Zmęczenie (uczucie wyczerpania) a nowotwór

Tiredness (fatigue) and cancer:
Polish
Zmęczenie (uczucie wyczerpania) a nowotwór
Niniejsza broszura zawiera informacje na temat zmęczenia. Uczucie bardzo
dużego zmęczenia jest inaczej nazywane uczuciem wyczerpania. Może być
spowodowane samą chorobą nowotworową lub metodami leczenia
onkologicznego.
Mamy nadzieję, że niniejsza broszura zawiera wszystkie niezbędne
informacje. Jeśli jednak pojawią się jakiekolwiek pytania, dodatkowe
informacje można uzyskać od lekarza lub pielęgniarki w szpitalu, w którym
odbywa się leczenie. Podkreślone słowa zostały wyjaśnione w słowniczku na
końcu tej broszury.
Można zadzwonić do organizacji Macmillan Cancer Support pod numer 0808
808 00 00, od poniedziałku do piątku, w godzinach od 9.00 do 20.00. Możemy
zapewnić pośrednictwo tłumacza, dlatego można skontaktować się z nami w
języku polskim. Po uzyskaniu połączenia telefonicznego wystarczy powiedzieć
„język polski” po angielsku („Polish”). Nasi specjaliści w zakresie chorób
onkologicznych odpowiedzą na pytania medyczne i porozmawiają o
odczuciach pacjenta.
Więcej informacji na temat chorób nowotworowych w języku polskim znajduje
się na stronie: macmillan.org.uk/translations.
Niniejsza broszura zawiera informacje na następujące
tematy:
•
•
•
•
•
•
•
•
Czym jest zmęczenie?
Co powoduje zmęczenie?
Sposoby radzenia sobie ze zmęczeniem
Sposoby radzenia sobie ze zmęczeniem w domu
Sposoby radzenia sobie ze zmęczeniem w pracy
Opieka nad osobą odczuwającą zmęczenie
Gdzie znaleźć pomoc?
Więcej informacji w języku polskim
Strona 1 z 15 Broszura Macmillan 2015: Zmęczenie (uczucie wyczerpania) a nowotwór
Czym jest zmęczenie?
Zmęczenie, inaczej uczucie wyczerpania, to stan, w którym osoba czuje się
bardzo zmęczona przez większość czasu lub przez cały czas. To powszechny
problem wśród osób chorych na raka.
Zmęczenie powodowane przez chorobę nowotworową różni się od
zmęczenia, którego doświadcza osoba zdrowa. Osoby chore na nowotwór
mogą męczyć się szybciej po wykonaniu różnych czynności, a odpoczynek i
sen nie eliminują uczucia zmęczenia.
Zmęczenie może wpływać na wszystkie aspekty życia. U niektórych osób
zmęczenie jest łagodne i nie ma zbyt dużego wpływu na ich codzienne życie.
U innych może mieć większy wpływ na funkcjonowanie.
Niektóre powszechne skutki zmęczenia to:
• Trudności przy wykonywaniu codziennych czynności, takich jak branie
prysznica czy gotowanie
• Brak energii i poczucie, że mogłoby się spędzić cały dzień w łóżku
• Brak sił
• Problemy z koncentracją, myśleniem, mówieniem i podejmowaniem
decyzji
• Zapominanie
• Duszności/brak tchu po lekkim wysiłku
• Zawroty głowy
• Problemy ze snem
• Utrata popędu seksualnego
• Bycie bardziej emocjonalnym niż zazwyczaj.
Odczuwanie zmęczenia przez większość czasu może być frustrujące i
przytłaczające. Ważne jest, aby opowiedzieć lekarzom i pielęgniarkom o
swoich odczuciach. Istnieją sposoby na złagodzenie tych dolegliwości. Są też
rzeczy, które można zrobić samemu, aby sobie pomóc, na przykład
pozostanie w miarę możliwości aktywnym. Z badań wynika, że zachowanie
aktywności fizycznej jest jednym z najlepszych sposobów na poradzenie sobie
ze zmęczeniem.
Co powoduje zmęczenie?
Powodem zmęczenia może być:
•
•
•
•
•
sama choroba nowotworowa
leczenie onkologiczne
inne problemy fizyczne spowodowane przez nowotwór
skutki emocjonalne choroby nowotworowej
dojazdy do szpitala.
Wiek i inne problemy zdrowotne również mogą przynieść taki skutek.
Strona 2 z 15 Broszura Macmillan 2015: Zmęczenie (uczucie wyczerpania) a nowotwór
Leczenie onkologiczne
Jeśli zmęczenie jest spowodowane leczeniem onkologicznym, zazwyczaj
ustępuje po zakończeniu leczenia. Czasami może jednak utrzymywać się
przez miesiące, a nawet lata.
