Materiały konferencyjne ze streszczeniami referatów

Transkrypt

VI Krajowa Konferencja
Pielęgniarek Medycyny Pracy
pt. „Kształtowanie Zdrowia Pracujących
– Udział Pielęgniarek”
Organizatorzy:
Okręgowa Izba Pielęgniarek i Położnych w Gdańsku
Wojewódzki Ośrodek Medycyny Pracy w Gdańsku
Oddział Gdański Polskiego Towarzystwa Medycyny Pracy
Gdańsk, 27-29.04.2016 rok
Spis treści
Program Konferencji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7
Służba medycyny pracy w systemie ochrony zdrowia
pracujących – zakres pożądanych zmian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
13
Stan zdrowia pracujących pielęgniarek w Polsce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
Pielęgniarka medycyny pracy wobec współczesnych
wyzwań ochrony zdrowia pracujących . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
Medycyna Pracy w Polsce – rzeczywistość i oczekiwania . . . . . . . . . . . . . . . . 21
Organizacja pierwszej pomocy przedmedycznej na przykładzie
działań wdrożonych w jednym z dużych zakładów pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
Pozasłuchowe skutki działania hałasu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
Obturacyjny bezdech senny a bezpieczeństwo kierowania pojazdem . . . . . . . . 26
Zawał mięśnia sercowego a powrót do pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
Zespoły bólowe kręgosłupa u osób pracujących przy komputerze
– ocena efektów podjętych działań profilaktycznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
Współpraca pielęgniarek medycyny pracy ze służbą BHP . . . . . . . . . . . . . . . . 31
Środowisko zawodowe a wiedza o stylu życia pracowników
Gdańskiej Stoczni „Remontowa” w świetle programu promocji zdrowia . . . . 35
Rola pielęgniarki medycyny pracy w zakresie promowania
zdrowia i edukacji zdrowotnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
Rola pielęgniarki służby medycyny pracy w ograniczaniu negatywnych
skutków narażenia zawodowego i kształtowaniu postaw prozdrowotnych
w aspekcie funkcjonowania programu AMIANT US . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
Reaktywne i proaktywne podejście do zapobiegania
zdarzeniom niepożądanym w systemie opieki zdrowotnej . . . . . . . . . . . . . . . . 42
Działania na rzecz poprawy bezpieczeństwa pracy
w zakładzie ORA S Olesno – pierwsza pomoc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
Ile medycyny pracy w codziennych zadaniach zawodowych
pielęgniarek medycyny pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45
Gdańsk, 27-29.04.2016 r.
3
Udział pielęgniarki służby medycyny pracy w badaniach
i programach profilaktycznych na przykładzie
Wojewódzkiego Ośrodka Medycyny Pracy w Rzeszowie . . . . . . . . . . . . . . . . . 47
Rola pielęgniarki służby medycyny pracy w działaniach
prozdrowotnych na rzecz pracujących . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49
Terminarz Medyczny NURSEUM ułatwi pracę pielęgniarek . . . . . . . . . . . . . . 52
4
VI Krajowa Konferencja Pielęgniarek Medycyny Pracy
Komitet Naukowy:
1. Prof. dr hab. n. med. Jolanta Walusiak-Skorupa
– Instytut Medycyny Pracy w Łodzi
2. Prof. dr hab. n. med. Alicja Bortkiewicz
– Instytut Medycyny Pracy w Łodzi
3. Dr hab. n. med. Aleksandra Gaworska-Krzemińska
– Gdański Uniwersytet Medyczny
4. Dr n. med. Jacek Parszuto
– Wojewódzki Ośrodek Medycyny Pracy w Gdańsku
5. Lek. Paweł Wdówik
– Konsultant Krajowy Medycyny Pracy
Komitet Organizacyjny:
1. mgr Anna Raj – Przewodnicząca Komitetu
– Wojewódzki Ośrodek Medycyny Pracy w Gdańsku
2. mgr Anna Czarnecka
– Przewodnicząca Okręgowej Rady Pielęgniarek i Położnych w Gdańsku
3. mgr Hanna Marciniec
– Komisja ds. Pielęgniarstwa Ochrony Zdrowia Pracujących OIPiP
w Gdańsku
4. mgr Renata Stróżańska
w Gdańsku
5. mgr Magda Rychlicka-Tomczyk
w Gdańsku
6. pielęgniarka specjalista Józefa Konwińska
w Gdańsku
7. pielęgniarka specjalista Anna Michalak
w Gdańsku
8. pielęgniarka specjalista Alicja Płoszyńska
w Gdańsku
Gdańsk, 27-29.04.2016 r.
5
Patronat honorowy
Wojewoda Pomorski Dariusz Drelich
Marszałek Województwa Pomorskiego Mieczysław Struk
Prezes Naczelnej Rady Pielęgniarek i Położnych Zofia Małas
Naczelna Rada Pielęgniarek i Położnych
Patronat Medialny
Portal Medycyna Pracy
Magazyn Pielęgniarki i Położnej
6
Program VI Krajowej Konferencji Pielęgniarek Medycyny Pracy
pt. „Kształtowanie Zdrowia Pracujących – Udział Pielęgniarek”
Środa 27.04.2016 rok
12.00 – 12.10
12.10 – 12.30
12.30 – 12.50
12.50 – 13.00
13.00 – 13.45
Otwarcie konferencji
wystąpienia zaproszonych gości
wykład inauguracyjny „Praktyczne aspekty pracy
pielęgniarek służby medycyny pracy.” – Zofia Małas
Prezes NRPIP
INTER POLSKA – sponsor
obiad
I sesja
„Uwarunkowania organizacyjne i merytoryczne realizowania opieki
profilaktycznej nad pracującymi”
13.50 – 14.00
14.00 – 14.20
14.20 – 14.40
14.40 – 15.00
15.00 – 15.20
„4 ważne rzeczy, które pomogą przeprowadzić
pielęgniarki suchą stopą przez zmiany w ochronie
zdrowia.… i w dodatku zrobią to przyjemnie.” – Robert
Gromada, IQ Pharma S.A. – sponsor
„Służba medycyny pracy w systemie ochrony zdrowia
pracujących – zakres pożądanych zmian” – lek Paweł
Wdówik Krajowy Konsultant Medycyny Pracy
„Stan zdrowia pracujących pielęgniarek w Polsce.”
– dr hab. n. med. Aleksandra Gaworska-Krzemińska,
Gdański Uniwersytet Medyczny
„Pielęgniarka medycyny pracy wobec współczesnych
wyzwań ochrony zdrowia pracujących.” – prof. dr hab.
n. med. Jolanta Walusiak-Skorupa, Instytut Medycyny
Pracy Łódź
„Medycyna pracy w Polsce – rzeczywistość
i oczekiwania.” – dr n. med. Jacek Parszuto, Wojewódzki
Ośrodek Medycyny Pracy w Gdańsku
Gdańsk, 27-29.04.2016 r.
7
15.20 – 15.40
15.40 – 15.50
15.50 – 16.20
„Organizacja pierwszej pomocy przedmedycznej na
przykładzie działań wdrożonych w jednym z dużych
zakładów pracy” – dr n.med. Marcin Rybacki, Instytut
Medycyny Pracy Łódź
Cezal Bydgoszcz – sponsor
przerwa kawowa
II sesja
„Problemy zdrowotne podopiecznych.”
16.20 – 16.30
16.30 – 16.50
16.50 – 17.10
17.10 – 17.30
17.30 – 17.50
19.00 – 24.00
8
„Nowoczesne metody rehabilitacji.” – Paweł Madeyski,
Kierownik rehabilitacji Centrum RehabilitacyjnoRekreacyjne „Dobry Brat” Osiek
„Pozasłuchowe skutki działania hałasu.” – prof. dr n.
med. Alicja Bortkiewicz, Instytut Medycyny Pracy Łódź
„Obturacyjny bezdech senny a bezpieczeństwo
kierowania pojazdem.” – dr n. med. Jadwiga Siedlecka,
Instytut Medycyny Pracy Łódź
„Zawał mięśnia sercowego a powrót do pracy.” – dr n.
med. Elżbieta Gadzicka, Instytut Medycyny Pracy Łódź
„Opieka profilaktyczna nad pracownikiem chorym na
cukrzyce.” – lek. Katarzyna Lewosiuk, Wojewódzki
Ośrodek Medycyny Pracy w Gdańsku
uroczysta kolacja
Czwartek 28.04.2016 rok
III sesja
„Działania profilaktyczne na rzecz poprawy zdrowia pracujących.”
09.00 – 09.10
09.10 – 09.30
09.30 – 09.50
09.50 – 10.10
10.10 – 10.30
10.30 – 10.50
Prezentacja e-learningu antymobbingowego – ODiTK
Gdańsk
„Zespoły bólowe kręgosłupa u pracowników
biurowych – ocena efektów podejmowanych działań
profilaktycznych.” – dr n. med. Tomasz Gajewski,
Wojewódzki Ośrodek Medycyny Pracy w Gorzowie
Wielkopolskim
„Przeciwdziałanie mobbingowi w pracy.” – Grzegorz
Ilnicki ODiTK Gdańsk
„Rozwiązywanie konfliktów w miejscu pracy.” – Karina
Wiszniewska-Wąsik, ODiTK Gdańsk
„Badanie poziomu skuteczności działań realizowanych
w ramach profilaktyki wypalenia zawodowego.” – mgr
Małgorzata Moczulska, Psychoplastykon Gdynia
Przerwa kawowa
IV sesja
„Działania profilaktyczne na rzecz poprawy zdrowia pracujących. cd.”
10.50 – 11.00
11.00 – 11.20
Kształcenie podyplomowe pielęgniarek i położnych –
KORA C.Sz. Sopot – sponsor
„Współpraca działu BHP z pielęgniarką smp.” – mgr
Magda Rychlicka, pielęgniarka specjalista w ochronie
zdrowia pracujących, Gdańsk
Gdańsk, 27-29.04.2016 r.
9
11.20 – 11.40
11.40 – 12.00
12.00 – 12.20
12.20 – 12.40
12.40 – 12.50
13.00
14.00
15.00 – 20.00
20.00
10
„Środowisko zawodowe a wiedza o stylu życia
pracowników Gdańskiej Stoczni „Remontowa”
w świetle programu promocji zdrowia.” – mgr Renata
Stróżańska pielęgniarka specjalista w ochronie zdrowia
pracujących, Wojewódzki Ośrodek Medycyny Pracy
w Gdańsku
„Opieka profilaktyczna nad pracującymi na przykładzie
współpracy pomiędzy ośrodkiem medycyny pracy
a zakładem przemysłu ciężkiego.” – Krzysztof Filip,
Kierownik działu BHP Gdańskiej Stoczni „Remontowa”
„Rola pielęgniarki medycyny pracy w promocji zdrowia
i edukacji zdrowotnej. Badania własne.” – mgr Elżbieta
Wójtowicz pielęgniarka specjalista w ochronie zdrowia
pracujących Wojewódzki Ośrodek Medycyny Pracy
w Gdańsku
Rola pielęgniarki służby medycyny pracy w ograniczaniu
negatywnych
skutków
narażenia
zawodowego
i kształtowaniu postaw prozdrowotnych w aspekcie
funkcjonowania programu AMIANTUS.” – lek Dorota
Całus-Kania, Wojewódzki Ośrodek Medycyny Pracy
w Gdańsku
„Terminarz Medyczny Nurseum czyli jak usprawnić
pracę Pielęgniarki Medycyny Pracy” – Arkadiusz
Bieniek, Norbert Krasnodębski, NURSEUM sp. z o.o.
obiad
wyjazd do Szymbarka
zwiedzanie skansenu, biesiada kaszubska
wyjazd z Szymbarka do Gdańska
Piątek 29.04.2016 rok
V sesja
„Praktyka zawodowa pielęgniarki służby medycyny pracy.”
09.00 – 09.20
09.20 – 09.40
09.40 – 10.20
10.20 – 10.40
10.40 – 11.10
„Prawne i etyczne aspekty pracy pielęgniarek smp.”
– dr n. med. Grażyna Rogala-Pawelczyk – Naczelny
Rzecznik Odpowiedzialności Zawodowej Pielęgniarek
i Położnych, Uniwersytet Medyczny w Lublinie
„Reaktywne i proaktywne podejście do zapobiegania
zdarzeniom niepożądanym w systemie opieki
zdrowotnej” dr n. med. Janusz Pokorski, Joanna
Pokorska, Uniwersytet Jagielloński Kraków
„Żeby się chciało chcieć, motywacja motor czy paliwo
życia.” – mgr Marzena Anna Grochowska, Trener GET
CHOICE Innowacyjne Wsparcie Biznesu
„Komunikacja z trudnym pacjentem.” – Dorota Kabat,
ODiTK Gdańsk
przerwa kawowa
VI sesja
„Praktyka zawodowa pielęgniarki służby medycyny pracy.”
11.10 – 11.30
11.30 – 11.50
„Działania na rzecz poprawy bezpieczeństwa pracy
w zakładzie ORAS Olesno – pierwsza pomoc.” – Jolanta
Wiendlocha pielęgniarka specjalista w ochronie zdrowia
pracujących, ORAS Olesno
„Ile medycyny pracy w codziennych zadaniach
zawodowych pielęgniarek medycyny pracy?” – Elżbieta
Gertner specjalista pielęgniarstwa w ochronie zdrowia
pracujących WOMP CP-L w Łodzi
Gdańsk, 27-29.04.2016 r.
