Ekofizjografia - Urząd Miasta Krasnystaw

Transkrypt

BURMISTRZ KRASNEGOSTAWU
EKOFIZJOGRAFIA
/opracowanie podstawowe/
MIEJSCOWE PLANY ZAGOSPODAROWANIA
PRZESTRZENNEGO MIASTA KRASNYSTAW
Wykonawca:
mgr Zofia Kurek
Biegły w zakresie organizacji i funkcjonowania ochrony przyrody
Dec. Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa
Znak:OPiD-10-17/95 z dnia 1995-08-07
Lipiec. 2009 r.
SPIS TREŚCI.
I. Wstęp.
1. Podstawy prawne opracowania.
2. Zakres ekofizjografii.
3. Położenie administracyjne obszaru objęto opracowaniem.
4. Położenie fizyczno-geograficzne obszaru objętego opracowaniem.
5. Charakterystyka społeczno-gospodarcza terenu objętego opracowaniem.
5
5
5
5
6
6
II. Charakterystyka zasobów i funkcjonowania środowiska.
1. Charakterystyka elementów środowiska.
1.1. Geologia i tektonika.
1.2. Geomorfologia.
1.3. Wody powierzchniowe i podziemne.
1.4. Klimat.
1.5. Gleby.
1.6. Biocenozy.
9
9
9
9
11
17
18
20
2. Dotychczasowe zmiany w środowisku, naturalna odporność na degradację oraz
zdolności do regeneracji.
2.1. Litosfera.
2.2. Pedosfera.
2.3. Hydrosfera.
2.4. Atmosfera.
2.5. Biosfera.
2.6. Krajobraz.
3. Struktura przyrodnicza obszaru, w tym różnorodność biologiczna.
3.1. Ewolucja struktury przyrodniczej .
3.2. Współczesna struktura przyrodnicza.
3.2.1. System przyrodniczy gminy.
3.2.2. Obszary ważne dla struktur europejskich systemów przyrodniczych.
3.2.3. Obszary ważne dla krajowego systemu obszarów chronionych.
3.2.4. Obszary ważne dla regionalnego systemu obszarów chronionych.
3.2.5. Tendencje zmian w strukturze przyrodniczej.
3.3. Różnorodność biologiczna.
4. Powiązania przyrodnicze obszaru z jego szerszym otoczeniem.
4.1. Powiązania biocenotyczne.
4.2. Powiązania hydrologiczne i hydrogeologiczne.
4.3. Powiązania z obszarami cennymi przyrodniczo znajdującymi się w otoczeniu.
5. Zasoby przyrodnicze i ich ochrona prawna.
5.1. Zakres obowiązującej ochrony prawnej zasobów środowiska.
5.1.1. Obszary i obiekty przyrodnicze.
5.1.2. Udokumentowane zbiorniki wód podziemnych i ujęcia wód podziemnych.
5.1.3. Udokumentowane złoża surowców naturalnych.
5.1.4. Grunty rolne i leśne.
5.1.5. Lasy.
5.2. Zakres projektowanej ochrony prawnej zasobów środowiska.
5.3. Zakres projektowanej ochrony planistycznej.
6. Walory krajobrazowe oraz zasoby kulturowe i ich ochrona prawna.
6.1. Struktura krajobrazowa obszaru.
6.2. Zakres obowiązującej ochrony prawnej krajobrazu.
6.2.1. Ochrona planistyczna walorów krajobrazowych.
6.2.2. Obiekty zabytkowe wpisane do rejestru.
6.2.3. Obiekty zabytkowe wpisane do ewidencji.
6.2.4. Stanowiska archeologiczne.
6.3. Zakres projektowanej ochrony prawnej i planistycznej zasobów kulturowych.
II. Ocena stan środowiska, zagrożeń oraz możliwości ich ograniczenia.
1. Powierzchnia ziemi i gleby.
1.1. Ocena stanu.
26
27
27
27
29
29
30
31
31
31
31
32
33
33
33
33
34
34
34
34
34
35
35
37
38
38
38
38
38
39
39
39
40
40
42
42
42
42
43
43
2
1.2. Zagrożenia.
1.3. Możliwości ograniczenia zagrożeń.
2. Wody powierzchniowe i podziemne.
2.1. Ocena stanu.
2.2. Zagrożenia.
3. Powietrze,
3.1. Ocena stanu,
3.2. Zagrożenia.
4. Promieniowanie elektromagnetyczne.
4.1. Ocena stanu
4.2. Zagrożenia.
5. Hałas.
5.1. Ocena stanu.
5.2. Zagrożenia.
6. Biocenozy.
6.1. Ocena stanu.
6.2. Zagrożenia.
7. Funkcjonowanie systemu ekologicznego gminy.
7.1. Ocena stanu.
7.2. Zagrożenia.
8. Bezpieczeństwo ekologiczne mieszkańców.
8.1. Ocena stanu.
8.2. Zagrożenia.
III. Ocena stanu ochrony i użytkowania zasobów przyrodniczych, w tym
różnorodności biologicznej.
