Pobierz artykuł - Klub Kapitanów Jachtowych w Szczecinie.

Pobierz artykuł - Klub Kapitanów Jachtowych w Szczecinie.

2
Szanowni Państwo,
Wystawa „Z dziejów żeglarstwa polskiego na Pomorzu Zachodnim” jest przedsięwzięciem niezwykłym. Przedstawia rzadko eksponowaną w muzealnictwie dziedzinę – jachting, prezentuje wybrane
dokonania szczecińskich żeglarzy, chlubnie wpisujące się w tworzoną
od 1945 roku historię polskiego żeglarstwa w Szczecinie i regionie. Została przygotowana przy dużym udziale samych żeglarzy, społeczników
skupionych w Zachodniopomorskim Okręgowym Związku Żeglarskim.
Na wystawie można zobaczyć mapy ukazujące rejsy i wyprawy
jachtowe, opisy wybranych podróży, sylwetki wybitnych żeglarzy, modele i charakterystyki jachtów. Prezentujemy szereg informacji o ważniejszych regatach – związane z nimi liczne puchary i dyplomy. Są na
niej także różne żeglarskie akcesoria. Ekspozycja jest również okazją do
zaprezentowania ważniejszych regionalnych przedsięwzięć służących
edukacji morskiej społeczeństwa, a w szczególności dzieci i młodzieży.
Mamy nadzieję, że wizyta na wystawie, jak i lektura towarzyszącego jej pamiątkowego folderu, nie tylko zachęcą do bliższego zapoznania się z bogatą 65-letnią historią polskiego żeglarstwa na
Pomorzu Zachodnim, ale także przyczynią się do wzrostu popularności tej – kształcącej ducha i charakter – dziedziny edukacji i sportu.
Z poważaniem
Prezes ZOZŻ Dyrektor Muzeum Narodowego
Zbigniew Zalewski Lech Karwowski
3
ZARYS HISTORII ZACHODNIOPOMORSKIEGO ŻEGLARSTWA
W LATACH 1945 - 2010
Początki polskiego żeglarstwa w Szczecinie wiążą się z
datą 22 sierpnia 1945 roku. Wtedy to założono Sekcję
Żeglarską Ligi Morskiej, której przewodniczącym został
kpt. Kazimierz Haska. 28 sierpnia Liga Morska zorganizowała w stolicy Pomorza Zachodniego pierwszy
kurs żeglarski. Jesienią tego roku, z inicjatywy członka
Komendy Chorągwi ZHP w Szczecinie, Leona Królaka,
powstały trzy pierwsze drużyny wodne: w Szczecinie,
Szczecinku i Kołobrzegu. W 1946 roku zorganizowano
kolejne szkolenia żeglarskie, pozyskiwano sprzęt, założono pierwsze kluby - Jacht Klub Ligi Morskiej „Gryf ”,
Sekcję Żeglarską Klubu Sportowego Związku Walki
Młodych „Zryw”, Sekcję Żeglarską AZM, Polski Klub
Morski, który połączył się w 1947 roku z Yacht Klubem
Polskim.W latach 1946 -1948 nadzór nad kulturą fizyczną sprawował Wojewódzki Urząd Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego, prowadzony przez
ppłk Stanisława Steczkowskiego. W 1947 roku zorganizowano w Szczecinie Delegaturę Polskiego Związku Żeglarskiego, która kierowała rozwojem żeglarstwa na Pomorzu Zachodnim. Po jej likwidacji przez władze Polski
Ludowej, funkcję tą przejęła Sekcja Żeglarska Wojewódzkiego Komitetu Kultury Fizycznej (1951-56), a od 1957
roku Szczeciński Okręgowy Związek Żeglarski (obecnie
Zachodniopomorski Okręgowy Związek Żeglarski).
Pochód 1-majowy 1949 r.
Na czele Józef Owieśniak i Kazimierz Haska
Zachodniopomorscy żeglarze od końca lat czterdziestych XX wieku organizowali masowe imprezy
żeglarskie. Pierwszą była parada żeglarska z okazji
„Święta Morza” w Szczecinie w 1947 roku. Później
urządzano regaty, rejsy, szkolenia, majówki i kolejne
żeglarskie parady. Od 1957 roku żeglarstwo zaczęło
się szybko rozwijać. W 1958 r. było zarejestrowanych
dziesięć klubów i sekcji żeglarskich w Szczecinie i trzy
w województwie oraz około 700 żeglarzy. W 1987 roku
42 kluby zrzeszające 4052 członków. Kazimierz Haska,
pierwszy prezes SOZŻ, rozpoczął w 1958 roku akcję
upowszechniania żeglarstwa wśród dzieci i młodzieży.
4
Przystań na Gocławiu 1950 r.
Sprowadził do Polski dokumentację jachtów typu „Cadet” oraz „Optymist” i zapoczątkował organizację tych
klas w naszym kraju. To za sprawą naszego okręgu żeglarskiego na początku 1959 roku ruszyła produkcja
pierwszych w Polsce łódek regatowych dla dzieci i młodzieży. Systematycznie rozbudowywano flotyllę jachtową i starano się pozyskać sprzęt regatowy dobrej klasy.
Od 1949 roku rozwija się żeglarstwo regatowe. Organizowane są najstarsze w Polsce regaty śródlądowe - „Jesienne o Błękitną Wstęgę Jeziora Dąbskiego” (1949)
i morskie, o Puchar „Gryfa Pomorskiego” (1958). Do
najbardziej popularnych należą: „Etapowe Regaty Turystyczne” (1952), „Unity Line” (2001), „Przyjaźni”
(1951), oraz „Regaty Samotników”, Do historii przeszły także regaty „Pokoju” (1951-56), Bałtyckie Regaty
Samotnych Żeglarzy o Puchar „Poloneza” (1973-83).
Od lat sześćdziesiątych XX wieku żeglarstwo stało się
najszybciej rozwijającą się dyscypliną sportu w Szczecinie. Przełomowy był rok 1964, okręg szczeciński
pozyskał wysokiej klasy sprzęt regatowy, kluby dysponowały wtedy dużą ilością jachtów wyczynowych
i śródlądowych, w której najliczniej reprezentowane
były klasy: „Cadet”, „Finn”, „FD”. Już na pierwszych
powojennych Mistrzostwach Polski Jachtów Morskich w 1952 roku szczecińscy żeglarze zdobyli wicemistrzostwo (K. Haska), a w 1953 mistrzostwo Polski
(K. Jaworski). Pamiętamy do dziś udział szczecińskich
jachtów w regatach: Bermudy – Bayona (kpt. J. Kraszewski, 1972), w OSTAR ’76, w transatlantyckich regatach Mini-Tars 1977, w Regatach Samotnych Żeglarzy OSTAR ’80 - kpt. Kazimierza „Kuby” Jaworskiego.
Pomorze Zachodnie poszczycić się może wieloma wybitnymi żeglarzami, wśród nich są kapitanowie: Kazimierz Haska i Witold Bohdanowicz - pionierzy naszego żeglarstwa, Leszek Zarębski, Emil Żychiewicz,
Bogumił Pierożek, Bogdan Dacko, Jerzy Kraszewski,
Ludomir Mączka, Zdzisław Michalski, Zdzisław Paska, Kazimierz Jaworski, Czesław Gogołkiewicz, Jerzy Siudy, Wojciech Jacobson, Janusz Kurbiel, Jan
Łojko, Andrzej Armiński, Maciej Krzeptowski, Zygmunt Kowalski, Henryk Widera, i wielu, wielu innych.
Przystań JK AZS na ul. Przestrzennej 1957 r.
Organizacją, która skupia żeglarzy i miłośników jachtingu. jest Zachodniopomorski Okręgowy Związek Żeglarski. Dziewięć osób pełniło do tej pory funkcję prezesa
Okręgu. Dwóm nadano zaszczytny tytuł „Honorowego
Prezesa” – Kazimierzowi Hasce (1965) oraz Ryszardowi Kargerowi (1993). Najdłużej pełniącym tą godność
jest Zbigniew Zalewski, który od 1993 kieruje ZOZŻ.
Obecnie Okręg zrzesza 3 tysiące członków, skupionych w
55 klubach, organizuje 25 imprez żeglarskich oraz 18 imprez regatowych. Jest w ścisłej czołówce krajowej. Mamy
osiągnięcia w Mistrzostwach Polski, Europy, Świata i na
Olimpiadach. Największe sukcesy odnoszą zawodnicy
SEJK Pogoń. Do najlepszych trenerów należą: Robert
Siluk, Zbigniew Muraszko, Robert Wolniewicz, Marek
Konys, Ryszard Szymczyk, Tomasz Franczak, Ryszarda
Bryzka. Mamy utalentowaną regatowo młodzież: Bartosza Andrysiaka, Macieja Grabowskiego, Ewę Makowską, Adama Olechnowicza, Wojciecha Paluszkiewicza,
Agnieszkę Skrzypulec, Błażeja Błażowskiego, Tadeusza
Kubiaka, Macieja Figla, Karola Porożyńskiego, Ewę Ilską i Martę Sadowską, Hannę Zembrzuską i innych.
