Społeczne skutki niewłaściwych postaw wychowawczych. Patologie

Społeczne skutki niewłaściwych postaw wychowawczych. Patologie

qwertyuiopajsdfghjklzxcvbnmqwerty
uiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasd
fghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzx
cvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmq
SPOŁECZNE SKUTKI
wertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyui
NIEWŁAŚCIWYCH POSTAW
opasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfg
WYCHOWAWCZYCH
hjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxia
cvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmq
wertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyui
opasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfg
hjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxic
vbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbinmq
wertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyui
opasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfg
hjklzxcvbnmirtyuiopasdfghjklzixcvbn
mqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwert
yuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopas
dfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklz
xcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnm
Mateusz Stebliński
Psychologia II, gr. C
Postawa człowieka wobec jakiegoś obiektu (osoby, przedmiotu,
zdarzenia, idei) to względnie trwała tendencja do pozytywnego lub
negatywnego wartościowania tego obiektu przez tego człowieka.
(Doliński, Wojciszke, 2oo8)
Ziemska (1973) określa postawę rodzicielską jako nabytą strukturę poznawczodążeniowo-afektywną ukierunkowującą zachowanie się rodziców wobec dziecka.
Można zatem wyróżnić trzy składniki postawy rodzicielskiej:
• myślowy,
• uczuciowy,
• działania.
Postawa taka jest nie tylko mniemaniem o dziecku, że jest takie czy inne. Jest
ona również wyposażona w ładunek emocjonalny, który warunkuje sposób w jaki
rodzice zachowują się wobec dziecka. Sposób zachowania się rodziców w stosunku
do dziecka oraz sposób wyrażania się na jego temat pozwalają poznać postawę
rodzicielską.
Postawy wychowawcze możemy ogólnie podzielić na dwie grupy. Pierwszą z
nich są postawy prawidłowe, sprzyjające rozwojowi dziecka takie jak akceptacja,
współdziałanie czy uznanie. Drugą grupę stanowią postawy niewłaściwe.
Rogozińska-Zalewska (2oo3) przedstawia cztery rodzaje negatywnych postaw
wychowawczych: odtrącającą, unikającą, nadmiernie chroniącą oraz nadmiernie
wymagającą.
W swojej pracy chciałbym skupić się na jednym aspekcie społecznych skutków
niewłaściwych postaw wychowawczych. Tym aspektem są patologie społeczne.
Wybór takiego tematu chciałbym uzasadnić przede wszystkim wpływem jaki na
występowanie patologii społecznych mają te postawy wychowawcze. Mam tu na
myśli wytworzenie, w procesie wychowania, specyficznych cech osobowości,
„predyspozycji” do zachowań patologicznych. Takimi predyspozycjami mogą być np.
agresywność wynikająca z modelowania lub nieliczenie się z uczuciami innych jako
następstwo postawy nadmiernie wymagającej. Dodatkowo swoje zainteresowanie
uzasadniam drugim kierunkiem studiów, podjętym przeze mnie w tym roku tj.
pedagogika o spec. resocjalizacja, co wiąże się z moim zainteresowaniem praktyką
społeczną.
PATOLOGIE SPOŁECZNE
Patologią społeczną jest ogół przypadków śmierci, obniżenia
poziomu moralnego, pogorszenia samopoczucia i strat materialnych
spowodowanych naruszeniem reguł prakseologicznych, moralnych i
prawnych oraz postępowaniem autodestruktywnym. (Pospiszyl, 2oo8)
1
W pracy tej chciałbym przedstawić etiologię takich zjawisk jak agresja wśród
młodzieży, samobójstwa i, określonego przez Pospiszyl jako nietypowe zachowanie
seksualne, homoseksualizmu.
AGRESJA WŚRÓD MŁODZIEŻY
Zjawisko to w ostatnich latach budzi coraz większy niepokój ze względu na
powiększającą się skalę. Najbardziej drastycznie wzrost ten przejawia się w
odniesieniu do liczby zabójstw, rozbojów pobić itp. Agresywność w takiej formie
budzi niepokój nawet pomimo obserwowanej w ostatnich latach stabilizacji tego
zjawiska.
Jedną z przyczyn utrwalania się u młodzieży zachowań agresywnych jest
uczenie się ich od dorosłych. Należy pamiętać, że owy proces uczenia się nie musi
być prostym powielaniem schematów zachowań osoby obserwowanej. W dużej
mierze proces ten oparty jest na mechanizmach warunkowania instrumentalnego.
Pospiszyl (2oo8) przedstawia kilka warunków skutecznego warunkowania
zachowań agresywnych. Są to:
• skuteczność zachowania agresora – to czy osiągnął zamierzony cel przy
użyciu agresji,
• dostarczenie wzorców zachowań – mogą one zostać wykorzystane później
w sytuacji nowej,
• nagrody, jakie odbiera sam obserwator, w związku z zachowaniem
agresora – mogą nimi być wzrost pozycji w grupie czy wybawienie z
opresji,
• możliwość identyfikacji z agresorem – za pośrednictwem więzi,
podobieństwa cech, doświadczeń itp.,
• nagradzanie agresywnych sposobów rozwiązania problemów, oraz
naśladownictwa zachowań agresywnych.
