko i wyłącznie językowym, lecz
w dużym stopniu wpływa na myślenie i postrzeganie świata. Dlaczego używa się
metafor? Z prostej przyczyny, bo pewne zjawiska trudno jest określić za pomocą
znanych słów. Najtrudniej, oczywiście, jest nazwać rzeczy nowe i nieznane, a także elementy jednego z najbardziej niedostępnych obszarów rzeczywistości, a mianowicie sfery abstraktów. Polityka jest niewątpliwie jednym z takich elementów.
Jest to dziedzina bardzo skomplikowana, a cały mechanizm procesów jej towarzyszących jest z reguły trudny do wyjaśnienia dla przeciętnego człowieka. Doskonałym
sposobem na pokonanie tych problemów okazuje się użycie języka metaforycznego,
bo pozwala on na odwoływanie się do własnych doświadczeń i szukanie analogii
między znanymi i nowymi zjawiskami.
Dziennikarze chętnie sięgają po metafory, wykorzystując wszelkie możliwe sposoby ich realizacji. Ukazuje się więc politykę w kategoriach gry, działań wojennych
czy widowiska teatralnego, czyli pojęć dobrze znanych i zakorzenionych w osobistym
doświadczeniu odbiorcy, co pozwala bez wątpienia lepiej uchwycić jej istotę. Poza
tym odbiorcy zaczynają postrzegać ją tak, jak każdą inną dziedzinę życia. Poprzez
te metafory ukazuje się dzisiejszą scenę polityczną jako przestrzeń dramatycznych
działań podejmowanych przez polityków w imię obrony interesów własnej partii
czy ratowania posiadanych wpływów. Bardzo często działania te przyjmują formę
rywalizacji, współzawodnictwa lub politycznych gierek. Doskonałym tego przykładem są wyrażenia metaforyczne związane ze sportem. Nawiązania do gier można
odczytać jako przestrogi, że tylko starannie przygotowana strategia oraz wytrwałość
w dążeniu do celu zapewniają odniesienie sukcesu w polityce. Mimo że polityka
jest poważną dziedziną życia, często trzeba patrzeć na nią z przymrużeniem oka,
co doskonale realizują metafory z zakresu gier i zabaw. Dowodem realizacji wyżej
wymienionych typów metafor niech będą następujące przykłady:
(1) Jesteśmy na wojnie ze wszystkimi, więc musimy zawrzeć z kimś pokój (GW,
13.01.06);
(2) Do walki o pełnię władzy w Polsce PiS rzucił wszystkie siły (GW, 13.11.06).
(3) To pokazuje, że prezes Kaczyński nie ma starannie przemyślanej strategii politycznej (GW, 27.03.06);
(4) Prezes PiS usadowił swą partię na środku sceny i rozpisał role dla innych
ugrupowań (GW, 21.02.06);
(5) PO odrzuciła „Pożegnanie z PiS” i wybrała „Precz z komuną”. Pewnie uznała,
że ta druga sztuka będzie miała większą widownię (GW, 20.11.06);
6
T. Dobrzyńska (1995), Metafory wartościujące w publicystyce i wypowiedziach polityków, [w:]
A.M. Lewicki, R. Tokarski (red): Kreowanie świata w tekstach, Lublin, s. 202.
Oblicza Komunikacji 2, 2009
© for this edition by CNS
OBLICZA.indb 121
2010-01-27 12:53:30
122
ANNA SZEWCZYK
(6) Lepper dał wyraźnie do zrozumienia, że to on trzyma teraz karty w ręku (GW,
19.12.05);
(7) Cóż, polska polityka ostatnio mniej przypomina brydża, a bardziej pokera,
ale to nie powód, by nie siadać do gry. Kto nie ryzykuje, nie wygrywa. Istnieje
granica blefu, której nie warto przekraczać (GW, 16.11.06);
(8) Premier po nocnym maratonie negocjacyjnym nad budżetem UE w latach 2007–
2013 poleciał prosto na uroczystości rocznicowe do Szczecina (GW 19.12.05).