Prowadzona jest praca szkoleniowa z dziećmi i młodzieżą w klubach Szczecina, Koszalina, Szczecinka, Złocieńca, Myśliborza, Mielna, Goleniowa i Wałcza. Powołano
Uczniowskie Kluby Żeglarskie, w których dzieci uczą się
podstaw żeglowania. Stanowią one naturalne zaplecze
kadrowe dla klubów prowadzących działalność sportową. Od 1995 roku jest realizowany Regionalny Program
Edukacji Wodnej i Żeglarskiej „Morze przygody – z
wiatrem w żaglach”. To jedyne w kraju tak duże wodne
przedsięwzięcie edukacyjno-wychowawcze. Program
realizowany jest przez Pałac Młodzieży i Euroregionalne
Centrum Edukacji Wodnej i Żeglarskiej podległe Wydziałowi Oświaty Urzędu Miejskiego w Szczecinie. Skupia 50 szczecińskich placówek oświatowych. Corocznie
około tysiąca uczniów przechodzi szkolenia żeglarskie,
uczestniczy w rejsach na jachtach: DZ, „Dar Szczecina”,
„Magnolia”, „Zryw” i żaglowcu „Kapitan Głowacki”.
Wielu bierze udział w regatach The Tall Ships’ Races.
Od 2007 roku zainicjowano szereg działań promujące
żeglarstwo. W Szczecinie odbył się po raz pierwszy finał
Regat The Tall Ships’ Races, powstał Komitet Społeczny
„Żeglarski Szczecin”, który jednoczy tych, którzy pragną,
aby miasto stanowiło centrum żeglarstwa południowego Bałtyku, założono Zachodniopomorskie Archiwum
Morskie, zorganizowano „Wyprawę Islandia 2009”, reaktywowano Klub Żeglarzy Samotników w Szczecinie,
odbyły się targi żeglarskie „Szczecin Watershow” i Gala
Żeglarska „Szczecińskie Rejsy Roku”. Trwają starania o
utworzenie w Szczecinie „Alei Żeglarzy”, przygotowywana jest publikację „Żeglarstwo Zachodniopomorskie”.
Wystawa „Z dziejów żeglarstwa polskiego na Pomorzy Zachodnim” w Muzeum Narodowym w Szczecinie utwierdza, że żeglarstwo jest przyszłością Szczecina i regionu.
Marina Gocław im. Kpt. Kazimierza Haski 2009 r.
5
WPISANI W HISTORIĘ
KAZIMIERZ HASKA – ur. w 1912 r., zm 1976 r., plastyk,
muzealnik, działacz żeglarski, sędzia regatowy. Z żeglarstwem
zetknął się jeszcze przed II Wojną Światową w Poznaniu, w
skautingu wodnym. Uczestniczył w rejsach na harcerskim żaglowcu „Zawisza Czarny” (z gen. M. Zaruskim). Po wojnie
współorganizował żeglarstwo w Szczecinie. W ramach szczecińskiego oddziału Ligi Morskiej prowadził kursy żeglarskie,
był aktywnym działaczem Jacht Klubu LM „Gryf ”. Dzięki jego
inicjatywie wydobyto i wyremontowano wiele jachtów. Brał
udział w regatach i współorganizował je (m. in. Regaty Jesienne o Błękitną Wstęgę Jeziora Dąbskiego, Regaty Morskie o Puchar „Gryfa Pomorskiego”). Pod koniec lat 50-tych współtworzył COŻ w Trzebieży. W latach 1957 – 1964 kierował SOZŻ.
Był inicjatorem upowszechnienia w Polsce dziecięcych klas
„Cadet” i „Optymist”. Za zasługi dla szczecińskiego żeglarstwa
nadano mu godność Honorowego Prezesa SOZŻ. Odznaczony Krzyżem Kawalerskim OOP. W 1979 r. w uznaniu dla jego
zasług, nowozbudowany jacht morski dla COŻ Trzebież, typu
Conrad-45, nazwano jego imieniem - „Kapitan Haska”. Od
2008 roku Marina Gocław nosi imię kpt. Kazimierza Haski.
WOJCIECH JACOBSON - ur. w 1929 r., chemik z zawodu,
jachtowy kapitan żeglugi wielkiej. Żeglarstwo uprawia od 1949 r.,
pozostając wierny żeglarstwu akademickiemu. Aktywnie uczestniczy w szkoleniach, regatach, komisjach sędziowskich i egzaminacyjnych. Żegluje z L. Mączką na „Marii” w jego dwóch etapach
pierwszego wokółziemskiego rejsu. W latach 1984-1988, razem z
L. Mączką i na różnych odcinkach z J. Kurbielem i innymi żeglarzami, prowadzi jacht „Vagabond 2” wokół kontynentu północnoamerykańskiego. W latach 1988 - 1999 i w kilku rejsach po
roku 2000 żegluje z kanadyjską Szkołą pod Żaglami („Pogoria”
i „Concordia”) docierając do wielu miejsc na prawie wszystkich
kontynentach. Przejście cieśniny Magellana i opłynięcie przylądka Horn pozwoliło mu na zamknięcie, jako drugiemu Polakowi obok Ludomira Mączki, kręgu wokół obu kontynentów
amerykańskich. Dwukrotnie nagrodzony I nagrodą Rejs Roku
i Srebrnym Sekstantem. Nagrodzony m.in. kanadyjskim Derek
Zavitz Memorial Award w 1988 r., Medalem Bractwa Wybrzeża
w 2001 r., nagrodą „Conrad 2010”. Członek Kapituły Kolosów
oraz Rady Programowej Polskiej Fundacji Morskiej. Autor i
współautor książek „Marią do Peru„ i „Mam na imię Ludomir”.
KAZIMIERZ „KUBA” JAWORSKI – ur 1929, zm 2005 .
Z żeglarstwem zetknął się jeszcze przed II Wojną Światową w
Krakowie. W początkach lat 60-tych kierownik wyszkolenia
żeglarskiego w COŻ Trzebież. Od 1966 r. konstruktor w Szczecińskiej Stoczni Jachtowej. Współtwórca uznanych i cenionych
jachtów typu: Taurus, Polonez, Draco, Spaniel, Spaniel 2. W regatach brał udział od 1946 r., startując początkowo w klasach
H, Finn, potem na jachtach morskich. Żeglarski Mistrz Okręgu
Krakowskiego i Szczecińskiego, wielokrotny Mistrz Polski (1968
– 1971, 1973-1975, 1977). Brał udział w regatach Kieler Woche
1971, Channel Race 1972, Gotland Round 1972, Admirals Cup
1977, Mini-Transat ‘77 (II m. na jachcie „Spanielek”). Sukcesy i
uznanie w międzynarodowym świecie żeglarskim przyniosły mu
Transatlantyckie Regaty Samotnych Żeglarzy OSTAR ‘76 na trasie Plymouth – Newport (II m. na jachcie „Spaniel” w kl. Jester) i
III w klasyfikacji generalnej) i OSTAR 80 (III m. na jachcie „Spaniel II”, najszybszym wśród jednokadłubowców). Jest autorem
książki „11.40 GMT – Newport” (1980). Nagrodzony Srebrnym
Sekstantem 1976 i 1977. Odznaczony Krzyżem Oficerskim OOP.
6
DANUTA KOPACEWICZ - ur.1926 w Niehniewiczach,
woj. nowogródzkie. Z zawodu ekonomistka. Pochodzi z kresowej rodziny patriotycznej. W czasie II wojny św., od 1943 r.
żołnierz AK, sanitariuszka, od VI 1944 do X 1945 żołnierz I
Armii Wojska Polskiego w stopniu kaprala. Sędzia żeglarski I
kl., sternik jachtowy i lodowy, działaczka PCK. Od 1948 r. w
Szczecinie. Pracowała w P.S.S. „Społem” Szczecin (1952-56) oraz
w Stoczni Szczecińskiej im. A. Warskiego (1957-1982). Z żeglarstwem związana od 1952 r. Sekretarz Zarządu SOZŻ w latach
1955-1973, członek Komisji Historii ZOZŻ. Matka chrzestna
„Daru Szczecina”, flagowego jachtu miasta. W latach 50-tych XX
w. startowała w wielu regatach żeglarskich i bojerowych zdobywając m.in. wicemistrzostwo Polski oraz III m. w bojerowych
mistrzostwach Polski w kl. „Monotyp XV”. Odbyła rejsy, m. in.
na jachtach: „Chrobry”, „Zew Morza”, „Karawela”, „Dar Szczecina”. Wyróżniona odzn. „Zasłużony Działacz Żeglarstwa Polskiego” (1968), „Zasłużony dla Żeglarstwa Szczecińskiego” (2006),
nagrodzona Medalem 50-lecia Żeglarstwa Polskiego oraz Medalem za Szczególne Zasługi dla Żeglarstwa Polskiego (2005).