• Operacja chirurgiczna – zmęczenie po operacji jest zazwyczaj
tymczasowe, jednak zależy to od rodzaju operacji.
• Chemioterapia i radioterapia – zmęczenie ustępuje zazwyczaj po 6-12
miesiącach po zakończeniu leczenia, ale czasami utrzymuje się dłużej.
• Terapia hormonalna i terapia celowana – niektóre z tych terapii mogą
powodować zmęczenie podczas ich stosowania.
Posiadamy więcej informacji w języku polskim na temat operacji
chirurgicznych, chemioterapii, radioterapii i działań niepożądanych leczenia
onkologicznego. Prosimy wejść na stronę: macmillan.org.uk/translations lub
zadzwonić pod numer: 0808 808 00 00.
Anemia
Anemia jest spowodowana niedoborem hemoglobiny (Hb) we krwi.
Hemoglobina jest obecna w czerwonych krwinkach i przenosi tlen w
organizmie, co daje nam energię. W przypadku anemii możliwe jest
odczuwanie zmęczenia, duszności i zawrotów głowy.
Anemia może być wywołana chemioterapią lub radioterapią. Lekarz wykona
odpowiednie badania, aby sprawdzić, czy pacjent ma anemię. Jeśli okaże się,
że tak, konieczne może być wdrożenie leczenia, aby pacjent poczuł się lepiej.
Problemy żywieniowe
Jeśli je się mniej niż zazwyczaj, może to spowodować spadek energii i
uczucie zmęczenia. Ważne jest, aby poinformować lekarza lub pielęgniarkę o
swoich problemach żywieniowych.
Jeśli pacjent odczuwa zbyt silne nudności, aby jeść, należy powiedzieć o tym
lekarzowi. Przepisze on leki, które pomogą.
W przypadku zmniejszonego apetytu lub innych problemów żywieniowych
należy umówić się na konsultację u dietetyka w szpitalu. Udzieli on porady na
temat tego, co najlepiej jeść.
Pomocne może być przygotowywanie posiłków przez inne osoby. Można
również kupić gotowe posiłki lub zamówić je z dostawą do domu w firmie
cateringowej.
Posiadamy więcej informacji w języku polskim na temat problemów
żywieniowych. Prosimy wejść na stronę: macmillan.org.uk/translations lub
zadzwonić pod numer: 0808 808 00 00.
Strona 3 z 15 Broszura Macmillan 2015: Zmęczenie (uczucie wyczerpania) a nowotwór
Ból
Jeśli występują dolegliwości bólowe, może to powodować zmęczenie.
Pomogą środki przeciwbólowe oraz inne metody leczenia bólu. Zmniejszenie
bólu spowoduje również zmniejszenie zmęczenia.
Inne problemy fizyczne spowodowane chorobą nowotworową
Zmęczenie może być także spowodowane innymi problemami związanymi z
nowotworem, na przykład dusznościami, zatrzymywaniem płynów w
organizmie czy infekcjami. Wyleczenie tych problemów często wpływa także
na zmniejszenie uczucia zmęczenia. W przypadku wystąpienia innych
objawów należy powiedzieć o nich lekarzowi lub pielęgniarce.
Inne problemy zdrowotne
Cukrzyca, problemy z sercem lub tarczycą również mogą powodować
nasilenie uczucia zmęczenia. Czasami zmęczenie wywołane jest także lekami
przyjmowanymi na inne schorzenia.
Skutki emocjonalne choroby nowotworowej
Niepokój, depresja, stres i problemy ze snem mogą być przyczynami
zmęczenia. Pomóc może rozmowa o swoich odczuciach z
partnerem/partnerką, członkiem rodziny lub bliskim przyjacielem. Można też
porozmawiać z lekarzem pierwszego kontaktu. Wyda on skierowanie do
psychologa w celu uzyskania wsparcia emocjonalnego i w razie potrzeby
przepisze odpowiednie leki.
Sposoby radzenia sobie ze zmęczeniem
Niniejsza sekcja dotyczy różnych rzeczy, jakie można zrobić dla siebie, aby
poradzić sobie ze zmęczeniem. Niektóre z nich pomogą zmniejszyć uczucie
zmęczenia. Inne pomogą lepiej sobie z nim radzić.
Dieta
Prawidłowe odżywianie pomoże podnieść poziom energii. Można poprosić
lekarza o wydanie skierowania do dietetyka w celu uzyskania porady.
Warto wykorzystać okazję i jeść do syta, gdy apetyt dopisuje. Zawsze należy
pić dużo płynów.
