Artykuł

Transkrypt

Artykuł

ZDROWIE I DOBROSTAN 1/2013
ZDROWIE I DOBROSTAN
ROZDZIAŁ III
1Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego
Cracovian Academy they The Andrew Frycza Modrzewskiego
2Zespół Szkół Średnich w Jaśle
The Team of High Schools in Jasło
EWA DYBIŃSKA1, GRZEGORZ PRZYWARA2
Zachowania wolnoczasowe młodzieży ponadgimnazjalnej
wybranych szkół Jasła z uwzględnieniem płci
i miejsca zamieszkania
Leisure time behavior among high school population according
to the gender and place of residence from selected schools
in Jaslo, Poland
Pojęcie czasu wolnego to jedno z podstawowych zagadnień społecznych. Jedni
uważają, że mają go za mało lub wcale, inni wręcz przeciwnie, że posiadają go a
dużo. Problem wynika więc nie z tego ile go mamy, lecz z tego co określa sie mianem czasu wolnego [1].
Czas wolny jest składnikiem kultury życia społecznego towarzyszący człowiekowi od początku jego istnienia, przekazywany sukcesywnie z pokolenia na pokolenie. Już od niepamiętnych czasów świętowanie połączone było z wypoczynkiem i
beztroską zabawą a tym samym kojarzone z czasem wolnym od jakichkolwiek obowiązków. Przez wieki nie uległo to zmianie, bowiem do dziś czynności te są synonimami zachowań wolno czasowych. Czas wolny wcześniej nie był naukowo programowany czy też poddawany szczegółowej analizie, mimo to ,że podział czasu na
zajęty i wolny nie raz zainteresował filozofów i naukowców we wcześniejszych
epokach historycznych [2].
W czasach prehistorycznych świętowanie i czas wolny były bardzo trudne do
określenia i wyodrębnienia, ludzie skupiający się na zapewnieniu pokarmu, ciągłym
polowaniu nie byli bowiem świadomi o tym, że „czas wolny” po prosu były nierozłącznie związane z całym cyklem egzystencjalnym człowieka. Następnie w miarę
rozwoju początków życia osiadłego i cywilizacji rolniczej czas pracy i czas wolny
uzależniony był od pory roku i rytmu prac do wykonania w gospodarstwie, zaobserwować można było tutaj dłuższe okresy czasu wolnego związane z różnego rodzaju misteriami zabawowo - towarzyskimi i obchodzonymi świętami. W okresie
feudalnym zarys czasu wolnego zarysowuje się jeszcze bardziej w egzystencji człowieka, rodzą się tutaj odpowiednie przywileje przyznawane ludziom o określonych
Zdrowie i dobrostan
koligacjach i majątkach feudalnych. Klasa chłopska posiadała tego czasu najmniej
jak i najmniej sposobów jego spędzenia, w korzystnej sytuacji było natomiast duchowieństwo i szlachta, która nie oszczędzała sobie sposobności do próżnowania i
licznych zabaw. Zmiana cywilizacji feudalnej na mieszczańską i sposobu życia jak
miała miejsce od począwszy połowy XVIII wieku w zasadniczy sposób zmieniła
postrzeganie czasu wolnego, czasu pracy wśród społeczeństwa, a rozwijający się w
szybkim tempie kapitalizm spowodował odpływ znacznej liczby mieszkańców wsi
do miast w poszukiwaniu godnego życia i lepszej pracy. Był to przełomowy moment w percepcji czasu pracy do czasu wolnego, w związku z zasadniczą zmianą
jaką był fakt że ludzie nie wykonywali już jak dotychczas pracy w obrębie swojego
gospodarstwa tylko wychodzili podjąć pracę w wielkich fabrykach, co zaowocowało
dodatkową ilością czasu wolnego po wykonaniu swoich obowiązków w pracy zawodowej, którą zaczęli dysponować ludzie. Wraz z ciągłym rozwojem procesów
humanizacji pracy, skróceniem liczby dni roboczych i godzin pracy, skróceniem
progu wieku emerytalnego zaczęła zwiększać się automatycznie ilość czasu wolnego po za praca zawodową pozostawiona do dobrowolnego wykorzystania przez
człowieka zgodnie z jego zamiłowaniami i preferencjami [3].
Wiek XIX i XX silenie wpłynął na obowiązującą definicję czasu wolnego. Podjęta próba skrócenia czasu pracy w XIX wieku na ośmiogodzinny system pracy na
mocy uchwały Międzynarodowego Kongresu Robotniczego w Genewie przyniosła
swoje efekty dopiero po pół wiecznym czekaniu, kiedy to właśnie owy postulat
został spełniony, warto nadmienić że w Europie do I wojny światowej powszechnie
stosowany był dziesięciogodzinny system pracy [4].
Począwszy od drugiej połowy XIX wieku wraz z ciągle rosnącymi potrzebami
gospodarczymi miały miejsce nowe wynalazki i odkrycia naukowe, prężnie rozwijał
się przemysł metalurgiczny, wydobywczy, elektryczny, transportowy, zaczęto stosować coraz to nowsze techniki w przetwórstwie i rolnictwie, powstały nowe nurty
artystyczne i trendy w kulturze i sztuce. W wyniku burzliwych przemian wszystkich
wyżej wymienionych dziedzin gospodarki przypadającym na tamten okres wiekowy, czas wolny który do tej pory był przywilejem tylko nielicznych w XX wieku
stał się dobrem powszechnym wśród społeczeństwa. Zrodził się wtedy problem z
odpowiednim jego wykorzystaniem w czego konsekwencji stal się przedmiotem
licznych badan naukowych [2].
Człowiek współczesny w zmieniającym się świecie przywiązuje i nadaje niezwykłą rangę czasowi wolnemu, który zaczyna być traktowany nie tylko w ujęciu
tradycyjnym, jak podział na minuty, godziny, dni, miesiące, lata, Lech również w
wymiarze jakościowym, przejawiającym się w jego filozoficznej, socjologicznej i
psychologicznej postaci. Efektywność zaspokajania potrzeb z zakresu czasu wolnego uzależniona jest od zmian zachodzących w: poziomie i strukturze wydatków i
dochodów, w samej gospodarce i wewnątrz gospodarstw domowych, w zakresie
działań samoobsługowych oraz na rynku dóbr i usług. Długofalowe procesy demograficzne zaobserwowane w Polsce jak i w całej Europie takie m.in. jak; rozwój
medycyny i wydłużenie przeciętnego trwania życia, późniejsze starzenie się społeczeństw, zmniejszanie liczebności w gospodarstwach domowych. Na problem czasu
68
Ewa Dybińska, Grzegorz Przywara
Zachowania wolnoczasowe młodzieży ponadgimnazjalnej wybranych szkół Jasła
z uwzględnieniem płci i miejsca zamieszkania
wolnego zwracają również coraz większą uwagę tendencję społeczno – kulturowe
oraz ekonomiczne; odznaczające się pogłębianiem różnic miedzy grupami społeczno
– ekonomicznymi z możliwością zaspokojenia potrzeb ludności oraz kreowaniem
odpowiedniego stylu życia [5].
Należy pamiętać również o młodzieży, która wraz z przechodzeniem ze wsi do
miasta relatywnie zwiększa swoja ilość czasu wolnego, jak również o tym, że w
miarę rozwoju mechanizacji rolnictwa i wkraczania nowych technologii na wieś
również ilość czasu wolnego młodzieży ulegnie wzrostowi. Na tym etapie wyjaśnienia wymaga pewna nieścisłości, mianowicie pisząc o „czasie wolnym” i „ zachowaniach w czasie wolnym” należy zadać sobie sprawę że to nie czas jest „wolny”,
tylko człowiek ma mniejszą bądź większą swobodę w gospodarowaniu czasem.
Pojawia się więc problem samej gospodarki tym czasem i można tu mówić o różnych rodzajach tej gospodarki: zbiorowej, społecznej, indywidualnej, gdzie państwa
i społeczeństwa mogą w większym lub mniejszym stopniu stwarzać warunki, organizować różne możliwości racjonalnego spędzania czasu wolnego przez ludność w
celu osiągnięcia pewnych wartości, przekształcenia warunków swojego życia zgodnie ze swoimi planami, aspiracjami i potrzebami [6].