MACIEJ KRZEPTOWSKI - ur. 1938 w Rabce. Z zawodu
biolog, doktor nauk przyrodniczych, żeglarz, podróżnik. Żeglarstwo zaczął uprawiać w Jacht Klubie AZS w Poznaniu. Potem
żeglował w Morskim Klubie Sportowym „Pogoń” w Szczecinie. Uczestnik atlantyckiego rejsu w regatach Bermuda Race
na „Darze Szczecina” (1972). W latach 1972-1981 pracował w
Morskim Instytucie Rybackim w Świnoujściu. Na statkach rybackich pływał w rejsy na łowiska Afryki Zachodniej oraz brał
udział w Pierwszej Polskiej Morskiej Ekspedycji Antarktycznej
1975-1976. W latach 1999-2003 brał udział w drugiej wokółziemskiej wyprawie Ludomira Mączki na jachcie s/y „Maria”.
Od Nowej Zelandii, z powodu choroby L. Mączki, samodzielnie prowadził jacht. Autor wystaw muzealnych: „Przyroda morza”, „Polacy w wyprawach polarnych” i „Marią’ przez Pacyfik”.
Jest także autorem książek „Marią dookoła świata dwadzieścia
lat później” i „Pół wieku i trzy oceany” oraz wielu artykułów
prasowych. Wyróżniony (razem z L. Mączką) Kolosem 2003
w kategorii żeglarstwo oraz nagrodą Rejs Roku 2003. Od 2008
członek Rady Programowej Polskiej Fundacji Morskiej. Członek Bractwa Wybrzeża. Honorowy Ambasador Szczecina.
LUDOMIR MĄCZKA - ur. 1926 we Lwowie, zm. 2006 r.
Geolog z wykształcenia, żeglarz z zamiłowania. Z żeglarstwem
związał się pod koniec lat 40-tych XX w. W 1959 uczestniczył
na jachcie „Witeź II” w historycznym rejsie do Islandii. W latach 1962 – 1963 jako uczestnik ekspedycji geologicznej przebywał w Mongolii. W drugiej połowie lat sześćdziesiątych wziął
udział w wyprawie jachtem „Śmiały” dookoła Ameryki Płd. Po
powrocie z rejsu praca zawodowa zawiodła go do Afryki, gdzie
w Zambii w międzynarodowej ekspedycji prowadził prace geologiczne. Za zarobione pieniądze kupił jacht morski „Maria” i
na nim w 1973 r. wyruszył w długi rejs. Wraz ze zmieniającymi się załogami żeglował dookoła świata, by wreszcie w 1984 r
powrócić do Europy. W latach 1984 – 1988 wraz z W. Jacobsonem i na różnych odcinkach trasy - z J. Kurbielem i innymi
żeglarzami, na jachcie „Vagabond 2” przepłynął z zachodu na
wschód arktycznym Przejściem Północno-Zachodnim (pierwszy jacht żaglowy). W 1999 r., w 50-lecie swojej aktywności
żeglarskiej, rozpoczął na swojej „Marii” kolejny rejs dookoła świata. Rejs ten, z powodu kłopotów zdrowotnych musiał
zakończyć w grudniu 2000 r. w Auckland (Nowa Zelandia).
7
JERZY MARIAN SIUDY - ur. w 1939 , zm. 2008. Żeglarstwo zaczął uprawiać w roku 1953. Swój pierwszy rejs morski odbył w roku 1958, pierwszy rejs kapitański poprowadził
w roku 1964. W kilkudziesięciu rejsach przepłynął nie mniej
niż 80 tysięcy mil morskich. W latach 1966 - 1986 większość
rejsów połączona była ze startami w regatach. Na jego dorobek regatowy złożyło się m.in.: dziewięciokrotne zwycięstwo w
Morskich Żeglarskich Mistrzostwach Polski, trzykrotne zwycięstwo w regatach Ostseewoche, dwukrotny start na Admirals
Cup, dwukrotny start w regatach Round Gotland, starty w serii
regat na Morzu Śródziemnym na 42-stopowym jachcie „Goldilion”, udział w oceanicznych regatach Twostar (dwuosobowych
załóg), sukcesy w wielu innych regatach krajowych i zagranicznych. Wyrazem uznania dla jego osiągnięć regatowych było
m.in. sfinansowanie przez ZG PZŻ budowy regatowych jachtów „Bumerang” oraz „Cetus”, imiennie mu przeznaczonych.
Koleżeński, uczynny, bardzo skromny. Unikał zasiadania w oficjalnych gremiach, nigdy nie był członkiem władz klubowych, czy PZŻ. Nie miał żadnych odznaczeń państwowych. Jedyną odznakę - Zasłużony
Działacz Żeglarstwa Szczecińskiego - otrzymał w roku 2006.
KAZIMIERZ RYPIŃSKI – ur. 1920 r w Poznaniu. Inży-
nier budownictwa z zawodu. Brał udział w kampanii wrześniowej 1939 r. Od lat powojennych związany ze szczecińskim żeglarstwem. Jeden z najbardziej zasłużonych działaczy
SOZŻ, sędzia regatowy I kl. (1952), wieloletni członek zarządu SOZŻ (przewodniczący Komisji Sportowej, Morskiej,
Turystycznej, Dyscyplinarnej), przewodniczący Okręgowego
Kolegium Sędziów. Odbył wiele rejsów po M. Bałtyckim, M.
Północnym, Atlantyku – ok. 50 tys. Mm. Od wielu lat gromadzi bezcenne zbiory dokumentujące szczecińskie żeglarstwo. Z jego inicjatywy powstała Komisja Historyczna przy
Zachodniopomorskim Okręgowym Związku Żeglarskim w
Szczecinie. Członek honorowy PZŻ od 2005 roku. W uznaniu zasług, za wieloletnią aktywną działalność żeglarską i sędziowską uhonorowany został Krzyżem Kawalerskim OOP.
HENRYK WIDERA – ur. 1930 r na Śląsku.; emerytowany
muzyk – skrzypek, żeglarz i obieżyświat. Żegluje od 1966 r. Początkowo na maleńkiej mieczowej „P-7” (rejs na Rugię w latach
1969-1970), potem na „Piano” (typ Micro) płynie kanałami
na M. Śródziemne (1993 r.). W 1997 roku, na jachcie „Gawot”
(typ Tango Family), ponownie kanałami na M. Śródziemne
(Nicea) i do Hiszpanii. Uhonorowany przez ZOZŻ nagrodą
Szczeciński Żeglarz Turysta Roku 2001. W 2002 roku wyrusza na jachcie „Gawot”, przez M. Północne i Biskaje na Wyspy
Kanaryjskie (wrzesień, październik, listopad), skąd powraca do
Polski w listopadzie 2004 r. Rejs przynosi mu nagrodę „Żagli”
za 2004 rok i wyróżnienie Kolosy 2004 w kategorii żeglarstwo.
W latach 2006 – 2008 w brawurowym stylu samotnie żegluje
dookoła Europy na trasie ze Szczecina do rosyjskiego Rostowa nad Morzem Czarnym i (częściowo trasą lądową) do Polski. Za rejs ten zostaje nagrodzony ogólnopolską II nagrodą
Rejs Roku 2008, nagrodą szczeciński Rejs Roku 2008, nagrodą Jachtsmen Roku 2008 oraz wyróżnieniem Kolosy 2008.
8
NA DALEKICH WODACH
“WITEŹ II”
“MARIA”
W latach 1948 do 1956 niemal całkowicie zakazano żeglarzom wypływania na morze, nawet w rejsy pomiędzy
polskimi portami. Złagodzenie dotychczas krępujących
rygorów sprawiło, że szczecińskie jachty znów zaczęły wypływać na Bałtyk, niektóre także na dalsze wody.
W 1973 roku spełniło się marzenie Ludomira Mączki, przez przyjaciół zwanego Ludojadem. Stał się
właścicielem blisko 10-metrowego drewnianego kecza o nazwie “Maria“, wreszcie mógł wyruszyć w
wyśniony rejs dookoła świata. Wyprawa, początkowo planowana na trzy lata, faktycznie trwała, z
kilkuletnią przerwą na ekspedycję jachtem “Vagabond II” przez Northwest Passage, lat siedemnaście.
Na dobrą sprawę, żeglowanie stało się dla Ludojada
sposobem na życie. Żeglował w towarzystwie kolegów
z macierzystego Jacht Klubu AZS w Szczecinie, chętnie
zabierał też na pokład inne osoby poznane w odwiedzanych portach. Łącznie, w różnych etapach wyprawy, na
“Marii” żeglowało 40 osób reprezentujących 12 narodowości. Do tej listy należy dodać około 30 osób goszczących na jachcie podczas krótkich rejsów dla przyjaciół
poznawanych w wielu portach wokółziemskiej włóczęgi. Tych odwiedzanych portów, przystani i kotwicowisk było, jak skrupulatnie policzył Wojciech Jacobson, uczestnik dwóch etapów rejsu “Marii”, około 150.
Wyprawą, która na trwałe zapisała się w historii polskiego żeglarstwa, był brawurowy rejs 12,5-metrowego
kecza “Witeź II” na Islandię. W dniach od 13 maja do
12 lipca 1959 roku kpt. Emil Żychiewicz z trzyosobową
załogą ze szczecińskiego Jacht Klubu AZS pokonuje na
jachcie bez silnika, z bardzo skromnym wówczas wyposażeniem nawigacyjnym, trasę ze Szczecina, przez
Cieśniny Duńskie, Morze Północne i Atlantyk do stolicy
Islandii - Reykjaviku, gdzie zawija jako pierwszy jacht
pod biało-czerwoną banderą. W drodze powrotnej do
Szczecina żeglarze zatrzymują się jedynie w norweskim Tananger. Znaczną część trasy liczącej 3.767 Mm
wypadło im pokonywać w warunkach sztormowych.