11
11.50 – 12.10
12.10 – 12.30
12.30 – 13.00
13.00
12
„Udział pielęgniarki służby medycyny pracy
w badaniach i programach profilaktycznych na
przykładzie Wojewódzkiego Ośrodka Medycyny
Pracy w Rzeszowie.” – mgr Grażyna Gaj specjalista
pielęgniarstwa w ochronie zdrowia pracujących,
mgr Karolina Smoszna Promotor Zdrowia, WOMP
w Rzeszowie
„Rola pielęgniarki smp. w działaniach prozdrowotnych
na rzecz pracujących.„ – mgr Anna Raj specjalista
pielęgniarstwa medycyny pracy, Wojewódzki Ośrodek
Medycyny Pracy w Gdańsku
zakończenie konferencji
obiad
Służba medycyny pracy w systemie ochrony zdrowia
pracujących – zakres pożądanych zmian
Paweł Wdówik – Konsultant Krajowy Medycyny Pracy
Od ponad 10 lat eksperci związani z systemem ochrony zdrowia pracujących wskazują na
konieczność wprowadzenia zmian. Już w 2004 roku w ramach projektu MATRA – Redefinicja odpowiedzialności Ministra Zdrowia za opiekę zdrowotną nad pracującymi w Polsce, przy współudziale ekspertów z krajów UE, zdefiniowano kierunki zmian w systemie
służby medycyny pracy i ochronie zdrowia pracujących. Także w raporcie przygotowanym
w 2012 roku w ramach współpracy między Ministerstwem Zdrowia a Europejskim Biurem Regionalnym WHO obejmującym ocenę i zalecenia dotyczące wzmocnienia stanowiska i roli zarządczej Ministerstwa Zdrowia w działaniach związanych z poprawą promocji
zdrowia w miejscu pracy w Polsce wskazano szereg niezbędnych działań w celu zwiększenia efektywności opieki zdrowotnej nad pracującymi.
System służby medycyny pracy powołany do sprawowania opieki profilaktycznej jest zasadniczo kształtowany dwoma ustawami wraz z aktami wykonawczymi. Z jednej strony
Kodeks pracy, który nakłada na pracodawców obowiązek finansowania badań profilaktycznych a na pracowników obowiązek poddania się tym badaniom z drugiej strony ustawę o służbie medycyny pracy (smp), w której zapisano strukturę służby medycyny pracy,
kompetencję i częściowo zasady realizowania opieki profilaktycznej. W świadczeniach
realizowanych w ramach tej opieki zdecydowanie dominują badania profilaktyczne co jest
całkiem zrozumiałe biorąc pod uwagę przepisy Kodeksu pracy. W wyżej wymienionych
przepisach zapisano bezpośrednie związki jednostek podstawowych służby medycyny
pracy z zakładami pracy, poprzez zapisy art. 12 ustawy o smp, który nakłada obowiązek
pisemnej umowy wiążącej obie strony wraz z zakresem minimalnych świadczeń i rozporządzenia wykonawczego do Kodeksu pracy, które z kolei wskazuje na możliwość wizytowania stanowisk pracy. Jednak wizytowanie stanowisk pracy, działalność doradcza,
czy realizowanie promocji zdrowia (dowiedziony skuteczny element opieki poprawiający
zdrowie pracowników) wiąże się z dodatkowymi obciążeniami dla pracodawców, których
zdecydowana większość nie chce ponosić. Dodatkowym problemem jest zróżnicowanie
wielkości zakładów pracy co z kolei wpływa na możliwość wdrażania kompleksowych
działań np. kooperacji lekarzy i pracowników BHP w ocenie ryzyka zawodowego. Faktyczne interdyscyplinarne sprawowanie opieki obejmującej także możliwość doboru/dostosowania stanowiska pracy do możliwości pracownika po uprzednim badaniu i analizie
stanu zdrowia z uwzględnieniem ograniczeń funkcji organizmu wynikających z wieku
Gdańsk, 27-29.04.2016 r.
13
i niepełnosprawności jest jednym z kierunków w jakim powinny zmierzać zmiany w systemie.
W referacie zostaną przedstawione koncepcje zmian w systemie ochrony zdrowia pracujących w kontekście wyzwań przed jakimi stoi służba medycyny pracy.
14
Stan zdrowia pracujących pielęgniarek w Polsce
dr hab. n. med. Aleksandra Gaworska-Krzemińska
Gdański Uniwersytet Medyczny
Streszczenie
Wstęp. Praca w systemie zmianowym może mieć różny charakter, model organizacyjny
i zakres czasowy. W sektorze ochrony zdrowia na całym świecie niezbędnym jest zorganizowanie systemu pracy ciągłej ze względu na potrzeby społeczne. Grupą zawodową, która
w największej liczbie realizuje świadczenia całodobowe są pielęgniarki. Jednak rozwiązania organizacyjne w zakresie systemu zmianowego różnią się pomiędzy poszczególnymi krajami. Istotnym gwarantem bezpiecznych warunków pracy jest pełna wiedza, co do
występujących zagrożeń, czy ryzyka związanego z ich negatywnym oddziaływaniem na
organizm pracownika oraz sposobów zapobiegania.
Cel. Celem badań była ocena wpływu pracy zmianowej na skutki zdrowotne i społeczne
polskich pielęgniarek z uwzględnieniem czynników indywidualnych i osobowościowych.
Materiał i metody. Do badań zakwalifikowano 2032 pielęgniarek z terenu całej Polski,
badania trwały od kwietnia 2012 roku do czerwca 2013 roku. Na realizację badań uzyskano zgodę Niezależnej Komisji Bioetycznej ds. Badań Naukowych Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego nr NKBBN/83/2012. Grupa badana liczyła 2031 osób. Materiał
badawczy został zebrany w oparciu o metodę sondażu diagnostycznego za pomocą techniki ankietowej w bezpośrednim kontakcie z badaczem. Narzędzia badawcze zostały oparte
o Standard Shiftwork Index (SSI, Standaryzowany Indeks Pracy Zmianowej). Wszystkie
obliczenia statystyczne zostały przeprowadzone przy użyciu pakietu statystycznego StatSoft. Inc. (2011). STATISTICA version 10.0. Za poziom istotności dla weryfikowanych
hipotez przyjęto p ≤ 0.05.
Wyniki i wnioski. Uzyskane wyniki badań potwierdziły wpływ pracy zmianowej ze zmianą nocną wśród pielęgniarek na gorsze skutki w zakresie zdrowia fizycznego: więcej problemów ze strony układu pokarmowego, zwiększone występowanie schorzeń szczególnie
bólów kręgosłupa, zwiększone zażywanie leków (najwięcej p/bólowych), zwiększone picie kawy, bardziej nieregularny cykl menstruacyjny, obniżona jakość snu; a także w gorsze
wyniki w zakresie problemów psychicznych. Udowodniono również statystycznie istotny
wpływ pracy zmianowej na skutki społeczne w zakresie: obniżonego zadowolenia z czasu
jaki pozostaje poza pracą na kontakty z bliskimi i życie kulturalno-społeczne. W opinii
Gdańsk, 27-29.04.2016 r.
15
badanej grupy ten system pracy przeszkadza w aktywności społecznej i domowej oraz
jest przyczyną większych problemów z życiem towarzyskim, domowym, wykonywaniem
pracy oraz wpływa na gorsze relacje z partnerem.
Wśród czynników indywidualnych wpływających na skutki zdrowotne i społeczne najistotniejszymi okazały się problemy organizacyjne, większa częstość wprowadzania zmian
w grafiku, nieregularny model pracy, większa liczba niepłatnych godzin nadliczbowych,
dłuższy czas dojazdu do i z pracy oraz negatywny stosunek partnera do pracy zmianowej.
16
Pielęgniarka medycyny pracy wobec współczesnych
wyzwań ochrony zdrowia pracujących
Prof. dr hab. med. Jolanta Walusiak-Skorupa
Klinika Chorób Zawodowych i Zdrowia Środowiskowego,
Instytut Medycyny Pracy im. prof. dr J. Nofera, ul. św. Teresy 8, 91-348 Łódź
Służbę medycyny pracy (smp) powołano w celu ochrony zdrowia pracujących przed
wpływem niekorzystnych warunków środowiska pracy i sposobem jej wykonywania oraz
sprawowania profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracującymi, w tym kontroli zdrowia pracujących. Niestety, w Polsce, pomimo szerokiego wachlarza zadań przypisanych
służbie medycyny pracy, sprawowanie opieki profilaktycznej sprowadza się najczęściej
do przeprowadzania badań profilaktycznych, co jest wymuszone przepisami zawartymi
w Kodeksie pracy.
Obecna forma omawianych badań, ze względu na ich zakres, jak i konsekwencje, jakie
niosą za sobą – przynajmniej w niektórych przypadkach – wydawane na ich podstawie
orzeczenia, budzi wiele kontrowersji. Spośród najważniejszych problemów, zgłaszanych
zarówno przez pacjentów jak i lekarzy należy wskazać ograniczoną wartość badania –
pacjent nie jest zainteresowany ujawnianiem swoich dolegliwości z obawy, że mogą one
rzutować na treść wydanego orzeczenia i tym samym uniemożliwić mu podjęcie bądź kontynuację pracy oraz brak podejmowania jakichkolwiek działań nakierowanych na profilaktykę i promocję zdrowia.
Celem ochrony zdrowia osób pracujących powinno być promowanie i utrzymywanie
najwyższego poziomu sprawności psychicznej, fizycznej i dobrego samopoczucia
u pracowników wszystkich zawodów w trakcie całego czasu aktywności zawodowej,
a przedmiotem zainteresowania troska o całkowite zdrowie u wszystkich pracujących
we wszystkich zawodach. System opieki profilaktycznej powinien uwzględniać wszelkie aspekty zdrowia pracownika, a więc m.in. wczesne wykrywanie chorób, profilaktykę
chorób cywilizacyjnych i działania wspierające zdrowe i aktywne starzenie się oraz rehabilitację medyczną. Charakter badań profilaktycznych powinien być ukierunkowany na
całokształt zdrowia pracownika ze szczególnym uwzględnieniem chorób cywilizacyjnych,
a nie tylko na aspekty zdrowia związane z pracą i prewencję wypadków przy pracy.
Służba medycyny pracy powinna być traktowana jako faktyczny partner pracownika, pracodawcy i innych podmiotów zaangażowanych w ochronę zdrowia pracujących, dostar-
Gdańsk, 27-29.04.2016 r.
17
czający aktualną wiedzę i najlepsze rozwiązania praktyczne w celu optymalizacji zdrowia
i dobrego samopoczucia pracowników oraz utrzymania aktywności zawodowej.
Jednocześnie należy pamiętać o tym, że zadania służby medycyny pracy powinny być
realizowane przez wielodyscyplinarne zespoły, w skład których wchodzą lekarze, pielęgniarki, psycholodzy, inne osoby o kwalifikacjach zawodowych niezbędnych do wykonywania wielodyscyplinarnych zadań tej służby (np. doradca zawodowy, inżynier bezpieczeństwa, ergonomista, fizjoterapeuta etc.). W związku z tym pielęgniarki mogą mieć
istotny wkład w osiągnięcie tych celów, działając samodzielnie lub jako część wielodyscyplinarnej służby zdrowia pracujących. W Europie, w ciągu ostatnich 20 lat, obserwuje się
trend odchodzenia od roli pielęgniarki będącej asystentką lekarza w kierunku sytuacji, gdy
pielęgniarka pracuje jako niezależny, samodzielny specjalista, który jest odpowiedzialny
za swoją praktykę. Niemniej jednak współpraca pomiędzy pielęgniarką zdrowia pracujących i lekarzem ochrony zdrowia pracujących jest sprawą kluczową, opierającą się na ich
medycznym wykształceniu. Sytuacja taka nie uniemożliwia pielęgniarce pracy w ramach
wielodyscyplinarnego zespołu, lecz raczej wzmacnia jej rolę w zespole wśród innych profesjonalistów, którzy są również odpowiedzialni za swoją praktykę zawodową.
Z powodu swojego, często codziennego, bezpośredniego kontaktu z pracownikami, pielęgniarki są pierwszymi osobami, do których pracownicy zgłaszają się ze swoimi problemami lub pytaniami związanymi ze zdrowiem.
Zadania realizowane przez pielęgniarki służby medycyny pracy samodzielnie to:
− nadzór nad higienicznymi warunkami pracy i ich ocena – poprzez wizytacje stanowisk pracy;
− współudział w rozpoznawaniu i ocenie czynników występujących w środowisku pracy;
− współudział w rozpoznawaniu i ocenie ryzyka zawodowego w miejscu pracy;
− rejestrowanie i przechowywanie wyników badań (pomiarów) czynników szkodliwych;
− informowanie pracowników o możliwościach i sposobach zmniejszania ryzyka zawodowego;
− prowadzenie szkoleń w tym zakresie;
− kontrola realizacji zaleceń stosowania przez pracowników środków ochrony indywidualnej;
− ocena przestrzegania przepisów prawa pracy, dotyczących ochrony zdrowia pracowników (kobiet, młodocianych, niepełnosprawnych, przewlekle chorych);
− sprawowanie czynnej opieki pielęgniarskiej i wdrażanie zasad profilaktyki zdrowotnej
u pracowników należących do grup szczególnego ryzyka;
− informowanie pracowników i pracodawców o możliwościach wystąpienia niekorzystnych skutków zdrowotnych będących jego następstwem;
− gromadzenie, przechowywanie i przetwarzanie informacji (dokumentacji) osób objętych profilaktyczną opieka zdrowotną oraz innej dokumentacji związanej z ochroną
zdrowia (np. rejestr wypadków, zachorowań i podejrzeń o zachorowania na choroby
zawodowe);
18
−
−
−
−
organizowanie i udzielanie pierwszej pomocy przedmedycznej w nagłych zachorowaniach i wypadkach;
opracowywanie zasad i instrukcji dotyczących organizacji i sposobu udzielania pierwszej pomocy;
doradztwo i pomoc pracodawcom i pracownikom w rozwiązywaniu ich problemów
zdrowotnych;
inicjowanie działań prozdrowotnych na rzecz podopiecznych - współtworzenie i wdrażanie programów promocji zdrowia w miejscu pracy.
Z kolei zadania realizowane we współpracy z lekarzem to:
− współudział w wykonywaniu badań profilaktycznych – organizowanie, koordynacja
badań (opracowywanie harmonogramu badań, uzgadnianie terminów badań i konsultacji specjalistycznych);
− przeprowadzanie wywiadu zawodowego, dotyczącego sytuacji zdrowotno-społecznej pracownika;
− samodzielnie wykonywanie niektórych badań: pomiar masy ciała, wzrostu, tętna, ciśnienia, temperatury, słuchu, ostrości wzroku, spirometryczne, ekg, termometria skórna, próba oziębienia, pobieranie materiału biologicznego do badania itp.;
− prowadzenie czynnego poradnictwa;
− wykonywanie, u osób pracujących, narażonych na działanie czynników biologicznych, szczepień ochronnych, zapobiegających szerzeniu się chorób zakaźnych;
− prowadzenie analizy stanu zdrowia pracowników;
− opracowywanie wniosków, sprawozdań nt. stanu zdrowia pracowników;
− kontrolowanie realizacji zaleceń lekarskich, dotyczących zmiany miejsca i warunków pracy;
− udział w pracach komisji bhp.
