Bezpieczeƒstwo zabawek – wybrane sposoby badaƒ oraz analiza

Bezpieczeƒstwo zabawek – wybrane sposoby badaƒ oraz analiza

Zesz yty
Naukowe nr
685
2005
Akademii Ekonomicznej w Krakowie
Pawe∏ Turek
Katedra Towaroznawstwa Przemys∏owego
Bezpieczeƒstwo zabawek
– wybrane sposoby badaƒ
oraz analiza przypadków
wprowadzania do obrotu
zabawek niebezpiecznych
1. Wprowadzenie
Za∏o˝eniem Wspólnoty Europejskiej od poczàtku jej istnienia by∏o stworzenie rynku, który umo˝liwia∏by swobodny przep∏yw towarów pomi´dzy paƒstwami cz∏onkowskimi. Poczàtki realizacji takiego za∏o˝enia polega∏y na wprowadzaniu szczegó∏owych uregulowaƒ w poszczególnych sektorach rynku (np.
pojazdy mechaniczne, leki itd.). Bardzo du˝a liczba przepisów oraz koniecznoÊç ciàg∏ego ich aktualizowania w celu uwzgl´dnienia zmian, jakie nast´powa∏y na skutek post´pu technologicznego, doprowadzi∏y do stworzenia dyrektyw nowego podejÊcia.
Dyrektywy nowego podejÊcia precyzujà podstawowe wymagania w odniesieniu do du˝ych grup wyrobów przemys∏owych, m.in. zabawek, urzàdzeƒ
elektrycznych, materia∏ów budowlanych czy urzàdzeƒ ciÊnieniowych, i zawierajà nast´pujàce regu∏y:
– przedmiotem harmonizacji sà wy∏àcznie przepisy zwiàzane z bezpieczeƒstwem, zdrowiem i ochronà Êrodowiska,
– dla ka˝dej z dyrektyw nowego podejÊcia opracowane sà normy zharmonizowane, zawierajàce szczegó∏owe wymagania; normy te umo˝liwiajà producentom projektowanie i wytwarzanie produktów zgodnie z zasadniczymi wymaganiami, zawartymi w tych dyrektywach (normy zharmonizowane nie majà
charakteru obowiàzkowego, jednak produkty wyprodukowane zgodnie z nimi
68
Pawe∏ Turek
uwa˝ane sà – na podstawie zasady domniemania zgodnoÊci – za produkty spe∏niajàce zasadnicze wymagania zawarte w dyrektywach nowego podejÊcia),
– produkt, który spe∏nia wymagania dyrektyw i jest oznaczony znakiem
„CE”, mo˝e byç wprowadzany na rynek dowolnego paƒstwa, b´dàcego cz∏onkiem Wspólnoty [1].
Z punktu widzenia producenta na uwag´ zas∏uguje fakt, ˝e dyrektywy nowego podejÊcia dajà wytwórcom dwie mo˝liwoÊci: mogà oni dostosowaç si´ do
nich albo przez produkcj´ zgodnà z wymaganiami bezpieczeƒstwa, albo zgodnie
z europejskimi normami zharmonizowanymi. W tej sytuacji wzrasta rola badaƒ
laboratoryjnych oraz jednostek certyfikujàcych [15] (www.batr.co.uk/batr2k/safety, z dnia 29.08.2003; www.infor.pl/dane, z dnia 27.09.2003).
2. Dyrektywa nowego podejÊcia w sprawie ujednolicenia
przepisów prawnych krajów cz∏onkowskich, dotyczàca
bezpieczeƒstwa zabawek
2.1. Uwagi wst´pne
Dyrektywa nr 88/378/EEC w sprawie ujednolicenia przepisów prawnych
krajów cz∏onkowskich, dotyczàca bezpieczeƒstwa zabawek zosta∏a wprowadzona w dniu 3 maja 1988 r. i opublikowana w Dzienniku Urz´dowym Wspólnoty Europejskiej w dniu 16 lipca 1988 r., zmiany zaÊ do niniejszej dyrektywy
wprowadzone zosta∏y dyrektywà Rady nr 93/68/EEC z dnia 22 lipca 1993 r.
Wed∏ug dyrektywy zabawki wprowadzone do obrotu nie powinny stanowiç
zagro˝enia dla bezpieczeƒstwa i (lub) zdrowia ani u˝ytkowników, ani osób
trzecich; norma bezpieczeƒstwa zabawek powinna byç ustalona wed∏ug kryterium u˝ywania produktu zgodnie z przeznaczeniem, lecz zarazem z uwzgl´dnieniem wszelkich mo˝liwych do przewidzenia sposobów jego u˝ycia, przy
normalnym zachowaniu si´ dzieci, które zazwyczaj nie wykazujà takiego samego stopnia ostro˝noÊci jak przeci´tny doros∏y u˝ytkownik. W dyrektywie
zwraca si´ tak˝e uwag´ na koniecznoÊç spe∏nienia przez zabawk´ normy bezpieczeƒstwa podczas ca∏ego jej przewidywanego okresu u˝ytkowania.
W wypadku pewnych kategorii zabawek (np. zabawki dla ma∏ych dzieci) powinny byç podawane ostrze˝enia lub te˝ szczegó∏owe informacje, dotyczàce
Êrodków ostro˝noÊci (zabawki szczególnie niebezpieczne).
W za∏àczniku I wymieniono produkty nie uznawane za zabawki w rozumieniu niniejszej dyrektywy. Wykaz ten jest to˝samy z za∏àcznikiem 1 Rozporzàdzenia Rady Ministrów z dnia 18 wrzeÊnia 2001 r. w sprawie szczegó∏owych
warunków dotyczàcych bezpieczeƒstwa zabawek (Dz.U. nr 120, poz. 1278).
Dyrektywa ujmuje zagro˝enia zwiàzane z u˝ytkowaniem zabawek w kilku grupach. Za∏àcznik II okreÊla wymogi bezpieczeƒstwa zabawek, formu∏ujàc najpierw zasady ogólne [1, 2].
Bezpieczeƒstwo zabawek – wybrane sposoby badaƒ...
69
2.2. Zasady ogólne
Zgodnie z wymogami niniejszej dyrektywy, u˝ytkownicy zabawek i osoby
trzecie muszà byç chronieni przed zagro˝eniem zdrowia i ryzykiem zranienia,
je˝eli zabawki u˝ywane sà zgodnie z przeznaczeniem, w sposób mo˝liwy do
przewidzenia, majàc na uwadze normalne zachowanie dzieci. Rodzaje ryzyka,
jakie mo˝na tu wyró˝niç, to:
– ryzyko zwiàzane z projektem, budowà lub sk∏adem zabawki,
– ryzyko, które jest nieod∏àczne przy u˝ywaniu zabawki i które nie mo˝e
byç ca∏kowicie wyeliminowane poprzez zmian´ budowy lub sk∏adu zabawki
bez zmiany jej funkcji lub pozbawiania jej podstawowych w∏aÊciwoÊci.