1. Zasoby surowców naturalnych.
1.1. Ocena stanu ochrony.
1.2. Ocena gospodarowania .
2. Zasoby wodne
2.1.Ocena stanu ochrony.
3. Zasoby gleb.
4. Zasoby leśne.
5. Zasoby energii odnawialnej.
6. Krajobraz.
7. Różnorodność biologiczna.
7.2. Ocena gospodarowania.
IV. Ocena zgodności dotychczasowego użytkowania i zagospodarowania
obszaru z cechami i uwarunkowaniami przyrodniczymi.
V. Wstępna prognoza dalszych zmian zachodzących w środowisku.
1. Kierunki i możliwa intensywność przekształceń i degradacji środowiska, które
może powodować dotychczasowe użytkowanie i zagospodarowanie.
2. Określenie przyrodniczych predyspozycji do kształtowania struktury funkcjonalno-
3
44
44
45
45
45
46
46
46
47
47
47
47
48
48
49
49
50
50
50
50
51
51
52
52
52
53
53
53
54
54
54
54
55
55
55
55
55
56
56
56
56
56
56
56
56
56
57
57
57
57
57
57
58
58
59
przestrzennej, wskazanie obszarów, które powinny pełnić przede wszystkim
funkcje przyrodnicze.
3. Ocena przydatności środowiska, polegająca na określeniu możliwości rozwoju
i ograniczeń dla różnych rodzajów użytkowania i form zagospodarowania
obszaru.
3.1. Rolnicza przestrzeń produkcyjna.
3.2. Zasoby wodne.
3.3. Zasoby leśne.
3.4. Zasoby surowców naturalnych.
3.5. Zasoby turystyczne.
59
60
60
61
62
62
63
VI. Określenie uwarunkowań ekofizjograficznych dla rozwoju funkcji użytkowych
z uwzględnieniem infrastruktury niezbędnej do prawidłowego spełniania
tych funkcji.
1. Przyrodnicze uwarunkowania rozwoju funkcji mieszkaniowej.
2. Przyrodnicze uwarunkowania rozwoju funkcji gospodarczych /przemysł,
rzemiosło ,usługi/ .
3. Przyrodnicze uwarunkowania rozwoju funkcji wypoczynkowo-rekreacyjnej,
4. Przyrodnicze uwarunkowania rozwoju funkcji rolniczej.
5. Przyrodnicze uwarunkowania rozwoju funkcji leśnej.
6. Przyrodnicze uwarunkowania rozwoju funkcji komunikacyjnej.
65
65
66
67
67
VI. Identyfikacja obszarów o decydującym znaczeniu dla prawidłowego
funkcjonowania środowiska i zachowania różnorodności biologicznej.
1. Obszary o kluczowym znaczeniu dla funkcjonowania środowiska.
2. Obszary o kluczowym znaczeniu dla zachowania różnorodności biologicznej.
68
72
72
VII. Określenie ograniczeń wynikających z konieczności ochrony zasobów
środowiska lub występowania uciążliwości i zagrożeń środowiska oraz
wskazanie obszarów, na których ograniczenia te występują.
1. Ograniczenia wynikające z potrzeb ochrony zasobów biocenotycznych oraz
drożności systemu przyrodniczego gminy.
2. Ograniczenia wynikające z potrzeby ochrony wód powierzchniowych i podziemnych.
3. Ograniczenia wynikające z potrzeb ochrony gleb.
4. Ograniczenia wynikające z potrzeb ochrony lasów.
5. Ograniczenia wynikające z potrzeby ochrony krajobrazu rolniczo- leśnego.
6. Ograniczenia wynikające z potrzeby ochrony krajobrazu kulturowego.
7. Ograniczenia wynikające z potrzeb zapewnienia bezpieczeństwa ekologicznego
ludziom.
7.1. Tereny zagrożone powodzią, wezbraniami wód lub osuwiskami.
7.2. Tereny zagrożone hałasem.
7.3. Tereny zagrożone promieniowaniem elektromagnetycznym niejonizującym,
7.4. Obszary ograniczonego użytkowania .
7.5. Strefy bezpieczeństwa cmentarzy grzebalnych.
7.6. Strefy kontrolowane gazociągów.
64
64
68
68
69
70
71
71
71
72
72
72
72
73
73
74
VIII. Akty prawne uwzględnione w opracowaniu.
74
IX. Wykorzystane opracowania i materiały studialne.
X.Załączniki.