Warto też prowadzić dziennik odżywiania, w którym zapisuje się spożyte
danego dnia posiłki i ich pory. Dzięki temu można sprawdzić, czy po
konkretnych pokarmach poziom energii jest wyższy.
Posiadamy więcej informacji w języku polskim na temat zdrowego odżywiania.
Prosimy wejść na stronę: macmillan.org.uk/translations lub zadzwonić pod
numer: 0808 808 00 00.
Strona 4 z 15 Broszura Macmillan 2015: Zmęczenie (uczucie wyczerpania) a nowotwór
Ćwiczenia i aktywność fizyczna
Łagodna aktywność fizyczna pomoże zmniejszyć zmęczenie. Nawet
spacerowanie po domu może pomóc. Dla niektórych osób korzystne mogą
być ćwiczenia takie jak joga, qigong i tai chi.
Nie należy ćwiczyć przy złym samopoczuciu, dusznościach lub gdy odczuwa
się ból. O złym samopoczuciu należy poinformować lekarza.
Przed podjęciem jakiejkolwiek aktywności fizycznej lub zwiększeniem
intensywności ćwiczeń ważne jest, aby zasięgnąć porady pracownika służby
zdrowia. Onkolog lub lekarz pierwszego kontaktu może skierować pacjenta do
fizjoterapeuty. Może on pomóc zbudować kondycję fizyczną.
Sen
Jeśli występuje uczucie zmęczenia, dobra jakość snu w nocy jest bardzo
ważna. Może zminimalizować potrzebę snu w ciągu dnia. Oto kilka porad:
• Wstawać i chodzić spać codziennie o tej samej porze. Starać się nie
spać rano dłużej niż potrzeba.
• Zachowanie aktywności i regularne wykonywanie ćwiczeń może pomóc
w podniesieniu jakości snu.
• Zadbać o to, żeby sypialnia była relaksującym miejscem. Powinna
panować w niej ciemność, cisza i odpowiednia temperatura. Pomocne
mogą okazać się zatyczki do uszu.
• Przed spaniem warto wypić ciepły napój mleczny. Unikać herbaty i
kawy zawierającej kofeinę. Ograniczyć ilość alkoholu spożywanego
wieczorem.
• Przed spaniem wykonywać relaksujące czynności. Warto wziąć ciepłą
kąpiel lub prysznic, poczytać, posłuchać relaksującej muzyki lub
audiobooka. Można również wypróbować techniki relaksacyjne (patrz
poniżej).
• Jeśli nie można zasnąć, warto pooglądać telewizję, poczytać lub
posłuchać audiobooka.
• Jeśli zmartwienia nie pozwalają w nocy spać, warto je zapisać.
• Sterydy mogą powodować problemy ze snem. Jeśli przyjmuje się leki
sterydowe (steroidy), warto zapytać lekarza, czy można je brać o
wcześniejszej porze.
Relaksacja
Stres pozbawia energii i wzmaga uczucie zmęczenia. Należy znaleźć czas na
relaks. Można:
• porozmawiać z kimś o swoich zmartwieniach
• stosować technikę relaksacyjną przez 5 do 15 minut każdego dnia –
lekarz lub pielęgniarka pomoże znaleźć najlepszą technikę dla pacjenta
• wypróbować terapię uzupełniającą (patrz poniżej).
Strona 5 z 15 Broszura Macmillan 2015: Zmęczenie (uczucie wyczerpania) a nowotwór
Terapie uzupełniające
Istnieją też inne terapie, które mogą pomóc poradzić sobie ze zmęczeniem.
Są to między innymi:
•
•
•
•
•
•
medytacja
akupunktura
refleksologia
aromaterapia
masaż
muzykoterapia.
Są one odpłatne, ale czasami można z nich skorzystać w ramach państwowej
służby zdrowia NHS. Warto zapytać o to lekarza pierwszego kontaktu lub
pielęgniarkę, jeśli pacjent jest zainteresowany którąś z tych terapii. Ważne
jest, żeby była ona bezpieczna dla pacjenta i prowadzona przez terapeutę z
odpowiednimi kwalifikacjami. Wykwalifikowanego terapeutę w swojej okolicy
można znaleźć na stronie internetowej Brytyjskiego Stowarzyszenia
Medycyny Komplementarnej (ang. British Complementary Medicine
Association, bcma.co.uk). Można też skontaktować się ze stowarzyszeniem,
pisząc na adres: [email protected] lub dzwoniąc pod numer: 0845 345
5977.