Szczególnie istotną rolą pełnią pielęgniarki służby medycyny pracy zatrudnione w wojewódzkich ośrodkach medycyny pracy – ze względu na ich nadrzędną rolę w stosunku do
jednostek podstawowych. Zadania pielęgniarki w jednostce wojewódzkiej obejmują:
− konsultacje dla pielęgniarek podstawowych jednostek medycyny pracy, w tym:
• opracowywanie standardów postępowania pielęgniarskiego w ochronie zdrowia
pracujących;
• zakresu kompetencji pielęgniarek służby medycyny pracy;
• pomoc w przygotowaniu oferty i zawarciu umowy kontraktowej indywidualnej
lub grupowej na świadczenia pielęgniarskie w ochronie zdrowia pracujących;
− wykonywanie kontroli działalności pielęgniarek w podstawowych jednostkach służby
medycyny pracy i realizujących zadania poza zakładami opieki zdrowotnej;
− prowadzenie doskonalenie zawodowego pielęgniarek z zakresu medycyny pracy;
− prowadzenie szkoleń dotyczących udzielania pierwszej pomocy w nagłych wypadkach i zachorowaniach;
− programowanie i realizacja działań z zakresu profilaktyki i promocji zdrowia;
Gdańsk, 27-29.04.2016 r.
19
−
−
−
−
prowadzenie rejestrów zgłoszeń pielęgniarek realizujących zadania z zakresu smp;
przyjmowanie, gromadzenie, przechowywanie i przetwarzanie dokumentacji służby medycyny pracy, przekazanej w związku z likwidacją jednostek organizacyjnych tej służby;
gromadzenie, przechowywanie i przetwarzanie informacji zawartych w rejestrach,
oraz dokumentacji z kontroli jednostek podstawowych służby medycyny pracy zarejestrowanych na terenie województwa;
współdziałanie w organizacji okresowych badań lekarskich realizowanych w trybie
art. 229 § 5 Kodeksu pracy, w przypadku gdy podmiot, który zatrudniał pracownika,
uległ likwidacji, w tym również badań profilaktycznych pracowników i byłych pracowników narażonych na azbest.
Inicjatywa objęcia działaniami prozdrowotnymi części populacji (pracującej) ma istotne
znaczenie w skali ogólnospołecznej i znajduje głębokie uzasadnienie nie tylko z punktu
widzenia epidemiologicznego, ale również społeczno–demograficznego. System ochrony
zdrowia pracujących ma w obecnym stanie prawnym charakter obligatoryjny i dotyczy
wszystkich osób zatrudnionych, co rozwiązuje w sposób automatyczny problem rekrutacji
pacjentów do badań i zapewnia kompleksowość wdrażanych działań prozdrowotnych –
lekarz wykonujący obowiązkowe badania pracowników i towarzysząca mu coraz najczęściej pielęgniarka są w większości przypadków jedynymi profesjonalistami medycznymi,
z którymi osoby czujące się „zdrowo” mają regularny kontakt.
Codzienne doświadczenia pokazują, że już dziś w bardzo wielu przypadkach wykonywane
badania profilaktyczne pracowników umożliwiają wykrycie groźnych, ale na razie bezobjawowych chorób (m.in. takich jak cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, POCHP, choroby nerek)
i podjęcie właściwego leczenia, zanim doszło w organizmie do nieodwracalnych zmian.
Właściwe ukierunkowanie planowanych działań prozdrowotnych i ich usytuowanie w istniejącym już i sprawnie funkcjonującym systemie, pozwoli na bardziej efektywne zagospodarowanie środków przeznaczonych na profilaktykę chorób o znaczeniu społecznym
i w przypadku wielu chorych da szansę na wykrycie subklinicznych objawów rozwijającej
się choroby, która w dalszym swoim przebiegu doprowadzić może do poważnych konsekwencji zdrowotnych oraz na podjęcie właściwej terapii. W obecnym systemie zakres
badań diagnostycznych w ramach badań wstępnych i okresowych jest ograniczony. Umożliwienie poszerzenia tego zakresu o dodatkowe badania diagnostyczne (spoczynkowe badanie EKG, badanie poziomu glukozy, cholesterolu, morfologii oraz badanie moczu czy
dodatkowy panel badań dla palaczy tytoniu) byłoby znakomitą okazją do wczesnego wykrywania chorób, wdrażania działań profilaktycznych i przyczyniłoby się do zmniejszenia
absencji chorobowej, a w dalszej perspektywie przedwczesnej utraty zdolności do pracy. Co więcej, jest to również doskonała okazja do przeprowadzenia edukacji zdrowotnej
przez pielęgniarkę smp.
20
Medycyna Pracy w Polsce – rzeczywistość i oczekiwania
dr n.med. Jacek Parszuto, Wojewódzki Ośrodek Medycyny Pracy w Gdańsku
Wprowadzenie: Działania służby medycyny pracy oparte są na zapisach przepisów zawartych w licznych aktach prawnych związanych z ochroną zdrowia pracujących. Po 18
latach obowiązywania ustawy o służbie medycyny pracy podjęto ponowną próbę oceny realizacji zadań wynikających z jej artykułu 12. Jednocześnie wskazano przykład oczekiwań
ze strony „państwa” i społeczeństwa co do roli medycyny pracy jaką mogłaby odgrywać
w systemie ochrony zdrowia w Polsce,
Cel: Celem pracy jest ocena stopnia realizacji zapisów ustawy o służbie medycyny pracy w poszczególnych województwach oraz wskazanie przykładu potencjalnych obszarów
działania służby medycyny pracy, które w chwili obecnej nie są wykorzystywane.
Materiały i metody: Analizie poddano dane statystyczne dotyczące liczby umów na objęcie profilaktyczną opieką zdrowotną pracowników, liczby podmiotów gospodarczych płatników składek ubezpieczenia zdrowotnego. Dane te uzyskano z Instytutu Medycyny
Pracy w Łodzi, wojewódzkich ośrodków medycyny pracy oraz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Przeanalizowano oczekiwania w stosunku do działań smp na podstawie cyklu
Konferencji Samorządowych „Zdrowy powrót do pracy. Rola aktywnych instytucji publicznych”
Wyniki: Dla potrzeb pracy zastosowano wskaźnik objęcia umowami (WOU). Wskaźnik
ten określa odsetek pracodawców wypełniających obowiązek posiadania umowy z podstawową jednostką medycyny pracy. Na podstawie danych stwierdzono, że w zakresie
wskaźnika WOU zachodzą znaczące różnice między poszczególnymi województwami.
Najwyższy wskaźnik występuje w województwie pomorskim i wynosi 88,6%, a najniższy
w województwie mazowieckim, gdzie wynosi 13,4%. Średni wskaźnik WOU dla wszystkich województw w Polsce wynosi ok. 44%.
Wnioski: Na podstawie przedstawionych danych należy stwierdzić, że stopień realizacji
zapisów artykułu 12 Ustawy o służbie medycyny pracy jest różny w poszczególnych województwach i należy ocenić go jako niewystarczający. Nowelizacja ustawy wprowadzająca
zapis o pisemnych umowach dokonana w 2008 roku nie przyniosła satysfakcjonujących
rezultatów pomimo wprowadzenia jednoznacznych zapisów dotyczących formy pisemnej
umowy. Z uzyskanych danych wynika, że w dalszym ciągu prawdopodobnie większość
badań profilaktycznych wykonywanych w Polsce odbywa się z naruszeniem przepisów
Gdańsk, 27-29.04.2016 r.
21
ustawy o służbie medycyny pracy. Jednocześnie oczekiwania w stosunku do medycyny
pracy rosną zarówno ze strony struktur państwa, jak i społeczeństwa. Prawidłową realizację
zadań służby medycyny pracy, spełniająca oczekiwania społeczne mogą zagwarantować
jedynie zmiany w obowiązujących przepisach dotyczących ochrony zdrowia pracujących.
Słowa kluczowe: służba medycyny pracy, profilaktyczne badania pracowników, powroty
do pracy
22
Organizacja pierwszej pomocy przedmedycznej na
przykładzie działań wdrożonych w jednym z dużych
zakładów pracy
dr n. med. Marcin Rybacki
Instytut Medycyny Pracy im. Prof. dr J. Nofera, ul. św. Teresy 8 91-348 Łódź
1
Zgodnie z artykułem 209 Kodeksu pracy pracodawca jest obowiązany do zapewnienia
środków niezbędnych do udzielania pierwszej pomocy w nagłych wypadkach, zwalczania
pożarów i ewakuacji pracowników, wyznaczenia pracowników do udzielania pierwszej
pomocy i wykonywania działań w zakresie zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników, a także do zapewnienia łączności ze służbami zewnętrznymi wyspecjalizowanymi
w szczególności w zakresie udzielania pierwszej pomocy w nagłych wypadkach, ratownictwa medycznego oraz ochrony przeciwpożarowej. Pracodawca opracowując służące
powyższym zadaniom procedury może skorzystać z pomocy jednostek pełniących zadania
służby medycyny pracy, gdyż zgodnie z przepisami prawa służba medycyny pracy jest
właściwa do realizowania zadań m. in. z zakresu organizowania i udzielania pierwszej
pomocy medycznej w nagłych zachorowaniach i wypadkach, które wystąpiły w miejscu
pracy, a także do inicjowania działań pracodawców na rzecz ochrony zdrowia pracowników i udzielania pomocy w ich realizacji w zakresie organizowania pierwszej pomocy
przedmedycznej.
W referacie zostaną przedstawione przykładowe rozwiązania organizacji udzielania pierwszej pomocy przedmedycznej w nagłych wypadkach, wprowadzone w jednym z dużych
zakładów pracy w Łodzi.
Gdańsk, 27-29.04.2016 r.
23
Pozasłuchowe skutki działania hałasu
Alicja Bortkiewicz1, Norman Czaja2, Wiesław Szymczak3
Instytut Medycyny Pracy im. Prof. dra Jerzego Nofera
2
NZOZ „Mój Lekarz” s.c., Brodnica
3
Uniwersytet Łódzki, Instytut Psychologii
1
Problem skutków zdrowotnych hałasu jest bardzo istotny, gdyż w Polsce ok. 248 tys. osób
jest zatrudnionych w narażeniu na hałas o poziomie >85 dB(A), a 375 tys. w narażeniu na
hałas 80-85 dB(A). Około 45/1000 pracowników narażonych jest na hałas ponadnormatywny. Co trzeci Polak jest zagrożony szkodliwym działaniem hałasu, a 13% ma problemy
zdrowotne spowodowane hałasem. W Europie 25-30 mln ludzi jest zatrudnionych w warunkach hałasu stwarzających ryzyko trwałego uszkodzenia słuchu.
Hałas zawodowy o bardzo wysokich poziomach występuje w wielu gałęziach przemysłu:
przemysł ciężki 90-134 dB(A), przemysł maszynowy 92-125 dB(A), przemysł lekki 90114 dB(A), budownictwo i przemysł materiałów budowlanych 91-119 dB(A), przemysł
chemiczny 90-130 dB(A). Natężenie hałasu w środowisku pracy musi być kontrolowane
zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 5 sierpnia 2005 r.
Negatywne oddziaływanie hałasu na organizm człowieka jest utożsamiane przede wszystkim z bezpośrednim działaniem na narząd słuchu. Szkodliwość hałasu zależy od poziomu
ciśnienia akustycznego oraz czasu trwania narażenia, czyli tzw. „dawki” hałasu. Reakcją
obronną organizmu na nadmierny hałas jest czasowe przesunięcie progu słyszenia, które
ustępuje po upływie określonego czasu. Trwałe przesunięcie progu słyszenia jest nieodwracalne i wynika z wywołanych hałasem zmian w uchu środkowym i wewnętrznym,
które są narządami krytycznymi. Uszkodzenie słuchu (upośledzenie sprawności słuchu,
uszkodzenia anatomiczne) powoduje postępujący niedosłuch. Z tego względu hałas został
uznany za czynnik szkodliwy.
Ubytek słuchu związany z zawodową ekspozycją na hałas jest chorobą zawodową. W 2014
r. stanowił ok. 7,2 % wszystkich rozpoznanych chorób zawodowych w Polsce (wg danych
Centralnego Rejestru Chorób Zawodowych w Instytucie Medycyny Pracy w Łodzi). Gałęzie gospodarki o najwyższym w 2014 r. wskaźniku zapadalności na zawodowe uszkodzenie słuchu to: przetwórstwo przemysłowe (94 przypadki), górnictwo (36 przypadków),
budownictwo (14 przypadków), transport i gospodarka magazynowa (11 przypadków),
rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo (5 przypadków).
24
Jednak hałas, poza działaniem na narząd słuchu, jest przyczyną występowania pozasłuchowych zaburzeń zdrowia. Zaliczyć je można do dwóch kategorii: skutków psychologicznych
i fizjologicznych. Pierwsza grupa obejmuje zaburzenia procesów poznawczych, pamięciowych oraz trudności skupienia uwagi na wykonywanej pracy. Druga grupa obejmuje głównie zaburzenia ze strony układu sercowo-naczyniowego (zwężenie drobnych obwodowych
naczyń krwionośnych, zmniejszenie objętości wyrzutowej i minutowej serca, przy częstym
narażeniu na hałas – wzrost ciśnienia tętniczego), układ pokarmowy – sprzyja rozwojowi
choroby wrzodowej, układ wewnątrzwydzielniczy (ilościowe zmiany hormonalne), układ
nerwowy (np. zwrócono uwagę, że zaburzenia psychiczne występowały częściej u osób
mieszkających wzdłuż ruchliwej arterii komunikacyjnej, w porównaniu z mieszkańcami
innych rejonów miasta), psychikę. Doświadczalnie dowiedziono, że uchwytne zaburzenia
funkcji fizjologicznych występują już przy poziomie hałasu 75 dB(A). Przy poziomie hałasu 110-120 dB(A) mogą wystąpić silne reakcje tj. zaburzenia wzroku, równowagi, czucia.
