Dwunaste spotkanie europejskiego Forum Regulacji Sektora

Dwunaste spotkanie europejskiego Forum Regulacji Sektora

Dwunaste spotkanie europejskiego Forum Regulacji Sektora Energii
Elektrycznej
Autor: Zofia Janiszewska
(Biuletyn Urzędu Regulacji Energetyki – nr 6/2005)
Dwunasta runda Forum Florenckiego odbyła się 1-2 września 2005 roku w mieście, z którym
wiążą się początki tej instytucji – platformy dyskusji i wymiany opinii między uczestnikami
rynku energii elektrycznej – powracając po kilkuletniej przerwie z Rzymu do Florencji.
Uczestnikami Forum byli przedstawiciele Komisji Europejskiej (DG TREN, DG COMP),
krajów członkowskich (ministerstw właściwych w sprawach sektora energii elektrycznej),
CEER/ERGEG, krajowych organów regulacyjnych oraz międzynarodowych stowarzyszeń
przemysłowych i konsumenckich1]. W Forum uczestniczyli także przedstawiciele krajów
niebędących członkami UE, zainteresowanych przyszłym uczestnictwem w europejskim
rynku energii elektrycznej (w tym przedstawiciel Szwajcarii).
We wstępnym wystąpieniu przedstawiciela Prezydencji Brytyjskiej wskazano, że głównym
problemem europejskiego rynku energii elektrycznej są wysokie i szybko rosnące ceny.
Pojawiają się także coraz częstsze głosy wskazujące na istnienie prostego związku między
procesami liberalizacji a wzrostem cen i tym samym kwestionujące sens liberalizacji rynku
energii.
1. Rynki regionalne
Przedstawiciel Komisji Europejskiej przedstawił podsumowanie dokonań wstępnej rundy
mini-forów, powołanych w czasie ubiegłorocznych obrad Forum Florenckiego2]. Osiągnięte
rezultaty mini-forów to:
1) Benelux (FR-BE-NL-LU-DE) – zarządzanie ograniczeniami z zastosowaniem market
coupling3] możliwe jest do zastosowania od 2006 r. w wymianie między Francją, Belgią i
Holandią,
trwają
prace
nad
programem
„Open
Market
Coupling”,
2) kraje nordyckie (NO-DK-SE-FI-DE-PL) – we wrześniu br. ma zostać uruchomiony
pilotażowy program zarządzania ograniczeniami w drodze aukcji implicit4] na połączeniu
(kabel KONTEK) między Niemcami i Danią5], pozostałe połączenia mają być monitorowane,
3) półwysep Iberyjski (PT-ES-FR) – zarządzanie ograniczeniami z zastosowaniem market
coupling możliwe jest do zastosowania od 2006 r. w wymianie między Francją i Hiszpanią,
prace nad konstrukcją rynku iberyjskiego wymagają akceptacji rządów zaangażowanych
państw,
4) Europa środkowo-wschodnia (DE-PL-CZ-SK-AT-HU-SI) – wdrożenie od 2006 r. systemu
zarządzania ograniczeniami w drodze skoordynowanych aukcji explicit6] na terytorium 7
operatorów7] i dalsze prace zmierzające do uruchomienia aukcji implicit,
5) kraje bałtyckie (EE-LV-LT) – zdiagnozowano brak ograniczeń.
Zbiorcza informacja o możliwych do zastosowania w 2006 roku metodach zarządzania
ograniczeniami w wymianie międzysystemowej na terenie Europy przedstawiona jest na
mapce poniżej.
Źródło: Directorate General for Energy and Transport.
Zdaniem przedstawiciela Komisji Europejskiej wyniki prac mini-forów pozwalają na
optymistyczne stwierdzenie, że od przyszłego roku zarządzanie ograniczeniami przesyłowymi
w wymianie międzysystemowej na terenie całej Europy odbywać się będzie z
wykorzystaniem metod rynkowych (aukcji). Mimo, że postawiony mini-forom cel w postaci
wypracowania zasad i harmonogramu wdrożenia koordynowanych i opartych na metodach
rynkowych procedur alokacji zdolności przesyłowych (przynajmniej day-ahead) nie został
osiągnięty, to uczestnicy forum przyznali, że rezultaty prac są obiecujące i wobec
powyższego podjęli decyzję o kontynuacji prac – kolejna runda mini-forów odbędzie się
wiosną 2006 roku (z wyjątkiem mini-forum Europy środkowo-wschodniej, które ma własny –
intensywniejszy harmonogram prac). Przedstawiono także postulat poszerzenia składu
uczestników mini-forów np. o przedstawicieli giełd energii.