Stopieƒ ryzyka, zwiàzanego z u˝ywaniem zabawki, musi byç wspó∏mierny
do umiej´tnoÊci u˝ytkowników lub ich opiekunów. Stosuje si´ to w szczególnoÊci do zabawek, które z racji swoich funkcji, rozmiarów i cech przeznaczone sà dla dzieci w wieku poni˝ej 36 miesiàca ˝ycia. W celu zastosowania si´
do tej zasady, gdy sytuacja tego wymaga, musi byç podany minimalny wiek
u˝ytkowników zabawek i (lub) zaznaczona potrzeba nadzoru osoby doros∏ej
podczas u˝ytkowania zabawki [1, 12].
W kwestii etykiety na zabawkach i (lub) ich opakowaniach oraz instrukcji
u˝ytkowania, które sà do nich za∏àczane, wymaga si´, aby ca∏kowicie i skutecznie zwraca∏y uwag´ u˝ytkowników lub opiekunów na ryzyko zwiàzane
z ich u˝ywaniem oraz sposoby unikania takiego ryzyka.
2.3. Obszary ryzyka szczegó∏owego
Obszary ryzyka szczegó∏owego to: w∏aÊciwoÊci fizyczne i mechaniczne,
∏atwopalnoÊç, w∏aÊciwoÊci chemiczne, w∏aÊciwoÊci elektryczne, higiena, radioaktywnoÊç.
Wszystkie obszary wymagaƒ zosta∏y przeniesione do prawodawstwa polskiego na podstawie Rozporzàdzenia Rady Ministrów z dnia 18 wrzeÊnia 2001 r.
w sprawie szczegó∏owych warunków dotyczàcych bezpieczeƒstwa zabawek [12].
Dyrektywa nr 88/378/EEC zawiera tak˝e ostrze˝enia i wskazania, jak zachowaç Êrodki ostro˝noÊci podczas u˝ywania zabawek (za∏àcznik IV dyrektywy, który w rozporzàdzeniu znajduje analogi´ w za∏àczniku nr 3). Wymaga si´,
aby do zabawek do∏àczone by∏y odpowiednie, wyraênie widoczne ostrze˝enia,
co powinno zmniejszaç ryzyko zwiàzane z ich niew∏aÊciwym u˝yciem [4].
W za∏àczniku przedstawiono tak˝e wymagania szczegó∏owe, dotyczàce poszczególnych grup zabawek:
1. Zabawki nie przeznaczone dla dzieci w wieku poni˝ej 36 miesi´cy. Zabawki, które mogà byç niebezpieczne dla dzieci w wieku poni˝ej 36 miesi´cy,
powinny byç opatrzone ostrze˝eniem, np.: „Nieodpowiednie dla dzieci w wieku poni˝ej 36 miesi´cy” albo „Nieodpowiednie dla dzieci w wieku poni˝ej
3 lat”, wraz z krótkim wyjaÊnieniem, które mo˝e pojawiç si´ równie˝ w instrukcji u˝ytkowania, o szczególnym ryzyku wymagajàcym tego ograniczenia.
Przepisu tego nie stosuje si´ dla zabawek, które ze wzgl´du na swoje funkcje,
70
Pawe∏ Turek
wymiary i cechy sà w sposób oczywisty nieodpowiednie dla dzieci w wieku
poni˝ej 36 miesiàca ˝ycia.
2. Zje˝d˝alnie, zawieszane huÊtawki i pierÊcienie, trapezy, liny i podobne
zabawki przymocowane do belki poprzecznej. Wa˝ne jest, aby do tych zabawek do∏àczone by∏y instrukcje, które wskazywa∏yby prawid∏owy sposób monta˝u zabawki, z wyszczególnieniem tych cz´Êci, które w wypadku nieprawid∏owego monta˝u mog∏yby byç przyczynà powstania niebezpieczeƒstwa. Nale˝y
te˝ do∏àczyç instrukcj´, która wskazywa∏aby na potrzeb´ przeprowadzania
okresowych kontroli wraz z konserwacjà podstawowych cz´Êci, np. mocowaƒ.
3. Zabawki funkcjonalne. Dyrektywa definiuje zabawki funkcjonalne jako
zabawki, które stanowià modele (w zmniejszonej skali) przyrzàdów lub urzàdzeƒ dla doros∏ych, a które sà u˝ywane w podobny sposób. Zabawki takie powinny posiadaç ostrze˝enie: „Uwaga: do u˝ytku wy∏àcznie pod bezpoÊrednim
nadzorem osoby doros∏ej”. Nale˝y tak˝e do∏àczyç wskazówki, podajàce instrukcj´ u˝ycia oraz Êrodki ostro˝noÊci, jakie powinny byç podj´te przez u˝ytkownika, z zaznaczeniem, ˝e niezachowanie Êrodków ostro˝noÊci mo˝e byç
powodem nara˝ania u˝ytkownika na okreÊlone niebezpieczeƒstwa. Wymaga
si´ tak˝e zamieszczenia ostrze˝enia, ˝e zabawka powinna byç przechowywana
w miejscu niedost´pnym dla bardzo ma∏ych dzieci.
4. Zabawki, których naturalnymi sk∏adnikami sà substancje lub preparaty
niebezpieczne. Zabawki chemiczne1. Z zastrze˝eniem przepisów ustanowionych
w dyrektywach Wspólnoty w sprawie klasyfikacji, pakowania i etykietowania
substancji i preparatów niebezpiecznych, instrukcje u˝ytkowania zabawek, których naturalnymi sk∏adnikami sà substancje lub preparaty niebezpieczne, powinny zawieraç ostrze˝enie o niebezpiecznym charakterze tych substancji lub
preparatów oraz wskazania dotyczàce Êrodków ostro˝noÊci, jakie powinny byç
zachowane przez u˝ytkownika w celu unikni´cia niebezpieczeƒstw z nimi zwiàzanych. Ostrze˝enia te powinny byç okreÊlone dok∏adnie, zgodnie z rodzajem
zabawki. Podaç nale˝y równie˝ informacje dotyczàce udzielenia pierwszej pomocy w przypadku powa˝nych wypadków, spowodowanych u˝yciem takiego
typu zabawki. Tak samo, jak w przypadku zabawek funkcjonalnych, nale˝y
wskazaç, ˝e zabawki powinny byç przechowywane w miejscu niedost´pnym dla
bardzo ma∏ych dzieci. Ponadto, poza wczeÊniej wymienionymi wymogami, zabawki takie powinny zawieraç oznakowanie na opakowaniu w postaci adnotacji: „Uwaga: wy∏àcznie dla dzieci w wieku powy˝ej2 (...) lat. Do u˝ywania pod
nadzorem doros∏ych”.
5. ¸y˝worolki i deskorolki dla dzieci. W wypadku, gdy takie produkty sà
oferowane w sprzeda˝y jako zabawki, muszà zawieraç nast´pujàce oznakowane: „Uwaga: koniecznoÊç stosowania sprz´tu ochronnego”. Nale˝y te˝ zamie1 Za zabawki chemiczne uwa˝a si´ w szczególnoÊci nast´pujàce zabawki: zestawy chemiczne,
zestawy do wykonywania odcisków plastycznych, miniaturowe pracownie ceramiczne, zabawki
do pokrywania przedmiotów emalià, zestawy fotograficzne itp.