Ważne jest tu również zaznaczenie, że w taki sposób uwarunkowana agresja
jest wyjątkowo trwała i niepodatna na wygaszenie. Jest to między innymi rezultat
uczenia się od osób najbliższych, które są dla dziecka znaczące.
Niewłaściwe metody wychowawcze stosowane przez rodziców mogą
doprowadzić w przyszłości u dziecka do zaburzeń więzi międzyludzkich. Obniżone
poczucie przynależności wykształcone w dzieciństwie prowadzi do zwiększenia
dystansu psychologicznego między członkami grupy. Dystans ten przejawia się w
stosunkowo niewielkiej wiedzy o sobie nawzajem, ograniczonej do minimum
częstotliwości wspólnych działań czy wysokim natężeniu stereotypów. Pospiszyl (za:
Ostrowska, Surzykiewicz, 2oo8) wskazuje, że takie zjawiska są często obserwowane
w grupach charakteryzujących się wyższym natężeniem agresji co pozwala
wnioskować o zależności przyczynowo-skutkowej pomiędzy tymi zjawiskami.
2
SAMOBÓJSTWA
Są one jedną z najdrastyczniejszych form rozwiązania problemów życiowych
jednostki. Pomimo, że działania samobójcze pozbawiają jednostkę jakichkolwiek
szans odwrócenia wydarzeń i są potępiane przez większość kultur, co roku popełnia
je dziesiątki tysięcy dorosłych i dzieci.
Jedną z najczęściej cytowanych definicji samobójstwa jest stworzona przez
Durkheima (1979) i brzmi samobójstwem jest każdy przypadek śmierci, będący
wynikiem bezpośredniego lub pośredniego negatywnego lub pozytywnego działania
wykonanego przez samą ofiarę, która wie, jaki będzie rezultat tego działania. Pomimo
popularności tej definicji ma ona swoje wady (np. nie uwzględnia motywów
samobójczego działania) dlatego Pospiszyl (2oo8) proponuje nazwać samobójstwem
takie świadome zachowanie jednostki, którego przynajmniej jednym z bezpośrednich
celów jest pozbawienie siebie życia.
Do najczęstszych bezpośrednich przyczyn samobójstw zalicza się choroby
psychiczne(20%), nieporozumienia rodzinne(12%), warunki ekonomiczne(9%),
przewlekłe choroby(7%) i zawody miłosne(5%). Jednak największą liczbę stanowią
przypadki, w których nie stwierdzono bezpośredniej przyczyny popełnienia
samobójstwa (54% wszystkich zgonów samobójczych).1
Jednak aby doszło do uruchomienia zachowania suicydalnego, poza czynnikami
bezpośrednimi (wyzwalającymi) musi wystąpić co najmniej jeden warunek:
• widzenie w sobie źródła frustracji,
• zablokowanie możliwości przeciwstawienia się sytuacji frustracyjnej
(Berkowitz, 1962),
• niemożność reagowania odwetowego,
• frustracja postrzegana jako zagrożenie osobiste (Kosewski, 1977),
• ubogi repertuar mechanizmów obronnych (Ringel, 1987).
Warunki te koncentrują się na dwóch czynnikach: subiektywnym odczuciu
bezradności i poczuciu odpowiedzialności za powstanie problemów. W wyniku
niewłaściwych postaw wychowawczych może dojść do wykształcenia się u dzieci
tendencji do przejawiania takich właśnie odczuć.
W typologii samobójstw Durkheima (1979) można wyróżnić cztery ich typy:
anomiczne, egoistyczne, altruistyczne i fatalistyczne. Najbardziej uwarunkowane
procesem wychowania (w sposób pośredni) są samobójstwa egoistyczne –
dominujące u osób, które nigdy nie wytworzyły silnych więzi ze społeczeństwem,
oraz altruistyczne – definiowane jako efekt „przesocjalizowania”, zbyt silnego
przywiązania jednostki do norm społecznych.
1
Dane Komendy Głównej Policji na rok 2oo2
3
HOMOSEKSUALIZM
Seligman (2oo1) analizując seksualność człowieka wymienia pięć wymiarów
składających się na nią. Są to:
•
•
•
•
•
tożsamość płciowa,
orientacja seksualna (orientacja na obiekt seksualny),
zainteresowanie seksualne,
rola płciowa,
zachowania seksualne.
Osoby homoseksualne różnią się od osób heteroseksualnych tylko i wyłącznie
pod względem orientacji na obiekt seksualny. Homoseksualizm został usunięty z
klucza diagnostycznego zaburzeń i chorób psychicznych Światowej Organizacji
Zdrowia – ICD w 1991 roku. Między innymi dlatego Pospiszyl (2oo8) nie definiuje go
jako patologii społecznej tylko jako nietypowe zachowanie seksualne.