Mączka płynął trasą pasatową przez Atlantyk na Karaiby, a po przejściu Kanału Panamskiego, przez Pacyfik
na Markizy. Następnie była Australia i Nowa Zelandia, Wielka Rafa Koralowa i Cieśnina Torresa, ponad
1500-milowe samotne żeglowanie wzdłuż zachodnich
wybrzeży kontynentu australijskiego, po czym, już w
towarzystwie przybyłego ze Szczecina Jerzego Boehma, trawersata Oceanu Indyjskiego, aż do południowo
afrykańskiego Durbanu. Tam właśnie, w Durbanie Ludojad, słuchając kolegi narzekającego, że nie udało mu
się zobaczyć Wielkiej Rafy, zdecydował się na… powrót
do Australii. Kolejne okrążenie Australii. Później “już
tylko” powrót przez Ocean Indyjski do RPA, następnie
okrążenie Przylądka Dobrej Nadziei, Ameryka Południowa i kilkuletni postój jachtu we francuskim Le
Havre. Do Szczecina “Maria” powróciła 28 lipca 1991
roku, po przebyciu około 70 tysięcy mil morskich.
9
„ZEW MORZA”
Od powrotu z wokółziemskiej włóczęgi minęło osiem lat.
72-letni Ludomir Mączka, wyraźnie tęskniący za „Marią”
i morzem, 3 sierpnia 1999 roku znów wyrusza na wielki
krąg. Tym razem zawija do Lizbony, Dakaru, a następnie
Praia na Wyspach Zielonego Przylądka. Po przecięciu
Atlantyku jacht osiąga brazylijski port Vitoria, a następnie, 6 stycznia 2000 roku, Montevideo - stolicę Urugwaju.
W Montevideo do załogi „Marii” dołącza kpt. Maciej
Krzeptowski, któremu Ludomir, wkrótce po opuszczeniu portu, przekazuje prowadzenie jachtu. Sam pozostaje na pokładzie w charakterze - jak to zapisał w dzienniku jachtowym - armatora i supercargo. Dalsza trasa
wiedzie wzdłuż południowoamerykańskich brzegów,
następnie przez wyjątkowo trudne nawigacyjnie wody
Cieśniny Magellana, by pod koniec kwietnia 2000 roku
ponownie osiągnąć wody Pacyfiku. Ponad dwa miesiące trwa postój w Valdivii spowodowany koniecznością
przeprowadzenia niezbędnego remontu i konserwacji
kadłuba jachtu oraz oczekiwaniem na poprawę warunków atmosferycznych. Kolejne etapy rejsu, to: Wyspa
Robinsona, ponad dwumiesięczna żegluga przez Pacyfik: Nuku-Hiva, Samoa, Tonga, by 11 grudnia 2000 roku
osiągnąć Auckland w Nowej Zelandii. Tutaj kpt. Ludomir
Mączka, ze względu na znaczne pogorszenie się stanu
zdrowia, opuszcza jacht i udaje się na leczenie do Kanady. Maciej Krzeptowski i żeglująca na „Marii” od Chile
Anna Abraszewska wracają do Polski. Jacht pozostaje
w Auckland, pod opieką Kazimierza Jasicy, uczestnika
znacznej części jego pierwszej wokółziemskiej wyprawy.
Ponieważ stan zdrowia uniemożliwia „Ludojadowi”
kontynuowanie wyprawy, dalszego prowadzenia „Marii”
podejmuje się Maciej Krzeptowski. Dopiero 29 kwietnia
2002 roku jacht opuszcza Nową Zelandię. Żeglując ze
zmieniającymi się na trasie członkami załogi, kpt. Krzeptowski najpierw kieruje jacht do portu Vila w Vaunatu,
następnie do Tagula w archipelagu Luizjadów. Później
„Maria” ponownie żegluje przez groźną Cieśninę Torresa, zatrzymuje się w australijskim Darwin, kotwiczy w
archipelagach Oceanu Indyjskiego, by 20 października
osiągnąć Durban w RPA. W dalszą drogę rusza na początku lutego 2003 roku. Wykorzystując korzystne prognozy pogody, płynąc od portu do portu, 20 marca okrąża Przylądek Igielny, najdalej wysunięty na południe
cypel Afryki. Przecinając Atlantyk, jacht zawija na Wyspę Świętej Heleny, brazylijski archipelag Fernando de
Noronha, Barbados i Azory. Do Szczecina „Maria” powraca ze swego drugiego rejsu dookoła świata 30 sierpnia 2003 roku. W drugim wokółziemskim rejsie jacht
odwiedził 45 portów w 19 krajach i przepłynął 40 tysięcy
mil morskich. W macierzystej przystani - szczecińskiego Jacht Klubu AZS - cumy powracającego jachtu odebrał oczekujący na ten moment kpt. Ludomir Mączka.
10
Wyprawę dokoła świata jachtem „ZEW MORZA” zorganizowali, w dniach od 08.11.1973 do 30.11.1974
roku, żeglarze z Klubu Sportowego „STAL STOCZNIA”. Odbyła się pod patronatem Stoczni Szczecińskiej im. Adolfa Warskiego. Kapitanem jachtu był
Zdzisław Michalski. Załogę, poza trzyosobową załogą stałą, stanowiło sześciu pracowników Stoczni.
Jej uczestnicy wykonali program badawczy przygotowany przez Biuro Konstrukcyjne Stoczni, a
także zrealizowali przesłanie rejsu - MIESZKAŃCY SZCZECINA RODAKOM. Specjalny proporzec przekazano rodakom w Brisbane, w Australii.
W dniu 25 listopada 1973 roku, w czasie huraganu na Morzu Północnym, jacht stracił
bukszpryt i kapitan zmuszony był nadać przez radio sygnał wzywania pomocy. Po trwającej miesiąc naprawie w
Amsterdamie, kontynuowano podróż. W czerwcu 1974
jacht przeszedł cyklon na Morzu Tasmana u brzegów
Australii, dwukrotnie kładąc się masztami na wodzie.
W trakcie wyprawy, w ciągu 338 dni i 19 godzin,
przepłynięto 34.835 Mm. Odwiedzono 32 porty w 20
państwach, przebyto 21 sztormów. Wyprawę wyróżniono II Nagrodą „Rejs Roku 1974” oraz Złotą Honorową Odznaką Towarzystwa Przyjaciół Szczecina.
Trasa wyprawy: Szczecin - Skillinge - Warnemunde Kanał Kiloński - Amsterdam - Casablanca - Las Palmas
– Bridgetown ( Barbados) – Portobelo, Cristobal (Panama) - Kanał Panamski, Balboa (Panama) – Bahia Wreck
-San Cristobal i Bahia Post Office Santa Maria oraz Baltra
(Galapagos) - Nuku Hiva (Markizy) - Rangiroa (archipelag Tuamotu) – Papeete (Tahiti) - Rarotonga (Wyspy Cooka) - Auckland (Nowa Zelandia), Brisbane (Australia) Port Moresby (Papua Nowa Gwinea) - Cieśnina Torresa
– Kupang (Timor -Indonezja) – Port Louis (Mauritius) Tamatave (Madagaskar) - Kapsztad - Dakar - Plymouth
- Amsterdam – Kanał Kiloński - Stralsund - Szczecin.
VAGABOND II”
Telefon od Janusza Kurbiela, żeglarza doświadczonego
w żegludze po wodach polarnych, ongiś członka Jacht
Klubu AZS w Szczecinie, a od lat mieszkającego we
Francji sprawił, że Ludojad Mączka i Wojciech Jacobson
bezzwłocznie pożeglowali “Marią” z Gujany Francuskiej
do Le Havre. Tam wystawili “Marię” na ląd, a sami zaokrętowali na “Vagabond II”, specjalnie przystosowany
do polarnej żeglugi 13-metrowy jacht Janusza Kurbiela.
Przyjęli bowiem propozycję odbycia tym jachtem niecodziennej podróży, wymagającej przebycia z Pacyfiku
na Atlantyk przez arktyczny Northwest Passage , a więc
trasą jaką dotąd nie przepłynął żaden jacht żaglowy.
Za przeprowadzenie w dniach od 13 października 1984
roku do 30 kwietnia 1985 roku jachtu z Francji do kanadyjskiego Vancouver wyprawa otrzymała tytuł Rejs
Roku 1985, a kpt. Wojciech Jacobson został uhonorowany Srebrnym Sekstantem. W Vancouver prowadzenie jachtu przejął Janusz Kurbiel, a załogę wzmocniła
jego małżonka - Joelle. Jeszcze w 1985 roku żeglarze
zdołali przebyć Cieśninę Beringa i dotrzeć do kanadyjskiego Tuktoyaktuk, gdzie lody zmusiły do przerwania
żeglugi. Korzystając z krótkich letnich sezonów w latach 1986 i 1987 żeglarze dotarli do arktycznego Gjoa
Haven. Tam Kurbielowie, podejmujący inne wyzwania
żeglarskie, zakończyli swój udział w wyprawie na “Vagabond II”, powierzając Jacobsonowi i Mączce zadanie
dotarcia na Atlantyk, a następnie powrotu do Francji.