Czas wolny umożliwia bowiem jednostce zaspokojenie wielu ważnych społecznych i indywidualnych potrzeb oraz kreowanie nowych wartości, przyczynia się on
do tworzenia możliwości różnorodnych form relacji i postępowania jednostki po
pracy jak również nowych form zbiorowego współżycia ludzi, a sposób korzystania
z czasu wolnego jest odbiciem licznych przeobrażeń kulturowych i ekonomicznych
społeczeństwa [7].
W chwili obecnej problematyka czasu wolnego jest przedmiotem wielostronnego
zainteresowania przedstawicieli licznych dyscyplin naukowych, instytucji społecznych oraz samej polityki. Czas wolny stanowi jeden z najważniejszych problemów
współczesnego człowieka, a tym samym stanowi nieodłączny element jego życia,
które wpływa na samą jego jakość.
Rezultatem tych zainteresowań stała się bogata literatura poświęcona zarówno
teoretycznym aspektom czasu wolnego jak i samej problematyce międzynarodowych badań porównawczych w tej dziedzinie [7]. Istotny jest fakt, że wszelkie badania czasu wolnego koncentrują się wokół analizy sposobów wypoczywania różnych środowisk; środowiska szkolnego, ludzi dorosłych, wielkich aglomeracji jak
również środowiska wiejskiego.
Trzeba pamiętać jednak o tym, że odpowiednio zaplanowany czas wolny przynosi wiele korzyści. Może pozytywnie wpłynąć m. in. kształtowanie uczuć moralnych, promocji zdrowego stylu życia, rozwijaniu i przejawianiu pozytywnych cech
charakteru i osobowości, przestrzeganiu zasad kultury życia codziennego a także na
czynny udział w życiu społecznym lokalnego środowiska.
Ponadto czas wolny w odniesieniu do dzieci i młodzieży powinien służyć przede
wszystkim krzewieniu odpowiednich wartości i nawyków, poznawaniu rzeczywistości, nabieraniu doświadczenia, które zaowocuje w ich dorosłym życiu.
Należy przy tym pamiętać o ciągłej kontroli i bezustannym nadzorowaniu poczynań dzieci i młodzieży, by czując się absolutnie swobodnie nie skierowały swojej
69
Zdrowie i dobrostan
energii na działania niepożądane jak również o tym że nastolatek może mieć bardziej ograniczony dostęp do informacji na temat różnorodnych form spędzania czasu
wolnego niż człowiek dorosły jak również o tym że czasami potrzebuje on osoby,
która by go zachęciła, porwała w wir niesamowitej przygody.
Wszelka edukacja, szczególnie tej grupy społecznej jaką stanowią dzieci i młodzież w zakresie zagospodarowania czasu wolnego staje się potrzebą chwili. Obowiązek ten obok samej rodziny w znacznym stopniu spoczywa na szkole, która
powinna pomóc uczniom w ukształtowaniu odpowiednich postaw, zrozumieniu
wartości którymi powinien kierować się w dalszym życiu i pomóc we właściwym
ich wyborze [8].
Wykorzystanie czasu wolnego, sama jego struktura stanowi jedno z ważniejszych zadań trybu życia młodego człowieka, w sferze tej mają sposobność ujawnić
się wartości jakimi hołduje osobowość człowieka, główne cechy moralno – duchownego, kultury i światopoglądu.
Dobro, jakim jest czas wolny staje się coraz częściej wartością autoteliczną, czyli
wartością samą w sobie, a także wartością cenną, ponieważ ciągle pozostanie w
niedoborze. Wygospodarowanie, a co najważniejsze satysfakcjonujące i należyte
spożytkowanie czasu wolnego to prawdziwa sztuka. Współcześnie ciągle podkreśla
się, że czas wolny stał się miarą poziomu i stylu życia społeczeństw oraz jedną z
obiektywnych potrzeb społecznych, a jednostka w szczególności, lecz i całe grupy
dążą do posiadania wystarczającej ilości czasu wolnego i są tym samym skłonne
zapłacić coraz wyższe ceny na jego interesujące i racjonalne zagospodarowanie [5].
Żyjący w ciągłym biegu współczesny człowiek, nieustannie przeplata mający do
indywidualnej dyspozycji swój czas wolny z pracą zarobkową. Godziny spędzone
na nauce szkolnej, czy zajęciach zawodowych, jak również godziny wolne od jakichkolwiek obowiązków odciskają piętno w życiu każdego człowieka, będąc w
pewnym sensie przeciwstawne zawsze tworzą harmonijną całość. Istotny jest fakt,
że całkowity brak czasu wolnego powoduje bardzo ujemny wpływ na zdrowie, osiągnięcia osobiste, zadowolenie z siebie i świata, stosunek do innych ludzi, natomiast
czas mądrze, racjonalnie zaplanowany i wykorzystany na wypełnienie odpowiednich dla danej osoby zajęć ma bardzo pozytywne znaczenie dla ogólnego rozwoju
poziomu kultury i wiedzy zarówno pojedynczej jednostki jak i całego społeczeństwa
[6].
Czas wolny w życiu współczesnego człowieka spełnia liczne funkcje. W literaturze szczególnie akcentowane są te związane z regeneracją, rekonstrukcją zarówno sił
fizycznych jak i psychicznych. Wujek [9] wymienia dwie funkcje czasu wolnego;
funkcję rozwojową, opierającą się na rozwoju osobowości,
oraz funkcję wypoczynkowo – rekreacyjno – rozrywkową.
Wypoczynek ma za zadanie wyrównać w organizmie człowieka strat spowodowanych intensywnym, wzmożonym wysiłkiem, odrodzenie sił psychiczno – fizycznych. Jest on dzielony na dwa rodzaje bierny i czynny. Wypoczynek bierny w głównej mierze polega na bezczynności; wygodnym siedzeniu i leżeniu, natomiast wypoczynek czynny opiera sie głównie na aktywnym realizowaniu zajęć odmiennym od
tych, które uprzednio wywołały osłabienie i zmęczenie organizmu. Naturalną formą
70
odpoczynku biernego, który jest tak samo konieczny jak i odpoczynek czynny, a już
w szczególności po wytężonym wysiłku jest sen, dokonujący procesu odnowy w
układzie nerwowym ludzkiego organizmu. Następna w kolejności jest rozrywka,
która zaspokaja pragnienia, wnosi do życia codziennego element zmienności i
urozmaicenia, dostarczając tym samym różnorodnych wrażeń i doznań estetycznych
niż w przypadku monotonii życia codziennego.
Pierwsza wymieniona przez Wujka [9] funkcja czasu wolnego prowadzi do zaspokojenia zainteresowań jednostki, zaspokojenia pragnień twórczych, samodoskonalenia się, a treści tej funkcji kształtują fazy rozwoju fizycznego – społecznego jak
i również indywidualne zainteresowania danej jednostki. Bardzo podobne do
wspomnianego autora stanowisko dotyczące funkcji czasu wolnego reprezentują
także Kamiński [10] oraz Dąbrowski [11], przy czym ten pierwszy wyróżnił trzy
funkcje:
wypoczynek,
rozrywkę
oraz rozwój zainteresowań tzw. miłośnictwo [12].
Natomiast Dąbrowski [11] rozszerzył jeszcze podział zaproponowany przez
Kamińskiego [10] o dodatkowy element jakim jest poszukiwanie własnego miejsca
w całym społeczeństwie, dzieląc tym samym funkcje czasu wolnego na cztery rodzaje:
rozrywkę,
wypoczynek,
rozwój zainteresowań i uzdolnień,
poszukiwanie własnego miejsca w całym społeczeństwie.
Niewątpliwie najbardziej oczywistą funkcją czasu wolnego jest regeneracja sił
fizycznych i psychicznych, regeneracja sił witalnych, która powstała w wyniku
trwającego dłuższy czas zmęczenia i intensywnego wysiłku. Widocznymi objawami
przemęczenia organizmu jest zmniejszona zdolność organizmu do wykonywania
pracy i nauki, brak koordynacji ruchowej i prawidłowej postawy ciała, wzmocniona
negatywna reakcja na bodźce zewnętrzne, spadek zainteresowania, senność lub
przeciwnie bezsenność i apatia, problemy w skupieniu się i ogarnięciu własnych
myśli.
