Rak piersi – Czy można przewidzieć, która z nas zachoruje?

Rak piersi – Czy można przewidzieć,
która z nas zachoruje?
dr n. med. Małgorzata Kubasiewicz - radiolog
W 2010 r. w Polsce wykryto 15 784 przypadków raka piersi u kobiet, ale
na raka piersi chorują też mężczyźni, u których w 2010 r. stwierdzono 107
przypadków tego nowotworu. Zdecydowana większość (81,8 %)
chorujących kobiet w momencie rozpoznania ma więcej niż 50 lat;
najczęściej są one już po menopauzie, która w Europie występuje z reguły
u osób w wieku 45 – 55 lat.
Jakie są czynniki ryzyka raka piersi?
Wszystko, co zwiększa ryzyko zachorowania na daną chorobę nazywa się
czynnikiem ryzyka. Różne nowotwory mają różne czynniki ryzyka. Także
w przypadku raka piersi wyodrębniono grupę czynników, które mogą
zwiększyć prawdopodobieństwo zachorowania u danej kobiety. Przy czym,
należy jednak pamiętać, że nawet jeśli masz jeden lub więcej z
wymienionych poniżej czynników ryzyka, to nie znaczy, że na pewno
zachorujesz na raka piersi. Czynnik ryzyka oznacza zwiększenie
prawdopodobieństwa, czyli większą szansę zachorowania, ale nie stanowi
co do tego 100% pewności. Na podstawie dotychczas przeprowadzonych
badań naukowych uważa się, że czynnikami ryzyka raka piersi są:
Płeć
W przeważającej większości na raka piersi chorują kobiety, ale mężczyzna
może także zachorować - w 2010 r. w Polsce stwierdzono 107 przypadków
tego nowotworu u mężczyzn.
Starzenie się
Podobnie jak w przypadku większości nowotworów, ryzyko zachorowania
na raka piersi wzrasta wraz z wiekiem kobiety. W uproszczeniu można
powiedzieć, że z wiekiem komórki w naszym ciele mieli więcej szans do
błędów podczas ich podziałów. Dlatego tak ważne jest, aby skorzystać z
zaproszenia na badanie mammograficzne kiedy tylko osiągniemy wiek, w
którym obejmie nas program badań przesiewowych raka piersi. W Polsce
program profilaktycznych badań przesiewowych NFZ zapewnia bezpłatne
wykonanie mammografii dla wszystkich kobiet w wieku pomiędzy 50 i 69
lat.
Historia rodzinna
Jeżeli Twoja matka lub siostra chorowały na raka piersi, w przybliżeniu
masz dwukrotnie większe prawdopodobieństwo zachorowania na ten
rodzaj nowotworu niż przeciętna kobieta w Twoim kraju. Ale jednocześnie,
u więcej niż 8 na 10 kobiet, które mają bliskiego krewnego z rakiem piersi
– choroba ta nigdy nie rozwinie się. W porównaniu do ryzyka w populacji
ogólnej, istotny wzrost ryzyka zachorowania na raka piersi występuje u
kobiet w których rodzinie:






u matki lub siostry zdiagnozowano raka piersi przed ich 40-tym
rokiem życia;
u 2 bliskich krewnych z tej samej strony rodziny wykryto raka piersi
– przy czym, co najmniej jedną z tych osób musi być matka, siostra
lub córka danej kobiety;
u 3 bliskich krewnych zdiagnozowano raka piersi, niezależnie od ich
wieku;
ojciec lub brat chorowali na raka piersi, niezależnie w jakim wieku;
matka lub siostra miały raka piersi w obu piersiach – przy czym,
najpierw przed ukończeniem 50 r. ż.;
u 1 bliskiego krewnego wystąpił rak jajnika i u 1 rak piersi,
rozpoznane w dowolnym wieku – ale co najmniej jednym z tych
krewnych musi być matka, siostra lub córka danej kobiety.
Krewni, u których wystąpił nowotwór muszą pochodzić z tej samej strony
rodziny (zarówno ze strony matki lub ze strony ojca); bliscy krewni
oznacza rodzica, brata lub siostrę, dziecko, dziadka, siostrzeńca lub
siostrzenicę. To są tylko zasadnicze wskazówki. Dopiero zespół
specjalistów po szczegółowej analizie danych, w tym czynników
indywidualnych - może próbować określić ryzyko zachorowania na raka
piersi u danej osoby.
Geny raka piersi
Jeśli w Twojej najbliższej rodzinie wielu jej członków chorowało na raka
piersi, to może wynikać z obecności u nich i przekazywania następnym
pokoleniom genów BRCA1 i BRCA2, które zwiększają ryzyko zachorowania
na ten rodzaj nowotworu. Ryzyko zachorowania na raka piersi w wieku lat
80, jeśli masz jeden z tych zmutowanych genów wynosi od 45 do 90%.