Uważa się, że ekspozycja na hałas może spowodować skrócenie życia o 8-12 lat.
Pozasłuchowe skutki działania hałasu nie są uwzględnione w wykazie chorób zawodowych, nie podlegają więc procedurze ich rozpoznawania i zgłaszania.
Hałas o poziomach niższych od NDN jest traktowany jako czynnik uciążliwy w środowisku pracy i może mieć istotny wpływ na wydajność pracy i jakość realizowanych zadań,
gdyż: ogranicza zdolność koncentracji uwagi, obniża sprawność i chęć działania oraz wydajność pracy; utrudnia wykonywanie prac precyzyjnych i koncepcyjnych; utrudnia zrozumiałość mowy, utrudnia percepcję sygnałów ostrzegawczych, obniża sprawność uczenia
się, zwiększa ryzyko wypadków, powoduje wcześniejsze starzenie się organizmu. Wyniki
badań epidemiologicznych wskazują, że wśród pracowników eksponowanych w czasie
godzin pracy na hałas przekraczający 75 dB(A) wzrastają wskaźniki absencji chorobowej.
Stwierdzono, że mężczyźni eksponowani na średnie i wysokie poziomy hałasu istotnie
częściej ulegali wypadkom przy pracy i korzystali ze zwolnień lekarskich. W badaniach
przeprowadzonych w Brazylii na podstawie danych z 6-miesięcznej obserwacji wykazano,
że u pracowników zawsze eksponowanych na wysoki poziom hałasu ryzyko wypadku było
5-krotnie większe w porównaniu z osobami nie narażonymi na hałas. U osób narażonych
na hałas istotnie więcej było też wypadków śmiertelnych.
W badaniach prowadzonych w ramach „The Kuopio Ischemic Heart Disease Risk Factor
Study” wykazano, że ekspozycja na hałas jest czynnikiem ryzyka przedwczesnego zakończenia aktywności zawodowej z powodu ogólnego stanu zdrowia.
Gdańsk, 27-29.04.2016 r.
25
Obturacyjny bezdech senny
a bezpieczeństwo kierowania pojazdem
Siedlecka Jadwiga, Instytut Medycyny Pracy, Łódź
Zaburzenia snu pod postacią obturacyjnego bezdechu sennego (OBS) były jak dotąd niedodiagnozowane oraz niewystarczająco leczone w grupie kierowców. Jest to bardzo istotny problem, ponieważ liczne badania, prowadzone w wielu krajach w różnych grupach
kierowców, potwierdziły że osoby u których występują zaburzenia oddychania w czasie
snu powodują istotnie więcej wypadków komunikacyjnych niż osoby zdrowe. Wypadki te
są rezultatem zaśnięcia kierowcy w czasie prowadzenia pojazdu zarówno na dłuższych trasach, bardziej monotonnych, jak również w nasilonym ruchu miejskim. Zastosowanie leczenia metodą ciągłego dodatniego ciśnienia w drogach oddechowych (continuous positivea airways pressure – CPAP) zmniejsza współczynnik wypadkowości wśród kierowców.
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 23 grudnia 2015 r. zmieniające rozporządzenie
w sprawie badań lekarskich osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami
i kierowców (Dz. U. RP z dnia 29 grudnia 2015 r., Poz. 2247) wdraża postanowienia dyrektywy Komisji 2014/85/UE z dnia 1 lipca 2014 r. zmieniającej dyrektywę 2006/126/WE
Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie praw jazdy (Dz. Urz. UE L 194 z 02.07.2014,
str. 10). Na mocy tej dyrektywy obturacyjny bezdech podczas snu został uznany za jeden
z najważniejszych czynników ryzyka dla wypadków samochodowych. W związku z tym
w załączniku nr 2 do ww. rozporządzeniu określono „Szczegółowe warunki badania lekarskiego w zakresie obturacyjnego bezdechu podczas snu”. Stawia to przed medycyną pracy
nowe zadania, gdyż każdy kandydat na kierowcę i kierowca – u którego podejrzewa się
obturacyjny bezdech podczas snu w postaci umiarkowanej lub ciężkiej powinien być kierowany na specjalistyczne badanie lekarskie. Do czasu potwierdzenia lub wykluczenia powyższego rozpoznania można orzec istnienie przeciwwskazań zdrowotnych do kierowania
pojazdami. Potwierdzenie lub wykluczenie rozpoznania obturacyjnego bezdechu podczas
snu możliwe jest po przeprowadzeniu specjalistycznych badań snu. Złotym standardem
w diagnostyce jest wykonanie badania polisomnograficznego (PSG). Koszt badania polisomnograficznego jest dość wysoki, a czas oczekiwania na nie stosunkowo długi, gdyż tylko kilka ośrodków w kraju zajmuje się diagnostyką zaburzeń snu. W związku z tym można
oczekiwać, że w wielu przypadkach orzekanie o zdolności do prowadzenia pojazdów osób
z podejrzeniem tego schorzenia będzie utrudnione. Dlatego konieczne jest w medycynie
pracy prowadzenie badań ukierunkowanych na opracowanie szczegółowych standardów
postępowania w przypadku pacjenta z obturacyjnym bezdechem sennym.
26
Zawał mięśnia sercowego a powrót do pracy
Elżbieta Gadzicka1, Jadwiga Siedlecka1,Teresa Makowiec- Dąbrowska1, Piotr Viebig1,
Agata Szyjkowska1, Krzysztof Wranicz2, Ewa Trzos3, Małgorzata Kurpesa3, Zbigniew
Jóźwiak1, Marta Walczak1, Marcin Kosobudzki1, Wiesław Szymczak4, Alicja Bortkiewicz1
1
Instytut Medycyny Pracy Łódź, 2I Klinika Kardiologii Uniwersytetu Medycznego, Łódź
3
II Katedra i Klinika Kardiologii Uniwersytetu Medycznego, Łódź, 4Uniwersytet Łódzki,
Instytut Psychologii
Streszczenie
Choroby układu sercowo-naczyniowego są nadal jednym z głównych problemów zdrowotnych w Polsce i są odpowiedzialne za 46% zgonów Polaków, a w wieku aktywności
zawodowej (20-64 lata) stanowią aż 28%. Choroby serca i układu krążenia w tym zawał
mięśnia sercowego (MI) jest przyczyną około 40% przypadków niezdolności do pracy
orzekanych w Polsce. Dane literaturowe wskazują, że wśród osób, które podjęły pracę po
zawale zmniejsza się umieralność z powodu schorzeń układu krążenia, częstość ponownych incydentów wieńcowych oraz częstość występowania depresji. W USA około 60%
chorych po niepowikłanym zawale serca wraca do pracy w ciągu 1 miesiąca. Zgodnie
z wytycznymi VIII Światowego Kongresu Rehabilitacji pacjenci po MI, którym wykonano zabieg pomostowania aortalno-wieńcowego powinni powrócić do pracy w okresie
3 miesięcy, a po przezskórnej angioplastyce wieńcowej w okresie 4 tygodni. W Polsce
pracę po MI podejmuje tylko 50-60 % osób, a czas pozostawania poza pracą wynosi często 9 miesięcy. W Polsce brakuje danych na temat przyczyn, które powodują tak niekorzystną sytuację. W związku z tym podjęto badania, które pozwoliłyby ocenić przyczyny
długiego okresu pozostawania poza aktywnością zawodową osób po MI i małego odsetka
osób podejmujących pracę. Celem pracy było wyłonienie czynników, które mają wpływ
na kontynuację pracy po pierwszym zawale mięśnia sercowego. Z powodu pierwszego zawału mięśnia sercowego w dwóch klinikach kardiologicznych Uniwersytetu Medycznego
w Łodzi hospitalizowane były w okresie jednego roku 1053 osoby -- 692 mężczyzn (66%),
361 kobiet (34%). Do badania włączono 294 osoby, które pracowały do chwili wystąpienia
zawału-51 kobiet (17%) i 243 mężczyzn (83%). Do wszystkich tych osób wysłano ankiety dotyczące obecnego stanu zdrowia, klasycznych czynników ryzyka chorób sercowo-naczyniowych, stylu życia, rodzaju i charakteru podjętej pracy, czynników środowiska
pracy, oraz udziału w rehabilitacji. Otrzymano zwrot 150 ankiet, Z ankiet wynika, że do
pracy powróciło 77%osób. Średni wiek osób pracujących przed zawałem wynosił 52,6
±7,1 lata i był istotnie niższy od osób, które nie podjęły pracy 55,3±6,8. Badani powrócili
do pracy średnio po 6,6 miesiącach (0,5 – 48 miesięcy). Grupa osób, która powróciła/nie
Gdańsk, 27-29.04.2016 r.
27
powróciła do pracy nie różniła się pod względem wykształcenia, miejsca zamieszkania
(miasto, wieś), palenia, nadwagi i otyłości, zaburzeń lipidowych, zaburzeń metabolicznych, nadciśnienia a także typu zawału (STEMI, NSTEMI), frakcji wyrzutowej i podjętej
rehabilitacji. Osoby, które powróciły do pracy lepiej oceniały swój stan zdrowia. Osoby
nie pracujące istotnie częściej oceniały swój stan zdrowia jako „gorszy niż przed zawałem”
(p=0,026), istotnie więcej osób miało dolegliwości bólowe w klatce piersiowej (71,4% vs
38,6% p=0,026), cierpiało z powodu nerwicy (25,7% vs. 10,4% p=0,047) oraz odczuwało
lęk przed ponownym zawałem (71,4% vs 49,6% p=0.023). Wyniki wskazują, że w powrocie do pracy po MI istotną rolę odgrywał wiek, subiektywne poczucie zdrowia oraz
występowanie dolegliwości bólowych, nerwicy i lęku. Natomiast dla osób, które podjęły
pracę istotnym problemem była jej ciężkość i stres występujący w pracy.
28
Zespoły bólowe kręgosłupa
u osób pracujących przy komputerze
– ocena efektów podjętych działań profilaktycznych
dr n. med. Tomasz Gajewski 1)
prof. dr hab. n. med. Iwona Bojar 2)
1)
Wojewódzki Ośrodek Medycyny Pracy w Gorzowie Wlkp.
2)
Instytut Medycyny Wsi w Lublinie
STRESZCZENIE
Wprowadzenie: Zespoły bólowe kręgosłupa (zbk) stanowią powszechny problem zdrowotny, także wśród pracowników biurowych. W tej grupie zawodowej obciążenie kręgosłupa związane ze sposobem wykonywania pracy stanowi jedno z ważniejszych zagrożeń zdrowotnych. W związku z coraz powszechniejszym wykorzystaniem komputerów
w medycynie, również w pracy pielęgniarki, od lat uznawanej za związaną z poważnym
obciążeniem kręgosłupa, obserwujemy zmianę specyfiki narażenia. Prócz obciążenia dynamicznego, występującego podczas dźwigania i transportu ręcznego, coraz bardziej istotne staje się statyczne obciążenie kręgosłupa. Wynika ono z przyjmowania pozycji wymuszonej podczas pracy przy stanowisku komputerowym, w związku z obsługą dokumentacji
elektronicznej i pracą przy innych, coraz liczniejszych aplikacjach medycznych. Przykład
działań zastosowanych wobec pracowników biurowych może tu stanowić modelowe ujęcie interwencji profilaktycznej, ukierunkowanej również na problemy pielęgniarek spędzających coraz większą część pracy przy komputerze.
Cel: Celem pracy było przedstawienie działań profilaktycznych o charakterze edukacyjno-terapeutyczno-ergonomicznym, ukierunkowanych na zapobieganie bólom kręgosłupa
w grupie pracowników biurowych oraz ocena ich efektów po trzech miesiącach od wdrożenia.
Materiał: Materiał badawczy stanowiły autorskie ankiety – wstępna i kontrolna, zebrane
od 197 pracowników biurowych (60 mężczyzn, 137 kobiet).
Metody: Interwencja profilaktyczna oparta była głównie na edukacji pracowników w zakresie przyczyn zbk oraz metod zapobiegania im, a także na indywidualnych, drobnych
modyfikacjach ergonomicznych. Z założenia interwencja miała być: oparta na dowodach
naukowych, łatwa w zastosowaniu, prowadzona przy aktywnym udziale badanych, możliwa do przeprowadzenia przy ograniczonym nakładzie środków finansowych. W interGdańsk, 27-29.04.2016 r.
29
wencji wykorzystano założenia metody McKenzie w jej części edukacyjno-profilaktycznej
oraz w odniesieniu do zalecanych ćwiczeń profilaktycznych kręgosłupa. Modyfikacje ergonomiczne ograniczały się do podejmowanych przez pracowników zmian ustawień oraz
organizacji pracy na stanowiskach, zgodnie z uzyskana wiedzą. Przeprowadzono 2 badania
ankietowe: początkowe oraz kontrolne, w odstępie 3 miesięcy. Z 435 pracowników biorących udział w początkowym etapie interwencji (w szkoleniu), 197 wypełniło ankietę
kontrolną. W ankietach wykorzystano m.in. ocenę ergonomiczną REBA, skalę bólu VAS,
skale zaburzeń funkcjonalnych ODI oraz NDI, kwestionariusz IZZ. Dla oceny efektów interwencji przeprowadzono porównanie danych zawartych w obu ankietach – początkowej
i końcowej, uzyskanych od tych samych osób. Dane poddano analizie statystycznej.
Wyniki: Badanie ujawniło wysoką częstość występowania zbk u badanych pracowników
biurowych. Na początku interwencji ból odcinka lędźwiowego zgłaszało 64,9% badanych
a w odcinku szyjnym 56,8% (ból w którymkolwiek odcinku kręgosłupa podawało 83,6%
ankietowanych). Przy tym bóle kręgosłupa w odcinku szyjnym lub piersiowym występowały u kobiet dwa razy częściej niż u mężczyzn. Ankieta końcowa wykazała u znaczącej
części pracowników poprawę w zakresie: częstości i intensywności dolegliwości bólowych
kręgosłupa (w każdym z badanych odcinków, zwłaszcza szyjnym i lędźwiowym), stopnia
zaburzeń funkcjonalnych (zwłaszcza NDI), prawidłowości pozycji siedzącej (głównie za
sprawą poprawy ułożenia pleców), ilości krótkich przerw w pracy, czy aktywności fizycznej po pracy. Były to zmiany korzystne i statystycznie istotne. Okres trzech miesięcy był
wystarczający na ich ujawnienie się. Z punktu widzenia promocji zdrowia za szczególnie
korzystne należy uznać zmiany świadczące o poprawie nawyków zdrowotnych (poprawa
pozycji siedzącej, zwiększenie liczby przerw, zwiększenie aktywności fizycznej po pracy).