Pomoc psychologiczna
Czasami radzenie sobie ze zmęczeniem może być trudne. Zmęczenie może
prowadzić do odczuwania niepokoju i stanów depresyjnych. Jeśli pacjentowi
trudno jest porozmawiać z bliskimi o swoich emocjach lub jeśli to nie pomaga,
być może przyda się pomoc psychologa. Psychologowie są odpowiednio
przygotowani, aby pomóc pacjentom wyrazić ich odczucia i znaleźć sposoby,
aby sobie z nimi poradzić.
Onkolog lub lekarz pierwszego kontaktu może skierować pacjenta do
psychologa. Nie zawsze pomoc psychologiczna jest dostępna w ramach
państwowej służby zdrowia NHS, dlatego porada może być odpłatna.
Grupy wsparcia
Niektórym osobom pomaga rozmowa z innymi osobami, które odczuwają
zmęczenie. W większości regionów w Wielkiej Brytanii działają grupy
wsparcia. Czasami są prowadzone przez pracownika służby zdrowia. Inni
członkowie grupy wsparcia mogą być w podobnej sytuacji, co pacjent.
Aby dowiedzieć się więcej o grupach wsparcia działających w danej okolicy,
prosimy zadzwonić na linię wsparcia organizacji Macmillan pod numer: 0808
808 00 00. Możemy dowiedzieć się, czy w danej okolicy działa grupa wsparcia
prowadzona w języku, którym mówi pacjent. Można również odwiedzić naszą
stronę internetową pod adresem: macmillan.org.uk/supportgroups.
Strona 6 z 15 Broszura Macmillan 2015: Zmęczenie (uczucie wyczerpania) a nowotwór
Wsparcie duchowe
Niektóre osoby w trudnych sytuacjach znajdują oparcie w religii. Rozmowa z
kapelanem, kapłanem, księdzem, rabinem lub innym przywódcą religijnym
może być pomocna. Osoby te przywykły do pomagania innym ludziom w
trudnych chwilach, nawet jeśli nie mają oni konkretnego wyznania.
Wizyty w szpitalu
Warto przygotować się do kolejnej wizyty w szpitalu i zapisać wszystkie
pytania dotyczące zmęczenia, na jakie chce się uzyskać odpowiedzi.
Jeśli rozmawianie lub rozumienie języka angielskiego sprawia problemy,
przed wizytą można poprosić o pośrednictwo tłumacza. Jeśli podczas wizyty
powstały jakieś niejasności, trzeba poprosić lekarza lub pielęgniarkę o
ponowne wyjaśnienie danej kwestii.
Ważne jest, aby opisać uczucie zmęczenia zespołowi opieki medycznej. Być
może trzeba będzie wyjaśnić, w jaki sposób zmęczenie wpływa na życie
pacjenta. Lekarz postara się ustalić wszystkie przyczyny zmęczenia, które
można wyleczyć.
Być może pomocne będą następujące pytania:
•
•
•
•
•
Co może powodować moje zmęczenie?
Jakie metody leczenia mogą pomóc?
W jaki sposób mogę poradzić sobie ze zmęczeniem?
Jaka pomoc jest dostępna?
Co mogę zrobić, aby zmniejszyć uczucie zmęczenia?
Warto zabrać ze sobą na wizytę krewnego lub przyjaciela, aby zapamiętać
informacje przekazane przez zespół opieki medycznej. Osoba towarzysząca
może również zapisać to, co należy zapamiętać.
Farmakoterapie stosowane przy zmęczeniu
Nie ma żadnych oficjalnych farmakoterapii stosowanych, aby zapobiec lub
złagodzić uczucie zmęczenia. Jednakże leki sterydowe (steroidy) takie jak
deksametazon, czasami pomagają. Lekarz onkolog powie pacjentowi, czy w
jego sytuacji pomocne będzie ich zastosowanie.
Sposoby radzenia sobie ze zmęczeniem w domu
Jeśli pacjent odczuwa zmęczenie, ważne jest, aby planować z odpowiednim
wyprzedzeniem. Dzięki temu będzie on mógł nadal wykonywać większość
rzeczy, na których najbardziej mu zależy.
• Prowadzenie dziennika pomoże prześledzić, kiedy samopoczucie jest
najlepsze, a kiedy odczuwa się największe zmęczenie.
• Warto planować większe zadania na czas, gdy zmęczenie
prawdopodobnie będzie mniejsze.
Strona 7 z 15 Broszura Macmillan 2015: Zmęczenie (uczucie wyczerpania) a nowotwór
• Po okresie zwiększonej aktywności należy zaplanować wystarczającą ilość
czasu na odpoczynek.
• Należy dbać o swoje potrzeby i wystarczająco odpoczywać, nawet jeśli
pacjent musi troszczyć się nie tylko o siebie.