Posiadanie jednego z tych wadliwych genów oznacza, że dana osoba jest
bardziej narażona na zachorowania na raka piersi niż ta która nie ma
takiego genu. Ale to nie jest nadal pewność. Pamiętaj , że większość
raków piersi jest dziełem przypadku. Tylko około 5% do 10% przypadków
zachorowań na raka piersi w populacji to zachorowania będące skutkiem
dziedziczenia tzw. genów raka piersi. Warto też wiedzieć, że im starsi byli
Twoi krewni, gdy zachorowali i Ty kiedy wykryto u Ciebie raka piersi, tym
mniej prawdopodobne, że dziedziczenie genetyczne było tego
bezpośrednią przyczyną zachorowania.
Hormonalna terapia zastępcza (HRT)
W 2003 r. naukowcy z Cancer Research w Wlk. Brytanii przeanalizowali
związek między hormonalną terapią zastępczą (HTZ), a ryzykiem
zachorowania na raka piersi u ponad miliona kobiet. Wykazano w nim, że
HTZ zwiększa ryzyko raka piersi u kobiet, u których stosowana była 5 lat i
więcej. Szacuje się, że ponad 3 z 100 raków piersi u kobiet w Wielkiej
Brytanii w 2010 roku były związane z HTZ. Dotyczy to około 1530
przypadków na prawie 50 000 zachorowań na raka piersi w Wlk. Brytanii
rocznie. Ponieważ jednak, HTZ może mieć pewne korzyści dla zdrowia
kobiety w okresie menopauzy, należy z lekarzem na temat korzyści i
zagrożeń w swojej indywidualnej sytuacji.
Pigułka antykoncepcyjna
Nie stwierdzono, aby tabletki antykoncepcyjne w okresie ich przyjmowania
w istotny sposób zwiększały ryzyko zachorowania na raka piersi. Niewielki
wzrost ryzyka odnotowany w kilku badaniach, po 10 latach od odstawienia
tabletek cofał się całkowicie. Poza tym, antykoncepcję stosują najczęściej
nastolatki i młode kobiety – w grupach wiekowych kiedy nowotwór
występuje z zasady bardzo rzadko; tak więc, problem nie jest traktowany
jako epidemiologicznie ważny. Rodzenie dzieci Kobiety, które urodziły,
mają nieco mniejsze ryzyko zachorowania na raka piersi niż kobiety, które
nie mają dzieci. Ponadto, ryzyko to zmniejsza się wraz ze wzrostem liczby
porodów. Twój wiek, kiedy masz swoje pierwsze dziecko, ma także wpływ.
Im jesteś młodsza przy pierwszym porodzie, tym niższe ryzyko.
Pierwsza menstruacja i menopauza
W niektórych badaniach wykazano, że u kobiet, u których pierwsza
miesiączka pojawiła się we wcześniejszym wieku niż przeciętnie w danej
populacji odnotowuje się częstsze zachorowania na raka piersi niż u
pozostałych. Podobna tendencja wystąpiła w odniesieniu do tzw. późnej
menopauzy. Grupa etniczna Badania statystyczne w Ameryce i Anglii
wykazały, że białe kobiety mają większe ryzyko zachorowania na raka
piersi,
niż
kobiety
z
innych
grup
etnicznych.
Jest
to
co
najprawdopodobniej spowodowane czynnikami stylu życia. Poprzedni rak
piersi Kobieta, która miała raka piersi ma zwiększone ryzyko pojawienia
się tego nowotworu w drugiej piersi. Dlatego regularna kontrola i opieka
lekarza specjalisty musi być przypisana na stałe do stylu życia po
chorobie. Przedinwazyjny rak piersi DCIS Kiedy komórki raka piersi
znajdują się tylko w obrębie przewodów mlecznych, nie rozprzestrzeniając
się jeszcze do otaczających tkanek piersi mówimy o raku piersi
przedinwazyjnym przewodowym (DCIS). Badania pokazują, że u kobiet z
rozpoznanym DCIS występuje ryzyko inwazyjnego raka piersi w tej samej
lub drugiej piersi, które jest w przybliżeniu dwa razy większe niż kobiet w
ogólnej populacji. Jedno z badań wykazało, że kobiety z poprzednio
wykrytym rakiem piersi DCIS mają o 16% większe ryzyko zachorowania
na inwazyjnego raka piersi w ciągu następnych 10 lat. Ale, pomimo to,
większość
kobiet
z
DCIS
nigdy
później
nie
zachoruje.