2 O wieku decyduje producent.
Bezpieczeƒstwo zabawek – wybrane sposoby badaƒ...
71
Êciç zalecenia stosowania odpowiedniego sprz´tu ochronnego, w postaci kasków, ochraniaczy na kolana, ∏okcie itp. Instrukcja u˝ytkowania musi tak˝e
przypominaç, ˝e takiej zabawki nale˝y u˝ywaç z zachowaniem ostro˝noÊci,
gdy˝ wymaga ona du˝ych umiej´tnoÊci. Przede wszystkim zawraca si´ uwag´
na mo˝liwoÊç wystàpienia podczas u˝ytkowania upadków i zderzeƒ, które mogà prowadziç do zranienia u˝ytkownika lub osób trzecich.
6. Zabawki przeznaczone do u˝ywania w wodzie. Zabawki takie muszà zawieraç ostrze˝enie: „Uwaga! Do u˝ywania jedynie w wodzie na g∏´bokoÊci
bezpiecznej dla dziecka oraz pod nadzorem” [1, 2, 6, 10].
3. Charakterystyka metod badaƒ kryteriów jakoÊci zabawek
3.1. Uwagi wst´pne
Metodyka badaƒ, dotyczàca bezpieczeƒstwa zabawek, podana jest w odpowiednich normach. Normy krajowe odzwierciedlajà normy europejskie, które
zosta∏y opracowane przez europejskie organizacje normalizacyjne.
Tabela 1. Zestawienie norm europejskich i ich odpowiedników polskich, dotyczàcych
metodyki badaƒ nad bezpieczeƒstwem zabawek*
Normy europejskie
*
Normy polskie
EN 71-1:1998 Safety of toys – Part 1:
Mechanical and Physical properties
PN-EN 71-1: lipiec 2001. Bezpieczeƒstwo
zabawek. W∏aÊciwoÊci mechaniczne i fizyczne
EN 71-2:1993 Safety of toys – Part 2:
Flammability
PN-EN 71-2 + AC: styczeƒ 1995.
Bezpieczeƒstwo zabawek. PalnoÊç
EN 71-3: 1994 Safety of toys – Part 3:
Migration of certain elements
PN-EN 71-3: lipiec 1998. Bezpieczeƒstwo
zabawek. Migracja okreÊlonych pierwiastków
EN 71-4: Safety of toys – Part 4: Experimental
sats chemistry and related activities
PN-EN 71-4: marzec 1998. Bezpieczeƒstwo
zabawek. Zestawy do wykonywania
doÊwiadczeƒ chemicznych i podobnych
EN 71-5: Safety of toys – Part 5: Chemical
toys (sets) other than experimental sets
PN-EN 71-5: luty 1998. Bezpieczeƒstwo
zabawek. Zabawki (zestawy chemiczne) nie
przeznaczone do wykonywania doÊwiadczeƒ
chemicznych
EN 71-6: Safety of toys – Part 6: Graphical
symbol for age warning labelling
PN-EN 71-6: lipiec 1998. Bezpieczeƒstwo
zabawek. Znak graficzny ostrzegawczy
dotyczàcy wieku
EN 50088: Safety of electric toys
PN-EN 5088: listopad 1999. Bezpieczeƒstwo
zabawek elektrycznych
W tabeli podano podstawowe numery norm bez zmian, jakie nast´powa∏y od czasu ich ukazania.
èród∏o: opracowanie w∏asne.
72
Pawe∏ Turek
3.2. Wymagania ogólne brane pod uwag´ w trakcie
przeprowadzania badaƒ
W trakcie przeprowadzania badaƒ nale˝y zwróciç uwag´ na kilka podstawowych elementów:
– zabawki i materia∏y zastosowane w zabawkach powinny byç podczas
ogl´dzin czyste i wolne od paso˝ytów; oceny takiej dokonuje si´ okiem nieuzbrojonym,
– instrukcja powinna wskazywaç, czy zabawk´ ma sk∏adaç osoba doros∏a
lub czy w∏aÊciwy monta˝ zabawki ma byç sprawdzony przed jej u˝yciem przez
osobà doros∏à,
– torebki u˝ywane podczas pakowania zabawek, wykonane z nieprzepuszczalnego materia∏u, których obwód jest wi´kszy ni˝ 380 mm, nie powinny byç
zamykane za pomocà zaciÊni´cia sznurkiem lub linkà,
– dost´pne kraw´dzie, druty i ostrza nie powinny stanowiç niebezpieczeƒstwa zranienia,
– rurki i sztywne elementy w postaci cz´Êci wystajàcych, które stanowià
niebezpieczeƒstwo przebicia cia∏a dziecka, powinny byç os∏oni´te,
– linki do zabawek latawców i innych zabawek latajàcych, ∏àczàce fizycznie zabawk´ z dzieckiem, o d∏ugoÊci wi´kszej ni˝ 2 m, powinny byç wykonane z materia∏u o opornoÊci elektrycznej przekraczajàcej 100 MΩ na centymetr
linki (nale˝y tak˝e zwróciç uwag´ na potencjalne niebezpieczeƒstwo, wynikajàce z u˝ywania zabawek – latawców w pobli˝u napowietrznych linii elektrycznych, podczas burzy i wy∏adowaƒ atmosferycznych).
W wymaganiach ogólnych normy poruszono tak˝e kwestià elastycznych folii z tworzyw sztucznych, szk∏a, materia∏ów rozszerzajàcych si´, cz´Êci przemieszczajàcych si´ wzgl´dem siebie, zabawek poruszanych ustami, zabawek,
do których dziecko mo˝e wchodziç, zabawek przeznaczonych do utrzymania
masy dziecka (np. rowery trójko∏owe, hulajnogi, wrotki, deskorolki, huÊtawki
wiszàce) i zabawek nieruchomych, pocisków, zabawek wodnych, kapiszonów
specjalnie przeznaczonych do zabawek, a tak˝e wymagaƒ akustycznych oraz
zabawek zawierajàcych êród∏o ciep∏a [1].
Du˝y nacisk w normie po∏o˝ono na zabawki przeznaczone dla dzieci poni˝ej 36 miesiàca ˝ycia, które powinny, poza odpowiednimi wymaganiami wymienionymi wczeÊniej, spe∏niaç w stosownych przypadkach szereg innych wymagaƒ. Zabawki i elementy od∏àczalne w tych zabawkach w ˝adnym po∏o˝eniu
nie mogà si´ mieÊciç ca∏kowicie w cylindrze3, który okreÊla norma (zob. rys. 1).
W wymaganiach dotyczàcych tych zabawek zwraca si´ tak˝e szczególnà uwag´ na to, aby zabawki nie zawiera∏y ma∏ych elementów, które mog∏yby byç po∏kni´te przez dziecko. Warto podkreÊliç, ˝e norma okreÊla mi´kkie zabawki wy3 Wymagania te nie dotyczà: papieru, w∏ókienniczych wyrobów p∏askich, taÊm gumowych, nitek, sznurków i strz´pków, kredy, o∏ówków i podobnych przyborów do pisania i rysowania bez elementów od∏àczalnych, balonów, gliny do modelowania i wyrobów podobnych.