Człowiek zwalczając chroniczne przemęczeniem poprawia i reguluje warunki
swoje pracy i nauki poprzez odpowiednie wietrzenie pomieszczeń w których przebywa, odpowiednie ich oświetlenie, cisze, sprawną organizacje pracy oraz estetykę i
wygodę stanowiska pracy. Zawsze elementem koniecznym, by przywrócić organizmowi homeostazę jest prawidłowo dobrany wypoczynek, polegający na takich
czynnościach jak m.in.; zaspokojenie głodu, prawidłowy sen, relaksacyjnej kąpieli,
oderwaniu się od hałasu, napiętego harmonogramu planów i załatwień, wymagań,
przymusowego towarzystwa, czy też zwolnieniu szybkiego tempa pracy.
Dlatego też chcąc tak naprawdę wypocząć udajemy się z dala od zgiełku, szukając tym samym odizolowania i samotności – spędzając czas w gronie najbliższych,
uwalniamy napięcie ciała i umysłu, robimy rzeczy dla nas przyjemne, relaksacyjne,
spokojne, nie wymagające od nas znacznego wydatku energetycznego [11].
71
Zdrowie i dobrostan
Wysiłek, przemęczenie i w konsekwencji do tego wypoczynek, stanowią naturalny cykl życiowy każdego żyjącego organizmu. Szczególnie szybko równowagę
organizmu tracą dzieci i młodzież, dzieje sie tak bowiem ze zbyt dużego zaangażowania w wykonywane czynności oraz braku umiejętności odpowiedniego organizowania sobie czasu.
Kolejną funkcją czasu wolnego jest rozrywka, powinna ona spełniać wszystkie te
pragnienia, które nie zostały zaspokojone podczas wykonywania przez nas obowiązków. Definicje czasu wolnego podkreślające na każdym kroku, jak ważne jest
uwolnienie się w czasie wolnym od jakiegokolwiek przymusu i obowiązku, który
towarzyszy nam choćby nawet w szkole czy w pracy, nie jest do końca prawidłowa,
gdyż, zarówno nauka, praca jak i zabawa może stać się przyjemnością i rozrywkę.
Trzeba pamiętać, że dobra rozrywka powinna przynosić nastrój ożywienia i zapału.
Harmonijnie powiązana ze sobą praca i rozrywka prowadzi do rozwoju nowych
dążeń i uzdolnień. Człowiek szukający rozrywki cechuje się przede wszystkim;
pragnieniem doraźnej przyjemności nie wymagającej intensywnej pracy umysłowej,
nie wymagającej zdyscyplinowanego działania, napięcia woli. Najchętniej widzi
niespodzianki, niezwykle zdarzenia i zupełną dowolność ich realizacji [11].
Rozwój zainteresowań i uzdolnień jest dobrowolną i spontaniczną działalnością
amatorską podejmowaną przez daną jednostkę w czasie wolnym, pozwalającą na
optymalny rozwój własnych zainteresowań i uzdolnień w celu zaspokojenie wewnętrznej potrzeby oraz własnego zadowolenia i podwyższenie własnej samooceny.
Wyróżniamy bardzo wiele kierunków rozwoju uzdolnień osiągane dzięki trwałym
zainteresowaniom i systematycznym wysiłkom, podczas których jedni nieustannie
dążą do zaspokajania potrzeby poznania, natomiast kolejni są bardzo emocjonalni i
wrażliwi, silnie przeżywają wrażenia estetyczne próbując swoich sił w samodzielnym tworzeniu dzieł artystycznych, dzieł sztuki, jeszcze inni pragną kształtować i
doskonalić otoczenie. Wyżej wymienione dążenia tym samym decydują zarówno o
wyborze kierunku zawodowego jak i wszelkiego rodzaju dobrowolnych zainteresować i ciekawych zajęć.
Ostatnią funkcją spędzania czasu wolnego która została wymieniona przez Dąbrowskiego [11] jest poszukiwanie własnego miejsca w społeczeństwie, mająca za
zadanie prawidłowe wprowadzenie jednostki w życie społeczne. Powszechnie wiadomo, że człowiek lubi otaczać sie innymi ludźmi, nie jest tym samym pustelnikiem. Na każdym kroku, niezależnie od naszej woli możemy zauważamy obecność
innych otaczających nas ludzi.
Bardzo istotne jest, aby każdy obywatel miał stworzone możliwości uczestnictwa w elastycznych i dobrowolnych grupach dających mu warunki rozwoju, rozkwitu jego indywidualnych wartości zapewniając mu tym samym odpowiednie miejsce
wśród reszty całego społeczeństwa. Bez wątpienia o wiele łatwiej i znacznie przyjemniej jest przebywać w gronie ludzi o podobnych pasjach, zainteresowanych tą
samą dziedziną wiedzy, mających zbliżone do nas hobby, uznających podobny styl
życia, wyznających te same idee. Tym samym przez włączenie się do życia zespołowego uodporniamy się na ból i cierpienie, bowiem powszechnie wiadomo, że w
grupie łatwiej znosimy krzywdę i niepowodzenia. Człowiek często nie odczuwając
72
tego spędza bardzo wiele czasu w towarzystwie innych ludzi, dlatego bardzo ważny
jest odpowiedni dobór partnerów, przestrzeganie obowiązujących przepisów i panujących obyczajów, takt, umiejętność współżycia, odpowiednia dykcja oraz umiejętności organizacyjne [11].
W pedagogice wyodrębnić można ponadto liczne aspekty czasu wolnego, które
związane są z funkcjami czasu wolnego i bezpośrednio z nich wynikają. Oto niektóre z nich:
aspekt pedagogiczny, który stanowi treść ideową wszystkich funkcji czasu
wolnego, głównym jego celem jest stwarzanie sytuacji w których młodzież i
dzieci będą miały sposobność wykazać się własną aktywnością, zaangażowaniem oraz inicjatywą a także umiejętnościami organizacyjnymi [13],
aspekt psychologiczny; przypominający o tym, że intensywnie rozwijająca
się psychika dziecka wymaga ciągłego dostarczania nowych wrażeń i bodźców. W tym celu dziecko czuje potrzebę samodzielnego poszukiwania interesujących rzeczy i zjawisk, a w miarę dalszego rozwoju odkrywa i ukierunkowuje swoje indywidualne zamiłowania i preferencje.
aspekt socjologiczny; mówiący o tym, że dziecko w zasadzie posiadany czas
wolny spędzać w zasadzie w grupie rówieśniczej, gdyż czas spędzony w samotności uniemożliwiałby porównywanie własnego postępowania, swoich
czynów z czynami innych ludzi [12].
Wszystkie aspekty i funkcje wzajemnie sie przeplatają nieustannie uzupełniając
sie nawzajem, trzeba pamiętać, że bardzo ważna jest obecność wszystkich tych
elementów w celu harmonijnego spędzania czasu wolnego dzieci i młodzieży [13].
Wśród autorów wielu prac istnieje pogląd, że aktywność ruchowa młodzieży ponadgimnazjalnej nie zawsze jest możliwa. Istnieją różne powody, bariery rekreacji
fizycznej, z powodu których nie każdy uczeń ma możliwość podjęcia aktywności
ruchowej w wolnym czasie.
Według Kwileckiej i Kunickiego [14] głównymi barierami w podejmowaniu aktywności fizycznej są między innymi bariery ekonomiczne, geograficzne, realizacyjne czy intelektualne.
W dużym stopniu wpływ na organizację życia w rodzinie ma praca zarobkowa
rodziców. Dobra sytuacja materialna w rodzinie sprzyja rozwojowi różnych form
rekreacji ruchowej z wykorzystaniem sprzętu sportowego. Wiąże się to jednak z
dużą aktywnością zawodową rodziców, ograniczając tym samym czas, który mogliby poświęcić rodzinie i dzieciom. W sytuacjach takich, dzieci pozostające dłuższy
czas bez nadzoru opiekuńczego i pedagogicznego same organizują sobie wolny
czas, nie zawsze jednak z korzyścią dla swojego rozwoju. Niestety wiele rodzin
także przeżywa problemy społeczno-ekonomiczne: bezrobocie, napięcie związane
ze zmianami, ciągła frustracja. Niekorzystne elementy, które wpływają na sytuację
dziecka to również niskie renty, emerytury, niskie wynagrodzenia, uciążliwość pracy na zmiany, praca za granicą kraju, związana z ciągłymi wyjazdami [15].
