651/6/B/2015 POSTANOWIENIE z dnia 29 maja 2015 r. Sygn. akt Ts

651/6/B/2015
POSTANOWIENIE
z dnia 29 maja 2015 r.
Sygn. akt Ts 352/14
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Andrzej Rzepliński,
po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej W.B. w sprawie
zgodności:
art. 607f ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego
(Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.) w zw. z art. 63 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca
1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553, ze zm.) z art. 2, art. 32 ust. 1
i art. 41 ust. 1 w zw. z art. 31 ust. 1 i 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
p o s t a n a w i a:
odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
UZASADNIENIE
1. W skardze konstytucyjnej sporządzonej przez pełnomocnika i wniesionej do
Trybunału Konstytucyjnego 16 grudnia 2014 r. (data nadania) W.B. (dalej: skarżący)
zakwestionował zgodność art. 607f ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania
karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.; dalej: k.p.k.) w zw. z art. 63 § 1 ustawy z dnia 6
czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553, ze zm.; dalej: k.k.) z art. 2, art. 41
ust. 1 w zw. z art. 31 ust. 1 i 3 i art. 32 ust. 1 Konstytucji.
2. Skarga konstytucyjna została wniesiona w związku z następującą sprawą.
Wyrokiem z 11 lipca 2005 r. (sygn. akt II K 59/05) Sąd Rejonowy w Brodnicy uznał
skarżącego za winnego popełnienia czynu określonego w art. 286 § 2 k.k. i skazał go na karę
1 roku pozbawienia wolności, której wykonanie następnie warunkowo zawiesił na okres
próby wynoszący 3 lata. Rozpoznający środek odwoławczy Sąd Okręgowy w Toruniu
wyrokiem z 12 stycznia 2006 r. (sygn. akt IX Ka 765/05) utrzymał zaskarżony wyrok w
mocy.
2.1. Postanowieniem z 30 stycznia 2007 r. (sygn. akt II Ko 542/06) Sąd Rejonowy w
Brodnicy zarządził wykonanie kary pozbawienia wolności orzeczonej wyrokiem z 11 lipca
2005 r. Skarżący od połowy 2006 r. przebywał na stałe w Wielkiej Brytanii, w związku z
powyższym Sąd Okręgowy w Toruniu 25 lutego 2009 r. wydał postanowienie (sygn. akt II
Kop 79/08), w którym zarządził wydanie Europejskiego Nakazu Aresztowania (dalej: ENA)
wobec skarżącego. Skarżący 18 czerwca 2013 r. dobrowolnie zgłosił się w sądzie brytyjskim i
oddał w ręce policji. Sąd Pokoju w Westminster, w ramach procedury związanej z
wykonaniem ENA, zastosował wobec skarżącego dozór elektroniczny, polegający na
obowiązku przebywania w miejscu zamieszkania w godzinach od 22.00 do 6.00, poręczenie
majątkowe i zakaz opuszczania kraju połączony z zatrzymaniem dokumentów
uprawniających do przekroczenia granicy.
2.2. Obrońca skarżącego 12 września 2013 r. wystąpił do Sądu Okręgowego w
Elblągu z wnioskiem o dokonanie zaliczenia okresu rzeczywistego pozbawienia wolności w
związku ze środkiem stosowanym w Wielkiej Brytanii wraz z wnioskiem o warunkowe
przedterminowe zwolnienie z odbycia reszty kary pozbawienia wolności. Sąd Okręgowy w
Elblągu postanowieniem z 2 października 2013 r. (sygn. akt III Kow 2537/13/wz) stwierdził
swoją niewłaściwość i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu w Toruniu. Sąd Okręgowy w
Toruniu umorzył postępowanie w sprawie warunkowego udzielenia przedterminowego
zwolnienia, stwierdziwszy, że wniosek złożony przez obrońcę jest przedwczesny
(postanowienie z 23 listopada 2013 r., sygn. akt III Kow 1820/13/wz). Zdaniem sądu w
sprawie nie zostało jeszcze wydane orzeczenie, które mogłoby stanowić podstawę zaliczenia
okresu rzeczywistego pozbawienia wolności na poczet orzeczonej kary. Postanowienie Sądu
Apelacyjnego w Gdańsku z 27 stycznia 2014 r. (sygn. akt II AKzw 35/14) utrzymało to
orzeczenie w mocy.