(9) Do tego Marcinkiewicz wszedł do ekstraklasy wprost z drugiej ligi, więc nigdy
nie musiał się spalać w polityczno-medialnych potyczkach (GW, 24.04.06).
Metaforyka potoczna pełni przede wszystkim funkcję wyjaśniającą i ułatwiającą
rozumienie, pozwala nadawcy przybliżyć skomplikowaną rzeczywistość polityczną.
Służy także ocenie, wartościowaniu i wyrażaniu emocji. Ocenie podlegają zarówno sami politycy, jak i działania, których się podejmują. Możliwość dokonywania
oceny za pomocą metafor wiąże się głównie z faktem, że większość z nich jest nacechowana aksjologiczne, w szczególności negatywnie. Metafory tego typu realizują
najczęściej cel pragmatyczny wypowiedzi prasowej, którym jest kształtowanie negatywnych postaw odbiorców wobec tego fragmentu sfery zachowań politycznych,
który opisany został właśnie za pomocą metafory. Przykładem projekcji metaforycznych, w których negatywne wartościowanie oparte jest na treści domeny źródłowej,
są metafory POLITYKA TO WOJNA i POLITYKA TO CHOROBA. W przypadku
pozostałych metafor negatywne wartościowanie oparte jest jedynie na subiektywnej ocenie świata przez autora tekstu.
Metafory potoczne są niewątpliwie narzędziem interpretacji opisywanego świata
polityki, a także świadczą o kreatywności językowej dziennikarzy. Istotny bowiem
jest fakt, że wśród pojawiających się metafor występują nie tylko wyrażenia skonwencjonalizowane, ale także wyrażenia zupełnie nowe, choć oparte na konwencjonalnych. Podstawową cechą metafory jest jej sugestywność. Utworzenie więc nowego wyrażenia na bazie znanego i dobrze rozumianego przez odbiorcę z jednej
strony tę sugestywność wzmacnia, z drugiej zaś nie powoduje zakłóceń w przekazie
treści. Należy jednak w tym miejscu zaznaczyć, że metafory ulegają procesowi leksykalizacji i wchodzą do języka używanego przez nas na co dzień, w wyniku czego
w wielu z nich nie odczuwamy już znaczenia metaforycznego. Wiąże się to przede
wszystkim z dużą częstością ich występowania. Wiele wyrażeń, które dziś uznaje się
za metafory nowatorskie i kreatywne, wcześniej czy później również obejmie proces leksykalizacji i przestaniemy dostrzegać w nich znaczenie przenośne.
Metafory potoczne pełnią jeszcze jedną, bodajże najważniejszą funkcję, a mianowicie funkcję perswazyjną. Perswazyjność to działanie, które ma na celu pozyskanie
akceptacji lub choćby przychylności odbiorcy dla prezentowanych treści. Jak twierdzi W. Marciszewski: „Przekonywanie nie jest skonstruowanym logicznie monologiem, ale jest oddziaływaniem na ludzkie tworzywo po to, żeby otrzymać określony
Oblicza Komunikacji 2, 2009
© for this edition by CNS
OBLICZA.indb 122
2010-01-27 12:53:30
FUNKCJE METAFOR POTOCZNYCH W TEKSTACH PRASOWYCH O POLITYCE
123
rezultat: wytworzyć w kimś stan wewnętrzny zwany przekonaniem”7. Istotą perswazji nie jest więc dotarcie do prawdy obiektywnej lub stwierdzenie wystąpienia jakiegoś faktu, ale przede wszystkim nadanie mu określonego znaczenia. Ze względu
na cel osoby przekonującej można wyróżnić trzy rodzaje perswazji, a mianowicie:
– perswazja przekonująca – zakłada, że odbiorca jest jednostką aktywną intelektualnie, a nadawca ma uczciwe intencje i zamiary. Przekonujący przedstawia
sprawę jasno, wskazując korzyści i ewentualne straty z tytułu podjęcia decyzji zgodnej z wolą nadawcy;
– perswazja nakłaniająca (propaganda) – celem jest zjednanie sobie, swojemu ugrupowaniu, danej idei czy doktrynie jak największej liczby zwolenników. Są
to działania zmierzające do wywarcia w miarę trwałego skutku;
– perswazja pobudzająca (agitacja) – działania doraźne obliczone na zjednanie
sobie odbiorcy w danej chwili, nakłonienia go do ściśle określonego, jednorazowego
zachowania8.