Bezpieczeƒstwo zabawek – wybrane sposoby badaƒ...
73
pchane o prostej budowie, przeznaczone do trzymania i przytulania, jako zabawki przeznaczone dla dzieci poni˝ej 36 miesiàca ˝ycia. Bioràc pod uwag´, ˝e
wiele takich zabawek w polskich sklepach posiada oznaczenie: „Nieodpowiednie dla dzieci w wieku poni˝ej 3 lat”, mo˝na domniemywaç, ˝e producenci starajà si´ przerzuciç odpowiedzialnoÊç za ewentualne wady na rodziców, którzy
kupujà takie produkty. Z prawnego punktu widzenia umieszczenie takiego
ostrze˝enia na zabawkach wydaje si´ dyskusyjne. Wymagania norm nie sà obligatoryjne, dlatego warto by wprowadziç do rozporzàdzenia Rady Ministrów
zapis (poprawk´) uwzgl´dniajàcy ten aspekt.
Oprócz wymienionych zabawek „przytulanek” w normie wyszczególniono
zabawki, które z za∏o˝enia przeznaczone sà dla dzieci poni˝ej 3 roku ˝ycia
i powinny byç tak okreÊlane, tj.:
– zabawki ukszta∏towane jako grzechotki oraz zabawki Êciskane z urzàdzeniami do wytwarzania dêwi´ku lub bez takich urzàdzeƒ,
– gryzaki, zabawki lub cz´Êci sk∏adowe przeznaczone do ˝ucia,
– zabawki czynnoÊciowe do trzymania w r´ku,
– ksià˝ki lub klocki pokryte tekstyliami lub winylem,
– elementy od∏àczalne zabawek przeznaczonych do przywiàzywania w poprzek ∏ó˝eczka, kojca lub wózka,
– elementy od∏àczalne dzieci´cych urzàdzeƒ gimnastycznych,
– nó˝ki urzàdzeƒ gimnastycznych przeznaczonych dla dzieci [4, 13].
W normie podkreÊla si´, ˝e nie tylko wymienione powy˝ej zabawki mogà
byç zabawkami przeznaczonymi dla dzieci poni˝ej 3 roku ˝ycia.
3.3. Wymagania szczegó∏owe – wybrane metody badaƒ
Norma PN-EN 71-1 okreÊla si∏y i (lub) obcià˝enia stosowane w badaniach
zabawek, przeznaczonych dla dzieci w ró˝nych grupach wiekowych. JeÊli grupa wiekowa nie jest okreÊlona lub jeÊli zabawka obejmuje wi´cej ni˝ jednà grup´ wiekowà, bàdê te˝ jeÊli istnieje uzasadniona wàtpliwoÊç, dla której grupy
wiekowej zabawka jest przeznaczona, nale˝y poddaç zabawk´ badaniom, które zawierajà wy˝sze wymagania (o surowszych parametrach).
Badania powinny byç przeprowadzane w kolejnoÊci wymienionej w wymaganiach. Zwraca si´ uwag´, ˝e jeÊli zabawka podczas badania ulegnie naruszeniu, nast´pne w kolejnoÊci badania nale˝y wykonaç na nowej zabawce.
Cylinder do badania ma∏ych cz´Êci. Jest to jedno z najwa˝niejszych badaƒ,
dotyczàcych projektowania zabawek przeznaczonych dla dzieci poni˝ej 3 lat.
W normie podano wymiary cylindra (rys. 1), w którym nale˝y umieÊciç zabawk´ (bez Êciskania) i poddawaç próbom we wszystkich dowolnych po∏o˝eniach.
Badana zabawka lub jej cz´Êci nie powinny mieÊciç si´ w cylindrze. Norma
PN-EN 71-12001/A5, wprowadzajàca zmiany do wczeÊniejszej normy, podaje, ˝e wymiary w opisie zmieniç nale˝y na ∅ 31,7+0,1; 25,4+0,1; 57,1+0,1
oraz wykreÊliç znaczenie kàta 45°.
Pawe∏ Turek
74
0
31,7 –0,1
0
25,4 –0,1
(57,1)
45°±0,25°
Rys. 1. Cylinder do badania ma∏ych cz´Êci
èród∏o: [4].
Próba spadowa. Zabawk´ upuszcza si´ pi´ç razy z wysokoÊci 85±5 cm na
stalowà p∏yt´ gruboÊci 4 mm, która ma pow∏ok´ gruboÊci 2 mm, o twardoÊci
75±5 Shore’a A, zmierzonà wed∏ug prEN ISO 868 lub ISO 7619, i która jest
umieszczona na nieelastycznej powierzchni. Zabawk´ powinno si´ upuszczaç
w po∏o˝eniu, które mo˝e spowodowaç najbardziej niekorzystne uderzenie. Po
pi´ciokrotnym upuszczeniu nale˝y zbadaç stan zabawki, w szczególnoÊci
zwróciç uwag´, czy powsta∏y ma∏e cz´Êci, ostre kraw´dzie i koƒce.
Próba przewracania. Zabawk´ stawia si´ na stalowej p∏ycie (takiej, jakà
wykorzystuje si´ przy próbie spadowej) i przewraca jà trzykrotnie, popychajàc
poza jej Êrodek równowagi. Wymaga si´, aby czynnoÊç t´ wykonaç jeden raz
w jej najbardziej niekorzystnym po∏o˝eniu. Sprawdzenie zabawki odbywa si´
analogicznie jak w próbie poprzedniej.
Próba udarnoÊci. Zabawk´ nale˝y umieÊciç w pozycji najbardziej podatnej
na uszkodzenia, na p∏askiej stalowej powierzchni, i upuÊciç na nià z wysokoÊci 100±2 mm metalowy ci´˝arek o masie 1±0,02 kg, zajmujàcy powierzchni´
o Êrednicy 80±2 mm. Prób´ wykonuje si´ jeden raz. Sprawdzenie zabawki polega na ocenie, czy powsta∏y ma∏e cz´Êci, ostre kraw´dzie, koƒce lub niebezpieczne mechanizmy nap´dowe.
Próba Êciskania. Prób´ wykonuje si´ dla ka˝dego elementu (obszaru powierzchni), który nie ma kontaktu z p∏askà powierzchnià – podczas próby spadowej bàdê podczas próby przewracania. Zabawk´ umieszcza si´ na sztywnej
powierzchni poziomej cz´Êcià, która ma byç badana, skierowanà do góry. Wymaga si´, aby si∏a Êciskajàca wynosi∏a w tym wypadku 110±5 N do badanego
Bezpieczeƒstwo zabawek – wybrane sposoby badaƒ...
75
obszaru poprzez sztywny krà˝ek metalowy o Êrednicy 30±1,5 mm. Obwód
krà˝ka powinien byç zaokràglony. Si∏´, którà powinno przyk∏adaç si´ stopniowo w ciàgu 5 s, nale˝y utrzymaç przez 10 s. Badanie zabawki odbywa si´ tak
jak podczas próby udarnoÊci.