Łagodne choroby piersi
Istnieją 3 rodzaje łagodnych (nierakowych) chorób piersi:



bez rozrostu,
z rozrostem,
bez atypii z rozrostem i z atypią (rozrost atypowy)
Łagodne guzy piersi bez rozrostu nie zwiększają w ogóle ryzyka
zachorowania na raka piersi. Guzy z rozrostem ale bez komórek
atypowych powodują dwukrotne zwiększenie ryzyka raka piersi. Guzy z
rozrostem i z atypią wiążą się, z czterokrotnie większym ryzykiem
wystąpienia u danej kobiety raka piersi, niż ryzyko przeciętne w danej
populacji.
Tzw. gęste piersi
W tym rozumieniu gęstość piersi oznacza strukturę wewnętrzną piersi jaka
widoczna jest na zdjęciach mammograficznych. Struktura wewnętrzna
piersi na mammografii może być niemal transparentna (pierś stłuszczała)
albo zamazana (pierś gruczołowa), i odpowiednio może być mieszaniną
obu wymienionych. Przegląd dużej grupy badań naukowych (meta analiza)
wykazał, że kobiety o bardzo gęstych piersiach na mammografii miały
prawie pięć razy wyższe ryzyko zachorowania na raka piersi niż kobiety o
najniższej gęstości. Potwierdzałoby to założenie, iż gęsta struktura piersi
na mammografii odzwierciedla większą liczbę komórek gruczołowych i
tkanki łącznej.
Spożycie alkoholu i palenia
Badania nad związkiem między piciem alkoholu i ryzykiem raka piersi
wykazały, że picie więcej niż 1 małego kieliszka wina dziennie, zwiększa
ryzyko zachorowania na raka piersi o 7% do 12% przy każdej dodatkowej
jednostce alkoholu dziennie. Co do palenia papierosów to nie ma
wystarczających dowodów, że palenie może być związane z rakiem piersi;
u kobiet, które rozpoczęły palenie przed ukończeniem 20 lat lub przed
narodzinami ich pierwszego dziecka – nie zaobserwowano takiego
związku.
Twoja waga
Twoja waga może wpływać na ryzyko raka piersi, z tendencją trochę
zaskakującą. Jeśli miałaś nadwagę przed menopauzą, ryzyko raka piersi
dla ciebie jest niższe niż średnia. Ale jeśli masz nadwagę po menopauzie,
ryzyko raka piersi jest wyższe od średniej. To dlatego, że kobiety z
nadwagą mają mniej owulacji niż przeciętna. Tak więc ich komórki
gruczołowe w piersi są eksponowane na niższy poziom estrogenu. Ale po
menopauzie, otyłość powoduje wzrost poziomu estrogenu w krwi, co może
stanowić czynnik ryzyka rozwoju tego nowotworu.
Promieniowanie rentgenowskie
Ekspozycja na promieniowanie jonizujące jest znanym czynnikiem
zwiększającym ryzyko zachorowania na wiele rodzajów raka. Wiele kobiet
obawia się, że mammografia wykonywana w ramach badań
przesiewowych piersi naraża je na promieniowanie rentgenowskie. Jednak
ilość promieniowania jaką stosuje się do mammografii jest bardzo mała.
Wzrost ryzyka jest niewielki w porównaniu do korzyści znalezienie i
leczenia raka piersi wcześniej niż gdyby wykonywania mammografii
zaprzestać. Wiele rzeczy, które robimy naraża nas na niewielkie zwyżki
promieniowania jonizującego (np. lot w samolocie), ale z reguły jest to
mało istotne dla naszego zdrowia i nie byłoby rozsądne , aby z tego
rezygnować. Obecnie, lekarze starają się ustrzec pacjentów przed wszelką
niepotrzebną ekspozycją na promieniowanie jonizujące kiedy tylko jest to
możliwe.
Pracy w systemie zmianowym
Niektóre badania wykazały, że kobiety, które pracują nocnej zmiany mają
niewielki wzrost ryzyka zachorowania na raka piersi. Inne badania
pokazują, że spanie dłużej zmniejsza ryzyko zachorowania na raka piersi.
Niektórzy badacze uważają, że mogłoby to wynikać z faktu, że krótszy
okres snu obniża w organizmie poziom hormonu o nazwie melatonina.
Co możesz zrobić?
Niestety niewiele możemy zrobić w odniesieniu do większości z
wymienionych tutaj zagrożeń, oprócz tego aby je poznać. Ale można być
świadomym zmian w swoich piersiach i zwrócić uwagę jak ważne jest, aby
uczestniczyć w badaniach przesiewowych , kiedy otrzymamy zaproszenie
na mammografię.