04-09 - zszarzecze

Zasady żywienia krów mlecznych
Żywienie jest najważniejszym czynnikiem środowiskowym wpływającym na ilość i jakość
mleka. Prawidłowe żywienie polega na zastosowaniu takich pasz (pod względem ilości i
jakości), aby osiągnąć maksymalną, wyznaczoną genetycznie wydajność mleczną. W Polsce
pogłowie bydła pod względem genetycznym nie jest złe, a niska produkcyjność naszych
krów wynika z nieprzestrzegania podstawowych zasad żywienia. Podstawową zasadą w
żywieniu jest zbilansowanie potrzeb zwierząt i dostarczonych składników w dawce
pokarmowej.
Dawka pokarmowa powinna zawierać następujące składniki:
 suchą masę,
 białko ogólne,
 składniki energetyczne, mineralne, witaminy,
 włókno - ok. 20% suchej masy dawki.
Bardzo ważnym elementem w żywieniu jest woda. Przyjmuje się, że krowa potrzebuje 50 I
wody dziennie lub 3,4-5,5 kg wody na 1 litr wyprodukowanego mleka. W związku z tym
krowa powinna mieć stały dostęp do poidła. Korzysta wówczas z niego, jak wykazały
obserwacje, 7-8 razy na dobę, a czasami nawet do 14 razy. Wypije wtedy o wiele więcej, niż
przy jedno- lub dwukrotnym dostępie do wodopoju. Ogromną rolę w trawieniu pasz u
przeżuwaczy spełnia żwacz. Dzięki obecności bakterii, pierwotniaków i grzybów mogą być
trawione pasze, szczególnie włókniste. Drobnoustrojom należy stworzyć odpowiednie
warunki, aby mogła być zapewniona ciągłość fermentacji: warunki beztlenowe,
odpowiednia temperatura i kwasowość (określana mianem pH). Najkorzystniejszy odczyn w
żwaczu jest przy pH 6,3-6,4 i nie powinien on ulegać wahaniom. Jest to jedyny czynnik
zależny od hodowcy. Kolejność podawanych pasz powinna być taka, aby nie było dużych
wahań pH. Wszelkie zmiany pasz (np. przejście z żywienia letniego na zimowe i odwrotnie,
wprowadzenie nowej paszy) powinny być stopniowe, aby mogły namnożyć się
drobnoustroje trawiące te pasze.
Prawidłowa kolejność pasz jest następująca.
Rano:
 siano, słoma (pozostałe z nocy należy podgarnąć do żłobu);
 okopowe;
 kiszonka z kukurydzy + pasza treściwa;
 sianokiszonka.
Południe:
 okopowe;
 treściwe;
 sianokiszonka.
Wieczór:
 siano.
Poprzez żywienie można wpłynąć na procentową zawartość tłuszczu w mleku. Każda dawka
pokarmowa powinna zawierać siano lub sianokiszonkę (a latem słomę), aby zapewnić
odpowiednią zawartość tłuszczu w mleku.
Do czynników obniżających zawartość tłuszczu w mleku należy:

zmielenie pasz suchych,

granulowanie pasz,

zwiększenie poziomu spożycia pasz,

zwiększenie udziału pasz treściwych,

zmniejszenie udziału pasz objętościowych.
Jak podaje literatura, rozdrobnienie pasz objętościowych może spowodować obniżenie
tłuszczu w mleku z 3,5-3,7 do 2,5%.
Od kilkunastu lat na świecie wzrasta zainteresowanie białkiem w mleku. Kraje przodujące w
hodowli bydła prowadzą selekcję ze względu na ilość białka. Cena płacona za mleko
ustalana jest na podstawie zawartości białka.
Poprzez żywienie można w niewielkim stopniu wpłynąć na zawartość białka w mleku.
Badania wskazują, iż:
 zmniejszenie ilości podawanego w dawce białka o 30% w stosunku do potrzeb
określonych wydajnością powoduje spadek zawartości białka w mleku o 0,1%;
 zwiększenie ilości podawanego w dawce białka o 35% ponad zapotrzebowanie
powoduje wzrost zawartości białka w mleku zaledwie o 0,03%.
W początkowym okresie laktacji obserwuje się obniżenie procentowej zawartości białka
wtedy, kiedy następuje deficyt energii. Korzystny wpływ na zawartość białka w mleku ma
skarmianie pasz treściwych - wzbogacenie dawki w energię.
Żywienie krów mlecznych uzależnione jest od okresu laktacji.
Na rysunku przedstawiono dwie krzywe laktacji.
Krzywe laktacji;
1 - faktyczna wydajność mleka produkowanego przez krowę;
2 - wydajność mleka wynikająca z dawki pokarmowej
Oznacza to, że krowa produkuje więcej mleka niż wynika to z pobranej ilości pasz. Ponieważ
brakuje składników do produkcji mleka, dochodzi do ujemnego deficytu energii u krów po
wycieleniu. W tym czasie krowa musi wykorzystywać rezerwy swojego ciała. Jest to
niekorzystny okres dla organizmu, gdyż może dojść do zakłócenia przemiany materii i
wystąpić np. ketoza. Wykorzystywanie rezerw ciała do 10% nie jest szkodliwe.
Pierwsze 100 dni laktacji stanowią najtrudniejszy okres w żywieniu krów mlecznych, krowy
mają bowiem wtedy słaby apetyt i nie są w stanie pobrać całej ilości pasz. Maksymalny
apetyt uzyskują dopiero w 70-80 dniu po ocieleniu. Oznacza to, że szczyt wydajności nie
pokrywa się z maksymalnym apetytem krów. W okresie pierwszych 100 dni laktacji krowy
mają największą zdolność przetwarzania pasz treściwych na mleko. Dlatego też w tym
okresie nie należy oszczędzać pasz treściwych, a stosować je w tzw. sposób progresywny.
Należy zwiększyć dawkę pasz treściwych i obserwować, czy spowodowała ona zwiększenie
wydajności mleka. Ilość pasz treściwych na tzw. rozdojenie krowy powinna wynosić 6-8 kg w
okresie zimowym i 6 kg w okresie letnim.
Okres drugich 100 dni laktacji jest łatwiejszy dla hodowcy, gdyż krowy mają apetyt i nie
występuje ujemny bilans energii. Można wtedy zaoszczędzić nieco pasz treściwych, gdyż nie
wpływają one tak bardzo na zwiększenie wydajności mlecznej, jak w okresie pierwszych 100
dni laktacji.
W okresie trzecich 100 dni laktacji należy pamiętać o odbudowie rezerw utraconych na
początku laktacji. W tym czasie w żywieniu krów występuje dodatni bilans energetyczny.
Pod koniec laktacji krowę należy zasuszyć (zaprzestać doju) - na 6-8 tygodni przed
wycieleniem. W czasie zasuszenia stosujemy oszczędne żywienie, intensywne żywienie
powoduje bowiem otłuszczenie organizmu, a w konsekwencji trudne porody i większą
skłonność do zachorowania na ketozę na początku laktacji. Na 3 tygodnie przed
wycieleniem należy wprowadzić stopniowo do dawki paszę treściwą (1-2 kg), aby
przyzwyczaić krowę do pobierania tej paszy i aby w żwaczu odbudowały się brodawki.
Przy skłonnościach do porażeń poporodowych krowy w okresie zasuszenia powinny
otrzymywać w dawce dużo fosforu, a mniej wapnia. Na 7 dni przed planowanym ocieleniem
należy zastosować zwiększoną ilość wapnia, gdyż wtedy jest on absorbowany lepiej przez
organizm (wskutek okresu żywienia z niedoborem wapnia przed wycieleniem).
Spożycie pasz zależy od trzech grup czynników:
 paszowych (zawartość składników pokarmowych, struktura paszy, strawność);
 środowiskowych (temperatura otoczenia, technika żywienia, hierarchia stada);
 indywidualnych zwierzęcia (wysokość produkcji, stan fizjologiczny, masa ciała, wiek).
Krowy pobierają pasze w różnych porach dnia i nocy. Całodobowe obserwacje krów
przebywających na pastwisku wykazały, że najchętniej pobierają one pasze około godziny
22 i nad ranem. W okresie całej doby krowy pobierają pasze średnio aż przez 8 godzin. Dla
praktyki jest to cenna informacja, gdyż krowa powinna mieć zawsze (przez całą dobę) coś w
żłobie. Jeśli hodowca nie zapewni takich warunków, to krowa nie wyprodukuje tyle mleka,
ile można by oczekiwać.
Przykładowe dawki dla krów mlecznych.
Dawki pokarmowe dla krów mlecznych o masie ciała 550 kg i produkcji 20 kg mleka dziennie
w okresie zimowym (kg/szt./dobę)
Pasza
Dawka 1 Dawka 2 Dawka 3
Kiszonka z kukurydzy
15
20
-
Sianokiszonka z traw
18
15
25
Kiszone wysłodki
buraczane
Kiszonka z roślin
zbożowo- motylkowych (GPS)
Siano łąkowe
-
-
7
10
6
-
3
-
3
Pasza treściwa
5
6
4
200 g
200 g
200 g
Mieszanka mineralna
Dawki pokarmowe dla krów w okresie letnim
(kg/szt./dobę)
Krowy dające nast. ilości
mleka dziennie
Pasza
20 kg
25 kg
30 kg
Pastwisko
40
60
60
Zielonka z lucerny
15
-
-
Zielonka z koniczyny
-
-
10
Kiszonka z kukurydzy
10
15
10
Siano łąkowe
3
2
3
Pasza treściwa
niskobiałkowa
Mieszanka mineralna
1
3
3
200 g
200 g
200 g