Próba moczenia. Zabawk´ (lub badany element) zanurza si´ ca∏kowicie
w wodzie o temperaturze 20±5°C na 4 minuty. Nast´pnie wyjmuje si´ zabawk´,
otrzàsa z nadmiaru wody i przez 10 minut trzyma si´ jà w temperaturze pokojowej. Po czterokrotnym wykonaniu cyklu przyst´puje si´ niezw∏ocznie do sprawdzenia, czy jakiekolwiek uwolnione cz´Êci mieszczà si´ ca∏kowicie w cylindrze.
W normie podane sà tak˝e szczegó∏owe wymagania dotyczàce wyznaczania dost´pnoÊci cz´Êci lub elementu zabawki, ostroÊci kraw´dzi, ostroÊci zakoƒczeƒ, gi´tkoÊci drutów, materia∏ów rozszerzajàcych si´, przeciekania zabawek wype∏nionych cieczà, geometrycznej formy okreÊlonych zabawek,
trwa∏oÊci zabawek pobudzanych ustami, mechanizmów sk∏adajàcych si´ lub
przesuwajàcych, rezystywnoÊci elektrycznej linek, wytrzyma∏oÊci statycznej,
wytrzyma∏oÊci dynamicznej, stabilnoÊci, wytrzyma∏oÊci huÊtawek wiszàcych
i zabawek podobnych, szk∏a borokrzemianowego, otworów w drabinkach i podobnych zabawkach, Êrednic lin i ∏aƒcuchów do huÊtawek wiszàcych, dzia∏ania hamulców, wyznaczania pr´dkoÊci zabawek do je˝d˝enia nap´dzanych
elektrycznie i mierzenia wzrostu temperatury.
Dla u∏atwienia stosowania wy˝ej wymienionych przepisów norma zawiera
za∏àcznik informacyjny B, w którym podane sà wymagania uporzàdkowane wed∏ug kategorii zabawek (tabela 2). Za∏àcznik ten ma s∏u˝yç jako przewodnik dla
u˝ytkowników normy EN 71. Zwraca si´ uwag´, ˝e niniejsza norma mo˝e zawieraç inne wymagania, zale˝ne od funkcji i (lub) konstrukcji zabawki, w zwiàzku z czym konieczne mo˝e byç wykonanie dodatkowych odpowiednich badaƒ.
Stàd u˝ytkownikom normy zaleca si´ staranne przestudiowanie ca∏ej normy
przed podj´ciem decyzji, które wymagania dotyczà okreÊlonej zabawki.
4. Analiza przypadków zabawek niebezpiecznych
W niniejszym punkcie przeanalizowano przypadki wprowadzania zabawek
niebezpiecznych, jakie zosta∏y ujawnione w ostatnim czasie.
W dniu 24 paêdziernika 2003 r. w rejestrze produktów niebezpiecznych (rejestr produktów stanowiàcych zagro˝enie dla zdrowia u˝ytkowników) odnotowano zg∏oszenie, opisujàce zabawk´ wykonanà z materia∏ów, które pod wp∏ywem wody ulegajà rozszerzeniu, tak ˝e zabawka w miar´ up∏ywy czasu roÊnie.
Nale˝y podkreÊliç, ˝e ju˝ w 2002 r. mo˝na by∏o znaleêç w prasie sygna∏y dotyczàce tego typu niebezpiecznych zabawek, które pojawi∏y si´ w Finlandii. Na
przyk∏adzie tej zabawki, którà sprowadzono z Tajwanu, pokazano, jak formalnie wyglàda zapis w rejestrze produktów niebezpiecznych (tabela 3) [12].
X X
X X
X X
X
Gryzaki wype∏nione
cieczà
X
X
X
Grzechotki, gryzaki
i zabawki Êciskane
Zabawki mi´kkie,
misie, mi´kkie lalki
Zabawki przeznaczone do u˝ytkowania
w ∏ó˝eczku itp.
3
2
1
Kategoria zabawek
4
X X
5
6
7
20
Wymagania
9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19
X X
8
Tabela 2. Wymagania wed∏ug kategorii zabawek
4.1 Materia∏y
4.2 Monta˝
4.3 Folia z tworzywa sztucznego
4.4 Torebki do pakowania zabawek
4.5 + 5.8 Szk∏o i porcelana
4.6 Materia∏y rozszerzajàce si´
4.7 Kraw´dzie
4.8 Ostrza
4.9 Cz´Êci wystajàce
4.10.1 Mechanizmy sk∏adania i przesuwania
4.10.2 Mechanizmy nap´dowe
4.10.3 Zawiasy
4.10.4 Spr´˝yny
4.11 Zabawki pobudzane ustami
4.12 Balony
4.13 Linki do zabawek latawców
4.14.1 Zabawki, do których dziecko mo˝e wchodziç
4.14.2 Maski i he∏my
4.15.1 Zabawki nap´dzane przez dziecko
(bez rowerków dwuko∏owych)
X
X
X
X X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36
4.15.2 Zabawki rowery
4.15.3 + 5.6 HuÊtawki wiszàce
4.15.4 Konie na biegunach
4.15.5 Zabawki nie nap´dzane przez dziecko
4.16 Ci´˝kie zabawki nieruchome
4.17 Zabawki z pociskami
4.18 Zabawki wodne
4.20 Wymagania akustyczne
4.21 Zabawki zawierajàce êród∏o ciep∏a
5.1 Wymagania ogólne (dzieci do 36 miesi´cy)
5.2 Materia∏y wype∏niajàce
5.3 Przyleganie folii z tworzywa
5.4 Linki przy zabawkach
5.5 Zabawki wype∏nione cieczà
5.7 Ograniczenia pr´dkoÊci
5.9 Kszta∏ty i rozmiary okreÊlonych zabawek
Pawe∏ Turek
76
X X
6
X X X X
X X X
X X X
X
X X
X X
X
X X
X X
X X
X X
Zabawki pobudzane
ustami
Stacjonarne zabawki
do je˝d˝enia
Zabawki do je˝d˝enia
na ko∏ach (rowerki
trójko∏owe itp.)
Zabawki z mechanizmami sk∏adania
Zabawki, do których
dziecko mo˝e
wchodziç (namioty)
Zabawki rowery
HuÊtawki wiszàce
Ci´˝kie zabawki
nieruchome
X X
X X X X
X X X
X X X
X X X X
X X X X
X X
X X
X
X
Balony
X X X
X X X
X X X
X
X
X
X
9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19
X X
8
X
7
X X
X X
X X
5
Pi∏ki
X
4
Klocki, zabawki
konstrukcyjne
Zabawki do ciàgni´cia
X
i zabawki z linkami
X
Domki dla lalek
i mebelki do takiego
domku
3
2
1
Lalki z twardym
korpusem, ubranka
i akcesoria
cd. tabeli 2
X
20
X
X
X
X X
X X
X
X
X
X X
X X
X X
X
X
X
X
X
X
21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36
Bezpieczeƒstwo zabawek – wybrane sposoby badaƒ...