Duży wpływ na zainteresowanie młodzieży aktywnością ruchową ma również
wykształcenie rodziców. Stanisław Czajka udowodnił, że „wraz ze wzrostem wykształcenia rośnie umiejętność bardziej efektywnego wykorzystania czasu wolne73
Zdrowie i dobrostan
go”. Wykształceni rodzice bardziej doceniają wagę wprowadzenia swoich dzieci na
coraz to wyższy poziom sprawnościowy i intelektualny, rozumieją oni także potrzebę organizowania wolnego czasu z korzyścią dla ogólnego rozwoju fizycznego,
psychicznego, emocjonalnego oraz społecznego swojego dziecka [4].
Inną z barier w podejmowaniu aktywności ruchowej młodzieży jest brak dostępu
do obiektów sportowych. Możliwość korzystania z różnych obiektów sportowych
bądź udział w zorganizowanych spotkaniach, turniejach czy zawodach sportowych
mniejsza jest na wsi niż w mieście. Tym samym dziwny jest fakt, że dzieci wiejskie
są aktywniejsze niż dzieci z miasta [16].
Istotny wpływ na podejmowanie aktywności ruchowej przez młodzież ma także
czas wolny. Najmniej posiada go młodzież, która dojeżdża do szkoły autobusem
bądź innym środkiem transportu. Brak czasu często spowodowany jest również
dużym obciążeniem nauką lub dokształcaniem w formie dodatkowych zajęć bądź
korepetycji. W rodzinach, gdzie rodzice chcą bądź muszą pracować do późnych
godzin, starsze rodzeństwo często po zajęciach szkolnych opiekuje się młodszym
rodzeństwem, co skutkuje brakiem czasu na własny rozwój sportowy. Na wsiach,
podczas nasilonych prac polowych, wiele dzieci pomaga rodzicom, zmniejszając
tym samym swój wymiar czasu wolnego do minimum.
Zagadnienie analizy zachowań wolnoczasowych młodzieży w odniesieniu do
uwarunkowań osobniczych i społeczno – środowiskowych stało się inspiracja dla
autorów do podjęcia szczegółowych obserwacji w tej tematyce.
CEL PRACY
Zasadniczym celem przedstawionej pracy była próba oceny zainteresowań aktywnością ruchową w wolnym czasie młodzieży ponadgimnazjalnej (w wieku od 16
do 18 lat) z regionu podkarpackiego (Jasła) w odniesieniu do płci i miejsca zamieszkania.
Niniejsza praca ma za zadanie próbę odpowiedzi następujące na pytania badawcze:
1. Czym się charakteryzowała pod względem osobniczym oraz społeczno- środowiskowym (płeć, wiek, miejsce zamieszkania, status materialny rodziny)
badana grupa uczniów w wieku 16 – 18 lat z wybranych szkół średnich Jasła?
2. Czy wybrana grupa badanej młodzieży ponadgimnazjalnej z Jasła posiada
wolny czas w ciągu dnia (po wypełnieniu wszystkich obowiązków szkolnych, domowych i rodzinnych), a jeżeli tak, to w jakim wymiarze i jakie są
najczęstsze formy spędzania tego czasu?
3. Jaki jest poziom zainteresowań aktywnością ruchową (w wolnym czasie) badanej młodzieży z wybranych szkół średnich Jasła oraz jakie formy ruchowe
są przez respondentów najczęściej uprawiane w zależności płci, wieku oraz
miejsca zamieszkania?
74
4. Jakie, wg respondentów, są najczęstsze motywy skłaniające ich do podejmowania aktywności ruchowej w wolnym czasie, ze szczególnym uwzględnieniem aktywności ruchowej w środowisku wodnym?
Założeniem niniejszej pracy jest próba weryfikacji następującej hipotezy:
Wybrana młodzież szkół średnich w wieku 16 – 18 lat pochodząca z regionu podkarpackiego wykazuje zainteresowania aktywnością ruchową w
wolnym czasie, lecz stopień tych zainteresowań jest uzależniony głównie
od płci i miejsca zamieszkania:
- chłopcy charakteryzują się większym stopniem zainteresowań aktywnością ruchową w wolnym czasie aniżeli dziewczęta;
- młodzież zamieszkująca w mieście wykazuje większe zainteresowanie
aktywnością ruchową w wolnym czasie aniżeli młodzież pochodząca
ze wsi.
MATERIAŁ I METODA
Badaniom poddani zostali uczniowie obu płci, w wieku 16–18 lat, wybranych losowo trzech szkół ponadgimnazjalnych w Jaśle. Podstawową metodą badawczą był
sondaż diagnostyczny, z użyciem narzędzia badawczego jakim była ankieta. Badania do pracy zostały przeprowadzone w lutym 2012 roku. Były one przeprowadzone
metodą audytoryjną na lekcjach wychowania fizycznego w obecności, zarówno
autorów pracy, jak i nauczyciela wychowania fizycznego.
Ankieta dotycząca zachowań wolnoczasowych oraz zainteresowań aktywnością
ruchową młodzieży ponadgimnazjalnej w wolnym czasie została skonstruowana, z
uwzględnieniem wzorców i wskazówek zalecanych przez autorów przy konstruowaniu tego typu narzędzia badawczego [17]. Ankieta zawierała 32 pytania badawcze, które były w większości zamknięte i dotyczyły one następującej problematyki:
metryczki badanych – danych osobowych,
posiadania wolnego czasu przez badaną grupę,
zainteresowań aktywnością ruchową przez badanych,
częstotliwości uprawiania przez młodzież aktywności ruchowej,
motywów skłaniających badanych do podejmowania aktywności ruchowej w
wolnym czasie, zainteresowań aktywnością ruchową w środowisku wodnym
i częstotliwość jej uprawiania.
Materiał uzyskany dzięki ankietom pozwolił na rozwiązanie postawionego problemu badawczego. Zebrane w wyniku badań materiały zostały uporządkowane,
zweryfikowane oraz poddane podstawowym obliczeniom statystycznym. Podstawą
opracowania materiału badawczego było obliczenie częstości odpowiedzi na poszczególne pytania udzielone przez respondentów, które to wyrażone zostały za
pomocą wartości liczbowych i procentowych.
75
Zdrowie i dobrostan
WYNIKI BADAŃ
Dokonując analizy materiału badawczego na wstępie dokonano ogólnej charakterystyki młodzieży.
Tabela I. Płeć badanej populacji
Płeć
N-213 %
Dziewczęta 81 38,03
Chłopcy
132 61,97
Suma
213 100
%
61,97
80
38,03
60
40
20
0
Płeć
Dziewczęta
Chłopcy
Wykres 1. Płeć badanej grupy
Badana grupa młodzieży ponadgimnazjalnej (tab. I, wyk. 1) z regionu podkarpackiego (Jasła) liczyła 213 osób; przewagę stanowili chłopcy (61,97%) oraz nad
dziewczętami (38,03%).
Tabela II. Wiek badanej młodzieży ponadgimnazjalnej
Wiek
16 lat
17 lat
18 lat
Suma
76
Dziewczęta
Chłopcy
Suma
N-81
%
N-132
%
N-213
%
29 35,80
44
33,33
73
34,28
26 32,10
43
32,58
69
32,39
26 32,10
45
34,09
71
33,33
81 100,00 132 100,00 213 100,00
%
35,8
36
34,09
35
33,33
34
32,1
33
32,58
32,1
32
31
30
16 lat
17 lat
Dziewczęta
18 lat
Chłopcy
Wykres 2. Liczba badanej grupy z uwzględnieniem płci i wieku
Wiek badanych (tab. II, wyk. 2) zawierał się w granicach od 16 – 18 roku życia,
a liczebności w poszczególnych kategoriach wiekowych była podobne (od 32%–
34,5%).