2.3. W związku z powyższym obrońca skarżącego 20 lutego 2014 r. wystąpił do Sądu
Rejonowego w Brodnicy z wnioskiem o zaliczenie okresu stosowania dozoru elektronicznego
jako okresu faktycznego pozbawienia wolności, na poczet kary pozbawienia wolności
orzeczonej wyrokiem Sądu Rejonowego w Brodnicy z 11 lipca 2005 r. W uzasadnieniu
wskazał, że dozór elektroniczny stosowany w Wielkiej Brytanii odpowiada jednemu ze
sposobów wykonywania kary pozbawienia wolności w Polsce, gdy wymiar kary nie
przekracza jednego roku. Sąd Rejonowy w Brodnicy nie uwzględnił wniosku o zaliczenie
okresu stosowania dozoru elektronicznego jako faktycznego pozbawienia wolności na poczet
orzeczonej kary pozbawienia wolności (postanowienie z 3 lipca 2014 r., sygn. akt II K 59/05).
Sąd Okręgowy w Toruniu postanowieniem z 9 września 2014 r. (sygn. akt IX Kz 358/14) nie
uwzględnił zażalenia złożonego na to postanowienie i utrzymał zaskarżone orzeczenie w
mocy.
3. Zdaniem skarżącego „przyjęta wykładnia wynikająca z powszechnej, trwałej i
ugruntowanej praktyki orzeczniczej doprowadziła do ukształtowania normy prawnej”,
zgodnie z którą nie jest możliwe zaliczenie na poczet kary pozbawienia wolności okresu, w
którym w państwie wykonania ENA w związku z przekazaniem stosowany był środek
zapobiegawczy związany z poddaniem pod dozór elektroniczny. W ocenie skarżącego
niezastosowanie art. 63 § 1 k.k. oraz uznanie, że nie doszło do pozbawienia wolności
skarżącego, doprowadziło do naruszenia wolności określonej w art. 41 ust. 1 Konstytucji,
która wynika z art. 31 ust. 1 Konstytucji, co stanowi nieproporcjonalną ingerencję w tę
wolność (art. 31 ust. 3 Konstytucji). Skarżący wyraził także swoje wątpliwości co do
prawidłowości implementacji decyzji ramowej Rady 2002/584/WSiSW z 13 czerwca 2002 r.
w sprawie europejskiego nakazu aresztowania i procedury wydawania osób między
Państwami Członkowskimi (Dz. Urz. WE L 190 z 18.07.2002). W jego ocenie regulacja
ustawowa mająca na celu implementację powyższej decyzji ramowej nie ma charakteru
pełnego i nie uwzględnia obowiązku proeuropejskiej interpretacji wewnętrznych przepisów
prawa. Wobec powyższego – jak twierdzi skarżący – uzasadniony jest zarzut pominięcia
ustawodawczego, które polega na braku precyzyjnego określenia podstaw zaliczenia na
poczet podlegającej wykonaniu kary środków zapobiegawczych stosowanych w związku z
przekazaniem na podstawie ENA. Dodatkowo skarżący podnosi, że powyższa sytuacja
prowadzi do podwójnego karania go za ten sam czyn. Na koniec skarżący zwraca uwagę, że
w okolicznościach jego sprawy ujawnił się problem nierównego traktowania osób – obywateli
Unii Europejskiej – wobec których w Wielkiej Brytanii zastosowano dozór elektroniczny.
Zdaniem skarżącego zasada równości wobec prawa powinna być postrzegana przez „pryzmat
2
pierwotnych źródeł prawa Unii Europejskiej”. W przeciwnym wypadku dochodzi do
nierównego traktowania obywateli Unii Europejskiej.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
1. W myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa
zostały naruszone, może wnieść skargę konstytucyjną w sprawie zgodności z Konstytucją
ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie których sąd lub organ administracji
publicznej orzekł ostatecznie o wolnościach lub prawach albo o obowiązkach skarżącego
określonych w Konstytucji. Zasady korzystania z tego środka prawnego precyzuje ustawa z
dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej:
ustawa o TK).
Zgodnie z art. 36 ust. 1 w zw. z art. 49 ustawy o TK skarga konstytucyjna podlega
wstępnemu rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym, podczas którego Trybunał Konstytucyjny
bada, czy skarga odpowiada wymaganiom określonym w prawie. Procedura ta umożliwia, już
w początkowej fazie postępowania, wyeliminowanie spraw, które nie mogą być przedmiotem
merytorycznego rozpoznania przez Trybunał Konstytucyjny.