Perswazja realizowana jest na wiele sposobów. Jeden z nich to wywołanie pozytywnych emocji w stosunku do tego, o czym się przekonuje, drugi zaś to wywołanie
negatywnych emocji, gdy coś się odradza. Ponieważ metafory potoczne są najczęściej
nacechowane emocjonalnie, stanowią jeden z najlepszych środków perswazyjnych.
Właściwość tę wykorzystują także dziennikarze. Sugestywne metafory, którymi się
posługują, pozwalają im na wyrażanie własnego zdania na temat polityków i dokonywanie oceny ich działań, a jednocześnie sugerują odbiorcy, jaką postawę powinien
wobec tych działań przyjąć. Pozytywny wydaje się fakt, że najczęściej w tekstach
prasowych mamy do czynienia z perswazją pierwszego typu, co stanowi dowód
uniezależniania się gazet od rządzących partii politycznych lub jedynie stwarzania
pozorów bezstronności. Najbardziej widoczna staje się funkcja perswazyjna metafor w okresie kampanii wyborczych, które w ostatnim czasie przekształcają się w coraz ostrzejszą rywalizację między politykami różnych ugrupowań, a także między
ich zwolennikami i przeciwnikami. Pod postacią metafor przekazywane są wówczas
treści mogące wpłynąć nie tylko na zmianę oceny poszczególnych osób, ale także na zmianę orientacji politycznej odbiorcy, co może w konsekwencji przesądzić
o końcowym wyniku wyborów.
Doskonałymi przykładami perswazyjnej funkcji metafor są następujące wyrażenia:
– „Niech wszyscy idą do urn, kierując się dobrem Krakowa” (tu nadawca narzuca odbiorcy, jak powinien postąpić i czym się kierować w swoim wyborze);
– „Już 60% Polaków twierdzi, że sprawy kraju idą w złym kierunku” (tu nadawca
zapoznaje odbiorcę ze swoją opinią poprzez stwierdzenie, że jest to opinia większości społeczeństwa. Podpiera się jednocześnie statystykami, co ma potwierdzić
prawdziwość tej opinii);
7
8
W. Marciszewski (1971): Sztuka dyskutowania, Warszawa, s. 174.
M. Korolko (1990): Sztuka retoryki, Warszawa, s. 30–31.
Oblicza Komunikacji 2, 2009
© for this edition by CNS
OBLICZA.indb 123
2010-01-27 12:53:30
124
ANNA SZEWCZYJ
– „Poziom zaufania między »bandą Leppera« a »drużyną wodza Kaczyńskiego,«” sytuuje się znacznie poniżej zera” (tu nadawca w sposób wyraźny dokonuje
oceny polityków i sygnalizuje, która partia jest mu bliższa, używając nacechowanego negatywnie leksemu banda).
Dwa pierwsze wyrażenia stanowią realizację metafory strukturalnej POLITYKA TO DROGA. Doskonale obrazują one odwieczny problem ludzi ze znalezieniem właściwego sposobu postępowania w trudnych sytuacjach. Wyrażenie trzecie
to realizacja metafory orientacyjnej WIĘCEJ TO W GÓRĘ – MNIEJ TO W DÓŁ.
Metafory tego typu mają związek z orientacją przestrzenną, a ich podstawa tkwi
w naszym doświadczeniu fizycznym i kulturowym. Istotę ich stanowi wyznaczanie
biegunowych opozycji, takich jak np. góra – dół, przód – tył, do – z i za ich pomocą nadawanie pojęciom wspomnianej wyżej orientacji przestrzennej. Metafory
orientacyjne cechują się systematycznością i tworzą koherentne systemy. Tak więc
na przykład projekcja WIĘCEJ TO W GÓRĘ jest koherentna z projekcjami DOBRE
TO GÓRA, SZCZĘŚLIWY TO GÓRA i ZDROWIE TO GÓRA.