Tabela III. Miejsce zamieszkania badanej młodzieży
Dziewczęta
Chłopcy
Suma
Miejsce
zamieszkania N-81
%
N-132
%
N-213
%
Wieś
26 32,10
72
54,55
98
46,01
Miasto
55 67,90
60
45,45 115 53,99
Suma
81 100,00 132 100,00 213 100,00
%
67,9
80
60
54,55
45,45
32,1
40
20
0
Wieś
Dziewczęta
Miasto
Chłopcy
Wykres 3. Miejsce zamieszkania badanej młodzieży
77
Zdrowie i dobrostan
Na podstawie danych zawartych w tab. III i wyk. 3 można stwierdzić, iż przewagę badanej młodzieży stanowiły osoby pochodzące z miasta – 53,99%, w odniesieniu do mieszkańców wsi – 46,01%; z tym że uwzględniając płeć można zauważyć, iż nieco więcej dziewcząt (67,90%) aniżeli chłopców (54,55%) zamieszkuje
wieś.
Analizując środowisko rodzinne, z którego pochodzili uczniowie z Jasła i okolic
można zauważyć, iż wykształcenie zarówno matek (33,81%) jak i ojców badanych
(44,13%) było najczęściej wyższe. Rodzice badanych były to osoby w większości
pracujące – matki w 79,34%, natomiast ojcowie w 94,84%. Status materialny rodzin
badanych okazał się dla zdecydowanej większości z nich (79,81%) średni.
Uwzględniając dostęp badanej młodzieży do infrastruktury sportowo-rekreacyjnej na terenie ich zamieszkania można zauważyć, że zdecydowana większość
badanych – 90,61% (bez względu na płeć) posiada do niej dostęp. Biorąc pod uwagę
miejsce zamieszkania stwierdzono, iż wszystkie osoby z miasta (100%) deklarują
dostęp do obiektów sportowych, natomiast ze wsi nieco mniejszy odsetek –
79,59%.
Badając dostęp do obiektów sportowych, zauważyć można, że jest on dużo bardziej rozwinięty w mieście aniżeli na wsi. Zarówno w mieście jak i na wsi można
spotkać takie obiekty sportowe jak boiska sportowe, siłownie czy salę gimnastyczną.
Natomiast jedynie w mieście najczęściej jest basen, sztuczne lodowisko czy kryta
pływalnia.
Tabela IV. Posiadanie wolnego czasu przez ankietowanych
Dziewczęta
Chłopcy
Suma
Posiadanie
wolnego czasu N-81
%
N–132
%
N–213
%
Tak
77 95,06 130 98,48 207 97,18
Nie
4
4,94
2
1,52
6
2,82
Suma
81 100,00 132 100,00 213 100,00
%
95,06
98,48
100
80
60
40
4,94
1,52
20
0
Tak
Nie
Dziewczęta
Chłopcy
Wykres 4. Posiadanie wolnego czasu przez ankietowanych
78
Zdecydowana większość respondentów (tab. IV, wyk. 4), bez względu na płeć
deklarowała, iż posiada czas wolny 97,18% (207 badanych).
Wiek badanych nie różnicował ich pod względem posiadanego czasu, bowiem
we wszystkich kategoriach wiekowych 16, 17, i 18 lat odsetek deklarujących ten
czas wynosił od 90,90% do 98%.
Tabela V. Miejsce zamieszkania młodzieży a czas wolny
Dziewczęta
Chłopcy
Suma
Czas wolny
a miejsce zamieszkania N-77
%
N-130
%
N-207
%
Wieś
22 28,57
70
53,85
92
44,44
Miasto
55 71,43
60
46,15 115 55,56
Suma
77 100,00 130 100,00 207 100,00
%
71,43
80
60
53,85
46,15
28,57
40
20
0
Wieś
Miasto
Dziewczęta
Chłopcy
Wykres 5. Miejsce zamieszkania młodzieży a czas wolny
Analizując posiadanie czasu wolnego badanych w odniesieniu do miejsca zamieszkania należy zauważyć (tab. V, wyk. 5), iż większość młodzieży pochodzącej
z miasta (55,56%) deklarowała posiadanie tego czasu w odniesieniu do mieszkańców wsi (44,44%). Z kolei uwzględniając płeć stwierdza się, iż wśród dziewcząt
najwięcej z nich wyrażających czas wolny pochodzi z miasta (71,43%), natomiast
wśród chłopców ze wsi (53,85%).
Uwzględniając ilość posiadanego przez respondentów czasu wolnego w ciągu
dnia najwięcej z nich bez względu na płeć (58,45%) wyrażało, iż stanowi to 2-4
godzin.
79
Zdrowie i dobrostan
Tabela VI. Formy spędzania wolnego czasu przez dziewczęta*
Sposoby spędzania czasu wolnego
Oglądanie TV
Spotykanie się ze znajomymi
Spędzanie czasu z rodziną
Słuchanie muzyki
Czytanie książek
Spędzanie czasu przy komputerze
Spędzanie czasu w kawiarni
Kino
Kółka szkolne
Zajęcia domowe
Inne
Dziewczęta
17 lat
18 lat
16 lat
Suma
N - 29
%
N - 26
%
N -22
%
N- 77
%
26
18
17
23
11
19
4
4
1
23
6
89,66
62,07
58,62
79,31
37,93
65,52
13,79
13,79
3,45
79,31
20,69
19
23
9
24
6
18
8
5
3
23
5
73,08
88,46
34,62
92,31
23,08
69,23
30,77
19,23
11,54
88,46
19,23
15
21
6
22
10
16
19
4
2
17
4
68,18
95,45
27,27
100
45,45
72,73
86,36
18,18
9,09
77,27
18,18
60
62
32
69
27
53
31
13
6
63
15
77,92
80,52
41,56
89,61
35,06
68,83
40,26
16,88
7,79
81,82
19,48
* Badani udzielili więcej niż jednej odpowiedzi dlatego suma % nie jest równa 100
0
20
40
Oglądanie TV
60
80
73,08
68,18
62,07
34,62
27,27
Czytanie książek
23,08
37,93
45,45
Kino
Kółka szkolne
13,79
79,31
30,77
13,79
19,23
18,18
3,45
11,54
9,09
17 lat
18 lat
Wykres 6. Formy spędzania wolnego czasu przez dziewczęta
80
86,36
79,31
88,46
77,27
20,69
19,23
18,18
16 lat
92,31
100
65,52
69,23
72,73
Zajęcia domowe
Inne
88,46
95,45
58,62
Słuchanie muzyki
100
89,66
Tabela VII. Formy spędzania wolnego czasu przez chłopców*
Chłopcy
16 lat
17 lat
18 lat
Suma
N-44 % N-43 % N-43 % N-130 %
Oglądanie TV
44 100 39 90,70 36 83,72 119 91,54
28 63,64 38 88,37 41 95,35 107 82,31
19 43,18 12 27,91 10 23,26 41 31,54
Słuchanie muzyki
29 65,91 26 60,47 23 53,49 78 60,00
Czytanie książek
6 13,64 3 6,98 4 9,30 13 10,00
Spędzanie czasu przy komputerze 34 77,27 33 76,74 42 97,67 109 83,85
4 9,09 6 13,95 13 30,23 23 17,69
Kino
0
0
3 6,98 4 9,30
7
5,38
Kółka szkolne
0
0
0
0
0
0
0
0
Zajęcia domowe
29 65,91 12 27,91 11 25,58 52 40,00
Inne
18 40,91 20 46,51 31 72,09 69 53,08
Sposoby spędzania czasu wolnego
0
20
40
60
80
Oglądanie TV
90,7
83,72
63,64
65,91
60,47
53,49
Słuchanie muzyki
13,64
6,98
9,3
77,27
76,74
9,09
13,95
Kino
Kółka szkolne
0
0
0
0
100
88,37
95,35
43,18
27,91
23,26
Czytanie książek
100
97,67
30,23
6,98
9,3
Zajęcia domowe
27,91
25,58
Inne
16 lat
17 lat
65,91
40,91
46,51
72,09
18 lat
Wykres 7. Formy spędzania wolnego czasu przez chłopców
81
Zdrowie i dobrostan
Analizując dane zawarte w tab. VI i wyk. 6 zauważyć można, że dziewczęta
(bez względu na wiek) w różnorodny sposób spędzają swój wolny czas, jednak
najczęściej słuchają one muzyki 89,61%. Równie duży odsetek dziewcząt deklaruje,
że wykonuje zajęcia domowe (81,82%), spotyka się ze znajomymi (80,52%) oraz
ogląda telewizję (77,92%) lub spędza czas przed komputerem (68,83%).