• Nie należy jednak odpoczywać jednorazowo zbyt długo, ponieważ mięśnie
osłabiają się, co może nasilić uczucie zmęczenia. Ważne jest również, aby
sen w ciągu dnia nie sprawiał, że mniej śpi się w nocy.
Jeśli pacjent czuje, że męczy się, wykonując zbyt wiele czynności, nie wywoła
to pogorszenia choroby nowotworowej, ale należy później odpowiednio
wypocząć.
Jeśli w pobliżu mieszkają przyjaciele lub krewni, warto poprosić ich o pomoc.
Czasami może być trudno prosić kogoś o pomoc, ale przyjaciele, krewni czy
sąsiedzi często z chęcią pomogą przy wykonywaniu codziennych czynności.
Jeśli pacjent nie radzi sobie ze zmęczeniem, należy poinformować o tym
lekarza onkologa, pielęgniarkę lub lekarza pierwszego kontaktu.
Poniżej przedstawiamy kilka porad na temat radzenia sobie ze zmęczeniem w
domu.
Sposoby radzenia sobie z codziennymi czynnościami
• Rozplanować zadania na cały tydzień.
• Codziennie robić po trochu, a nie dużo naraz.
• Przy wykonywaniu domowych obowiązków przyjmować pozycję
siedzącą zamiast stojącej.
• Unikać wyciągania się i schylania podczas sprzątania. Używanie
mopów i szczotek z długimi trzonkami może pomóc.
• Poprosić kogoś o wyniesienie śmieci.
• Jeśli ma się ogród, poprosić, aby ktoś się nim zajmował.
Zakupy
Jeśli jest osoba, która mogłaby zrobić zakupy, będzie to pomocne. Jeśli nie,
poniższe sugestie mogą pomóc:
Zrobić listę przed wyjściem na zakupy, zgodnie z rozkładem sklepu.
Korzystać z wózka na kółkach, a nie z koszyka.
Robić zakupy w mniej uczęszczanych porach.
Robić zakupy z przyjacielem, aby mieć dodatkową pomoc.
Poprosić personel sklepu o pomoc w spakowaniu zakupów i zaniesieniu
ich do samochodu.
• Robić zakupy przez Internet z dostawą do domu.
•
•
•
•
•
Strona 8 z 15 Broszura Macmillan 2015: Zmęczenie (uczucie wyczerpania) a nowotwór
Gotowanie
• Starać się gotować dania, których przygotowanie wymaga mniej czasu.
• Siedzieć podczas przygotowywania posiłków, na przykład przy siekaniu
produktów.
• Gdy odczuwa się mniejsze zmęczenie, przygotowywać dodatkowe
posiłki lub podwójne porcje, aby je zamrozić i użyć później w razie
potrzeby.
• Używać naczyń do zapiekania, w których można również podawać
potrawy, aby zmniejszyć ilość naczyń do zmywania.
• Przy zmywaniu raczej namaczać naczynia w celu usunięcia resztek
jedzenia, zamiast je skrobać.
• Jeść dania gotowe, gdy zmęczenie jest tak duże, że uniemożliwia
gotowanie.
Mycie i ubieranie się
• Brać kąpiel zamiast prysznica lub siadać pod prysznicem.
• Nosić ubrania, które łatwo zdjąć i założyć. Jeśli nigdzie się nie
wychodzi, można nosić piżamę.
• Siadać przy ubieraniu się.
Zajęcia w wolnym czasie
• Jeśli zmęczenie jest zbyt duże, aby czytać, warto słuchać audiobooków.
• Słuchać radia zamiast oglądać telewizję.
• Krótkie wizyty przyjaciół czy krewnych mogą być lepsze dla pacjenta.
Warto powiedzieć tym osobom, kiedy spotkanie nie jest możliwe.
Pranie
• Używać wózka na kółkach – jeśli się taki posiada – do zawożenia i
przywożenia prania z pralki.
• Korzystać z pomocy przy rozwieszaniu prania, jeśli jest taka możliwość.
• Siadać przy prasowaniu lub składaniu ubrań.
• Nosić ubrania niewymagające prasowania.
Dzieci
Jeśli ma się dzieci, fakt, że nie można robić z nimi tyle, co zwykle, może być
frustrujący. Oto kilka pomysłów, które mogą pomóc:
• Wyjaśnić dzieciom, że odczuwa się zmęczenie i nie można robić z nimi
tyle, co wcześniej.
• Planować z dziećmi aktywności, przy których można siedzieć.
• Odwiedzać miejsca, w których można posiedzieć, gdy dzieci bawią się i
zajmują sobą.
• Tam, gdzie to możliwe – korzystać z wózka, zamiast nosić dzieci.