Przewodniczący CEER podkreślił znaczenie zgodnego działania państw członkowskich i
harmonizacji prac mających na celu stworzenie warunków rozwoju rynków regionalnych, a w
przyszłości ich integracji w jeden rynek europejski. Kluczowe elementy dla harmonijnego
rozwoju rynków regionalnych to stan sieci (konieczne są inwestycje, zwłaszcza w zakresie
rozbudowy połączeń międzysystemowych) i stosowanie wyłącznie rynkowych zasad
wyznaczania i udostępniania zdolności przesyłowych. Warunkiem koniecznym jest też
„kompatybilność” rozwiązań stosowanych na krajowych rynkach hurtowych i chodzi tu
zarówno o ramy regulacyjne jak i o rozwiązania na poziomie działań operatorskich (OSP).
Właściwa współpraca operatorów jest zresztą kolejnym istotnym (może – najistotniejszym)
warunkiem powodzenia procesu integracji europejskiego rynku energii. Nie do pominięcia
jest także zgodna polityka informacyjna i kompatybilność systemów informatycznych.
Przewodniczący CEER zaapelował o współpracę w wypełnianiu istniejących luk prawnych –
jeśli któremuś z krajów członkowskich doskwiera brak uregulowań w jakimś zakresie, to
prace nad wypełnieniem takiej luki powinny, jego zdaniem, być poprzedzone konsultacjami
na poziomie europejskim i odbywać się w możliwie szerokim gronie zainteresowanych
podmiotów. Kończąc swoje wystąpienie przewodniczący CEER poinformował, że do końca
br. opublikowany zostanie raport ERGEG poświęcony rynkom regionalnym.
Przedstawiciel EURELECTRIC potwierdził, że mini-fora powinny pozostać kluczowym
narzędziem integracji rynku europejskiego, zaś wszelkie prace powinny odbywać się w
dwóch podstawowych nurtach:
1) rozwój rynków krajowych – wdrożenie przejrzystych zasad działania rynku i wymiany
informacji, rozwiązanie długoterminowych kontraktów na zakup mocy, zaprzestanie regulacji
cen na rynku hurtowym, uproszczenie procedur koncesyjnych dla nowych inwestycji w moce
wytwórcze i przesyłowe),
2) rozwój współpracy wewnątrz regionów – wspólne planowanie inwestycji, zgodne
standardy w zakresie bezpieczeństwa, podobne mechanizmy wspierania energii tzw. zielonej i
nowych inwestycji, wypracowanie wspólnych zasad cenotwórstwa i wzajemnych rozliczeń.
W wystąpieniach innych uczestników Forum Florenckiego powracały tezy o konieczności
bliższej współpracy i harmonizacji działań i priorytecie dla rynkowych zasad zarządzania
ograniczeniami w wymianie międzysystemowej. Wielokrotnie powracał też postulat
koncentracji wysiłków na harmonijnym rozwoju infrastruktury i rozwiązań na hurtowych
rynkach energii elektrycznej w krajach członkowskich UE. W czasie dyskusji pojawił się
także pomysł utworzenia jednego podmiotu – europejskiego Operatora Systemu
Przesyłowego. Pomysł ten został jednak krytycznie oceniony przez przedstawicieli Komisji
Europejskiej (którzy pozytywnie ocenili istniejącą strukturę) oraz CEER (którzy z kolei
wskazywali na konieczność pilnych prac nad integracją rynku widząc w planie powołania
europejskiego OSP groźbę kilkuletniego przesunięcia planowanych do wdrożenia rozwiązań).
Specyficznym problemem w sprawie budowy wewnętrznego rynku jest „czarna plama” na
mapie Europy – Szwajcaria. Jednakże w obszarze rynku energii można mówić o istotnych
postępach w eliminowaniu różnic – projekty przepisów wewnętrznych, zgodnych z
Dyrektywą 2003/54/WE i Rozporządzeniem 1228/2003/WE mają być przyjęte do końca
bieżącego roku, więc od 2007 r. szwajcarski rynek energii będzie zorganizowany na tych
samych zasadach co europejski. Przygotowany do podjęcia prac jest już także szwajcarski
OSP – Swissgrid – który objąć ma swoim zasięgiem całe terytorium kraju. Jednocześnie od 1
stycznia 2006 r. uruchomiony zostanie mechanizm bilansujący a alokacja zdolności
przesyłowych na granicy szwajcarsko-niemieckiej odbywać się będzie na podstawie wyników
aukcji.