Wnioski: Wysokie rozpowszechnienie zbk w badanej grupie pracowników biurowych
było wystarczającym uzasadnieniem dla przeprowadzenia działań profilaktycznych. Po 3
miesiącach od początku interwencji możliwe było zaobserwowanie jej pozytywnych skutków. Wykorzystane działania można traktować jako model postępowania również wobec
innych grup zawodowych, w tym pielęgniarek, spędzających podczas pracy znaczną część
czasu przy komputerze.
30
Współpraca pielęgniarek medycyny pracy ze służbą BHP
mgr Magda Rychlicka-Tomczyk
Specjalista ds. pielęgniarstwa w ochronie zdrowia pracujących
Specjalista ds. bezpieczeństwa i higieny pracy
Mówiąc o współpracy pielęgniarek medycyny pracy z pracodawcami, a w zasadzie z ich
przedstawicielami czyli pracownikami służby bezpieczeństwa i higieny pracy, należy zacząć od przedstawienia zadań jakie przez przepisy prawa zostały przypisane obu tym podmiotom w zakresie ochrony zdrowia osób pracujących.
Pielęgniarki, które uzyskały tytuł pielęgniarki specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa
w ochronie zdrowia pracujących lub ukończyły kurs kwalifikacyjny w dziedzinie pielęgniarstwa w ochronie zdrowia pracujących mogą wykonywać zadania służby medycyny
pracy w zakresie ograniczania szkodliwego wpływu pracy na zdrowie, w szczególności
przez:
• współdziałanie z pracodawcą w procesach rozpoznawania i oceny:
ȤȤ czynników występujących w środowisku pracy oraz sposobów wykonywania
pracy mogących mieć ujemny wpływ na zdrowie,
ȤȤ ryzyka zawodowego w środowisku pracy,
• informowanie pracodawców i pracujących o możliwości wystąpienia niekorzystnych
skutków zdrowotnych będących następstwem ryzyka zawodowego,
• wykonywanie szczepień ochronnych, niezbędnych w związku z wykonywaną pracą
(dodatkowe kwalifikacje),
Dodatkowo pielęgniarki, które uzyskały tytuł pielęgniarki specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa w ochronie zdrowia pracujących mogą wykonywać zadania służby medycyny
pracy w zakresie:
• ograniczania szkodliwego wpływu pracy na zdrowie, przez udzielanie pracodawcom i pracującym porad w zakresie organizacji pracy, ergonomii, fizjologii oraz psychologii pracy.
• inicjowania działań pracodawców na rzecz ochrony zdrowia pracowników i udzielania pomocy w ich realizacji (informowanie pracowników o zasadach zmniejszania
ryzyka zawodowego, wdrażanie zasad profilaktyki zdrowotnej u pracowników należących do grup szczególnego ryzyka, tworzenie warunków do prowadzenia rehabilitacji
zawodowej, wdrażanie programów promocji zdrowia),
• współdziałania z pracodawcami i ich organizacjami oraz pracownikami i ich przedstawicielami (zwłaszcza związkami zawodowymi), polegającego w szczególności na
bieżącej wzajemnej wymianie informacji o zagrożeniach zdrowia występujących na
Gdańsk, 27-29.04.2016 r.
31
stanowiskach pracy, a także na przedstawianiu wniosków zmierzających do ich ograniczenia lub likwidacji, jak również uczestniczeniu w inicjatywach prozdrowotnych
na rzecz pracujących, zwłaszcza w zakresie realizacji programów promocji zdrowia,
Powyższe kwestie regulują przepisy Ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o służbie medycyny
pracy oraz Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 13 września 2011 r. w sprawie zadań
służby medycyny pracy, których wykonywanie przez osoby niebędące lekarzami wymaga
posiadania dodatkowych kwalifikacji. W ustawie określono cel i zadania służby medycyny
pracy, którą tworzy się dla ochrony zdrowia pracujących przed wpływem niekorzystnych
warunków związanych ze środowiskiem pracy i sposobem jej wykonywania, a także dla
profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracującymi.
Natomiast zakres czynności służby bhp został określony Rozporządzeniem w sprawie
służby bezpieczeństwa i higieny pracy, a także innych aktach prawnych. Do podstawowych zadań służby bhp należy zaliczyć:
• przeprowadzanie kontroli warunków pracy w zakresie:
ȤȤ bezpieczeństwa pracy,
ȤȤ higieny pracy oraz zapobiegania chorobom zawodowym (współpraca ze służbą
medycyny pracy sprawującą opiekę profilaktyczną nad pracownikami),
ȤȤ przestrzegania przepisów ochrony pracy nie tylko przez pracowników ale i przez
pracodawcę,
ȤȤ realizacji planów poprawy warunków pracy,
• bieżące informowanie pracodawcy o stwierdzonych zagrożeniach zawodowych wraz
z wnioskami zmierzającymi do usuwania tych zagrożeń,
• opiniowanie szczegółowych instrukcji dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy na
poszczególnych stanowiskach pracy,
• udział w dokonywaniu oceny ryzyka zawodowego, które wiąże się z wykonywaną
pracą,
• udział w ustalaniu okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy,
• doradztwo w zakresie organizacji i metod pracy na stanowiskach pracy, na których
występują czynniki niebezpieczne, szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe oraz
doboru najwłaściwszych środków ochrony zbiorowej i indywidualnej,
• współpracę z właściwymi komórkami organizacyjnymi, min służbą medycyny pracy,
• uczestnictwo w pracach komisji bezpieczeństwa i higieny pracy,
• prowadzenie doradztwa w zakresie stosowania przepisów oraz zasad bezpieczeństwa
i higieny pracy nie tylko dla pracodawcy, lecz również dla pracowników,
Współpracy z zakładami pracy nie możemy utożsamiać jedynie z badaniami profilaktycznymi! Jak wynika z zadań wykonywanych przez oba podmioty, ma ona dużo szerszy
zakres, natomiast stosowanie jej zależy od nas samych. Współdziałanie z pracodawcami
i pracownikami polegać powinno przede wszystkim na wzajemnej bieżącej wymianie in32
formacji o zagrożeniach zdrowia występujących na stanowiskach pracy, zgłaszaniu odpowiednich wniosków w celu ich ograniczenia lub likwidacji i uczestniczeniu w inicjatywach
dotyczących programów promocji zdrowia.
Wśród licznych działań w zakresie opieki profilaktycznej szczególnie istotna jest:
• znajomość środowiska i warunków pracy,
• rozpoznawanie potrzeb pracowników, szczególnie tych niepełnosprawnych, a co za
tym idzie sprawowanie opieki nad osobami niepełnosprawnymi,
• pomoc w dostosowaniu stanowisk pracy, min ergonomia stanowisk pracy, gdzie to
właśnie pielęgniarka jest idealnym ogniwem do realizowania tych celów w zakładach
pracy poprzez wizytacje stanowisk pracy, współpracę z przedstawicielami bhp w tym
zakresie oraz zbieranie opinii przez pracowników,
• pomoc w doborze stanowisk w przypadku przeniesienia pracownika na inne stanowisko pracy ze względu na stan zdrowia,
• opracowywanie i wdrażanie programów promocji zdrowia,
Działania te mogą być realizowane dzięki wizytacjom stanowisk pracy. Uzyskujemy w ten
sposób cenne informacje pomocne i niezbędne w sprawowaniu profilaktycznej opieki,
które dają nam możliwość udzielania wskazówek pracodawcy do wprowadzania zmian
zmniejszających ryzyko występowania niekorzystnych skutków zdrowotnych wśród pracowników. Właśnie ta sfera jest najbardziej zaniedbywanym zadaniem przez jednostki
medycyny pracy, a w zasadzie zależy od dobrej i partnerskiej współpracy z przedsiębiorstwem, a w szczególności ich służbą bhp. To właśnie pracownika służby bhp jest nam
najłatwiej przekonać i uzasadnić mu to kluczowe znaczenie wizytacji stanowisk pracy
w zakładzie pracy. Nie sposób wywiązać się ze sprawowania dobrej opieki profilaktycznej
oraz oceny ryzyka zawodowego bez znajomości środowiska pracy naszych podopiecznych i obecności w ich środowisku pracy. Pierwsza wizytacja powinna być przeprowadzona w zasadzie zaraz po zawarciu umowy na opiekę profilaktyczną aby poznać specyfikę
zakładu pracy, warunki pracy pracowników, no i przede wszystkim sprzyja nawiązaniu
bezpośredniej współpracy ze służbami bhp, co ma przełożenie na realizacje zadań i jakość
wykonywanych świadczeń przez jednostkę medycyny pracy. Dzięki temu możemy:
• zidentyfikować zagrożenia i dostosować do nich zakres badań,
• rozpoznać główne problemy zdrowotne pracowników,
• opracować programy profilaktyczne,
Dzięki stałej współpracy od pracowników służby bezpieczeństwa i higieny pracy na bieżąco uzyskujemy:
• informacje o zmianach w technologii,
• aktualne wyniki czynników środowiska pracy,
• aktualna ocenę ryzyka zawodowego na stanowiskach pracy,
• informacje o przygotowywaniu zgłoszenia podejrzenia choroby zawodowej,
Gdańsk, 27-29.04.2016 r.
33
•
•
•
informacje o wypadkach przy pracy,
informacje o zatrudnieniu młodocianych oraz osób z orzeczonym stopniem niepełnosprawności,
informacje o pogorszeniu stanu zdrowia pracowników jak i przebywaniu na dłuższych
zwolnieniach lekarskich,
Najbardziej komfortową sytuacją jest współpraca pielęgniarki medycyny pracy już na poziomie tworzenia i negocjowania umów na sprawowanie opieki profilaktycznej ze strony
podmiotu medycznego z przedstawicielami służby bhp ze strony pracodawcy.
Doświadczenia pokazują, że to właśnie pielęgniarki medycyny pracy są najbardziej
efektywnym ogniwem służby zdrowia w kontaktach z pracownikami i pracodawcami.
Szczególnie dużą skuteczność osiągają w działaniach edukacyjnych i promocji zdrowia.
Przykładowe programy promocji zdrowia jakie możemy wraz z pracownikiem ds. bhp
wprowadzać w zakładach pracy:
• profilaktyka chorób narządu głosu przy obciążeniu nadmiernym wysiłkiem głosowym
(nauczyciele, pracownicy infolinii),
• uwalnianie zakładów pracy od dymu tytoniowego,
• radzenie sobie ze stresem i wypaleniem zawodowym,
• profilaktyka uszkodzeń słuchu u osób pracujących w hałasie ponadnormatywnym,
• zdrowy styl życia obejmujący zasady zdrowego odżywiania i aktywności fuzycznej
(nowa piramida żywienia),
Celem programów jest przede wszystkim podniesienie świadomości pracowników na temat zachowań prozdrowotnych, a zakład pracy jest do tego najbardziej właściwym obszarem. Działanie w grupie i wzajemna motywacja pracowników przynosi zamierzone efekty (efektywność w pracy, poprawa stylu życia pracownika, zmniejszenie wypadkowości
w pracy, świadome korzystanie z opieki zdrowotnej) nie tylko wśród pracowników ale
i pracodawców. Programy dobieramy i tworzymy w zależności od indywidualnych potrzeb
danego zakładu pracy, ale przede wszystkim zależą od naszej kreatywności i poziomu
współpracy z przedstawicielami bhp.
Taka dobra współpraca zacieśnia więzi miedzy zakładem pracy, a służbą medycyny pracy co często przekłada się na stałą i wieloletnią umowę na sprawowanie opieki profilaktycznej. Jednocześnie kreuje wizerunek służby medycyny pracy jako doradcy ds. zdrowia
w miejscu pracy, a pielęgniarki jako osoby aktywnie uczestniczącej w kształtowaniu bezpiecznych warunków pracy przez pracowników w miejscu pracy.
Możemy mówić, że ze względu na dużą ilość zawartych umów z przedsiębiorstwami i nałożenie na pielęgniarki przez przełożonych ogromu obowiązków, takie cele są nie do zrealizowania, ale dobra organizacja pracy, podział zadań między lekarzami i pielęgniarkami, nasze
przekonanie o słuszności współpracy i zaangażowanie zagwarantuje nam, że jest to możliwe.
34
Środowisko zawodowe a wiedza o stylu życia pracowników
Gdańskiej Stoczni „Remontowa” w świetle programu
promocji zdrowia
mgr Renata Stróżańska specjalista w ochronie zdrowia pracujących
Wojewódzki Ośrodek Medycyny Pracy w Gdańsku ul. Okrąg 1B
Wpływ szkodliwego działania tytoniu na zdrowie człowieka jest tematem dyskusji od wielu setek lat. Obecnie negatywne oddziaływanie dymu tytoniowego na organizm ludzki
jest naukowo udowodnione i stanowi ogromny problem medyczny w Polsce i na świecie.
Z powodu niezwykle bogatego składu dymu w substancje toksyczne oraz rakotwórcze,
nałóg ten stanowi główną przyczynę zagrożenia zdrowia i jest jednym z elementów antyzdrowotnego stylu życia. Istotnym problemem jest palenie w zakładach pracy z uwagi na
interakcję dymu tytoniowego z wieloma czynnikami ryzyka występującymi w środowisku
pracy. Dotyczy to również osób niepalących, wśród których większość może być narażonych na bierne palenie w miejscu pracy. Skuteczną obroną przed chorobami związanymi
z paleniem tytoniu jest promocja zdrowia, a dostępna broń to informacja, edukacja, zdrowy
styl życia i programy promocji zdrowia.