Metafory potoczne są atrakcyjnym środkiem językowym, przybliżają skomplikowaną rzeczywistość – głównie poprzez odwoływanie się do fragmentów rzeczywistości dobrze znanych odbiorcy, służą wyrażaniu emocji, ocenianiu i wartościowaniu, a ponadto pełnią funkcję perswazyjną. Są obrazowe, emocjonalne, niosą
ze sobą odrobinę humoru i żartu, a także bardzo często nieoczekiwane skojarzenia,
dzięki temu stały się nieodłącznym elementem języka prasy.
Sugestywność metafor oparta jest przede wszystkim na emocjonalizacji wypowiedzi. Odwoływanie się do emocji pozytywnych i negatywnych pozwala autorowi
metafory, po pierwsze, ujawnić swoje nastawienie do przekazywanej treści, a po drugie wpłynąć na zachowanie odbiorcy. Wśród metafor odwołujących się do emocji
najwięcej jest tych o zabarwieniu negatywnym. Bardzo często są one oparte na słownictwie prymarnie wartościującym, na słownictwie konotacyjnie wartościującym
odnoszącym się na przykład do świata zwierząt, na pojęciach związanych z nazwami chorób, które wywołują odrazę i lęk, na znanych frazeologizmach lub ich modyfikacjach, a także na odwoływaniu się do stereotypów. Odniesienia metaforyczne
o zabarwieniu pozytywnym są mniej liczne. Opierają się zazwyczaj na pozytywnych
skojarzeniach.
Metafory nacechowane emocjonalnie można podzielić na dwie grupy: nakierowane na nadawcę – ekspresywne oraz nakierowane na odbiorcę – perswazyjne9. Ich
głównym celem jest wywołanie emocji negatywnych, takich jak: żal, smutek, złość,
obawa, niezadowolenie, ostrzeżenie, krytyka, groźba, drwina lub emocji pozytywnych, takich jak: radość, zadowolenie, wzruszenie, aprobata, komplement, pochwała, zachęta, rada. Doskonałym przykładem metafor o zabarwieniu negatywnym
są następujące wyrażenia:
(10) Kiedyś była chociaż biegunka ustawowa, teraz jest już tylko słowna (GW,
10.04.06).
9
U. Wieczorek (1999): Wartościowanie, perswazja, język, Kraków, s. 42.
Oblicza Komunikacji 2, 2009
© for this edition by CNS
OBLICZA.indb 124
2010-01-27 12:53:30
FUNKCJE METAFOR POTOCZNYCH W TEKSTACH PRASOWYCH O POLITYCE
125
(11) PiS się cieszy, bo znowu udało mu się wykazać polityczną impotencję PO,
i to w tygodniu, w którym największe namiętności budziła kwestia potencji
(GW, 11.12.06).
(12) W polityce nie ma dziś klimatu do poważnej debaty o przeszłości, bo za bardzo
czuć zapach krwi, a oszalałe rekiny atakują, kogo popadnie (GW, 21.08.06).
Jako przykład metafor o zabarwieniu pozytywnym niech posłużą następujące
wyrażenia:
(13) Zgoda i współpraca powinny być fundamentem polskiej polityki (GW,
4.09.06).
(14) Marek Borowski jest jednym z architektów porozumienia lewicy na nadchodzące wybory samorządowe (GW, 15.05.06).
Przytoczone przykłady świadczą niewątpliwie o tym, że emocjonalizacja wypowiedzi w języku polityki jest jedną z jego najistotniejszych cech. Użycie celnej
metafory wpływa na zachowanie odbiorcy, budzi w nim pozytywne lub negatywne
uczucia, które bardzo często mogą być równie silne jak te, które wywołane są bezpośrednimi doświadczeniami.