Udało się je wykonać następnego lata, od 15 lipca
do 16 października 1988 roku. W drodze powrotnej,
między Grenlandią a Francją, “Vagabond II” znalazł się na trasie tropikalnego huraganu “Helene”.
Trzykrotne rzucenie jachtu masztem w wodę spowodowało m.in. utratę radaru i anten masztowych.
W trakcie pięciu kolejnych sezonów żeglugowych obaj
żeglarze dokonali pełnego okrążenia Ameryki Północnej, przebywając w sumie trasę liczącą blisko 23 tysiące mil morskich. Za ten wyczyn wyprawa otrzymała
tytuł Rejs Roku 1988, a obaj szczecinianie i Janusz
Kurbiel zostali uhonorowani Srebrnymi Sekstantami.
„MANTRA 3”
Wyprawę, trwającą od 31.07.1996 do 07.04.1988, na zaprojektowanym przez siebie 12,7 metrowym jachcie, kpt.
Andrzej Armiński połączył ze startem w wokółziemskich
regatach EXPO ‘98. Na całej trasie towarzyszyła mu Małgorzata Chwaścikowska. W niektórych etapach regat w
skład załogi wchodzili żeglarze różnych narodowości. Z
uwagi na wysokie wpisowe, „MANTRA 3”uczestniczyła tylko w kilku etapach regat: Fort Lauderdale na Florydzie - Jamajka, Jamajka - Panama, Panama - Salinas
(Ekwador), Salinas - Galapagos, Galapagos - Markizy,
Rangiroa - Papeete, Bora Bora - Tonga, Fiji - Vaunatu,
Vanuatu - Cairns (Australia). „Mantra 3” zwycięża w
klasyfikacji ogólnej na etapie Panama - Salinas oraz w
najdłuższym biegu Galapagos - Markizy (3.200 Mm).
Na pozostałych etapach plasuje się na drugim do piątym
miejscu w stawce ponad 50 jachtów 16 bander. Od Australii żeglują we dwoje, zatrzymując się w rzadko odwiedzanych przez jachty portach i kotwicowiskach. Za ten
rejs Andrzej Armiński uzyskał tytuł Żeglarza Roku 1998.
Trasa: Szczecin - Kanał Kiloński - Ijmuiden - Zeebrugge
- Dover - Lymington - Roscof (Francja) - La Coruna Vigo - Leixoes - Lisbona - Madera - Wyspy Kanaryjskie
(Las Palmas, Tenerifa) - Wyspy Zielonego Przylądka
- Barbados - Tobago - Grenada - Wenezuela - Bonaire
- Curacao - Aruba - Wyspy Bahama - trasa regat EXPO
78 - Papua Nowa Gwinea - Palau - Filipiny - Malezja (Sabah) - Brunea - Malezja (Saravak) - Singapur - Malezja
(Port Dickson) - Tajlandia (Phuket) - Sri Lanka (Galle)
- Malediwy - Oman (Mina Tayut) - Djibuti - Erytrea
- Sudan Egipt - Cypr (Larnaca). Przebyto 33.440 Mm
11
UZNANE IMPREZY ŻEGLARSKIE
REGATY JESIENNE
O BŁĘKITNĄ WSTĘGĘ JEZIORA DĄBSKIEGO
Puchar „Kuriera Szczecińskiego”, ufundowany przez Redakcję „Kuriera Szczecińskiego” w roku 1949, jest najstarszym i
najcenniejszym żeglarskim trofeum sportowym Ziemi Szczecińskiej, przyznawanym dla najszybszego jachtu w Regatach
Jesiennych o „Błękitną Wstęgę Jeziora Dąbskiego”. Pierwszym
zwycięzcą w Regatach o „Błękitną Wstęgę Jeziora Dąbskiego” i
zdobywcą Pucharu w 1949 roku była Ada Kościńska z YKP na
harcerskim jachcie „WICHER”.
Po dwudziestu ośmiu latach rywalizacji o tytuł najszybszego jachtu w Regatach o „Błękitną Wstęgę Jeziora Dąbskiego”,
puchar „Kuriera Szczecińskiego” zdobywa na własność Jerzy
Paszek z Klubu „Stal-Stocznia” na jachcie klasy Soling – s/y
„AMOK”, odnosząc w roku 1976, po raz trzeci z rzędu, zwycięstwo. W roku 1968, w czterdziestej edycji regat, Jerzy Paszek oddał zdobyty przez siebie historyczny już dziś puchar,
na którym wygrawerowane są nazwiska wszystkich poprzednich zwycięzców regat i przekazał go jako nagrodę wieczystą
w Regatach o „Błękitną Wstęgę Jeziora Dąbskiego”. Odtąd to
najstarsze i najcenniejsze trofeum znowu stało się nagrodą w
tych regatach.
Najwięcej zwycięstw w regatach odnieśli: Jerzy Siudy – dziewięć (1977, 1978, 1981, 1983, 1984, 1985, 1986, 1988, 1989), Jerzy Paszek – cztery (1970, 1974, 1975, 1976), Zbigniew Zbroja
– cztery (1969, 1971, 1972, 1997), Jerzy Madeja – trzy (1992,
1994, 1998).
MIĘDZYNARODOWE REGATY GRYFA POMORSKIEGO
W 1958 roku zorganizowano pierwsze po wojnie regaty bałtyckie - Międzynarodowe Regaty Gryfa Pomorskiego. 300-milowa trasa wyścigu, utrzymana do 1989 roku, prowadziła ze
Świnoujścia do latarniowica Falsterborev, następnie na północ
od Bornholmu i archipelagu Christianso, do mety w główkach
portu Świnoujście. Dzisiaj jest ona znacznie krótsza – prowadzi
ze Świnoujścia do pławy „Koł” na podejściu do portu w Kołobrzegu i z powrotem. Do roku 1973, równolegle z pełnomorskim wyścigiem, na Zatoce Pomorskiej odbywały się regaty
jachtów zatokowych i mieczowych.
Początkowo regaty te odbywały się corocznie, jednak od roku
1960, to jest od czasu zorganizowania konkurencyjnych regat w
ramach Tygodnia Zatoki Gdańskiej, regaty Gryfa Pomorskiego
postanowiono rozgrywać w latach nieparzystych. W1965 roku
włączono je do Morskich Żeglarskich Mistrzostw Polski. Taka
sytuacja trwała do do1993 roku. Do tradycji powrócono w
2001 roku w Świnoujściu, inicjując po długiej przerwie kolejną
edycję Mistrzostw Polski. Od roku 1999 puchar jest przeznaczony dla zwycięskiego jachtu w grupie IMS.
Wśród zwycięskich kapitanów są i tacy, którzy puchar zdobywali kilkakrotnie: Jerzy Kraszewski w 1958 i 1959 na s/y „Conrad” (SJKM LOK) oraz w latach 1969 i 1971 na s/y „Dar Szczecina” (MKS „Pogoń” Szczecin), Tadeusz Siwiec w 1975, 1977.
1987, 1989 na s/y „Tornado” (JK MW „Kotwica”) oraz Jerzy
Siudy w 1983 i i 1985 na s/y „Cetus” (KS „Stal-Stocznia”).
12
REGATY O PUCHAR „POLONEZA”
Inicjatorami samotnego ścigania się na Bałtyku byli
kapitanowie Jerzy Siudy i Kazimierz Jaworski, którzy
w 1973 roku urządzili „prywatne” regaty Świnoujście
– Bornholm – Świnoujście. Od 1974 roku organizatorem Bałtyckich Regat Samotnych Żeglarzy, nazwanych
Regatami o Puchar „Poloneza”, jachtu - symbolu polskiego samotnego żeglarstwa wyczynowego, był Jacht Klub
Wyższej Szkoły Morskiej. Nagrodą główną, o którą walczyli samotnicy, był wieczysty „PUCHAR POLONEZA”
ufundowany przez dyrektora Morskiej Stoczni Jachtowej
im Leonida Teligi. Puchar otrzymywał kapitan jachtu,
który w najkrótszym czasie przeliczeniowym pokonał
całą trasę regat: Świnoujście - wokół wysp Christianso
- Świnoujście. Do regat dopuszczone były jachty, których długość całkowita była nie mniejsza niż 9 m. W
latach 1974 do 1983 regaty odbyły się dziewięciokrotnie.
Uczestniczyło w nich od 4 do 19 samotnych żeglarzy.
Zwycięzcami regat byli: K. Jaworski – 1974 i 1977, Jerzy
Siudy – 1975 i 1978, Władysław Góralski – 1976, Czesław
Gogołkiewicz – 1979, Jerzy Madera – 1980,1981,1983.