Strona 9 z 15 Broszura Macmillan 2015: Zmęczenie (uczucie wyczerpania) a nowotwór
• Spróbować zaangażować dzieci do pomocy przy wykonywaniu
obowiązków domowych.
• Przyjmować propozycje pomocy ze strony innych osób, którym się ufa.
Mogą one zaprowadzić lub przyprowadzić dzieci ze szkoły lub
zaopiekować się nimi podczas nieobecności chorego.
Jazda samochodem
Prowadzenie samochodu może być trudne przy bardzo dużym zmęczeniu.
Może być również niebezpieczne, ze względu na możliwy brak koncentracji.
Ważne jest, aby zanim wsiądzie się za kierownicę, uświadomić sobie, w jakim
stopniu zmęczenie wpływa na zdolność kierowania pojazdem. Nie należy
prowadzić pojazdów, jeśli odczuwa się duże zmęczenie.
Oto kilka rad, które mogą pomóc:
• Jeśli odczuwa się zbyt duże zmęczenie, żeby kierować autem, poprosić
członka rodziny lub przyjaciela, żeby poprowadził.
• W przypadku wizyty w szpitalu zapytać pielęgniarkę lub lekarza, czy jest
dostępna pomoc, żeby pacjent nie musiał kierować sam.
• Jeśli trzeba poprowadzić pojazd, planować wszelkie wyjazdy wtedy, gdy
zazwyczaj jest się bardziej wypoczętym.
• Jeździć w miarę możliwości w porach mniejszego natężenia ruchu.
• Jeśli zmęczenie nasila się podczas jazdy, zatrzymać się w bezpiecznym
miejscu i zrobić sobie przerwę.
• W przypadku długich tras robić regularne przerwy lub zatrzymać się
gdzieś na nocleg.
Sposoby radzenia sobie ze zmęczeniem w pracy
Konieczna może okazać się rezygnacja z pracy lub ograniczenie godzin
pracy. Pomóc może rozmowa z pracodawcą, działem kadr lub działem HR.
Warto poinformować ich, co się dzieje i że potrzebna może być tymczasowa
przerwa w pracy. Można również zrobić pewne rzeczy, aby praca była mniej
męcząca.
Każda osoba chora na nowotwór jest chroniona Ustawą o równości z 2010
roku. Oznacza to, że pracodawcy nie powinni traktować osób z nowotworem
w sposób nieuczciwy. Oznacza to również, że od pracodawcy oczekuje się, że
wprowadzi odpowiednie modyfikacje w pracy, aby okazać wsparcie osobom z
chorobami onkologicznymi.
Rzeczy, które może zrobić pracodawca, aby pomóc:
• Zmienić godziny pracy tak, aby dojazdy/powroty z pracy odbywały się w
porach mniejszego natężenia ruchu.
• Poprosić innych pracowników, aby okazywali wsparcie i pomoc w
wykonywaniu części obowiązków.
• Znaleźć miejsce parkingowe w pobliżu miejsca pracy.
Strona 10 z 15 Broszura Macmillan 2015: Zmęczenie (uczucie wyczerpania) a nowotwór
• Pozwolić na robienie przerw, aby się położyć lub odpocząć.
• Pozwolić na pracę zdalną z domu, jeśli jest taka możliwość.
• Znaleźć lżejsze zajęcie, jeśli praca wymaga wysiłku fizycznego lub
podnoszenia ciężkich rzeczy.
W przypadku osób samozatrudnionych (self-employed) warto odwiedzić
witrynę gov.uk, aby sprawdzić, jaka może przysługiwać pomoc finansowa.
Posiadamy więcej informacji w języku polskim na temat ubiegania się o
zasiłki. Prosimy wejść na stronę: macmillan.org.uk/translations lub
zadzwonić do nas.
Można zadzwonić do organizacji Macmillan pod numer: 0808 808 00 00, aby
uzyskać więcej informacji. Z naszymi specjalistami można porozmawiać na
temat pracy i pomocy finansowej. Możemy zapewnić pośrednictwo tłumacza,
dlatego można skontaktować się z nami w języku polskim.
Opieka nad osobą odczuwającą zmęczenie
Opieka nad inną osobą może być wyczerpująca. Ważne jest, żeby dbać o
siebie i unikać przemęczania się. Może zaistnieć konieczność poproszenia
innych osób lub organizacji o pomoc w opiece. Jeśli potrzebne jest wsparcie,
prosimy zadzwonić do organizacji Macmillan pod numer: 0808 808 00 00.
Możemy zapewnić pośrednictwo tłumacza, dlatego można skontaktować się z
nami w języku polskim.