2. Skarga konstytucyjna, o której mowa w art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz ustawie o
TK, jest skargą na przepis prawa, nie zaś środkiem służącym zakwestionowaniu jego
stosowania. W świetle powyższego przepisu Konstytucji, a także unormowań ustawowych,
które precyzują zasady, na jakich dopuszczalne jest korzystanie z tego środka ochrony praw,
należy stwierdzić, że jedynym dopuszczalnym przedmiotem skargi jest przepis prawny
wykazujący podwójną kwalifikację. Po pierwsze, przedmiotem skargi musi być akt
stanowienia prawa – w postaci przepisu ustawy lub innego aktu normatywnego. Prawodawca
polski w żadnym bowiem wypadku nie zezwolił na kwestionowanie za pomocą skargi
wyłącznie jednostkowych aktów stosowania przepisów, nawet w sytuacji, gdy akty te w
sposób niebudzący wątpliwości prowadzą do naruszenia konstytucyjnych wolności lub praw
skarżącego. Po drugie, jak podkreślał w swoich orzeczeniach Trybunał Konstytucyjny, skarga
musi pozostawać środkiem kwestionowania przepisów prawnych („skarga na przepis”), nie
zaś sfery ich stosowania. Aby więc skarga konstytucyjna mogła doprowadzić do orzeczenia o
niekonstytucyjności, Trybunał winien najpierw ustalić, że miała ona swoje źródło w samym
przepisie, nie zaś w akcie jego stosowania w sprawie skarżącego.
3. Trybunał stwierdza, że analizowana skarga jest niedopuszczalna w rozumieniu art.
39 ust. 1 ustawy o TK, ponieważ postawione w niej zarzuty dotyczą stosowania prawa.
Skarżący jako ostateczne orzeczenie o swoich wolnościach wskazuje postanowienie Sądu
Okręgowego w Toruniu z 9 września 2014 r., którym sąd ten utrzymał w mocy postanowienie
Sądu Rejonowego w Brodnicy z 3 lipca 2014 r. o nieuwzględnieniu wniosku obrońcy o
zaliczeniu okresu wykonywania dozoru elektronicznego zastosowanego przez sąd brytyjski na
poczet orzeczonej kary pozbawienia wolności orzeczonej w Polsce (wyrok Sądu Rejonowego
w Brodnicy z 11 lipca 2005 r.). Jak twierdzi skarżący, na gruncie art. 607f k.p.k. wykształciła
się powszechna i trwała praktyka orzecznicza, która wyłącza możliwość zaliczenia okresu
stosowania środka zapobiegawczego w postaci dozoru elektronicznego wykonywanego w
państwie wykonania ENA na poczet pozbawienia wolności orzeczonego w Polsce. Skarżący
podkreśla, że taką możliwość wyklucza także przyjęta w orzecznictwie wykładnia art. 63 § 1
k.k.
3
4. Trybunał wskazuje, że art. 607f k.p.k. w żaden sposób nie wyklucza możliwości
zaliczenia okresu wykonywania środka zapobiegawczego w postaci dozoru elektronicznego
zastosowanego w innym państwie w związku z przekazaniem w ramach ENA na poczet kary
pozbawienia wolności orzeczonej w Polsce. Przepis ten uzależnia decyzję organu
procesowego od oceny, czy warunki związane z wykonywaniem danego środka na terenie
innego państwa członkowskiego pozwalają na uznanie, że doszło do realnego, rzeczywistego
pozbawienia wolności (zob. np. S. Steinborn, Kodeks postępowania karnego. Komentarz, red.
L. Paprzycki, Warszawa 2013, s. 848). Skarżący kwestionuje natomiast ustalenie Sądu
Rejonowego w Brodnicy, podtrzymane następnie przez Sąd Okręgowy w Toruniu, zgodnie z
którym w analizowanej sprawie nie doszło do „faktycznego” pozbawienia wolności. Sądy te
przyjęły, że obowiązek nałożony na skarżącego w ramach dozoru elektronicznego, polegający
na przebywaniu pod wskazanym adresem w godzinach od 22:00 do 6:00 nie stanowi
„faktycznego pozbawienia wolności”, o którym w mowa w art. 607f k.p.k.
Przyjęta przez Sąd Okręgowy w Toruniu wykładnia powyższego przepisu nie
przesądza o tym, że w przypadku innej konfiguracji obowiązków nałożonych w ramach
dozoru elektronicznego nie mogłoby dojść do zakwalifikowania ich jako „faktycznego
pozbawienia wolności”. Przyjęta praktyka orzecznicza w zakresie stosowania art. 607f k.p.k.
również nie pozwala przyjąć, że przepis ten wyłącza możliwość zaliczenia okresu stosowania
dozoru elektronicznego wykonywanego w innym państwie UE na poczet pozbawienia
wolności orzeczonego w Polsce.