REGATY UNITY LINE
Ideą Piotra Stelmarczyka, spiritus movens Regat Unity
Line, stało się zorganizowanie imprezy dla możliwie
szerokiego kręgu żeglarzy, imprezy bezpiecznej i o znakomitej atmosferze. Regaty, od początku organizowane
przez Jacht Klub AZS w Szczecinie, rozpoczęły się w
roku 2001 od startu 20 jachtów. Z roku na rok gromadziły coraz większą ilość jachtów i żeglarzy. Jachty podzielone zostały na kilka grup, w tym: żeglarze samotni,
jachty z pomiarami i jachty bez pomiarów. Aktualnie
jest to około 10 grup, w tym także oldtimery i wielokadłubowce. Od kilku lat startuje coraz więcej jachtów z
Niemiec, a ostatnio również z Danii i Czech. Startowało
wielu znakomitych żeglarzy: Joanna Pajkowska, Marta
Sziłajtis-Obiegło, Edward Zając, Ralf Pritzkow, Henryk
Kałuża, Jerzy Siudy, Zbigniew Jałtoszuk, Krzysztof Krygier, Maciej Ziemba, Adam Lisiecki, Tomasz Piasecki,
Jerzy Karpiński, Michał Korneszczuk, Tomasz Konnak,
Andreas Jager, Zygmunt Kowalski, Mirosław Lewiński,
Andrzej Armiński, Witold Zdrojewski, Ronny Neukirch
i wielu innych. Imprezie towarzyszą dwie duże jednostki motorowe: „Nawigator XXI” z Akademii Morskiej
w Szczecinie, pełniący rolę statku asysty ratowniczej
oraz bazy fotografów oraz „Morski Patrol” Zbigniewa
Grześkowiaka, pełniący rolę statku Komisji Sędziowskiej oraz bazy filmowców, dziennikarzy i organizatorów regat. Przez te dziesięć lat regat stworzyła się duża
grupa organizatorów regat, co pozwala planować imprezę na wiele następnych lat. W roku 2010 spodziewany
jest udział około 90 jachtów z około 400 żeglarzami.
13
SZKOLENIE ŻEGLARSKIE I EDUKACJA MORSKA
CENTRALNY
OŚRODEK ŻEGLARSTWA
IM. ANDRZEJA BENESZA
W TRZEBIEŻY
Polski Związek Żeglarski, reaktywowany po październiku 1956 roku, podjął uwieńczone sukcesem starania
o utworzenie w Trzebieży stałego ośrodka szkolenia
żeglarskiego. W pierwszych latach funkcjonowania
nadzór nad Ośrodkiem, w imieniu Polskiego Związku
Żeglarskiego, sprawował Szczeciński Okręgowy Związek Żeglarski. W tworzeniu “trzebieskiej szkoły”, w jej
organizowaniu i działalności szkoleniowej, aktywnie
uczestniczyli szczecińscy żeglarze skupieni wokół Szczecińskiego Okręgowego Związku Żeglarskiego: Kazimierz Haska, Zbigniew Boliński, Witold Bohdanowicz,
Kazimierz Michalski, Jerzy Szelestowski i inni.
Początkowo zajęcia na wodzie odbywały się na dziewięciu przekazanych przez PZŻ jachtach mieczowych
oraz kilku wyczarterowanych jachtach balastowych. W
kolejnych latach Polski Związek Żeglarski systematycznie powiększał ośrodkową flotyllę. Obecnie COŻ PZŻ
Trzebież jest armatorem 12 jachtów pełnomorskich oraz
4 szalup typu “DZ”. W skład ośrodkowej flotylli, poza
szalupami, wchodzą: brygantyna “Kapitan Głowacki”,
dwie “140-tki” - “Śmiały” i “Jurand”, jacht typu “Draco”
- “Zbigniew Boliński”, cztery “J-80” - “Dziwna“, ”Ina”,
“Piana” i “Świna” oraz cztery jachty typu “Carter 30”.
W minionych 40 latach w turnusach i rejsach szkoleniowych w COŻ Trzebież wzięło blisko dwadzieścia tysięcy
entuzjastów żeglarstwa. Wielu znanych kapitanów i instruktorów żeglarstwa właśnie w Trzebieży zdobywało
podstawy oraz doskonaliło swój żeglarski warsztat. Patent żeglarski uzyskany w tej wysoko notowanej w środowisku żeglarskim “szkole trzebieskiej”, zawsze nobilitował jego posiadaczy.
14
SZCZECIŃSKA SZKOŁA
POD ŻAGLAMI
Szczecińska Szkoła Pod Żaglami powstała w 1987 roku
z inicjatywy żeglarza, dziennikarza-marynisty dra Zbigniewa Kosiorowskiego. Jej zadaniem jest edukacja
morska młodzieży szkół średnich poprzez działalność
wychowawczą i szkoleniową w postaci rejsów morskich,
obozów i biwaków żeglarskich, konkursów marynistycznych i sesji popularno-naukowych, wystaw, spotkań z
wybitnymi ludźmi morza. Do wspomagania tych działań powołano w 2005 roku Stowarzyszenie Szczecińska
Szkoła Pod Żaglami.
Efektem działania Szkoły i Stowarzyszenia w latach 1987
- 2009 jest 37 rejsów morskich na żaglowcach: “Kapitan Głowacki” i “Pogoria”, czy na mniejszych jednostkach,jak np.. s/y “Dar Szczecina” i s/y “Jurand”. Wzięło
w nich udział 886 laureatów konkursów Szczecińskiej
Radiowej Szkoły pod Żaglami oraz konkursów organizowanych przez powstały w 1996 roku Regionalny Program Edukacji Wodnej i Żeglarskiej.
W ostatnich pięciu latach Stowarzyszeniem kierowali dr
Cezary Pawłowski i Sebastian Wypych. W tym czasie,
oprócz kilkunastu rejsów, zorganizowano 7 dużych wystaw, takich jak Kpt. Ludomir Mączka, geolog i żeglarz,
współuczestniczono w programie The Tall Ships’ Races
Szczecin 2007, zorganizowano 14 spotkań z kapitanami jachtowymi: Wojciechem Jacobsonem, Maciejem
Krzeptowskim, Andrzejem Armińskim, Jackiem Wacławskim, Joanną Pajkowską, Martą Sziłajtis-Obiegło,
Nataszą Caban ik innymi.
Szczecińska Szkoła Pod Żaglami to szkoła nie w ławkach, lecz na rejach. To szkoła charakterów, odwagi i
współdziałania, przepustka do wysokokwalifikowanego
żeglarstwa, często sposób na hobbystyczne, a nawet zawodowe, związanie się młodych ludzi z morzem.
REGIONALNY PROGRAM
EDUKACJI
WODNEJ I ŻEGLARSKIEJ
„MORZE PRZYGODY
- Z WIATREM W ŻAGLACH”
Wyjątkowy miejski program edukacyjny był i jest jedynym w skali kraju tak dużym „morskim” przedsięwzięciem edukacyjno-wychowawczym. Powstał w oparciu o
wcześniejsze doświadczenia nauczycieli, instruktorów i
braci żeglarskiej, w szczególności działającej od 20 lat
„Szczecińskiej Szkoły Pod Żaglami”. Jako zadanie publiczne miasta Szczecina przyjęty został do realizacji w
1995 roku. Początkowo Program realizowany był przez
Pałac Młodzieży, a potem, przez 12 lat, przez Zachodniopomorski Okręgowy Związek Żeglarski. Od kwietnia
2008 roku jest to ponownie zadanie własne Wydziału
Oświaty Urzędu Miasta, znowu realizowane przez Pałac Młodzieży. Program skupia stale od 40 do 50 szczecińskich placówek oświatowych wszystkich typów - od
przedszkoli i szkół podstawowych, poprzez gimnazja
i szkoły średnie, po placówki specjalne i młodzieżowe
kluby żeglarskie oraz kilka z terenu naszego województwa. Corocznie do 1,5 tysiąca chłopców i dziewcząt w
wieku 6-18 lat przeżywa dzięki Programowi, najczęściej
pierwszy raz w życiu, wodniacką lub morską przygodę, głównie w oparciu o bazę Centrum Żeglarskiego w
Szczecinie. Dla zaawansowanych laureatów Programu,
głównie uczniów szkół średnich, są dłuższe rejsy i wyprawy na jachtach i żaglowcach, od Bałtyku po Morze
Północne, także powiązane z udziałem w międzynarodowych regatach The Tall Ships’ Races.
CENTRUM
ŻEGLARSKIE
Centrum Żeglarskie działa od 2009 roku. To publiczna
placówka oświatowa Miasta Szczecin. Powstało na bazie Ośrodka Morskiego Pałacu Młodzieży – przejmując
teren, majątek i pracowników ośrodka. Centrum - tak
jak poprzednio Pałac Młodzieży - pełni podwójną rolę:
jako przystań żeglarska i jako ośrodek szkoleniowy w
zakresie żeglarstwa dla dzieci i młodzieży. Prowadzone
są całoroczne zajęcia w kilku sekcjach, w podziale na
żeglarstwo regatowe i turystyczne. Oprócz tego prowadzi szkolenie żeglarskie dla blisko 50 placówek oświatowych, w ramach Regionalnego Programu Edukacji
Wodnej i Żeglarskiej. Najmłodsi żeglują na optymistach.