Wspomniane wcześniej środowisko zawodowe jest miejscem związanym z charakterem
wykonywanej pracy, otoczeniem, w którym wykonuje się czynności zawodowe oraz czynnikami w nim występującymi. Wiele z tych czynników może spowodować zagrożenie dla
zdrowia pracowników jak również dla jego życia, dlatego odpowiedzialność za zapewnienie odpowiedniego i bezpiecznego środowiska pracy spoczywa w głównej mierze na
pracodawcy. Uregulowania prawne związane z organizacją miejsca pracy, przestrzeganiem
norm jak również zasad mających na celu ograniczenie niekorzystnego wpływu czynników w nim występujących zawarte są w Kodeksie pracy.
Jednak kluczową rolę w zapobieganiu występowania chorób związanych z wykonywaną
pracą pełni pielęgniarka służb medycyny pracy. Głównym jej celem jest ochrona i promocja zdrowia wszystkich pracujących jak również wspieranie ich potencjału zdrowotnego. Działania te są ukierunkowane na poprawę warunków środowiska pracy, rozwój
odpowiedniej organizacji pracy, sposobu jej wykonywania oraz metod pracy sprzyjających
utrzymaniu zdrowia i bezpieczeństwa pracy.
Badania naukowe dowodzą, iż stan zdrowia zarówno indywidualnego człowieka jak i całych grup społecznych, jest uwarunkowany przede wszystkim zachowaniami ludzi, które
Gdańsk, 27-29.04.2016 r.
35
stanowią podstawowy składnik stylu życia. Zatem styl życia rozumiany jako zespół zachowań podejmowanych przez człowieka w kontekście dnia codziennego zajmuje tutaj
najwyższą pozycję. Badanie zachowań zdrowotnych uważa się obecnie za ważną metodę
pomiaru stanu zdrowia populacji. Stanowi także podstawę planowania edukacji zdrowotnej, programów profilaktycznych oraz projektów promocji zdrowia. Zachowania zdrowotne można podzielić na: sprzyjające zdrowiu – aktywność fizyczna, racjonalne żywienie,
zachowanie bezpieczeństwa np. w ruchu drogowym, kontaktach seksualnych oraz ryzykowne dla zdrowia – palenie tytoniu, używanie substancji psychoaktywnych, nadużywanie
alkoholu, ryzykowne kontakty seksualne. Ogromne nakłady na medycynę nie są w stanie
poprawić stanu zdrowia społeczeństwa, zarówno polskiego jak i wysoko rozwiniętych społeczeństw zachodnich, może to się stać dzięki zmianie stylu życia z antyzdrowotnego na
prozdrowotne.
Przedmiotem przeprowadzonych badań jest analiza wpływu środowiska zawodowego
i stylu życia na wiedzę pracowników sektora stoczniowego na temat szkodliwości palenia
papierosów.
Badanie przeprowadzono na 142 osobowej grupie stanowiącej pracowników Gdańskiej
Stoczni Remontowej w wieku od 18 do 64 lat zarówno płci żeńskiej jak i męskiej zajmujących stanowiska biurowe jak i wykonujących pracę fizyczną. W celu oceny poziomu
wiedzy respondentów na temat szkodliwości palenia tytoniu zastosowano ankietę, która
zawierała dane demograficzne, jak również pytania sprawdzające wiedzę uczestników, na
temat szkodliwości palenia papierosów. Test wiedzy na temat papierosów i szkodliwości
ich palenia, zawierał 30 stwierdzeń, na które respondenci odpowiadali zaznaczając czy
podane zdanie jest według nich prawdziwe czy też fałszywe. Stwierdzenia te sprawdzały wiedzę badanych w takich zakresach jak: skład papierosa, skład dymu papierosowego
i substancji chemicznych w nim zawartych, zagrożeń, jakie niesie ze sobą palenie papierosów czy też ogólnie utartych a niekoniecznie prawdziwych opinii na temat papierosów
i nałogu związanego z ich paleniem.
Analiza wyników badania ankietowego pozwala na przedstawienie następujących wniosków:
1. Uczestnicy programu edukacyjnego w zdecydowanej większości charakteryzują się
wysokim poziomem wiedzy na temat szkodliwości palenia papierosów.
2. Płeć nie ma wpływu na poziom wiedzy na temat szkodliwości palenia tytoniu.
3. Miejsce zamieszkania nie wpływa na poziom wiedzy o szkodliwości palenia tytoniu.
4. Stanowisko pracy nie ma wpływu na poziom wiedzy na temat szkodliwości palenia
papierosów.
5. Długość palenia papierosów nie ma wpływu na poziom wiedzy ankietowanych na
temat szkodliwości tego nałogu.
6. Nie istnieje związek pomiędzy podejmowanymi próbami porzucenia nałogu palenia
papierosów a poziomem wiedzy respondentów na temat ich szkodliwości.
36
Szczegółowo badania zostaną przedstawione na Konferencji.
Bibliografia:
1. Ministerstwo Zdrowia, „Narodowy Program Zdrowia 2007-2015”, 2007.
2. Dziennik Ustaw nr 31 poz. 275, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24 luty 2004
w sprawie badania niektórych substancji w dymie papierosowym oraz informacji
i ostrzeżeń na opakowaniach wyrobów tytoniowych, Warszawa, 2004.
3. Fundacja „Promocji Zdrowia”, „Miejsce pracy wolne od dymu tytoniowego. Poradnik
dla pracodawcy i pracowników”, Warszawa: Fundacja „Promocji Zdrowia”, 2001.
4. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy - tekst jednolity, Warszawa: Minister
Pracy i Polityki Socjalnej, 1998.
5. Ustawa o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych, Warszawa: Sejm, 1995.
6. Centrum Onkologii - Instytut im. Marii Skłodowskiej Curie, „Jak stworzyć miejsce
pracy bez papierosa. Przewodnik”, Warszawa: Centrum Onkologii - Instytut im. Marii
Skłodowskiej Curie, 2005.
7. Polskie Towarzystwo Programów Zdrowotnych, „Miejsce pracy wolne od dymu tytoniowego. Poradnik dla pracodawców”, Gdańsk: Polskie Towarzystwo Programów
Zdrowotnych, 2011.
8. Dziennik Ustaw nr 206 poz. 1223, Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 13 września 2011 r. w sprawie zadań służby medycyny pracy, których wykonywanie przez
osoby niebędące lekarzami wymaga posiadania dodatkowych kwalifikacji, Warszawa:
Ministerstwo Zdrowia, 2011.
9. Dawydzik L., „Ochrona zdrowia pracujących”, Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie
PZWL, 2004.
10. Gniazdowski A., „Promocja zdrowia w miejscu pracy”, Łódź: Instytut Medycyny Pracy. Krajowe Centrum Promocji Zdrowia w Miejscu Pracy, 2002.
11. Ministerstwo Zdrowia, „Narodowy Program Zdrowia 2007-2015”, 2007.
Gdańsk, 27-29.04.2016 r.
37
Rola pielęgniarki medycyny pracy w zakresie promowania
zdrowia i edukacji zdrowotnej
mgr Elżbieta Wójtowicz specjalista w ochronie zdrowia pracujących
Wojewódzki Ośrodek Medycyny Pracy w Gdańsku ul. Okrąg 1B,
Współczesna medycyna ustawicznie poszukuje sposobów poprawy zdrowotności społeczeństwa. Zadania dotyczące zdrowia nie są dzisiaj realizowane i nie dotyczą tylko instytucji medycznych, ale również instytucji życia społecznego i indywidualnych zachowań
jednostek. Powodem tego jest fakt, iż zdrowie jednostki w ponad 50% zależy od jego stylu
życia. Styl życia to inaczej sposób postępowania, zachowania się. Są to decyzje związane
ze zdrowiem i zachowania podlegające kontroli danej osoby. Wobec takich zmian następstwem jest przesunięcie ról pielęgniarskich na rzecz promocji zdrowia, zapobiegania chorobom oraz wychowania zdrowotnego.
Pielęgniarka jako samodzielny zawód w swoich działaniach obejmuje świadczenia pielęgnacyjne, zapobiegawcze, diagnostyczne, lecznicze oraz udziela świadczeń z zakresu
promocji zdrowia i edukacji zdrowia (Ustawa o zawodach pielęgniarki i położnej z 15
lipca 2011 r.). Zakres działań pielęgniarskich w ochronie zdrowia pracujących obejmuje również zadania z promocji zdrowia – inicjowanie i realizowanie promocji zdrowia
a zwłaszcza profilaktycznych programów prozdrowotnych , jak również inicjowanie działań pracodawców
na rzecz ochrony zdrowia pracowników (Ustawa o służbie medycyny pracy z dnia 27
czerwca 1997 r.). Wykonywanie zawodu pielęgniarki i udzielanie tych świadczeń w całej
działalności musi być potwierdzone odpowiednimi kwalifikacjami jak i dokumentami co
również wynika z Ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej.
Deklaracja Bolońska przyjęta przez większość krajów europejskich zapoczątkowała reformę kształcenia podyplomowego pielęgniarek, upowszechnienie wykształcenia wyższego
co prowadzi do podniesienia rangi pozycji społecznej zawodu pielęgniarki.
Polska w swoim projekcie dotyczącym kształcenia kadr ,,Tuning Educational Strcture In
Europe 2001-2003” (Dostosowanie struktur kształcenia pielęgniarek w Europie 20012003) przedstawiła kompetencje pielęgniarek w procesie edukacji i przedstawiają się one
następująco:
38
I Kompetencje związane z zawodowymi wartościami i rolą.
II kompetencje dotyczące praktyki pielęgniarstwa i podejmowania klinicznych decyzji.
III kompetencje poznawcze.
IV Kompetencje interpersonalne włącznie z technologią komunikacji.
V Kompetencje kierowania, organizacyjne związane z pracą zespołową.
Rola pielęgniarki nie jest dzisiaj tak marginalną jak kiedyś, podporządkowaną lekarzowi.
Współczesna pielęgniarka samodzielnie udziela świadczenia, ale też rozszerza swoje zadania i pełni w swoich działaniach role: nauczyciela, informatora, doradcy, promotora.
Promocja zdrowia zgodnie z definicją Karty Ottawskiej z 1986 r. jest procesem umożliwiającym kontrolę nad zdrowiem oraz jego poprawę. Działania promocyjne powinny dotyczyć kształtowania sprzyjających zdrowiu zachowań ludzi. Najlepszym narzędziem pracy
pielęgniarki w ochronie zdrowia pracujących są programy promocji zdrowia dostosowane
do zidentyfikowanych potrzeb zdrowotnych danego zakładu pracy. Strefy interwencji promocyjnych mogą dotyczyć takich oddziaływań mających na celu ich prozdrowotne kształtowanie jak: choroby cywilizacyjne, zachowania związane z pracą, wypadki poza praca,
korzystanie z opieki medycznej. Pielęgniarka ma szczególne możliwości i okazje do oddziaływań, szczególnie w odniesieniu do pacjentów – klientów, więcej czasu spędza z nimi
niż inni pracownicy ochrony zdrowia, obserwuje w różnych sytuacjach, łatwiej jest jej ocenić potrzeby i gotowość pacjenta do uczenia się i zmiany zachowań..Jedną z metod oddziaływania na kształtowanie stylu życia jednostek i grup społecznych jest edukacja pacjenta.
Funkcja edukacyjna jest jedną z wielu, jakie pełni pielęgniarka w swojej codziennej pracy
z pacjentem. Edukacja zdrowotna jest integralną częścią procesu promocji zdrowia, profilaktyki, terapii i pomaga w doskonaleniu i ochronie zdrowia osobom zdrowym, chorymi
i zagrożonym chorobą. Koncentruje się na obszarach takich jak: odżywianie, aktywność fizyczna, uzależnienie, higiena osobista i życie seksualne, bezpieczeństwo w codziennym życiu, ekologia. Adresatami oddziaływań edukacyjnych są następujące środowiska: rodzina,
grupa rówieśnicza, społeczność lokalna czy też pracownicy zakładów pracy. Swoje działania edukacyjne pielęgniarka podejmuje w oparciu o diagnozę pielęgniarską, która wynika
z szeroko pojętej sytuacji pacjenta łącznie z warunkami życiowymi, pracy, nauki, wypoczynku oraz oceny postaw prozdrowotnych i motywacji do dbania o zdrowie. Powyższe
rozpoznanie zobowiązuje pielęgniarkę do oddziaływania na pacjenta poprzez kształtowanie postaw prozdrowotnych i wskazanie korzyści wynikających z prowadzenia zdrowego
stylu życia.
Dlatego tak ważne jest przekazanie wiedzy pacjentom jak nie tylko utrzymywać zdrowie, ale
je wzmacniać. Działalność taka wymaga od pielęgniarki umiejętności przekazania wiedzy,
Gdańsk, 27-29.04.2016 r.
39
a więc i określenia celów działań, planowania pracy, znajomości form i metod dydaktycznych.
Efektywność tych działań zależy również od predyspozycji osobowościowych, min: życzliwości, cierpliwości, komunikatywności, empatii, wyrozumiałości, szacunku.
W edukacji pielęgniarka może wykorzystać różne formy działania nawet jednorazowe np.
w postaci udzielenia instruktażu, może też udzielać porad, szczególnie wtedy kiedy pojawiają się problemy i potrzebna jest pomoc.
Pielęgniarka nie tylko przekazuje wiedzę i uczy jak dbać o zdrowie, ale również motywuje
do podjętych działań, kształtuje umiejętności i stwarza warunki do tego, aby zachowania
zdrowotne służyły zdrowiu. Można więc stwierdzić, iż rola pielęgniarki medycyny pracy
nad pracującymi jest bardzo istotny i ważny. W stosunku do pacjenta – klienta pełni funkcję nauczyciela, wychowawcy, informatora, doradcy, promotora motywując do działań
pomagających utrzymać zdrowie i potęgować je, jak również kształtuje u podopiecznych
poczucie odpowiedzialności za zdrowie własne i innych.
Celem pracy jest poznanie odczuć i oceny udziału pielęgniarki na terenie Gdańskiej Stoczni Remontowej w zakresie promowania zdrowia wśród pracowników, gdzie prowadzone
były programy promocji zdrowia. Badania zostały przeprowadzone luty/marzec 2016 r.
i zostaną przedstawione na konferencji.