W typologii homoseksualistów Brautigama (1967) wyróżniamy cztery rodzaje
preferencji seksualnych opartych na mechanizmach sprawczych. Są to:
•
•
•
•
pseudohomoseksualizm,
homoseksualizm rozwojowy,
homoseksualizm psychopatologiczny,
homoseksualizm właściwy.2
Homoseksualizm rozwojowy wynika z fiksacji na jednej z faz rozwoju
dziecięcego lub wczesnej adolescencji. W tej fazie następuje silna potrzeba
funkcjonowania w grupie rówieśniczej, najchętniej jednopłciowej. Kontakty z
osobami o odmiennej płci są nieciekawe. Jest to ważny etap kształtowania się
umiejętności społecznych i tożsamości własnej płci. Werner (1987) podkreśla, że
kształtowanie tożsamości płciowej odbywa się trochę metodą prób i błędów. W
końcowej fazie tego procesu dochodzi do ustalenia, z przedstawicielami której płci
kontakty są bardziej satysfakcjonujące i przyjemne. Homoseksualiści odkrywają, że
większą satysfakcję przynosi im kontakt z osobami tej samej płci.
Do wyjaśnienia fiksacji w tej fazie rozwoju używa sie dwóch tez. Pierwsza
zakłada, że homoseksualista kocha w sobie chłopca i dlatego pragnie zbliżenia z
osobnikami najbardziej zbliżonymi do siebie. Homoseksualizm jest tu traktowany
jako swoisty rodzaj narcyzmu.
Druga teza zakłada destruktywny wpływ matki na chłopca. Jednym z
uwarunkowań homoseksualizmu jest związek chłopca z narcystyczną matką, która
nie pozwala chłopcu wyjść poza krąg dzieciństwa. Matka utrudnia dziecku
budowanie tożsamości seksualnej. Dziecko takie staje się więźniem własnego
dzieciństwa.
2
W opisie pominę pierwszy i ostatni typ ponieważ nie mają związku z procesem wychowania –
pseudohomosekualizm odnosi się do osób heteroseksualnych podejmujących kontakty homoseksualne z
przyczyn instrumentalnych np. względów finansowych, natomiast homoseksualizm właściwy związany
jest z czynnikami genetycznymi lub wrodzonymi
4
Homoseksualizm psychopatologiczny najbardziej odpowiada społecznym
wyobrażeniom na temat przyczyn pociągu seksualnego do osób tej samej płci. Ten
rodzaj homoseksualizmu powstaje na podłożu lękowym, które może być związane
m.in. z niewłaściwymi metodami wychowawczymi oraz wczesnymi doświadczeniami
urazowymi w tej sferze. Lęk przed kobietami jako obiektami seksualnymi u
mężczyzn homoseksualnych może być spowodowany przez:
• lęk przed ośmieszeniem (z powodu budowy ciała lub niepewności co do
własnej sprawności seksualnej),
• lęk przed zależnością i zdominowaniem przez kobiety lub utratą męskiej
tożsamości,
• lęk przed instrumentalizacją więzi (przekonanie o wykorzystywaniu przez
kobiety jako reproduktora lub żywiciela),
• lęk i wstręt związane z różnicami anatomicznymi i potrzebami
psychicznymi drugiej płci,
• uwiedzenie homoseksualne w dzieciństwie.
Lew-Starowicz (1999) zwraca uwagę na to, ze homoseksualni mężczyźni
bardziej aprobują małe dziewczynki i starsze kobiety niż kobiety w wieku prokreacji
ponieważ te ostatnie stanowią zagrożenie wciągnięcia mężczyzny w pułapkę
prokreacji.
PODSUMOWANIE
Mam nadzieję, że udało mi się chociaż w niewielkim stopniu przybliżyć problem
niewłaściwych metod wychowawczych jako przyczyn zaprezentowanych przeze
mnie zjawisk społecznych. Należy pamiętać, że, poza przyczynami leżącymi w
procesie wychowawczym, istnieją także inne uwarunkowania tych zjawisk jak np.
sytuacja materialna czy czynniki temperamentalne.
BIBLIOGRAFIA
1. Doliński D., Wojciszke B. (2oo8) Struktura i pomiar postaw. W: J. Strelau, D.
Doliński (red.) Psychologia, podręcznik akademicki, t.2. Gdańsk: GWP, 336-337.
2. Pospiszyl I. (2oo8) Patologie społeczne. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN
3. Rogozińska-Zalewska E. (2oo3) Prawidłowe i wadliwe postawy wychowawcze
rodziców i konsekwencje życiowe. Dostępny w Internecie:
http://www.profesor.pl/
4. Ziemska M. (1973) Postawy rodzicielskie. Warszawa: Wyd. Wiedza Powszechna.
5