W metaforach ujawnia się stereotypowe pojmowanie polityki. Metaforyka militarna i sportowa służy do opisu sporów i walki między politykami, dlatego najczęściej pojawia się w okresie kampanii wyborczych i wyborów. Metaforyka teatralna
dobrze obrazuje postępującą teatralizację życia politycznego, natomiast metafory
gier i zabaw obnażają nieetyczne zachowania polityków i pomniejszają powagę
ich działań. Dowodem tego niech będą następujące przykłady:
(1) Zapewne potyczka wicemarszałka Marka Kotlinowskiego (LPR) z marszałkiem Markiem Jurkiem (PiS), dziś jawiąca się jako bitwa pod Stalingradem,
już niebawem zostanie w interesie obu stron zapomniana i zamieciona pod
dywan (GW, 13.01.06);
(2) Kaczyński i Tusk biorą teraz udział w wyścigu wyborczym, już niedługo dowiemy się, kto pierwszy będzie na mecie (GW, 24.10.05).
(3) Prezes PiS usadowił swą partię na środku sceny i rozpisał role dla innych ugrupowań (GW, 21.02.06);
(4) Cóż, polska polityka ostatnio mniej przypomina brydża, a bardziej pokera,
ale to nie powód, by nie siadać do gry. Kto nie ryzykuje, nie wygrywa. Istnieje
granica blefu, której nie warto przekraczać (GW, 16.11.06).
Dziś trudno wyobrazić sobie prasę bez charakterystycznego dla niej metaforyzowania świata polityki. To właśnie metaforyka stanowi jeden ze sposobów na zjednanie sobie przychylności odbiorcy. I dziennikarze doskonale potrafią go wykorzystać.
Miał więc rację C.S. Lewis, gdy stwierdził, że: „Gdy mówimy o rzeczach, których
nie postrzegamy za pomocą zmysłów, musimy uciekać się do metaforycznego użyOblicza Komunikacji 2, 2009
© for this edition by CNS
OBLICZA.indb 125
2010-01-27 12:53:30
126
ANNA SZEWCZYK
cia języka. Książki dotyczące psychologii, ekonomii czy polityki są w równym stopniu metaforyczne co książki dotyczące poezji czy kultu religijnego. Nie ma innego
sposobu mówienia”10.
Metafory potoczne są stale obecne we współczesnych tekstach prasowych dotyczących polityki. Duża liczba wyrażeń metaforycznych oraz swoboda, z jaką posługują się nimi dziennikarze, świadczą niewątpliwie o tym, że stanowią one najlepszy
środek do opisu tak skomplikowanej dziedziny, jaką z całą pewnością jest polityka.
Metafory potoczne bardzo dobrze wyjaśniają zjawiska polityczne przede wszystkim
dlatego, że odwołują się do pojęć powszechnie znanych i rozumianych, a ich podstawowym tworzywem są doświadczenia ogólnoludzkie. Są to najczęściej metafory
konwencjonalne, a w wielu przypadkach całkowicie zleksykalizowane, więc zrozumienie zakodowanej w nich treści nie sprawia odbiorcy kłopotu.
Bibliografia
Arystoteles (1988 ): Retoryka, Poetyka, Warszawa.
Dobrzyńska T. (1995): Metafory wartościujące w publicystyce i wypowiedziach polityków, [w:]
A.M. Lewicki, R. Tokarski (red.),,: Kreowanie świata w tekstach, Lublin.
Frankowska M. (1994): Frazeologia i metaforyka w tekstach politycznych lat 1989–1993, [w:] J. Anusiewicz, B. Siciński (red.), „Język a Kultura”, t. 11, Wrocław.
Lakoff G., Johnson M. (1988): Metafory w naszym życiu, przeł. T. Krzeszowski, Warszawa.
Korolko M. (1990): Sztuka retoryki, Warszawa.
Marciszewski W. (1971): Sztuka dyskutowania, Warszawa.
Świątek J. (1998): W świecie powszechnej metafory. Metafora językowa, Kraków.
Wieczorek U. (1999): Wartościowanie, perswazja, język, Kraków.
10
Za M. Frankowska (1994): Frazeologia i metaforyka w tekstach politycznych lat 1989-1993, [w:]
J. Anusiewicz, B. Siciński (red), „Język a Kultura”, t. 11, Wrocław, s. 46.
Oblicza Komunikacji 2, 2009
© for this edition by CNS
OBLICZA.indb 126
2010-01-27 12:53:30