Bibliografia:
1. Ustawa z dnia 15 lipca 2011 roku o zawodach pielęgniarki i położnej.
2. Ustawa z dnia 27 czerwca 1997 roku o służbie medycyny pracy
3. Charońska E, Janus B:Promocja zdrowia i edukacja zdrowotna. Pielęgniarstwo 2000
4. Kawczyńska-Butrym Z. Pielęgniarstwo rodzinne. Teoria i praktyka, CEM Warszawa
1977
5. Gniazdowski A. Promocja zdrowia w miejscu pracy. IMP. Łódż 1998
40
Rola pielęgniarki służby medycyny pracy w ograniczaniu
negatywnych skutków narażenia zawodowego
i kształtowaniu postaw prozdrowotnych w aspekcie
funkcjonowania programu AMIANTUS
lek. med. Dorota Całus-Kania
Poradnia Chorób Zawodowych, Wojewódzki Ośrodek Medycyny Pracy w Gdańsku
Od czasów starożytnych uważano, że zapobieganie chorobom stanowi podstawę utrzymania dobrego stanu zdrowia członków społeczeństwa.
Obecnie ta idea znajduje swoje odzwierciedlenie w organizowaniu szeregu programów
profilaktycznych, kierowanych do różnych grup społecznych.
Przykładem programu profilaktycznego o długoterminowego charakterze jest program
AMIANTUS, będący efektem realizacji przepisów ustawy z dn. 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest. Jego istotą jest przeprowadzanie przez
właściwe terenowo wojewódzkie ośrodki medycyny pracy okresowych badań lekarskich
byłych pracowników 28 zakładów przetwórstwa azbestu, zlokalizowanych na terenie Polski oraz przekazywanie danych, dotyczących stanu zdrowia tych osób koordynatorowi
programu – Instytutowi Medycyny Pracy w Łodzi.
Kilkunastoletni czas trwania programu AMIANTUS pozwala, z jednej strony analizować
skuteczność prowadzenia akcji profilaktycznej wśród jego uczestników, z drugiej – formułować wnioski merytoryczne, umożliwiające modyfikację podjętych działań prozdrowotnych.
Specyfika narażenia zawodowego na azbest, w szczególności występowanie skutków zdrowotnych po wielu latach od zakończenia ekspozycji zawodowej powoduje, że w tym przypadku, oprócz monitorowania stanu zdrowia osób narażonych, konieczne jest prowadzenie
szerokiej akcji edukacyjnej w zakresie odległych skutków narażenia oraz kształtowanie
właściwych postaw prozdrowotnych, ograniczających negatywny wpływ tego czynnika na
stan zdrowia osób narażonych w ciągu całego ich życia.
Dużą rolę w propagowaniu metod ograniczania skutków narażenia zawodowego oraz
kształtowaniu właściwych postaw prozdrowotnych pełni pielęgniarka służby medycyny
pracy, z uwagi na specyfikę jej relacji z pacjentem-pracownikiem i wynikające z tego możliwości prowadzenia wielokierunkowej profilaktyki prozdrowotnej.
Gdańsk, 27-29.04.2016 r.
41
Reaktywne i proaktywne podejście do zapobiegania
zdarzeniom niepożądanym w systemie opieki zdrowotnej
Joanna Pokorska1, Janusz Pokorski1,2
1
Zakład Ergonomii i Fizjologii Wysiłku Fizycznego,
Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum
2
Szpital Uniwersytecki w Krakowie
Przeciętnie co dziesiąty pacjent szpitalny
doświadcza zdarzenia niepożądanego, tj. uszczerbku na zdrowiu lub zagrożenia życia w trakcie diagnostyki lub leczenia, które nie są związane z naturalnym przebiegiem choroby lub stanem zdrowia pacjenta. Zgłaszanie i analizowanie zaistniałych zdarzeń niepożądanych jest
wymogiem akredytacyjnym. Jest to typowo reaktywna strategia kończąca się zwykle
identyfikacją „sprawcy” i jakąś formą ukarania go, co rzadko prowadzi do eliminacji rzeczywistych przyczyn źródłowych, mimo deklarowania zamiaru ich znalezienia.
Niestety w większości jednostek służby zdrowia nie prowadzi się rejestracji niemal zdarzeń medycznych, tj. sytuacji które potencjalnie mogły się takimi zdarzeniami zakończyć, jednak w porę im zapobieżono. Sytuacji takich, zgodnie
z prawem Heinricha, jest kilkadziesiąt razy więcej niż zrealizowanych zdarzeń
niepożądanych. Zgłaszanie i analiza niemal zdarzeń, jak uczy przykład lotnictwa i przemysłu, przyczyniłyby się do znaczącej poprawy bezpieczeństwa pacjenta.
Wykorzystanie analizy niemal zdarzeń do ukierunkowania działań interwencyjnych byłoby krokiem w stronę proaktywnego zapobiegania zdarzeniom niepożądanym. W odróżnieniu od strategii reaktywnych podejście proaktywne zakłada poszukiwanie błędów
ukrytych (latent errors) tkwiących w systemie zanim doprowadzą do powstania błędu
czynnego (active error) prowadzącego do zdarzenia niepożądanego. W realizacji tego
celu powinno się wykorzystywać wypracowane przez ergonomię metody analizy systemowej oraz poszukiwania przyczyn wyjściowych niemal zdarzeń. Działania te winny brać
pod uwagę wieloczynnikową specyfikę uwarunkowań medycznych zdarzeń niepożądanych, jak również zwykle w takich analizach pomijane czynniki pozamedyczne bezpieczeństwa w opiece zdrowotnej. W tym zakresie nieoceniona wydaje się rola pielęgniarki.
Cechą działań proaktywnych jest szczególny nacisk na prawidłowe projektowanie systemu, podsystemów i poszczególnych elementów systemu opieki zdrowotnej oraz funkcjonalnych powiązań pomiędzy nimi. Wymaga to poznania: (1) charakterystyki wykonawców czynności medycznych, ich możliwości i ograniczeń, wielkości obsad; (2) pełnego
zakresu i specyfiki planowanych działań medycznych; (3) wzięcia pod uwagę wszelkich
możliwych warunków wykonywania tych czynności, w tym pory doby, presji czasowej
42
oraz sytuacji nadzwyczajnych. Takie kształtowanie systemu winno a priori prowadzić
do podwyższenia bezpieczeństwa pacjenta, jak i zmniejszenia zagrożenia pielęgniarek
i innych profesjonalistów służby zdrowia sytuacją tzw. „drugiej ofiary” (second victim)
w przypadku uwikłania w zdarzenie niepożądane.
Słowa kluczowe: strategia reaktywna i proaktywna, bezpieczeństwo pacjenta, ergonomia,
zdarzenia niepożądane, niemal zdarzenia
Gdańsk, 27-29.04.2016 r.
43
Działania na rzecz poprawy bezpieczeństwa pracy
w zakładzie ORAS Olesno – pierwsza pomoc
Jolanta Wiendlocha pielęgniarka specjalista w ochronie zdrowia pracujących,
ORAS Olesno
Bezpieczeństwo pracy jako nadrzędna sprawa w naszym zakładzie pracy.
Przedstawienie specyfiki i charakteru pracy w zakładzie. Przedstawienie działań kadry zarządzającej i osób odpowiedzialnych za wzrost świadomości .
Wypadkowość w pracy, czyli miejsc współdziałania człowiek – maszyna .
Zagrożenia związane z przemieszczeniem się ludzi np. upadek, poślizgnięcie oraz wynikające z tego urazy jak stłuczenia, złamania, zwichnięcia.
Przedstawienie programów realizowanych w naszej firmie poprawiających stan bhp. Promujących wzajemną odpowiedzialność pracowników za bezpieczeństwo w pracy
• sugestie rozwojowe
• zdarzenia potencjalnie wypadkowe i zagrożenia
• audyty 5 S (5 S to: Sortowanie, Systematyka, Sprzątanie, Standaryzacja, Samodyscyplina)
• szkolenia pracowników z zakresu udzielania pierwszej pomocy
Omówienie powyższych czynników i współpracy z działem BHP, które zaowocowały
w efekcie prawie dwuletnim okresem bez wypadku w pracy.
Rola pielęgniarki w procesie poprawy stanu bhp w zakładzie.
Rola umiejętności i wzrostu świadomości pracowników w zakresie niesienia pierwszej pomocy.
Właściwa organizacja systemu pierwszej pomocy i rozpoznanie istotnych zagrożeń stanowiskowych:
• apteczki wydziałowe,
• punkty pierwszej pomocy,
• instrukcje pierwszej pomocy ,
• wyznaczania osób odpowiedzialnych
Szkolenia prowadzone przez wykładowców i instruktorów posiadających zasób wiedzy,
doświadczenie zawodowe i przygotowanie dydaktyczne zapewniające właściwą realizację
szkolenia. Wnioski końcowe.
44
Ile medycyny pracy w codziennych zadaniach zawodowych
pielęgniarek medycyny pracy
Elżbieta Gertner – Specjalista pielęgniarstwa w ochronie zdrowia pracujących,
WOMP CP-L w Łodzi Dział Organizacji, Nadzoru i Szkolenia?
Pielęgniarki medycyny pracy realizują zadania związane z opieką profilaktyczną pracowników w ramach zatrudnienia w podstawowych jednostkach służby medycyny pracy, którymi są przede wszystkim samodzielne publiczne i niepubliczne zakłady opieki zdrowotnej,
różnego rodzaju spółki, spółdzielnie, gabinety prywatne oraz zakłady pracy w tym zakłady
pracy chronionej. Pielęgniarki służby medycyny pracują w różnych formach zatrudnienia,
co oznacza to, że rynek pracy dla pielęgniarek realizujących zadania w ochronie zdrowia
pracujących nie ma jednolitego, stałego charakteru. Z obserwacji własnych wynika, że
na przestrzeni ostatnich 10 lat liczba pielęgniarek służby medycyny pracy zatrudnionych
w zakładach pracy chronionej zmniejszyła się do 1/3, natomiast znacznie wzrosła ich liczba w niepublicznych i publicznych zakładach opieki zdrowotnej. Wiąże się to po pierwsze
- ze zjawiskiem rezygnacji przez wiele firm ze statusu zakładu pracy chronionej, po drugie
- z powiększającą się siecią podstawowych jednostek służby medycyny pracy w niepublicznych zakładach opieki zdrowotnej.
Do najważniejszych zadań pielęgniarki służby medycyny pracy, zgodnie z obowiązującymi przepisami regulującymi zakres pracy pielęgniarek medycyny pracy należą min:
• udział w procesach rozpoznawania i oceny czynników występujących w środowisku
pracy oraz sposobów wykonywania pracy mogących mieć ujemny wpływ na zdrowie,
• udział w ocenie ryzyka zawodowego oraz poradnictwo w zakresie organizacji pracy,
ergonomii i fizjologii pracy,
• wykonywanie szczepień ochronnych u pracowników narażonych na działanie czynników biologicznych,
• organizacja i udzielanie pierwszej pomocy medycznej w nagłych zachorowaniach
i wypadkach w pracy,
• realizacja programów promocji zdrowia i programów profilaktycznych,
• informowanie pracowników i pracodawców o metodach zmniejszania ryzyka zawodowego.
Zakres programu specjalizacji i kursów kwalifikacyjnych daje pielęgniarkom odpowiednie kompetencje wymagane do sprawowania opieki profilaktycznej nad pracującymi. Pozwalają one pielęgniarce medycyny pracy aktywnie uczestniczyć w życiu zawodowym
Gdańsk, 27-29.04.2016 r.
45
pracownika i wspierać lekarza sprawującego opiekę nad pracownikami danego zakładu
pracy. Pojawia się jednak pytanie, czy na pewno posiadane kompetencje są w pełni wykorzystywane i doceniane?
Z obserwacji własnych wynika, że powyższe zadania są w znacznym stopniu realizowane
jedynie w jednostkach służby medycyny pracy, które funkcjonują przy zakładach pracy
(dawniej – przychodnie przyzakładowe). Jest to widoczne na przykładzie dużych koncernów i korporacji, które widząc potrzebę organizacji ochrony zdrowia pracujących coraz
częściej domagają się zatrudniania i ścisłej współpracy z wykwalifikowaną pielęgniarką
medycyny pracy. Natomiast w większości podstawowych jednostek służby medycyny pracy w zakładach opieki zdrowotnej, głównie w tzw. „sieciówkach” rola pielęgniarki medycyny pracy ograniczona jest jedynie do prac administracyjnych i do wykonywania różnego
typu badań diagnostycznych.
Można stwierdzić, że w chwili obecnej bardzo często zadania powierzane pielęgniarkom
służby medycyny pracy nie wyróżniają ich spośród pielęgniarek nie posiadających wiedzy
i kwalifikacji w zakresie ochrony zdrowia pracujących.
46
Udział pielęgniarki służby medycyny pracy w badaniach
i programach profilaktycznych na przykładzie
Wojewódzkiego Ośrodka Medycyny Pracy w Rzeszowie
mgr Grażyna Gaj, specjalista w ochronie zdrowia pracujących
mgr Karolina Smoszna, Promotor Zdrowia- WOMP Rzeszów
Praca pielęgniarek służby medycyny pracy jest określona obwiązującymi aktami prawnym, t.j. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy, Ustawa z dnia 27 czerwca 1997
r. o służbie medycyny pracy oraz Ustawa z dnia 15 lipca 2011 r. o zawodzie pielęgniarki
i położnej.
Pielęgniarki pracujące w Wojewódzkim Ośrodku Medycyny Pracy w Rzeszowie podnoszą swoje kwalifikacje zawodowe poprzez uczestnictwo w kursach kwalifikacyjnych oraz
szkoleniach specjalizacyjnych w dziedzinie ochrony zdrowia pracujących. Aktualizują
swoją wiedzę podczas licznych kursów specjalistycznych i dokształcających organizowanych przez Ośrodek Kształcenia Podyplomowego Pielęgniarek i Położnych w Rzeszowie, jak również przez Instytut Medycyny Pracy w Łodzi oraz Instytut Medycyny Pracy
i Zdrowia Środowiskowego w Sosnowcu. Niemałym zainteresowaniem cieszą się także
organizowane regularnie przez rzeszowski WOMP szkolenia dla pielęgniarek wykonujących działalność z zakresu medycyny pracy w ramach podstawowych jednostek służby
medycyny pracy.