Z kolei chłopcy – także bez względu na wiek – (tab. VII i wyk. 7) swój wolny
czas zdecydowanie najczęściej spędzają oglądając telewizję (91,54%), przy komputerze (83,85%) oraz spotykając się ze znajomymi (82,31%).
Tabela VIII. Formy spędzania wolnego czasu dziewcząt i chłopców według
miejsca zamieszkania*
Sposoby spędzania
czasu wolnego
Dziewczęta
Miasto
Wieś
N55
%
N22
%
Chłopcy
Miasto
Wieś
N60
%
N70
%
Suma
Miasto
Wieś
N115
%
N92
%
Oglądanie TV
Spotykanie się
ze znajomymi
Spędzanie czasu z
rodziną
42 76,36 18 81,82 60 100 59 84,29 102 88,70 77 83,70
Słuchanie muzyki
47 85,45 22 100 46 76,67 32 45,71 93 80,87 54 58,70
43 78,18 19 86,36 57 95,00 50 71,43 100 86,96 69 75,00
15 27,27 17 77,27 19 31,67 22 31,43 34 29,57 39 42,39
Czytanie książek
12 21,82 15 68,18 8 13,33 5 7,14 20 17,39 20 21,74
Spędzanie czasu przy
32 58,18 21 95,45 55 91,67 54 77,14 87 75,65 75 81,52
komputerze
Spędzanie czasu w
19 34,55 12 54,55 16 26,67 7 10,00 35 30,43 19 20,65
kawiarni
Kino
8 14,55 5 22,73 4 6,67 3 4,29 12 10,43 8 8,70
Kółka szkolne
4 7,27 2 9,09 0
0
0 0,00 4 3,48 2 2,17
Zajęcia domowe
41 74,55 22 100 16 26,67 36 51,43 57 49,57 58 63,04
Inne
8 14,55 7 31,82 37 61,67 32 45,71 45 39,13 39 42,39
82
0
20
40
60
80
83,7
88,7
Oglądanie TV
75
86,96
42,39
29,57
58,7
Słuchanie muzyki
80,87
21,74
17,39
Czytanie książek
81,52
75,65
20,65
Kino
Kółka szkolne
100
30,43
8,7
10,43
2,17
3,48
63,04
Zajęcia domowe
49,57
42,39
39,13
Inne
Wieś
Miasto
Wykres 8. Formy spędzania wolnego czasu dziewcząt i chłopców według
miejsca zamieszkania
Miejsce zamieszkania badanych nie okazało się zmienna znacząco różniącą preferencje badanych dotyczące form spędzania wolnego czasu w ciągu dnia (tab. VIII,
wyk. 8), bowiem zarówno młodzież z miasta (88,70%) jak i ze wsi (83,70%) najchętniej ogląda telewizję. Jednakże respondenci z miasta nieco częściej spotykają
się ze znajomymi (86,99%) oraz słuchają muzyki (85,45%), natomiast mieszkańcy
wsi częściej spędzają swój wolny czas przy komputerze (81,52%) oraz wykonuje
zajęcia domowe (63,04%).
Tabela IX. Uprawianie przez badanych aktywności ruchowej z uwzględnieniem
płci
Podjęcie aktywności ruchowej
Tak
Nie
Suma
Dziewczęta
Chłopcy
Suma
N-77
%
N-130
%
N-207
%
48 62,34 121 93,08 169 81,64
29 37,66
9
6,92
38
18,36
77 100,00 130 100,00 207 100,00
83
Zdrowie i dobrostan
%
100
93,08
62,34
80
37,66
60
40
6,92
20
0
Tak
Nie
Dziewczęta
Chłopcy
Wykres 9. Uprawianie przez badanych aktywności ruchowej z uwzględnieniem
płci
Jak wskazują wyniki (tab. IX i wyk. 9) zdecydowana większość (81,64%) badanej młodzieży deklarowała, że podejmuje aktywność ruchową w wolnym czasie,
jednakże częściej wyrażali to chłopcy (93,08%), aniżeli dziewczęta (62,34%).
Tabela X. Miejsce zamieszkania badanych a aktywność ruchowa
Miejsce zamieszkania
Miasto
Wieś
Suma
%
Dziewczęta
Chłopcy
Suma
N-48
%
N-121
%
N-169
%
35 72,91
58
47,93
93
55,03
13 27,08
63
52,07
76
44,97
48 100,00 121 100,00 169 100,00
72,91
80
52,07
47,93
60
27,08
40
20
0
Wieś
Miasto
Dziewczęta
Chłopcy
Wykres 10. Miejsce zamieszkania badanych a aktywność ruchowa
Dziewczęta z miasta znacznie częściej (72,91%) podejmują aktywność ruchową
aniżeli uczennice ze wsi (27,08%). Z kolei u chłopców zauważono odwrotną sytuację – uczniowie ze wsi (52,07%) częściej są zainteresowani rekreacją aniżeli chłopcy z miasta (47,93%).
84
Tabela XI. Formy aktywności ruchowej podejmowane przez dziewczęta i
chłopców w wolnym czasie*
Dziewczęta
Chłopcy
Suma
N-48 % N-121 % N-169 %
Ćwiczenia na siłowni
8 16,67 73 60,33 81 47,93
Pływanie
23 47,92 72 59,50 95 56,21
Kulturystyka/Fitness
0
0,00
11
9,09
11
6,51
Bieganie
12 25,00 42 34,71 54 31,95
Spacery
8 16,67
0
0,00
8
4,73
Jazda na rowerze
32 66,67 89 73,55 121 71,60
Gry zespołowe
38 79,17 111 91,74 149 88,17
Gra w tenisa
4
8,33
5
4,13
9
5,33
Gimnastyka
8 16,67
0
0,00
8
4,73
Sporty ekstremalne
0
0,00
0
0,00
0
0,00
Inne
5 10,42
7
5,79
12
7,10
Formy aktywności ruchowej
0
20
40
59,5
0
9,09
25
34,71
16,67
0
66,67
Jazda na rowerze
73,55
79,17
Gry zespołowe
91,74
8,33
4,13
Gra w tenisa
Gimnastyka
Sporty ekstremalne
Inne
100
60,33
Bieganie
Spacery
80
47,92
Pływanie
60
16,67
16,67
0
0
0
10,42
5,79
Dziewczęta
Chłopcy
Wykres 11. Formy aktywności ruchowej podejmowane przez dziewczęta i
chłopców w wolnym czasie
Uwzględniając preferencje badanych dotyczące form uprawiania aktywności ruchowej w wolnym można zauważyć (tab. XI, wyk. 11), iż zarówno chłopcy
(91,74%) jak i dziewczęta (79,17%) najczęściej uprawiają gry zespołowe, oraz jazdę
na rowerze (71,60%). Pozostałe aktywności jak ćwiczenia na siłowni (60,33%) oraz
85
Zdrowie i dobrostan
pływanie (59,50%) cieszą się większą popularnością wśród respondentów płci męskiej, aniżeli żeńskiej (16,67% i 47,92%)
Tabela XII. Formy aktywności ruchowej podejmowane przez młodzież w zależności od miejsca zamieszkania
Dziewczęta
Chłopcy
Suma
Sposoby spędzania
Miasto Wieś Miasto Wieś Miasto Wieś
czasu wolnego
N % N % N % N % N % N %
Ćwiczenia na siłowni 5 14,29 3 23,08 35 60,34 38 60,32 40 43,01 41 53,95
Pływanie
16 45,72 7 53,85 43 74,14 29 46,03 59 63,44 36 47,37
Kulturystyka
0 0,00 0 0,00 6 10,34 5 7,94 6 6,45 5 6,58
/Fitness
Bieganie
8 22,86 4 30,77 24 41,38 18 28,57 32 34,41 22 28,95
Spacery
3 8,57 5 38,46 0 0,00 0 0,00 3 3,23 5 6,58
Jazda
19 54,29 13 100 39 67,24 50 79,37 58 62,37 63 82,89
na rowerze
Gry zespołowe
26 74,29 12 92,31 57 98,28 54 85,71 83 89,25 66 86,84
Gra w tenisa
3 8,57 1 7,69 5 8,62 0 0,00 8 8,60 1 1,32
Gimnastyka
6 17,14 2 15,38 0 0,00 0 0,00 6 6,45 2 2,63
Sporty ekstremalne 0 0,00 0 0,00 0 0,00 0 0,00 0 0,00 0 0,00
Inne
3 8,57 2 15,38 6 10,34 1 1,59 9 9,68 3 3,95
0
20
40
60
63,44
6,58
6,45
28,95
34,41
Bieganie
6,58
3,23
Spacery
82,89
Jazda na rowerze
62,37
86,84
89,25
Gry zespołowe
1,32
8,6
2,63
6,45
Gimnastyka
Sporty ekstremalne
Inne
100
43,01
47,37
Pływanie
Gra w tenisa
80
53,95
0
0
3,95
9,68
Wieś
Miasto
Wykres 12. Formy aktywności ruchowej podejmowane przez młodzież w zależności od miejsca zamieszkania
86
Analizując formy aktywności ruchowej podejmowane przez młodzież w zależności od miejsca zamieszkania (tab. XII i wyk. 12) można zauważyć, iż nie zaznaczyły się istotne różnice w tym względzie, jedynie częstotliwość ich uprawiania jest
nieco zróżnicowana w grupach.