77
X
X
Zabawki zawierajàce
êród∏o ciep∏a
Zabawki zawierajàce
szk∏o
èród∏o: [4].
X
X
X
X
X
Zabawki latawce
X
X
X
Zabawki muzyczne
(pobudzane przez
dziecko)
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19
Zabawki wydajàce
dêwi´ki (mechaniczne
i elektryczne)
X
Uk∏adanki (puzzle), gry
X
planszowe i ksià˝ki
Zabawki z przemieszczajàcymi si´ cz´Êciami
(mechanicznymi
X
i elektrycznymi)
X
X
Kostiumy i przebrania
X
X
X
Zabawki wodne
X
X
X
X
X
X
8
Zabawki latajàce
7
X
X
6
X
5
Zabawki pociskowe,
w tym strza∏ki, ∏uki
i strza∏y
4
X
3
Zabawki na kó∏kach
(pobudzane przez
dziecko)
2
Zabawki na kó∏kach
z nap´dem (mechaniczX
nym i elektrycznym)
1
cd. tabeli 2
20
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36
78
Pawe∏ Turek
Bezpieczeƒstwo zabawek – wybrane sposoby badaƒ...
79
Tabela 3. Przyk∏ad opisu zabawki niebezpiecznej, zamieszczonego w rejestrze
produktów niebezpiecznych
Zabawki rosnàce
Opis produktu
1. „Gro-insect-600% expand-anincredible”,
2. „Rosnàce kolorowe ryby tropikalne”,
„Rosnàce kolorowe zwierz´ta morskie”,
„Rosnàce kolorowe dinozaury”, „Rosnàce
kolorowe jaszczurki”, „Rosnàce kolorowe
gàsienice”, „Rosnàce kolorowe zwierz´ta
domowe”, „Rosnàce dinozaury”, „Rosnàce
ryby”, „Rosnàce zwierzaki”, „Rosnàce
zwierzaki morskie”, „Rosnàcy koÊciotrup”
3. „Gro woods life”, „Gro sea life”, „Gro
skeleton head”. PKWiU „ 36.50 12.59.00;
PCN ” 9503 49 90 0 Zabawki rosnàce
o niewielkich rozmiarach, kszta∏tem
przypominajàce m.in. zwierz´ta. Wykonane
z materia∏u, który pod wp∏ywem wody
powi´ksza swojà obj´toÊç nawet 6-krotnie
Miejsce wytworzenia
Tajwan
Producent
(imi´ i nazwisko, nazwa, znak towarowy bàdê
inne oznaczenie odró˝niajàce, REGON, adres)
Nieznany
Dystrybutor lub sprzedawcaa
(imi´ i nazwisko, nazwa, znak towarowy bàdê
inne oznaczenie odró˝niajàce, REGON, adres)
Opis miejsca
gdzie produkt zosta∏ znaleziony, oraz adres
(sprzedawca, hurtownik)
Podj´te dzia∏ania ustalajàce, czy produkt jest
niebezpieczny
Ocena organoleptyczna
Kwalifikacja bezpieczeƒstwa, stwierdzone
zagro˝enia i ich poziom
Produkt niebezpieczny. W przypadku po∏kni´cia przez dziecko zabawki lub jej cz´Êci mo˝e
ona zwi´kszaç swojà obj´toÊç, co stwarza zagro˝enie uduszenia lub ud∏awienia si´ dziecka
Dzia∏ania podj´te dla zapobie˝enia zagro˝eniu
Wycofanie z obrotu
Data i podstawa wykreÊlenia wpisu
Imi´ i nazwisko osoby dokonujàcej wpisu
a
w tabeli pomini´to nazwy dystrybutorów i sprzedawców
èród∏o: opracowanie w∏asne na podstawie: www.uokik.gov.pl, z dnia 26.10.2003 r.
80
Pawe∏ Turek
Wykaz produktów niebezpiecznych mo˝na znaleêç na stronie internetowej
Urz´du Ochrony Konkurencji i Konsumentów w dziale Rejestr Produktów
Niebezpiecznych: www.uokik.gov.pl
Krajowy system informowania o produktach niebezpiecznych (KSIPN),
dzia∏ajàcy przy Urz´dzie Ochrony Konkurencji i Konsumentów, zosta∏ powo∏any na mocy Rozporzàdzenia Rady Ministrów z dnia 22 stycznia 2000 r.
o ogólnym bezpieczeƒstwie produktów4 (Dz.U. z dnia 7 marca 2000 r.). Do
chwili obecnej zarejestrowano w nim 9 produktów. Ma∏a liczba produktów nie
Êwiadczy jednak o tym, ˝e tak ma∏o jest produktów niebezpiecznych5. Z przeprowadzonego w Inspekcji Handlowej wywiadu wynika, ˝e jest ich znacznie
wi´cej, jednak wzgl´dy formalne i proceduralne sprawiajà, i˝ czas podania informacji do wiadomoÊci publicznej bardzo si´ wyd∏u˝a. Zamieszczenie produktu w rejestrze produktów niebezpiecznych pociàga za sobà powa˝ne konsekwencje dla producentów bàdê te˝ importerów, dlatego organizacje badajàce
wspomniane produkty wykazujà daleko idàcà ostro˝noÊç w tym wzgl´dzie.
Wydaje si´ jednak, ˝e traci na tym konsument, stàd powinno si´ stworzyç procedury, które gwarantowa∏yby lepszà ochron´. SpoÊród dziewi´ciu produktów,
odnotowanych w rejestrze, trzy to zabawki.
Oprócz opisanej na wst´pie niniejszego punktu zabawki, do rejestru wpisano rownie˝ nast´pujàce zabawki:
– „Zestaw z latarkà”, PCN 9503 70 000, PKWiU 36.50.33-30.20. Opis produktu: Zestaw sk∏ada si´ z trzech cz´Êci – latarki imitujàcej telefon komórkowy (mogà wyst´powaç ró˝ne kolory), wykonanej z tworzywa sztucznego; d∏ugopisu z tworzywa sztucznego (ró˝ne kolory); no˝yka z wysuwanym
metalowym, p∏askim ostrzem o d∏ugoÊci 5 cm i szerokoÊci 1,2 cm, ostro zakoƒ4 Rozporzàdzenie to zapewnia prawnà podstaw´, umo˝liwiajàcà stworzenie infrastruktury systemowej do przedmiotowych dzia∏aƒ prewencyjnych. Prezes Urz´du Ochrony Konkurencji i Konsumentów pe∏ni rol´ nadzoru nad systemem. Administrator systemu organizuje i zapewnia w∏aÊciwe i jednolite dzia∏anie sieci, opracowuje instrukcje i wzory formularzy stosowanych przy
zbieraniu danych o produktach niebezpiecznych. Ponadto przyjmuje i gromadzi wy˝ej wymienione dane, prowadzi rejestr produktów niebezpiecznych, przekazuje zainteresowanym informacje dotyczàce produktów uznanych za niebezpieczne. Sieç zajmuje si´ zbieraniem i przetwarzaniem informacji o produktach niebezpiecznych i przekazywaniem ich do organu kierujàcego siecià.