Poszczególne zapisy we wspomnianych aktach prawnych dają pielęgniarkom służby
medycyny pracy możliwość podejmowania kompleksowych działań w zakresie ochrony
zdrowia pracowników. Mowa tu nie tylko o działaniach podejmowanych we współpracy
z lekarzem służby medycyny pracy (czy też na jego zlecenie), ale przede wszystkim o tych,
które mogą być wykonywane przez pielęgniarkę samodzielnie. Szansa na pełne wykorzystanie tych kompetencji zależy w głównej mierze od zainteresowania pracodawców, którzy
niekiedy ograniczają zakres kontraktowanych świadczeń tylko do wymaganych przepisami prawa badań profilaktycznych.
Pielęgniarki służby medycyny pracy mają możliwość wykorzystania swoich kwalifikacji
zawodowych m.in. poprzez współudział w badaniach profilaktycznych pracowników, czy
wykonywanie badań diagnostycznych zleconych przez lekarza medycyny pracy. W zależności od występujących na danym stanowisku pracy czynników szkodliwych wykonują
spirometrię, palestezjometrię z próbą oziębiania i termometrią skórną oraz audiometrię.
Gdańsk, 27-29.04.2016 r.
47
Asystują także przy badaniach foniatrycznych (videostroboskopii) oraz wykonują badania
elektrokardiograficzne (EKG). Pracownikom zatrudnionym bezpośrednio na stanowiskach
kontroli jakości wyrobów, przeprowadzających badania nieniszczące oraz posiadających
uprawnienia do stosowania samokontroli wykonują komputerowe badanie wzroku, natomiast u osób pracujących na stanowiskach związanych z narażeniem epidemiologicznym
(dur brzuszny, tężec, WZW A i B) dodatkowo wykonują szczepienia ochronne.
Pielęgniarki służby medycyny pracy zatrudnione w Wojewódzkim Ośrodku Medycyny
Pracy w Rzeszowie podejmują działania z zakresu promocji zdrowia i programów profilaktycznych mających na celu głównie umocnienie zdrowia pracowników. Podstawowym
obszarem ich aktywności jest edukacja służąca kształtowaniu zachowań prozdrowotnych
pracowników. Działania najczęściej realizowane przez pielęgniarki opierają się na udzielaniu porad dotyczących zdrowego stylu życia, walki z nikotynizmem/alkoholizmem czy
sposobów radzenia sobie ze stresem, przygotowywaniu materiałów edukacyjnych na temat zachowań zdrowotnych oraz współudział w prowadzeniu szkoleń czy pogadanek. Do
programów, o których mowa zaliczyć można m.in. program dotyczący ergonomii pracy
i chorób układu ruchu, program ochrony słuchu czy szkolenia nt. profilaktyki i diagnostyki
raka piersi połączone z instruktażem samobadania piersi.
Promocja zdrowia jest ważnym aspektem pracy zawodowej pielęgniarek służby medycyny
pracy. Dzięki dobrej znajomości podopiecznych i ich problemów pielęgniarki podejmują
się przeprowadzania indywidualnego i grupowego poradnictwa, a także edukacji zdrowotnej w sprawach ochrony zdrowia. Realizują te zadania zarówno dla dobra pracowników
objętych opieką, jak i dla własnej satysfakcji, mogąc w ten sposób podnieść prestiż zawodu
wśród kadry przedsiębiorstw.
48
Rola pielęgniarki służby medycyny pracy w działaniach
prozdrowotnych na rzecz pracujących
mgr Anna Raj, pielęgniarka specjalista medycyny pracy,
Wojewódzki Ośrodek Medycyny Pracy w Gdańsku
Praktycznie od zawsze zdrowie było, jest i chyba będzie jedną z najważniejszych wartości,
o które zabiega człowiek. Pomimo upływu czasu nic w tym względzie się nie zmieniło.
Zdrowie stanowi podstawę do osiągania celów życiowych, realizacji zamierzeń, pragnień
i ambicji. Postrzegane jest również jako jeden z podstawowych zasobów społecznych i ekonomicznych, ponieważ tylko zdrowe społeczeństwo może rozwijać się, tworzyć i osiągać
najwyższy poziom jakości życia.
Zdrowie nie jest stanem trwałym, dlatego rzeczą ważną jest, aby we wszystkich okresach
życia, w tym również aktywności zawodowej, doskonalić je i poprawiać, ponieważ zapewnia ono radość życia i szczęście osobiste. Ważne jest więc upowszechnianie zdrowego
stylu życia oraz podnoszenie świadomości zdrowotnej.
Każdy prowadzi taki tryb życia, jaki dyktują mu jego przekonania i wiedza.
Jednym z wielu działań, służących utrzymaniu i zachowaniu zdrowia, jest kształtowanie
właściwych zachowań zdrowotnych oraz zmiana sposobów myślenia o zdrowiu.
Do podjęcia odpowiednich działań niezbędne jest uzyskiwanie danych na temat czynników wpływających na zachowania zdrowotne, co stanowi punkt wyjścia do dalszych działań w kierunku zmiany zachowań.
Rozpoznanie stylu życia pracowników umożliwia przygotowanie i realizację programów
promocji zdrowia oraz kształtowanie prawidłowych nawyków i postaw zdrowotnych.
Analiza stylu życia podopiecznych ma ważne znaczenie dla oceny sytuacji zdrowotnej.
Świadomy wybór zachowań służących utrzymaniu i doskonaleniu zdrowia przez wykorzystanie wszystkich dostępnych czynników staje się jednym z najważniejszych problemów
naszego społeczeństwa.
Zmiany tych zachowań są zagadnieniem, któremu poświęca się uwagę zwłaszcza w kontekście osób aktywnych zawodowo, a kształtowanie postaw związanych ze zdrowiem jest
Gdańsk, 27-29.04.2016 r.
49
problemem ściśle związanym z warunkami osobowościowymi, środowiskowymi i systemowymi.
Tylko przez oddziaływania na wszystkie czynniki warunkujące zdrowie człowieka można
stworzyć mu szansę osiągnięcia potencjału, jakim dysponuje w zakresie swych fizycznych,
psychicznych i społecznych możliwości.
Pielęgniarka służby medycyny pracy, jako profesjonalny podmiot systemu ochrony zdrowia pracujących, może podejmować skuteczne działania na rzecz wzmacniania zdrowia
pracujących poprzez wpływanie na ich zachowania zdrowotne.
Termin „zachowania zdrowotne” ma zróżnicowany charakter, zwłaszcza w obrębie medycyny i socjologii medycyny: np. K. Puchalski prezentuje określenie bardzo szerokie,
ujmujące zachowania zdrowotne jako zachowania rozpatrywane z punktu widzenia ich
znaczenia dla zdrowia.
Z kolei A. Frączek i E. Stępień używają określenia zachowania związane ze zdrowiem i definiują je jako,” takie czynności podejmowane i realizowane przez ludzi, które bezpośrednio i doraźnie albo pośrednio i w dalszej perspektywie sprzyjają lub szkodzą utrzymaniu
normatywnych standardów zdrowia fizycznego i psychicznego” . Formują się one w rezultacie doświadczeń społecznych jednostek, przez interakcję z bezpośrednim otoczeniem,
w tym również z profesjonalnymi przedstawicielami zawodów medycznych.
Zmiana zachowania zależy od poczucia kontroli nad własnymi działaniami. Podopieczny,
który wierzy, że potrafi podjąć działanie i w ten sposób rozwiązać problem zdrowotny, ma
silniejszą motywację, by rzeczywiście tego dokonać, a także jest bardziej zaangażowany
w proces podejmowania decyzji.
Modele procesu zmiany zachowań zdrowotnych wskazują na występowanie następujących
po sobie faz tj.: 1. okres, w którym jednostka nie rozważa potrzeby zmiany obecnego zachowania, 2. dana osoba rozważa za i przeciw zmiany zachowania, 3. przygotowuje się do
zmian ,4. podopieczny zmienia zachowania, 5. utrzymanie - stabilizuje zachowania i unika
nawrotów. We wszystkich fazach procesu pielęgniarka smp może uczestniczyć poprzez
inicjowanie, motywowanie, koordynowanie, asystowanie podopiecznemu.
Po zmianie zachowań zdrowotnych, drugim bardzo ważnym obszarem mającym wpływ na
zdrowie pracujących jest środowisko, w jakim żyją i pracują nasi podopieczni. Pielęgniarka współpracując ze służbami BHP i pracodawcami oraz samymi pracującymi może wpływać na prozdrowotne kształtowanie środowiskowych czynników zawodowych w miejscu
pracy.
50
W ramach kształcenia przed i podyplomowego pielęgniarka smp uzyskuje unikatowy pakiet wiedzy i umiejętności pozwalających jej na podejmowanie efektywnych i skutecznych
działań prozdrowotnych na rzecz pracujących.
Dysponuje wachlarzem metod oddziaływania i zróżnicowanych sytuacji dogodnych do
podejmowania aktywności w tym obszarze.
Metody pracy stosowane przez pielęgniarki smp w celach prozdrowotnych, to m.in.: rozmowa indywidualna, proces pielęgnowania, wizytowanie stanowisk pracy, edukacja zdrowotna i promocja zdrowia.
W każdych niemalże okolicznościach zawodowych, pielęgniarka może podejmować działania prewencyjne; w trakcie spotkań na terenie zakładu pracy np. podczas wizyty na stanowiskach, gdzie wykonywane są czynności zawodowe, w czasie przygotowywania pracownika do badań profilaktycznych, czy podczas realizacji programów prozdrowotnych.
Większość kontaktów z podopiecznymi może, a właściwie powinna być wykorzystana
do przekazu treści związanych z umacnianiem jego potencjału zdrowotnego, od pojedynczych porad pielęgniarskich przez udział w różnych akcjach, po opracowywanie i wdrażanie kompleksowych programów profilaktycznych.
Dobre wykorzystanie potencjału pielęgniarskiego w zakresie działań prozdrowotnych uzależnione jest w znacznej mierze: z jednej strony od organizacji pracy pielęgniarki w poradni medycyny pracy (zakres obowiązków, kompetencji, czas pracy, współdziałanie zespołowe) a z drugiej strony od zaangażowania i postawy samej pielęgniarki.
Mam nadzieje, że kończąca się właśnie konferencja dostarczyła Państwu wiele nowej wiedzy, przykładów dobrej praktyki i motywacji do jeszcze bardziej intensywnych działań
prozdrowotnych na rzecz podopiecznych.
Gdańsk, 27-29.04.2016 r.
51
Terminarz Medyczny NURSEUM ułatwi pracę pielęgniarek
Już na przełomie maja i czerwca br. do rąk polskich pielęgniarek trafi Terminarz
Medyczny NURSEUM. To narzędzie, z którego będzie można korzystać na komputerach, tabletach oraz smartfonach, ułatwi organizację pracy przedstawicielkom jednej
z najbardziej niedocenianych i przepracowanych grup zawodowych w naszym kraju.
Terminarz Medyczny NURSEUM to prosty w obsłudze system, ściśle dopasowany do
specyfiki pracy pielęgniarskiej. Powstaje w odpowiedzi na olbrzymią ilość informacji,
obowiązków biurokratycznych oraz zadań, z którymi każdego dnia borykają się polskie
pielęgniarki, w szczególności te wykonywujące swój zawód w formie praktyki indywidualnej lub grupowej. Jego największą zaletą jest automatyzacja części najbardziej uciążliwych zadań (np. raportowania czasu pracy i wykonywanych zabiegów) oraz umożliwienie
wykonywania ich na urządzeniach mobilnych (np. smartfonach). W ten sposób Terminarz
pomoże w lepszej organizacji pracy, dzięki czemu użytkowniczki narzędzia zaoszczędzą
więcej czasu dla siebie, rodziny oraz bliskich.
Jakie nowe możliwości daje Terminarz Medyczny NURSEUM?
• Stały i nieprzerwany dostęp do bazy własnych pacjentów – za pomocą komputera, tabletu lub smartfona.
• Swobodne planowanie i organizowanie wizyt u pacjentów – np. automatyczne
wysyłanie przypomnień o wizycie, planowanie zabiegów których listę podpowie
system, łatwe odnotowywanie i zapisywanie w systemie wykonanych zabiegów.
• Nieograniczony dostęp do rzetelnej i unikalnej wiedzy eksperckiej – w postaci artykułów specjalistów z branży medycznej oraz farmaceutycznej zamieszczonych w Bazie Wiedzy Terminarza.
• Łatwe edukowanie pacjentów w trakcie wizyt – np. jeżeli pacjent potrzebuje
instrukcji obsługi glukometru, można ją szybko znaleźć w Bazie Wiedzy Terminarza i od razu udostępnić.
• Szybkie przekazywanie pacjentom zaleceń pielęgniarskich po wizytach – wystarczy spisać je w Terminarzu Medycznym i jednym kliknięciem wysłać do pacjenta lub jego opiekuna po zakończonej wizycie.
• Proste generowanie raportów do statystyk i rozliczeń czasu pracy – w tym
comiesięcznych rozliczeń do NFZ.
Terminarz Medyczny jest opracowywany przez lubelską firmę NURSEUM sp. z o.o.
W wersji podstawowej będzie dostępny bezpłatnie dla wszystkich uczestników konferencji, którzy odwiedzą stoisko NURSEUM i zapiszą się na „terminarzowy” newsletter. Więcej informacji: www.nurseum.pl, www.facebok.com/TerminarzMedycznyNurseum.
52
NOTATKI
NOTATKI
NOTATKI
NOTATKI

Materiały konferencyjne ze streszczeniami referatów

Transkrypt

Podobne dokumenty

Wolne miejsca szkoleniowe na podstawie listy jednostek

Medycyna Pracy

wstęp wolny - adwentysciusa.com

harmonogram - poradnia medycyny pracy

MEDYCYNA PRACY opis benefitu

Regulamin Organizacyjny Gabinetu Medycyny Pracy Gabinet

Anne Harrington - Wewnętrzna siła. Umysł, ciało i