Działa także sekcja wyczynowa – Klasy Laser i windsurfingu.
Żeglarze – turyści mają do dyspozycji skippery, cariny,
DZ-ty i omegi, a także zatokowe jachty typu Janmor.
Najstarsi pływają natomiast na jachtach morskich:
„Zryw”, „Magnolia” i „Dar Szczecina”. Łącznie Centrum
Żeglarskie posiada ponad 50 różnego rodzaju jednostek.
Centrum organizuje również szkolenia na stopnie żeglarskie oraz instruktorskie. Jest także bazą dla uczniów
Centrum Kształcenia Sportowego, którzy w ramach klas
żeglarskich odbywają swoje zajęcia na przystani.
Obecnie prowadzona jest rozbudowa ośrodka. Plan
inwestycyjny zakłada, że w ciągu dwóch lat powstaną:
schronisko młodzieżowe, sale dydaktyczne, nowe sanitariaty, marina na dodatkowe 100 jednostek, hangar.
Zagospodarowany zostanie także cały teren.
15
NASZE JACHTY
„WITEŹ II”
Turystyczny jacht morski konstrukcji Carla Martensa
zbudowany około 1937 roku. Przydzielony żeglarzom
akademickim Szczecina w 1950 r. jako wrak niemieckiego jachtu „WESER”, podniesionego z dna w 1946 roku.
Początkowo pływał ożaglowany jako slup, ale już w 1953
r. przetaklowano go na kecz sztakslowy (Vamarie). W
1958 r. „WITEŹ II” żeglował do Wysp Owczych, a rok
później, jako pierwszy polski jacht osiągnął Islandię.
Były jeszcze rejsy do Wielkiej Brytanii (przejście przez
Kanał Kaledoński), do północnych krańców Bałtyku
- bez zachodzenia do portów. Nieprzeciętny bilans żeglarskich osiągnięć jachtu bez silnika. 19 września 1962
roku w rejsie do Szwecji, po wyjściu ze Sztokholmu, w
okolicy wyspy Langholmen, w sztormową noc „WITEŹ
II” zatonął uderzając w podwodne skały. Drewniany kadłub (mahoń) miał długość 12,33 m, szerokość 2,64 m a
zanurzenie 1,63 m., powierzchnia ożaglowania 60 m.kw.
„POLONEZ”
Zaprojektowany i zbudowany w Szczecińskiej Stoczni
Jachtowej im. L. Teligi w 1971 r. (konstruktorzy – E.
Hoffman i K. Jaworski). Na „Polonezie” Krzysztof Baranowski brał udział w atlantyckich regatach samotnych żeglarzy OSTAR 72. Po ich ukończeniu, w latach
1972 - 1973 samotnie opłynął świat trudną trasą przez
Ryczące Czterdziestki i przylądek Horn. W latach 19761977 K. Baranowski, ze szczecińską załogą, startował w
atlantyckiej Op. Sail 76, a następnie, z żoną i dziećmi,
pożeglował na Wielkie Jeziora, rzeką Missisipi do Zat.
Meksykańskiej, skąd przez Atlantyk powrócił do Polski. W kolejnych latach jacht służył studentom Wyższej
Szkoły Morskiej w Szczecinie. Wielokrotnie brał udział
w Cutty Sark Tall Ships Races. W 1987 r. został sprzedany prywatnemu przedsiębiorcy. Przez wiele lat niszczał
stojąc na lądzie. Dopiero starania grupy pasjonatów spowodowały, że jacht zmienił właściciela i po kilku latach
remontu, w 2008 roku spłynął, w odmienionym nieco
wyglądzie, na wodę. Otaklowany jako kecz bermudzki, długość 13,8 m, szerokość 3,8 m, zanurzenie 2,2 m,
wyporność 12 t, powierzchnia ożaglowania 80 m. kw.
16
Przystań w Dąbiu
1954
„ZEW MORZA”
Dwumasztowy drewniany szkuner gaflowy. Długość
27,9 m. (z bukszprytem 31,3 m.), szerokość 6,4 m., zanurzenie 3,4 m., wyporność 140 ton, silnik pomocniczy 200 KM; załoga stała 3 ludzi, wymienna 25 osób.
Kadłub zbudowano w 1944 roku dla Marine-Hitlerjugend w Stoczni rybackiej w Dziwnowie. Budowę jachtu
ukończono w 1949 roku w Gdańskiej Stoczni Północnej. Do 1966 roku służył kolejno: jako statek szkolny
Szkoły Jungów, statek ćwiczebny Zasadniczej Szkoły
Rybołówstwa Morskiego w Świnoujściu i Państwowej
Szkoły Morskiej w Szczecinie. Od 1966 eksploatowany w
rejsach pełnomorskich i oceanicznych jako jacht szkoleniowy Centralnego Ośrodka Żeglarstwa PZŻ w Trzebieży. W latach 1973-1974 z 9-osobową załogą, dowodzoną
przez kpt. Zdzisława Michalskiego, opłynął świat pokonując 34.835 Mm. Trzykrotnie brał udział w Operation
Sail (1976, 1978, 1980). Zatonął 12 grudnia 1981 roku
podczas sztormu koło Korsyki na Morzu Śródziemnym.
„KAPITAN GŁOWACKI”
Flagowy żaglowiec Polskiego Związku Żeglarskiego. Rok budowy 1943/44, przebudowany w latach
1976-86 przez RSR „Szkuner” Władysławowo, brygantyna , 338 m. kw. żagli, długość 24,30 m., szerokość 6,43 m., zanurzenie 3,15 m., załoga 25 osób.
Poniemiecki kuter rybacki przebudowany w latach
1950/1951 do celów żeglarskiego szkolenia na kecz
gaflowy. Otrzymał nazwę „HENRYK RUTKOWSKI”.
W roku 1963 trafia do ośrodka szkolenia żeglarskiego
LOK w Jastarni, a w roku 1970 przekazany zostaje na
stałe do COŻ PZŻ w Trzebieży. Kompletnie przeprojektowany i odbudowany niemal od podstaw, jako brygantyna opuszcza w 1986 stocznię we Władysławowie.
W roku 1997 decyzją władz PZŻ, na cześć jednego z
największych popularyzatorów żeglarstwa w Polsce, zostaje nazwany „KAPITAN GŁOWACKI”. Wielokrotnie
uczestniczy w regatach The Tall Ships’ Races. Odbywa
liczne rejsy po Morzu Bałtyckim oraz Północnym, a
także uczestniczy w programie Szczecińskiej Szkoły pod Żaglami oraz Morskiej Edukacji Młodzieży.
,,MARIA”
Jacht krążowniczo-turystyczny, konstrukcji inż W. Liskiewicza, na podstawie ,,Tahiti-Ketch” konstrukcji
Colina Archera. Jacht został zbudowany w Gdańsku
(przez J. Mańkowskiego) i zwodowany w 1971 roku.
Ma długość 9,80 m (z bukszprytem 11,20 m), szerokość maksymalną 3,20 m. Kadłub okrągłodenny drewniany, szkielet dębowy, poszycie mahoniowe grubości
35 mm. ,,Maria” ma ożaglowanie typu kecz-marconi o
powierzchni żagla ok. 40 m. kw. W latach 1973 – 1991
(z przerwami) kpt. L. Mączka odbył wokółziemski rejs
ze zmieniającymi się załogami. W 1999 r. ponownie
wyruszył na „Marii” w rejs dookoła świata. Z powodu
choroby wyokrętował w Nowej Zelandii. „Maria”, prowadzona przez kpt. M. Krzeptowskiego, powróciła do
Szczecina w 2003 r. Dwie długie, wokółziemskie podróże wykazały bardzo dużą dzielność morską jachtu.
„DAR SZCZECINA”
Zbudowany w latach 1968-1969 przez Stocznię Jachtową im. Leonida Teligi w Szczecinie, typ Antares, długość
18,10 m., szerokość 4,60 m., zanurzenie 2,85 m., powierzchnia żagli 134 m. kw., slup bermudzki. Fundusze
na budowę jednostki zostały zebrane przez Stowarzyszenie Rozwoju Żeglarstwa – Komitet Budowy „Daru
Szczecina”. Pierwszym właścicielem jednostki był Sekcja
Żeglarska MKS POGOŃ (1969-1996). W roku 1996
jacht przejęło Miasto Szczecin. Obecnie armatorem
jachtu jest Euroregionalne Centrum Edukacji Wodnej
i Żeglarskiej w Szczecinie. „Dar Szczecina” wielokrotnie startował, zajmując czołowe miejsca, w krajowych
i zagranicznych regatach. Reprezentował Szczecin w
Op. Sail ’76 i nowojorskiej paradzie z okazji 200-lecia
USA (1976), uczestniczył w Cutty Sark the Tall Ships`
Races w latach 1983 i kanadyjskiej w 1984, a także w
The Tall Ships` Races w latach 2004 - 2007 i 2009. Od
roku 1995 w oparciu o „Dar Szczecina” realizowana jest
część morskich bałtyckich rejsów szkoleniowych z laureatami Szczecińskiego Programu Edukacji Morskiej.