5 Âwiadczy o tym wypowiedê wiceprezes Urz´du Ochrony Konkurencji i Konsumentów, El˝biety Ostrowskiej, z dnia 7 czerwca 2002 r. podczas obrad Komisji Gospodarki nt. Ocena realizacji zadaƒ wynikajàcych z dokumentu „Rzàdowa polityka konsumencka na lata 2000–2001” wraz
z analizà stosowania i przestrzegania obowiàzujàcego prawa w zakresie ochrony konsumenta: „Na
przestrzeni trzech kwarta∏ów 2001 r. do Urz´du wp∏yn´∏o kilkaset informacji i sygna∏ów o niebezpiecznych produktach. Sygna∏y pochodzi∏y g∏ównie z kontroli prowadzonych przez Inspekcj´ Handlowà oraz z krajów oÊciennych. MieliÊmy równie˝ sygna∏y od konsumentów i producentów, którzy wskazywali niebezpieczne wyroby. Prowadzono blisko 80 post´powaƒ w sprawie produktów,
co do których wst´pna analiza wskazywa∏a na mo˝liwoÊç wyst´powania zagro˝eƒ dla konsumentów. Produkty stwarzajàce zagro˝enia dla ˝ycia i bezpieczeƒstwa konsumentów wyst´pujà we
wszystkich grupach towarowych. Mamy na przyk∏ad do czynienia z niebezpiecznymi zabawkami,
produktami ˝ywnoÊciowymi oraz samochodami” (Biuletyn nr 661/IV Komisja Gospodarki, nr 39/
07-06-2002, www://isip.sejm.gov.pl/Biuletyn.nsf/).
Bezpieczeƒstwo zabawek – wybrane sposoby badaƒ...
81
czonym z obu stron, w oprawie z tworzywa sztucznego (w ró˝nych kolorach).
No˝yk przypomina swym wyglàdem nó˝ do tapet. Poszczególne cz´Êci zestawu umieszczone sà na tekturowej, kolorowej podk∏adce, zabezpieczone termozgrzewalnà folià. Zagro˝enie, jakie stwarza: Produkt niebezpieczny, zagro˝enie powa˝nego zranienia no˝ykiem, zagro˝enie zdrowia i ˝ycia, oprawa no˝yka
nie zabezpiecza ostrza przed jego wypadni´ciem.
– „Zegar z lampkà”, PKWiU 31.50.22-00.10; PCN 9405 20 19. Opis produktu: Przymocowany do podstawki plastikowej zegar z budzikiem, zasilany
baterià R-6 o napi´ciu 1,5 V, oraz lampka stojàca z tworzywa sztucznego z ˝arówkà i aba˝urem, zasilana napi´ciem 220 V, z przymocowanym w sposób
trwa∏y przewodem przy∏àczeniowym, zakoƒczonym zatopionà wtyczkà. Zabawka zapakowana w tekturowy karton. Zagro˝enie, jakie stwarza: Produkt
niebezpieczny, zagro˝enie zdrowia i ˝ycia z uwagi na niebezpieczeƒstwo pora˝enia pràdem elektrycznym.
Omówione powy˝ej produkty zosta∏y wycofane z obrotu. Warto podkreÊliç,
˝e ˝adna z zabawek nie zosta∏a wykonana w Polsce (Chiny, Tajwan), co wskazuje na to, i˝ polscy producenci przyk∏adajà wi´kszà wag´ do bezpieczeƒstwa
wykonywanych przez siebie produktów, oraz przekonuje, ˝e organy kontrolne
powinny zwróciç wi´kszà uwag´ na to, jakie produkty sprowadzane sà z zagranicy, szczególnie z krajów azjatyckich. Tanie produkty z Chin mogà konkurowaç cenà z rodzimymi produktami, jednak jakoÊç sprowadzanych produktów
jest niekiedy bardzo niska.
Obecnie odnotowuje si´ coraz wi´cej zg∏oszeƒ produktów niebezpiecznych,
w tym zabawek, zarówno w prasie codziennej, jak i w internecie. Przeglàdajàc
powy˝sze doniesienia wybrano kilka z nich. Wydaje si´, ˝e zabawki dodawane jako cz´Êç promocji do ró˝nych produktów ˝ywnoÊciowych dla dzieci pociàgajà za sobà ryzyko dostania si´ zabawki niebezpiecznej w r´ce dziecka.
Producenci wyrobów ˝ywnoÊciowych mogà nie wykazywaç nale˝ytej starannoÊci przy kontroli wybieranych zabawek. G∏ówny nacisk k∏adzie si´ na sam
sprzedawany produkt, zabawka promocyjna zaÊ jest tylko magnesem, który ma
przyciàgnàç klientów. Dà˝y si´ do tego, aby do∏àczona zabawka nie podnosi∏a
znacznie kosztów samego produktu i aby koszt produktu z zabawkà oscylowa∏
wokó∏ kwoty, jakà wczeÊniej konsumenci p∏acili za produkt. Tylko takie za∏o˝enia pozwalajà stworzyç wra˝enie, ˝e zabawk´ klient dostaje w prezencie. Redukcja kosztów musi si´ odbiç jednak na jakoÊci do∏àczanych zabawek
(www.infor.pl/dane, z dnia 27.09.2003).
Kilkaset tysi´cy paczek p∏atków Êniadaniowych „Mleko∏aki” wycofa∏a firma Lubelle ze sklepów w Polsce ze wzgl´du na mo˝liwoÊç otwarcia si´ kapsu∏ki zawierajàcej zabawk´, a przez to stworzenie zagro˝enia po∏kni´cia mniejszych elementów zabawki podczas konsumowania p∏atków.
Restauracja McDonald’s musia∏a wycofaç ze swojej sieci zabawk´ „Scooter
Bug”, która by∏a rozdawana wraz z zestawami Happy Meals dla dzieci poni˝ej
82
Pawe∏ Turek
trzech lat. Niebezpieczeƒstwo stanowi∏a mo˝liwoÊç od∏amania si´ czubka
zabawki i spowodowanie zad∏awienia si´ lub zakneblowania dziecka.
Sieç Burger Kind and Alcone Recall Kid’s Meal Toys wstrzyma∏a rozprowadzanie zabawki w „Burger King Kid’s Meals” z uwagi na mo˝liwoÊç odpadni´cia metalowego pokr´t∏a, dodanego do zabawki, co stanowi∏o zagro˝enie zad∏awienia si´ dziecka (www.infor.pl/dane, z dnia 27.09.2003).
5. Podsumowanie
Analiza wprowadzonych przez polskiego ustawodawc´ przepisów, przede
wszystkim Rozporzàdzenia Rady Ministrów z dnia 18 wrzeÊnia 2001 r. w sprawie szczegó∏owych warunków dotyczàcych bezpieczeƒstwa zabawek (Dz.U. nr
120, poz. 1278), wraz z póêniejszymi zmianami, pozwala stwierdziç, ˝e sà one
zgodne z wymaganiami zalecanymi przez Uni´ Europejskà, a w szczególnoÊci
z dyrektywà nr 88/378/EEC z dnia 3 maja 1988 r.: Ujednolicenie przepisów
prawnych krajów cz∏onkowskich dotyczàcych bezpieczeƒstwa zabawek, wraz
ze zmianami zawartymi w dyrektywie nr 93/68/EEC z dnia 22 lipca 1993 r.