2. Nowe regulacje w zakresie wymiany transgranicznej – stan prac
Przedstawiciel Komisji Europejskiej przedstawił aktualny stan prac nad pakietem
wytycznych, które mają zostać wydane na podstawie dyspozycji Rozporządzenia
1228/2003/WE. W skład pakietu wchodzą wytyczne w sprawie:
1) zarządzania ograniczeniami,
2) zasad harmonizacji taryf,
3) mechanizmu rozliczeń międzyoperatorskich (Inter-TSO compensation mechanism – ITC).
Pierwsze konsultacje projektów wytycznych, przygotowanych przez Komisję Europejską,
miały miejsce w roku 2004. W czasie obrad XI Forum Florenckiego we wrześniu 2004 roku
zaprezentowano projekty wytycznych wraz z komentarzami i uwagami. Potem zawieszono
konsultacje oczekując na wyniki prac mini-forów – ostatecznie ERGEG przedstawił swoje
stanowisko w sprawie zarządzania ograniczeniami oraz harmonizacji taryf w lipcu br.
(dokument dostępny na stronie internetowej ERGEG).
Najbardziej zaawansowane prace dotyczą wytycznych w sprawie zarządzania ograniczeniami,
mających być wkrótce przyjętymi w ramach procedury komitologii, która obejmie
następujące etapy:
- przyjęcie przez Komisję, po konsulatacji z komitetem składającym się z przedstawicieli
krajów członkowskich (wybranych przez te kraje),
- pozytywny wynik głosowania kwalifikowaną większością głosów lub – w przypadku braku
akceptacji – powrót do Rady, która może kwalifikowaną większością głosów odrzucić
projekt,
- badanie i ocena Parlamentu Europejskiego w sprawie ewentualnego przekroczenia zakresu
upoważnień przez Komisję oraz niewiążąca dla Komisji opinia Parlamentu.
Zakłada się, że wytyczne w sprawie zarządzania ograniczeniami zostaną przyjęte do końca br.
Wytyczne w sprawie zasad harmonizacji taryf powinny zostać przyjęte razem z wytycznymi
w sprawie mechanizmu rozliczeń międzyoperatorskich. Spodziewany termin ich uchwalenia
to pierwsza połowa roku 2006. Obecnie trwają jeszcze analizy i studia realizowane w ramach
ERGEG, a ich wynik spodziewany jest na przełomie października i listopada br.
Uczestnicy Forum dyskutowali też o ostatnim wyroku Europejskiego Trybunału
Sprawiedliwości8] w sprawie priorytetu w alokacji zdolności przesyłowych dla kontraktów
historycznych. Przedstawiciel Komisji Europejskiej poinformował, że bada ona obecnie
praktyczne konsekwencje wyroku i ocenia poszczególne kontrakty oraz że zamierza
uwzględnić rozstrzygnięcie tego wyroku w wytycznych zarządzania ograniczeniami.
Wytyczne wydane na podstawie Rozporządzenia 1228/2003/WE obowiązywać będą wprost,
bez konieczności implementacji do prawa krajowego, a „strażnikami” ich właściwego
stosowania w praktyce mają być krajowe organy regulacyjne. Tyle, że z oceny stanu prac
wynika, że przynajmniej przez część roku 2006 wymiana międzysystemowa odbywać się
będzie na niezmienionych w stosunku do stanu obecnego zasadach.