W przypadku opieki nad osobą odczuwającą zmęczenie można:
• Zachęcić chorego przyjaciela lub krewnego, aby prowadził dziennik, w
którym będzie zapisywać, kiedy czuje się lepiej, a kiedy uczucie
zmęczenia jest największe. Można pomóc w prowadzeniu takiego
dziennika.
• Warto z niego korzystać, aby określić najlepsze pory robienia zakupów
czy przyjmowania gości.
• Spróbować zminimalizować zmęczenie chorego przyjaciela lub
krewnego, pomagając mu wprowadzić małe zmiany w zakresie snu i
diety. Można zachęcić go do wykonywania łagodnych ćwiczeń
fizycznych (patrz strony 5).
• Towarzyszyć choremu przyjacielowi lub krewnemu podczas wizyt w
szpitalu i zabierać ze sobą dziennik.
• Porozmawiać z lekarzami i pielęgniarkami o tym, co może powodować
zmęczenie i co może pomóc.
Strona 11 z 15 Broszura Macmillan 2015: Zmęczenie (uczucie wyczerpania) a nowotwór
Gdzie znaleźć pomoc?
Wiele osób może udzielić pomocy pacjentowi i jego rodzinie:
• Macmillan Cancer Support – można zadzwonić do organizacji
Macmillan pod numer 0808 808 00 00, od poniedziałku do piątku, w
godzinach od 9.00 do 20.00. Nasi specjaliści w zakresie chorób
onkologicznych mogą porozmawiać o zmęczeniu i możliwych
sposobach pomocy. Mogą również ułatwić rozmowę o emocjach osoby
chorej i opowiedzieć o zasiłkach, do których może być uprawniona.
Możemy zapewnić pośrednictwo tłumacza, dlatego można
skontaktować się z nami w języku polskim. Po uzyskaniu połączenia
telefonicznego wystarczy powiedzieć „język polski” po angielsku
(„Polish”).
• Pielęgniarki rejonowe (ang. district nurses) ściśle współpracują z
lekarzami pierwszego kontaktu. Specjalistki z tego zespołu odwiedzają
pacjentów w domach.
• Pracownicy socjalni w szpitalu mogą zorganizować pomoc przy
praktycznych czynnościach, takich jak gotowanie czy opieka
indywidualna. Mogą również zorganizować kogoś do opieki nad
pacjentem.
• Pielęgniarki opieki paliatywnej są specjalistkami w leczeniu
objawów. Czasami są nazywane pielęgniarkami Macmillan.
• Pielęgniarki Centrum Marie Curie opiekują się osobami, które
wkrótce odejdą, w domu. Lekarz pierwszego kontaktu może skierować
do takiej pielęgniarki.
• Psychologowie są wyszkoleni w słuchaniu. Ułatwią pacjentowi
rozmowę o jego odczuciach oraz znajdą sposoby radzenia sobie z nimi.
Lekarz w szpitalu lub lekarz pierwszego kontaktu może skierować
chorego do psychologa.
Strona 12 z 15 Broszura Macmillan 2015: Zmęczenie (uczucie wyczerpania) a nowotwór
Słowniczek
Akupunktura – terapia uzupełniająca polegająca na wbijaniu w skórę
cienkich igieł.
Aromaterapia – terapia uzupełniająca z wykorzystaniem olejów roślinnych.
Uważa się, że olejki korzystnie wpływają na ciało i umysł.
Chemioterapia – leczenie onkologiczne polegające na podawaniu leków,
które niszczą komórki nowotworowe.
Cukrzyca – schorzenie polegające na zbyt wysokim poziomie cukru we krwi,
gdyż organizm nie potrafi prawidłowo go wykorzystać.
Dietetyk – specjalista w zakresie żywności i żywienia. Może wskazać, które
produkty są najlepsze dla danej osoby.
Duszności – trudności z oddychaniem lub szybki oddech.
Fizjoterapeuta – specjalista opieki medycznej wykwalifikowany w zakresie
leczenia metodami fizycznymi, takimi jak praca ze stawami i mięśniami,
masaż oraz leczenie ciepłem.
Infekcja – przedostanie się bakterii lub wirusa do organizmu.
Joga – rodzaj ćwiczeń wykorzystujących łagodne rozciąganie, głęboki oddech
i ruch.
Masaż – terapia uzupełniająca, polegająca na zastosowaniu dotyku i
łagodnego ucisku w celu eliminacji napięcia. Obszar, na którym znajduje się
nowotwór, nie powinien być masowany.
Medytacja – technika stosowana w celu głębokiego zrelaksowania się i
uspokojenia umysłu.
Muzykoterapia – terapia polegająca na zastosowaniu muzyki, aby pomóc
pacjentowi wyrazić swoje odczucia.
Operacja chirurgiczna – metoda leczenia raka polegająca na wycięciu
części lub całości guza. Jest to również nazywane zabiegiem chirurgicznym.