Jak wskazuje skarżący, sądy „zazwyczaj” odmawiają takiego zaliczenia, „zazwyczaj”
również odwołując się do postanowienia Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 28 listopada 2013
r. (sygn. akt II AKz 422/13, LEX nr 14000325). Skarżący sam podważa zatem swoje
twierdzenia o istnieniu trwałej, utrwalonej praktyki. Trybunał Konstytucyjny dodatkowo
zaznacza, że zgodnie z przywołanym orzeczeniem Sądu Apelacyjnego w Krakowie, w którym
wykluczono możliwość zaliczenia okresu stosowania dozoru elektronicznego na poczet
pozbawienia wolności, oskarżony miał obowiązek przebywania pod wskazanym adresem
jedynie w wymiarze pięciu godzin na dobę. W ocenie Trybunału wyciąganie zbyt daleko
idących wniosków w zakresie możliwości zaliczania okresu „faktycznego pozbawienia
wolności” na poczet orzeczonej kary pozbawienia wolności jedynie na podstawie wybranych
orzeczeń sądów powszechnych jest nieuprawnione. W związku z powyższym Trybunał
stwierdza, że skarżący żąda w istocie zbadania prawidłowości zastosowania art. 607f k.p.k. w
zw. z art. 63 § 1 k.k. przez Sąd Okręgowy w Toruniu. Tak określony przedmiot skargi jest
wadliwy, gdyż czyni wniesiony środek ochrony skargą na stosowanie prawa, co w świetle art.
79 ust. 1 Konstytucji jest niedopuszczalne.
5. Zgodnie z art. 607f k.p.k. „na poczet orzeczonej lub wykonywanej kary
pozbawienia wolności zalicza się okres faktycznego pozbawienia wolności w państwie
wykonania nakazu w związku z przekazaniem”. Trybunał raz jeszcze podkreśla, że art. 607f
k.p.k. w żaden sposób nie wyklucza możliwości zaliczenia okresu wykonywania środka
zapobiegawczego w postaci dozoru elektronicznego zastosowanego w innym państwie w
związku z przekazaniem w ramach ENA na poczet kary pozbawienia wolności orzeczonej w
Polsce. Przepis ten przyznaje jedynie kompetencję organom procesowym do dokonania
oceny, czy na skutek zastosowania określonych środków doszło do faktycznego pozbawienia
wolności. W związku z powyższym Trybunał stwierdza oczywistą bezzasadność zarzutu
naruszenia art. 41 ust. 1 w zw. z art. 31 ust. 1 i 3 Konstytucji przez zakwestionowane przepisy
art. 607f k.p.k. w zw. z art. 63 § 1 k.k.
4
6. W odniesieniu do zarzutu naruszenia art. 2 oraz art. 32 ust. 1 Konstytucji przez
zakwestionowane przepisy Trybunał Konstytucyjny po raz kolejny przypomina, że zgodnie z
utrwalonym orzecznictwem ani art. 2, ani art. 32 ust. 1 Konstytucji nie mogą stanowić
samodzielnego wzorca kontroli w postępowaniu inicjowanym wniesieniem skargi
konstytucyjnej (zob. np. postanowienia TK z 24 października 2001 r., SK 10/01, OTK ZU nr
7/2001, poz. 225 oraz 20 lutego 2008 r., SK 27/07, OTK ZU nr 1/A/2008, poz. 22 oraz
wyroki TK z 13 stycznia 2004 r., SK 10/03, OTK ZU nr 1/A/2004, poz. 2; 23 listopada 1998
r., SK 7/98, OTK ZU nr 7/1998, poz. 114 oraz 10 lipca 2000 r., SK 21/99, OTK ZU nr
5/2000, poz. 144). Artykuł 2 oraz art. 32 ust. 1 Konstytucji mogą być zatem wskazane jako
wzorce kontroli w postępowaniu skargowym tylko wówczas, gdy zostaną odniesione do treści
innych norm konstytucyjnych chroniących poszczególne wolności i prawa naruszone
kwestionowaną w skardze konstytucyjnej regulacją (zob. np. postanowienie TK z 3 marca
2002 r., Ts 108/01, OTK ZU nr 2/B/2002, poz. 138 i tam cytowane orzecznictwo).
W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny – na podstawie art. 49 w zw. z art. 36
ust. 3 w zw. z art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK – odmówił nadania skardze konstytucyjnej
dalszego biegu.
5