Najczęściej, zarówno młodzież mieszkająca w mieście (89,25%) jak i na wsi
(86,84%) uprawia gry zespołowe, a ponadto jazdę na rowerze – nieco częściej badani ze wsi (82,89%) aniżeli z miasta (62,37%), pływanie – częściej respondenci z
miasta (63,44%) niż ze wsi (47,37%) oraz ćwiczenia na siłowni – nieco częściej
młodzież mieszkająca na wsi (53,95%) aniżeli w mieście (43,01%).
Tabela XIII. Motywy skłaniające badanych do uprawiania aktywności
ruchowej*
Dziewczęta Chłopcy
Suma
N-48 % N-121 % N-169 %
Bycie z rówieśnikami
42 87,50 31 25,62 73 43,20
Poprawa sprawności fizycznej
48 100 106 87,60 154 91,12
Poprawa zdrowia
19 39,58 13 10,74 32 18,93
Poprawa sylwetki ciała
35 72,92 34 28,10 69 40,83
Możliwość utraty masy ciała
42 87,50 23 19,01 65 38,46
Sposób na wyładowanie energii
0
0,00
27 22,31 27 15,98
Pokonanie własnych słabości
9 18,75
8
6,61 17 10,05
Rozszerzenie własnych zainteresowań
8 16,67
6
4,96 14 8,28
Sposób na spędzenie wolnego czasu
41 85,42 42 34,71 83 49,11
Dobre samopoczucie fizyczne i psychiczne 41 85,42 83 68,60 124 73,37
Zdobycie nowych umiejętności
0
0,00
0
0,00
0
0,00
Inne
0
0,00
0
0,00
0
0,00
Motywy
87
Zdrowie i dobrostan
0
20
40
60
80
87,6
Poprawa zdrowia
10,74
28,1
19,01
22,31
6,61
4,96
34,71
Dobre samopoczucie fizyczne i psychiczne
Inne
120
25,62
100
68,6
0
0
Dziewczęta
Chłopcy
Wykres 13. Motywy skłaniające badanych do uprawiania aktywności ruchowej
Jak wynika z wypowiedzi ankietowanych (tab. XIII, wyk. 13) dla zdecydowanej
większości z nich, zarówno dziewcząt (100%) jak i chłopców (87,60%) najważniejszym motywem skłaniającym ich do uprawiania aktywności ruchowej jest poprawa sprawności fizycznej oraz dobre samopoczucie fizyczne i psychiczne
(85,42% dziewcząt, 68,60% chłopców).
Zdecydowanie więcej dziewcząt aniżeli chłopców uważa, że istotnym aspektem
uprawiania ćwiczeń ruchowych jest też utrata masy ciała 87,50%, chęć bycia z rówieśnikami 87,50%, sposób na spędzanie wolnego czasu 85,42% oraz poprawa
sylwetki ciała 72,92%.
Tylko niewiele ponad 1/3 (39,58%) dziewcząt i zaledwie 10,74% chłopców
wskazało na poprawę zdrowia.
Tabela XIV. Motywy skłaniające młodzież do uprawiania aktywności ruchowej
w zależności od miejsca zamieszkania
Motywy
Poprawa zdrowia
88
Miasto
Wieś
N-93 % N-76 %
32 34,41 41 53,95
83 89,25 71 93,42
18 19,35 14 18,42
37 39,78 32 42,11
Miasto
Wieś
N-93 % N-76 %
34 36,56 31 40,79
21 22,58 6 7,89
9 9,68 8 10,53
8 8,60 6 7,89
41 44,09 42 55,26
Dobre samopoczucie fizyczne i psychiczne 63 67,74 61 80,26
0 0,00 0 0,00
Inne
0 0,00 0 0,00
Motywy
0
20
40
60
80
100
53,95
34,41
93,42
89,25
18,42
19,35
Poprawa zdrowia
42,11
39,78
40,79
36,56
7,89
22,58
10,53
9,68
7,89
8,6
55,26
44,09
Dobre samopoczucie fizyczne i psychiczne
Inne
67,74
80,26
0
0
0
0
Wieś
Miasto
Wykres 14. Motywy skłaniające młodzież do uprawiania aktywności ruchowej
w zależności od miejsca zamieszkania
Analizując dane zawarte w tab. XIV i wyk 14 35 i wykres 35 można stwierdzić,
że najistotniejszym motywem skłaniającym do uprawiania aktywności ruchowej
młodzieży mieszkającej zarówno w mieście jak i na wsi jest poprawa sprawności
fizycznej (89,25% miasto, 93,42% wieś) oraz dobre samopoczucie fizyczne i psychiczne (67,74% miasto, 80,26% wieś).
Osoby mieszkające na wsi uważają, że takie motywy jak spędzanie wolnego czasu (55,26%), chęć bycia z rówieśnikami (53,95%), poprawa sylwetki ciała (42,11%)
89
Zdrowie i dobrostan
oraz możliwość utraty masy ciała (40,79%) mają nieco większe znaczenie dla nich
niż dla osób pochodzących z miasta.
WNIOSKI
Zasadniczym celem przedstawionej pracy była próba oceny zainteresowań aktywnością ruchową w wolnym czasie młodzieży ponadgimnazjalnej w wieku 16-18
lat z pochodzącej z Jasła i okolic w odniesieniu do płci i miejsca zamieszkania. Na
podstawie przeprowadzonych szczegółowych analiz sformułowano następujące
uogólnienia:
1. W badaniach uwzględniono grupę 213 uczniów wybranych szkół ponadgimnazjalnych Jasła, zróżnicowaną pod względem uwarunkowań osobniczych i społeczno- środowiskowych, bowiem byli to przedstawiciele obu płci, w wieku od
16 do 18 lat oraz mieszkańcy zarówno miasta jak i wsi.
2. Analizowane czynniki osobnicze oraz społeczno- środowiskowe badanych okazały się mieć znaczenie w odniesieniu do wielkości branych pod uwagę zmiennych.
3. Uwzględniając zachowania wolnoczasowe oraz ilości tego czasu, zarówno wiek
jak i płeć nie okazały się zmiennymi różnicującymi badanych pod tym względem. Chłopców deklarujących posiadanie wolnego czasu było 98,48%, natomiast dziewcząt 95,06%. Również wiek badanych nie okazał się mieć wpływu
na posiadanie wolnego czasu, odsetek ten wynosił 90,90% do 100%. Jedynie
miejsce zamieszkania okazało się zmienną różniącą respondentów, bowiem osoby z miasta częściej (w 55,56%) aniżeli ze wsi (44,44%) deklarowały posiadanie wolnego czasu.