3. Dyrektywa w sprawie bezpieczeństwa dostaw i inwestycji infrastrukturalnych
Pierwszy projekt dyrektywy w sprawie bezpieczeństwa dostaw, datowany na grudzień 2003
r., po konsultacjach przyjęty został przez Komisję w kwietniu 2005 r. a w lipcu br. odbyło się
jego pierwsze czytanie. Jako kluczowe elementy tej nowej regulacji wskazać można:
– zobowiązanie każdego państwa członkowskiego do uzgodnienia z państwami sąsiadującymi
(poprzez działania poszczególnych krajowych OSP, podlegające ocenie i akceptacji
Regulatorów) i do stosowania skoordynowanych zasad ruchu i eksploatacji sieci
przesyłowych,
gwarantujących
właściwy
poziom
bezpieczeństwa
dostaw,
– zapewnienie równowagi pomiędzy zdolnościami wytwórczymi a istniejącym popytem
poprzez m.in. właściwe (czyli takie, które zapewni właściwe sygnały cenowe zarówno dla
wytwórców jak i odbiorców) określenie ram rynku hurtowego, rozwój narzędzi zarządzania
popytem w czasie rzeczywistym (np. dzięki wykorzystaniu zaawansowanych technologii
opomiarowania, umożliwiających odbiorcy otrzymywanie zwrotnej informacji o aktualnym
poziomie ceny), umożliwienia zawierania kontraktów przerywalnych i o zróżnicowanym
czasie obowiązywania, promowanie środków i rozwiązań ograniczających zużycie energii,
– rozwój infrastruktury – wsparcie uzasadnionych inwestycji sieciowych, realizowane
poprzez odpowiednie zasady (przepisy) regulacyjne i oparte na założeniu, że sygnały
inwestycyjne powinny być dostarczane przede wszystkim przez rynek oraz akceptacja dla
budowy połączeń komercyjnych,
– sprawozdawczość – poszerzenie i przedefiniowanie obowiązków w tym zakresie,
wzmocnienie roli OSP – także na poziomie europejskim, rozszerzenie zakresu
sprawozdawczości nt. projektowanych połączeń międzysystemowych, wprowadzenie 5- i 15letnich horyzontów planowania.
Przewiduje się, że dyrektywa przyjęta zostanie do końca 2005 roku a jako datę wejścia w
życie wskazano dzień 1 grudnia 2007 roku.
Kluczowym momentem obrad Forum była wizyta Komisarza Piebalgsa. W swoim
wystąpieniu podkreślił on rolę Forum Florenckiego w procesie budowy wewnętrznego rynku
energii oraz pozytywnie ocenił dotychczasowe efekty działań w zakresie liberalizacji rynku.
Jako priorytetowe cele polityki energetycznej wskazał na bezpieczeństwo dostaw oraz
zrównoważony i stały rozwój, podkreślając znaczenie wzrostu efektywności użytkowania
paliw i energii w osiąganiu tych celów. Obecność Komisarza Piebalgsa została wykorzystana
przez przedstawicieli wszystkich reprezentowanych stron-uczestników Forum do
prezentowania własnych ocen i identyfikowanych problemów rynku energii.
W posiedzeniu XII Forum Florenckiego Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki reprezentowali:
Zofia Janiszewska – p.o. dyrektor Departamentu Promowania Konkurencji i dr inż. Tomasz
Kowalak – p.o. dyrektor Departamentu Taryf. Materiały z forum dostępne są na stronie
internetowej w portalu Unii Europejskiej – pod adresem www.europa.eu.int.
1]
Pełna lista stowarzyszeń reprezentowanych w obradach: ETSO – European Transmisssion
System Operators, UCTE – Union for the Coordination of Transmission of Electricity,
NORDEL – association for electricity co-operation in the Nordic countries, CEDEC –
European Federation of Local Public Energy Distribution Companies, EURELECTRIC –
Union of the Electricity Industry, EFET – European Federation of Energy Traders,
EUROPEX – Association of European Power Exchanges, IFIEC – International Federation
of Industrial Energy Consumers, CEFIC – European Chemical Industry Council, UNICE
(The Voice of Business in Europe), IEA – International Energy Agency, EPSU – European
Federation of Public Service Unions, EFTA – European Free Trade Association.
2]
Podział Europy na regiony – XI Forum Florenckie, 16-17 września 2004 r.:
- półwysep Iberyjski (PT-ES-FR);
- Wielka Brytania i Irlandia (IE-UK-FR);
- Benelux (FR-BE-NL-LU-DE);
- Włochy (FR-IT-CH-DE-AT-SI);
- kraje nordyckie (NO-DK-SE-FI-DE-PL);
- Europa środkowo-wschodnia (DE-PL-CZ-SK-AT-HU-SI);
- kraje bałtyckie (EE-LV-LT).
3]
Metoda zarządzania ograniczeniami przesyłowymi w wymianie międzysystemowej
polegająca na łączeniu odrębnych rynków w jeden region.
4]
Aukcje, których przedmiotem jest prawo do korzystania ze zdolności przesyłowych na
konkretnym przekroju.
5]
Notowania na rynku Nord Pool Spot od dnia 5 października br.
6]
Aukcje, których przedmiotem jest prawo do wykorzystania zdolności przesyłowych łącznie
z kontraktem handlowym.
7]
8]
Bez Słowenii.
Orzeczenie prejudycjalne ETS w sprawie o sygn. akt C-17/03, dotyczące dostępu do
transgranicznej sieci przesyłowej.