Zadbano tak˝e o wprowadzenie polskich wersji norm europejskich serii
PN-EN 71, które sà pomocne w opracowywaniu bezpiecznych zabawek i dajà
polskim producentom wyraêne i szczegó∏owe wytyczne, dotyczàce badania
zabawek i ich elementów. Podana w nich metodyka badawcza wyznacza
szczegó∏owy schemat post´powania. Producent ma pewnoÊç, ˝e jego produkt
w przypadku spe∏nienia wy˝ej wspomnianych norm zostanie oznaczony
znakiem „CE”.
Wa˝nà kwestià jest tak˝e potrzeba wprowadzenia do ustawodawstwa definicji, zamieszczonej w normie PN-EN 71-1: Bezpieczeƒstwo zabawek. W∏aÊciwoÊci mechaniczne i fizyczne dotyczàce zabawek dla dzieci poni˝ej 36 miesiàca ˝ycia, która okreÊla „mi´kkie zabawki wypchane o prostej budowie,
przeznaczone do trzymania i przytulania” jako zabawki przeznaczone dla dzieci poni˝ej 36 miesiàca ˝ycia. Wprowadzenie takiej definicji w znacznym stopniu zmniejszy∏oby liczb´ przypadków umieszczania przez producentów na zabawkach ostrze˝eƒ typu: „Nieodpowiednie dla dzieci poni˝ej 36 miesiàca
˝ycia”. Wydaje si´, i˝ zamieszczanie takich ostrze˝eƒ jest próbà unikni´cia odpowiedzialnoÊci za ewentualne wady zabawki, czy te˝ wypadki, jakie mog∏yby zaistnieç podczas jej u˝ywania przez najm∏odszych.
Analiza przypadków pozwala stwierdziç, ˝e zagro˝enie dla polskiego konsumenta stanowià najcz´Êciej produkty wytwarzane poza granicami naszego
kraju. Z tego wzgl´du wydaje si´, ˝e konieczne by∏oby zwrócenie na ten fakt
wi´kszej uwagi i stworzenie lepszej ochrony przed nap∏ywem produktów zagranicznych, w szczególnoÊci tanich produktów z azjatyckich rejonów Êwiata,
które mogà stwarzaç zagro˝enie. Warto te˝ podkreÊliç, ˝e do KSIPN nap∏ywajà informacje zarówno z kraju, jak i z zagranicy. Nasz system jest cz´Êcià Êrodkowoeuropejskiego systemu TRAPEX, tj. systemu wymiany informacji o nie-
Bezpieczeƒstwo zabawek – wybrane sposoby badaƒ...
83
bezpiecznych produktach, obejmujàcego kraje Unii Europejskiej oraz kraje,
które oczekujà na przyj´cie do UE. Pozwala to mieç nadziej´, ˝e wspólne dzia∏ania paƒstw cz∏onkowskich i kandydatów do UE pozwolà w wi´kszym stopniu ograniczyç wyst´powanie na rynku produktów niebezpiecznych, w tym
tak˝e zabawek, stwarzajàcych zagro˝enie dla zdrowia czy ˝ycia potencjalnego
konsumenta.
Literatura
0[1] Dyrektywa nr 88/378/EEC z dnia 3.05.1988 r.: Ujednolicenie przepisów prawnych krajów cz∏onkowskich dotyczàcych bezpieczeƒstwa zabawek.
0[2] Dyrektywa nr 93/68/EEC z dnia 22 lipca 1993 r.: Zmiany do dyrektywy nr 88/378/EEC
z dnia 3.05.1988 r.
0[3] PN-EN 5088:1999. Bezpieczeƒstwo zabawek elektrycznych.
0[4] PN-EN 71-1:2001. Bezpieczeƒstwo zabawek. W∏aÊciwoÊci mechaniczne i fizyczne.
0[5] PN-EN 71-2 + AC:1995. Bezpieczeƒstwo zabawek. PalnoÊç.
0[6] PN-EN 71-3/A1:2001. Bezpieczeƒstwo zabawek. Migracja okreÊlonych pierwiastków
(Zmiana A1).
0[7] PN-EN 71-3:1998. Bezpieczeƒstwo zabawek. Migracja okreÊlonych pierwiastków.
0[8] PN-EN 71-3Ap1:2001. Bezpieczeƒstwo zabawek. Migracja okreÊlonych pierwiastków
(Poprawka do Polskiej Normy).
0[9] PN-EN 71-4:1998. Bezpieczeƒstwo zabawek. Zestawy do wykonywania doÊwiadczeƒ
chemicznych i podobnych.
[10] PN-EN 71-5:1998. Bezpieczeƒstwo zabawek. Zabawki (zestawy chemiczne) nie przeznaczone do wykonywania doÊwiadczeƒ chemicznych.
[11] PN-EN 71-6:1998. Bezpieczeƒstwo zabawek. Znak graficzny ostrzegawczy dotyczàcy
wieku.
[12] Rozporzàdzenie Rady Ministrów z dnia 28 grudnia 2000 r. w sprawie krajowego systemu informowania o produktach niebezpiecznych, Dz.U. nr 4, poz. 28.
[13] Rozporzàdzenie Rady Ministrów z dnia 18 wrzeÊnia 2001 r. w sprawie szczegó∏owych
warunków dotyczàcych bezpieczeƒstwa zabawek, Dz.U. nr 120, poz. 1278.
[14] Ustawa z dnia 18 stycznia 2000 r. o ogólnym bezpieczeƒstwie produktów, Dz.U. nr 15,
poz. 179.
[15] W´grzyn J., Wprowadzanie towarów na rynek UE. Nowe podejÊcie, Prawo Gospodarcze Unii Europejskiej, Instytut Nauk Politycznych i Stosunków Mi´dzynarodowych,
Uniwersytet Jagielloƒski, Kraków 2001.
Safety of Toys – Selected Testing Methods and the Analysis of Cases
of Introducing Dangerous Toys into Commercial Traffic
In the paper selected methods for testing the safety of toys are characterized. Basing on
the New Approach Directive on the unification of legal regulations of the member states as
regards the safety of toys, 88/378/EEC, amended 93/68/EEC, general principles and
detailed requirements regarding individual groups of toys are discussed. Attention is
brought to the adjustment of the Polish legislation to the above directive. Selected testing
methods being in accordance with Polish standards, which are an extension of European
84
Pawe∏ Turek
standards, are characterized. The importance of complying with them is emphasized; they
are useful when designing safe toys and they provide Polish manufacturers with clear
instructions and detailed guidelines concerning the testing of toys and their elements. An
analysis of cases of dangerous toys is made, the examples having been taken from the
Dangerous Products Register.