4. Formy spędzania czasu wolnego przez badanych nie okazały się znacząco zróżnicowane w odniesieniu do płci badanych, jedynie częstotliwość tych zajęć była
nieco inna w grupach, bowiem dziewczęta najczęściej deklarowały słuchanie
muzyki (89,61%), wykonywanie zajęć domowych (81,82%), spotkania ze znajomymi (80,52%), oglądanie telewizji (77,92%), czy spędzanie czasu przy komputerze 68,83%; z kolei chłopcy wskazywali na oglądanie telewizji (91,54%),
spędzanie czasu przy komputerze (83,85%), spotkania ze znajomymi (82,31%),
słuchanie muzyki (89,61%), oraz zajęcia domowe 40,00%.
5. Najczęstszą formą spędzania czasu wolnego zarówno w mieście (88,70%) jak
i na wsi (83,70%) okazało się oglądanie telewizji. Pozostałe formy spędzania
wolnego czasu w odniesieniu do miejsca zamieszkania różnią młodzież, gdyż w
mieście częściej spotyka się ona ze znajomymi (86,99%) i słucha muzyki
(80,87%), zaś na wsi spędza więcej czasu przy komputerze (81,52%) oraz wykonuje zajęcia domowe (63,04%).
6. Większość badanej młodzieży 81,64%, bez względu na płeć, wiek i miejsce
zamieszkania deklarowała uprawianie aktywności ruchowej w wolnym czasie.
Jednakże chłopcy preferują tę czynność znacznie częściej (93,08%), aniżeli
90
dziewczęta (62,34%), oraz młodzież pochodząca z miasta częściej (55,03%) aniżeli respondenci ze wsi (44,97%).
7. Zasadnicza hipoteza badawcza zweryfikowała się zatem pozytywnie, bowiem
16–18 letni chłopcy uczniowie szkół ponadgimnazjalnych wykazali większy
stopień zainteresowań aktywnością ruchową w wolnym czasie aniżeli dziewczęta oraz młodzież zamieszkująca w mieście częściej uprawia rekreację ruchową
w porównaniu z ich rówieśnikami pochodzącymi ze wsi.
8. Do wybieranych form najczęściej uprawianych należą zarówno wśród dziewcząt
jak i chłopców gry zespołowe (79,17% dziewcząt, 91,74% chłopcy) oraz jazda
na rowerze (66,67%, 73,55%), z kolei wśród mieszkańców miasta gry zespołowe
(89,35%) oraz pływanie (63,44%), natomiast wsi gry zespołowe (86,84%) oraz
jazda na rowerze (82,89%).
9. Płeć i miejsce zamieszkania nie okazały się czynnikami różnicującymi badaną
młodzież pod względem motywów skłaniających ich do uprawiania aktywności
ruchowej. Do najważniejszych aspektów należą według dziewcząt poprawa
sprawności fizycznej (100%), utrata masy ciała oraz chęć bycia z rówieśnikami
(87,50%), a według chłopców poprawa sprawności fizycznej (87,60%) oraz dobre samopoczucie fizyczne i psychiczne (68,60%). Najistotniejszym motywem
skłaniającym młodzież do uprawiania aktywności ruchowej (bez względu na
miejsce zamieszkania) okazała się poprawa sprawności fizycznej (89,25% miasto, 93,42% wieś) oraz dobre samopoczucie fizyczne i psychiczne (67,74% miasto, 80,26% wieś).
10. Wydaje się, iż otrzymane wyniki badań, wskazujące na preferencje wolnoczasowe oraz zainteresowania aktywnością ruchową młodzieży w wieku 16 – 18 lat,
mogą być cenną wskazówką dla rodziców, wychowawców i nauczycieli w planowaniu oraz realizacji procesu kształcenia i wychowania fizycznego, jak też
możliwości optymalnego i prozdrowotnego zagospodarowania czasu wolnego.
PIŚMIENNICTWO
1. Cieloch G., Kuczyński J., Rogoziński K., Czas wolny – czasem konsumpcji?,
Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 1992
2. Pięta J., Pedagogika czasu wolnego, ALMAMER, Warszawa 2008
3. Kiełbasiewicz – Drozdowska I., Siwiński W. (red.) , Teoria i metodyka rekreacji,
AWF, Poznań 2001 s.10.
4. Czajka S., Z problemów czasu wolnego, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 1988, s. 28–29.
5. Bombol M., Dąbrowska A., Czas wolny. Konsument – rynek – marketing, K.
E. LIBER, Warszawa 2003, s. 10.
6. Przecławski K., Po pracy i nauce, Instytut Wydawniczy CRZZ, Warszawa 1997
91
Zdrowie i dobrostan
7. Tauber D., Siwiński W., Mucha – Szajek E., Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły
Hotelarstwa i Gastronomii w Poznaniu, AWF, Poznań 2003, s. 264-265.
8. Siwiński W., Współczesne problemy turystyki i rekreacji w badaniach empirycznych nauk społecznych, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa
2007, s. 215.
9. Wujek T., Praca domowa i czynny wypoczynek ucznia, Warszawa, Polska Akademia Nauk, Komitet Nauk Pedagogicznych, 1969.
10. Kamiński A., Funkcje pedagogiki społecznej, Wydawnictwo PWN, Warszawa
1973.
11. Dąbrowski Z., Czas wolny dzieci i młodzieży, Wydawnictwo PZWS Warszawa
1986.
12. Pomykało W. (red.) Encyklopedia Pedagogiczna, Fundacja INNOWACJA, Warszawa 1993.
13. Czajkowski W., Wychowanie do rekreacji, Wydawnictwo WSiP, Warszawa
1979.
14. Kwilecka M., Kunicki B., Ścieżka zdrowia – poradnik dla organizatorów i użytkowników, Instytut Wydawniczy Centralnej Rady Związków Zawodowych,
Warszawa 1978.
15. Zasada M., Kliczyk M., Żukowska H., Muszkieta R., Cieślicka M., Humanistyczny wymiar kultury fizycznej, Bydgoszcz 2010, s. 239.
16. Chromiński Z., Aktywność ruchowa dzieci i młodzieży, Instytut Wydawniczy
Związków Zawodowych, Warszawa 1987, s. 8.
17. Stupnicki R., Analiza i prezentacja danych ankietowych. AWF Warszawa 2003.
STRESZCZENIE
Zasadniczym celem pracy była próba oceny zainteresowań aktywnością ruchową
w wolnym czasie młodzieży ponadgimnazjalnej (w wieku od 16 do 18 lat) z regionu
podkarpackiego (Jasła) w odniesieniu do płci i miejsca zamieszkania. Badaniom
poddani zostali uczniowie obu płci, w wieku 16–18 lat w liczbie 213 osób, wybranych losowo trzech szkół ponadgimnazjalnych w Jaśle. Podstawową metodą badawczą był sondaż diagnostyczny, z użyciem narzędzia badawczego jakim była ankieta.
Podstawą opracowania materiału badawczego było obliczenie częstości odpowiedzi,
wyrażone za pomocą wartości liczbowych i procentowych. Zasadnicza hipoteza
badawcza zweryfikowała się zatem pozytywnie, bowiem 16–18 letni chłopcy uczniowie szkół ponadgimnazjalnych wykazali większy stopień zainteresowań aktywnością ruchową w wolnym czasie aniżeli dziewczęta oraz młodzież zamieszkująca w
mieście częściej uprawia rekreację ruchową w porównaniu z ich rówieśnikami pochodzącymi ze wsi.
92
ABSTRACT
The main aim of the study was to assess interests in physical activity at the leisure time among high school group aged from 16 to 18 years, from Subcarpathian
region in terms of gender and residence place. The study were 213 subjects, both
sexes students, randomly selected from Jaslo high school. The primary research
method was a diagnostic survey. The basis development of research material was to
calculate the response rate, expressed in numbers and percentages. The main research hypothesis was verified successfully. Male 16-18 year old students showed a
greater interest in physical activity in the leisure time than female. What is more
young people living in the city, more often practiced physical exercise in comparison to their peers coming from the village.
Artykuł zawiera 47707 znaków ze spacjami + grafika
93

Artykuł

Transkrypt

Podobne dokumenty

Regulamin rozgrywania zawodów Hip Hop

Informacja o szkołach partnerskich

Wyniki - Zespół Szkół w Pawłowie

Sport-I sem. 2012