17
NIEKTÓRE REJSY 65-LECIA
“RADOGOST”, 09.08.1957 - 01.09.1957, kpt. Leszek Zarębski, 5-osobowa załoga ze Szczecińskiego
Jacht Klubu Morskiego LPŻ. Jako pierwszy szczeciński jacht wypływa na Morze Północne. Tzw. “rejs krajowy” (bez paszportów, a więc bez prawa zawijania
do zagranicznych portów), na prymitywnie wyposażonym jachcie, (bez silnika, akumulatorów, sztorm
relingu...), na trasie Świnoujście - wysokość Stavanger - Świnoujście, trwał non-stop 23 dni. 1590 Mm
“WITEŹ II”, 08.09.1959 - 10.1959, kpt. Bogumił Pierożek, z 5-osobową załogą z Jacht Klubu AZS w Szczecinie. Pionierski rejs polskiego jachtu wokół Anglii. Żeglując wyłącznie pod
żaglami, jacht przebył m.in. Kanał Kaledoński oraz
znane z bardzo silnych prądów pływowych: Kanał Północny, Morze Irlandzkie i Kanał Św. Jerzego. 2.795 Mm
“IRA”, 31.05.1961 - 04.07.1961, kpt. Kazimierz Haska,
z 3-osobową załogą. Niewielki kabinowy jacht motorowy, służący głównie do odbywania krótkich jeziorowo-zalewowych przejażdżek dla VIP-ów, udostępniono
znanym działaczom żeglarskim. “IRA”, osiągnęła St.
Malo położone u wrót Atlantyku. W drodze powrotnej
do odwiedziła m.in. Rouen, Paryż i Londyn. 2398 Mm
HERMES II”, 07.09.1962 - 12.02.1963, kpt. Bogdan Dacko z 3-osobową załogą dokonuje pierwszej
po wojnie trawersaty Atlantyku przez polski jacht.
Zawijają do portów RFN, Francji, Hiszpanii, Portugalii, Maroka, na Wyspy Kanaryjskie, Wyspy Zielonego Przylądka, Martynikę i Haiti. Po dotarciu na
Florydę, depeszę gratulacyjną otrzymują od prezydenta USA, Johna Kennedy’ego. Przebyli 8.500 Mm
“TOTEM”, 09.06.1969 -18.07.1969, kpt. Zygmunt
Kowalski, z 5-osobową załogą z Harcerskiego Ośrodka Morskiego w Szczecinie żegluje wokół Wysp
Brytyjskich.: Jako drugi polski jacht przepływa Kanałem Kaledońskim z Morza Północnego na Atlantyk. Później m. in. oceaniczna żegluga wzdłuż zachodnich wybrzeży Irlandii oraz ciężki sztorm
(11-12 stopni B) na Kanale La Manche. 3079 Mm
“KARAWELA”, 04.07.1971 - 07.09.1971, kpt. Henryk
Jaskuła z 6-osobową załogą z Jacht Klubu Stal Stocznia
płynie do Hiszpanii, a tam uczestniczy w VIII Międzynarodowych Regatach „De Las Rias Bajas”. Zajmuje szóste miejsce na 20 startujących jachtów. W trakcie tego
rejsu 12-metrowa „Karawela” zawija do portów RFN,
Anglii, Francji, Hiszpanii i Holandii. Szczecin. 4.309 Mm
18
“DAR SZCZECINA”, 29.04.1972 - 31.07.1972,
kpt. Jerzy Kraszewski z 9-osobową załoga z MKS Pogoń startuje w prestiżowych oceanicznych regatach
na trasie Hamilton (Bermudy) - Bayona (Hiszpania). Zbudowany w Szczecińskiej Stoczni Jachtowej
18-metrowy jacht z powodzeniem konkuruje, na oceanicznej trasie liczącej 2.800 mil, z zagranicznymi
“maszynami regatowymi”. W brawurowym trzymiesięcznym rejsie przebyto trasę liczącą ponad 11.000 Mm
“MAGNOLIA”, 24.06.1975 - 26.08.1975, kpt. Zdzisław Paska z 3-osobową załogą ze szczecińskiego
Pałacu Młodzieży. 23-dniowa żegluga non-stop ze
Świnoujścia do Archangielska, a po odwiedzeniu Murmańska, powrót do kraju tylko pod żaglami. 5.147 Mm
“DAR SZCZECINA”, kpt. Zygmunt Kowalski, droga
powrotna z Nowego Jorku kpt. Leszek Zarębski, “ZEW
MORZA”, kpt. Zdzisław Michalski, 04 - 10.1976, “POLONEZ”, kpt. Krzysztof Baranowski, 04 - 07.1976. Jachty ze szczecińskimi załogami uczestniczyły w The Cutty
Sark Tall Ships’ Races 1976, połączonymi z uczestnictwem w nowojorskiej paradzie żaglowców dla uczczenia
200-lecia USA. Trasa regat: Plymouth - Wyspy Kanaryjskie - Bermudy - Newport R.I. Od Nowego Jorku kpt.
K. Baranowski odbywał rejs rodzinny, z żoną i dziećmi.
Każdy z jachtów przebył ponad 13 tysięcy mil morskich.
“BIELIK II”, 29.11.1980 - 11.10.1982, kpt. Franciszek
Suski początkowo zamierzał odbyć na zaprojektowanym
i zbudowanym przez siebie blisko 12-metrowym jachcie
samotny rejs dookoła świata. Awaria silnika sprawia, że
przyjmuje kurs na na Morze Śródziemne. Tam, latem
1981 roku żegluje w towarzystwie rodziny. Późną jesienią,
znów samotnie, dociera do Pireusu. Od czerwca do października 1982 roku odbywa samotny, w znacznej części sztormowy, rejs powrotny wokół Europy. 9.750 Mm
“DAR SZCZECINA”, kpt. Zygmunt Kowalski, a
w drodze powrotnej z Quebec kpt. Jerzy Kisielewski
(20.03.1984 do 10.08.1984) oraz “TRYGŁAW” , kpt.
Olgierd Frankowski (do Las Palmas), następnie kpt.
Antoni Brancewicz (31.03.1984 do 20.08.1984). “Dar
Szczecina”, ze zmieniającą się w Kanadzie załogą z
MKS “Pogoń” oraz “Trygław”, ze studentami szczecińskiej WSM, w 450-lecia odkrycia Kanady uczestniczą
w The International Sail Training Races 1984 na historycznej trasie: St. Malo - Wyspy Kanaryjskie - Bermudy - Halifax. Między Bermudami a Kanadą oraz
na wodach kanadyjskich, w drodze do Quebec, napotykaają sztormy o sile 11 - 12 stopni B. Każdy z jachtów pokonuje trasę ponad 12,5 tysiąca mil morskich.
“SPANIEL”, 09.05.1976 - 30.06.1976, kpt. Kazimierz
“Kuba” Jaworski. Udział w oceanicznych regatach samotnych żeglarzy OSTAR ‘76. W swojej klasie (wystartowało 82 jachty) uzyskuje drugą pozycję, wpisując się
tym do światowej czołówki. W regatach około 3.100 Mm
“MAGNOLIA“, 02.07.1978 - 26.08.1978, kpt. Zdzi-
sław Paska z 4-osobową załogą z Pałacu Młodzieży
tym razem żegluje na Islandię. Mimo stwierdzonej na
wysokości Szetlandów awarii silnika, decyduje się na
okrążenie “Wyspy Mgieł i Wichrów” w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara. Zanim zawiną
do Reykjaviku, przyjdzie im przeżyć uderzenie huraganowego wiatru przy południowo-zachodnim skraju
wielkiej wyspy. W drodze powrotnej, nadal bez silnika, forsują groźną cieśninę Pentland Firth. 4.368 Mm.
“GAWOT”, 11.05.2006 - 11.10.2008, kpt. Henryk
Widera. Żeglując samotnie, opływa swym niewielkim jachtem Europę. Dociera do Rostowa (Rosja,
Morze Azowskie), skąd zamierza popłynąć rzekami
aż na Morze Białe. Wobec nie uzyskania zgody władz
rosyjskich na żeglugę przez terytorium Federacji Rosyjskiej, trasą lądową przez Ukrainę, częściowo rzeką
Wisłą, dociera do Gdańska i morzem do Szczecina. W
trakcie ponad trzyletniej wyprawy, blisko 80-letni żeglarz, emerytowany muzyk, przebywa około 8.000 Mm
“STARY”, 31.05.2009 - 01.08.2009, kpt. Maciej Krzep-
towski. W sześciu etapach rejsu, odbytego w 50-lecie
islandzkiego rejsu “Witezia II”, a inaugurującego obchody 65-lecia polskiego żeglarstwa na Pomorzu Zachodnim, przez pokład jachtu przewinęły się 42 osoby, w
tym 31 uczniów z kilku szkół. Odwiedzono 29 portów
w 6 krajach. Dotarto do Reykjaviku, okrążono Islandię
płynąc zgodnie z ruchem wskazówek zegara. 3.740 Mm
Redakcja foldera:
Janusz Charkiewicz, Zygmunt Kowalski (red. naczelny), Zenon Szostak
Wydawca:
Zachodniopomorski Okręgowy Związek Żeglarski
19
20