Qigong – rodzaj ćwiczeń wykorzystujących postawę ciała, ruch, oddech i
medytację.
Radioterapia – metoda leczenia polegająca na stosowaniu promieni
rentgenowskich o dużej energii w celu zniszczenia komórek nowotworowych.
Refleksologia – terapia polegająca na masażu stóp lub dłoni.
Tai chi – rodzaj ćwiczeń łączących głęboki oddech i relaksację z powolnymi
ruchami.
Tarczyca – gruczoł umiejscowiony w szyi, uwalniający hormony do krwi.
Strona 13 z 15 Broszura Macmillan 2015: Zmęczenie (uczucie wyczerpania) a nowotwór
Techniki relaksacyjne – ćwiczenia pomagające się zrelaksować, na przykład
głębokie oddychanie lub medytacja.
Terapia celowana – metoda leczenia nowotworów za pomocą leków, które
wpływają na sposób namnażania się komórek nowotworowych. Jest również
nazywana terapią biologiczną.
Terapia hormonalna – leczenie skierowane na niektóre hormony organizmu.
Może spowolnić lub zatrzymać rozwój raka.
Terapie uzupełniające – szereg różnych terapii, które pomagają poczuć się
lepiej. Mogą być czasami stosowane równocześnie z leczeniem
onkologicznym. Mogą pomóc złagodzić skutki raka i leczenia
przeciwnowotworowego. Należy zawsze skonsultować się ze swoim lekarzem
przed zastosowaniem tych terapii.
Zatrzymywanie płynów – nagromadzenie płynów w organizmie powodujące
opuchliznę.
Więcej informacji w języku polskim
Posiadamy informacje w języku polskim na następujące tematy:
Rodzaje chorób
nowotworowych
• Rak piersi
Sposoby radzenia sobie z rakiem
• Rak jelita grubego
• Problemy żywieniowe a
nowotwory
• Rak płuca
• Rak prostaty (gruczołu
krokowego, stercza)
Metody leczenia
• Chemioterapia
• Radioterapia
• Zasiłki socjalne
• U schyłku życia
• Zmęczenie a nowotwór
• Skutki uboczne leczenia
nowotworu
• Jak można sobie pomóc?
• Leczenie chirurgiczne
Aby przejrzeć te informacje, należy odwiedzić stronę:
macmillan.org.uk/translations.
Strona 14 z 15 Broszura Macmillan 2015: Zmęczenie (uczucie wyczerpania) a nowotwór
Można porozmawiać z nami w języku polskim.
Wystarczy zadzwonić na bezpłatną infolinię organizacji Macmillan pod
numer 0808 808 00 00, aby porozmawiać z nami w języku polskim za
pośrednictwem tłumacza. Można porozmawiać z nami o swoich obawach i
kwestiach medycznych. Po uzyskaniu połączenia telefonicznego wystarczy
powiedzieć „język polski” po angielsku („Polish”).
Nasi specjaliści są dostępni od poniedziałku do piątku, w godzinach 9.0020.00. Osoby niedosłyszące mogą zadzwonić za pomocą telefonu
tekstowego pod numer 0808 808 0121 lub skorzystać z usługi transmisji
tekstu.
Źródła i podziękowania
Niniejsza broszura została napisana oraz zredagowana przez zespół Cancer
Information Development organizacji Macmillan Cancer Support.
Informacje zawarte w niniejszej broszurze zostały opracowane na podstawie
publikacji Sposoby radzenia sobie ze zmęczeniem wydanej przez
organizację Macmillan. Możemy przesłać egzemplarz tej publikacji, ale jest
ona dostępna tylko w języku angielskim.
Broszura została zatwierdzona przez doktora Tima Ivesona, specjalistę
onkologa i głównego redaktora medycznego organizacji Macmillan.
Z podziękowaniami dla pani Terry Capecci, pielęgniarki opieki paliatywnej,
oraz pani Jane Eades, kierownika ds. skuteczności klinicznej z Centrum
Marie Curie. Z podziękowaniami dla osób dotkniętych chorobą
nowotworową, które pomogły w redagowaniu tego wydania.
Nasze informacje są przygotowane w oparciu o najlepsze dostępne dowody.
Aby uzyskać więcej informacji na temat źródeł, z których korzystamy,
prosimy skontaktować się z nami, pisząc na adres:
[email protected].
MAC15754_POLISH
Ostatnia edycja tekstu: grudzień 2015 r.
Następna zaplanowana edycja tekstu: 2018 r.
Strona 15 z 15 Broszura Macmillan 2015: Zmęczenie (uczucie wyczerpania) a nowotwór