75
77
4
I. Wstęp.
1. Podstawa prawna opracowania.
Obowiązek sporządzenia opracowania ekofizjograficznego wprowadziła ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008r. Nr 25, poz.150- tekst jednolity z późniejszymi
zmianami). Zgodnie z definicją zawartą w art. 72 ust.5 przez w/w opracowanie rozumie się dokumentację sporządzaną na potrzeby planów zagospodarowania przestrzennego, charakteryzującą poszczególne elementy przyrodnicze na obszarze objętym planem i ich wzajemne powiązania. Szczegółowy zakres
określa rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002r. w sprawie opracowań ekofizjograficznych (Dz.U.2002r. nr 155,poz.1298).
Na podstawie powyższych opracowań ekofizjograficznych, stosownie do rodzaju planu, cech poszczególnych elementów przyrodniczych i ich powiązań, zapewnia się w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego warunki utrzymania równowagi przyrodniczej i racjonalną gospodarkę zasobami środowiska poprzez dostosowanie funkcji, struktury i intensywności zagospodarowania przestrzennego do uwarunkowań przyrodniczych, zapewnienie trwałości podstawowych procesów przyrodniczych i
warunków odnawialności zasobów, eliminowanie lub ograniczanie zagrożeń i negatywnych oddziaływań
na środowisko oraz ustalenie kierunków rekultywacji obszarów zdegradowanych w wyniku działalności
człowieka lub klęsk żywiołowych.
2. Zakres ekofizjografii.
Rodzaje i zakres opracowań ekofizjograficznych określił Minister Środowiska rozporządzeniem z
dnia 8 września 2002 r. w sprawie opracowań ekofizjograficznych /Dz.U. z 2002r. Nr 155 poz.1298/.
Rozróżnia się dwa rodzaje opracowań ekofizjograficznych:
• podstawowe - sporządzane na potrzeby projektu lub kilku projektów miejscowego planu
zagospodarowania przestrzennego dla obszaru gminy lub jej części albo zespołu gmin
lub jego części oraz na potrzeby projektu planu zagospodarowania przestrzennego województwa dla obszaru województwa,
• problemowe - wykonywane w przypadku konieczności bardziej szczegółowego rozpoznania cech wybranych elementów przyrodniczych lub określenia wielkości i zasięgów
konkretnych zagrożeń środowiska i zdrowia ludzi.
Niniejsze opracowanie ekofizjograficzne jest opracowaniem podstawowym sporządzanym dla potrzeb miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego Miasta Krasnystaw.
Ekofizjografia obejmuje obszar miasta w granicach administracyjnych, ponieważ tylko diagnoza i ocena
stanu środowiska w takich granicach pozwala na zidentyfikowanie związków funkcjonalno - przestrzennych w obszarze miasta oraz powiązań z cennymi obszarami przyrodniczymi znajdującymi się w otoczeniu. Opracowanie może być wykorzystywane dla potrzeb wszystkich projektów miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego opracowywanych dla obszarów w granicach miasta. Ekofizjografia składa
się z części tekstowej oraz kartograficznej w skali 1:10 000 oraz 1:5000
Opracowanie zostało wykonane na podstawie analizy dostępnych planów i programów dotyczących zagospodarowania i rozwoju miasta, dokumentacji hydrogeologicznych, geologicznych, hydrologicznych, przyrodniczych i inwentaryzacji przyrodniczej siedlisk i gatunków w dolinie Wieprza
przeprowadzonej w maju 2009r.
3. Położenie administracyjne obszaru objętego opracowaniem.
Krasnystaw położony jest w południowo-wschodniej części województwa lubelskiego. Miasto
otacza pierścieniem gmina Krasnystaw. Jedynie na niewielkim wschodnim odcinku graniczy z gminą
Siennica Różana. Krasnystaw jest siedzibą samorządowych władz powiatowych powiatu krasnostawskiego. Oddalony jest od najbliższych miast w regionie:
• od Lublina - 55
• od Chełma- 31km,
• od Zamościa - 30 km,
• od przejścia granicznego w Dorohusku – 60km.
Głównymi osiami komunikacyjnymi miasta jest droga krajowa Nr 17 (E-372) relacji Warszawa
Zakręt - Lublin - Zamość - Tomaszów Lubelski - Hrebenne /Granica Państwa/ - Lwów oraz międzynarodowy szlak kolejowy Warszawa- Lublin - Lwów Podstawę wewnętrznego układu komunikacyjnego w
obrębie miasta stanowią drogi wojewódzkie, powiatowe i gminne.
4. Położenie fizyczno-geograficzne obszaru objętego opracowaniem.
5
Według podziału fizycznogeograficznego Lubelszczyzny /wg J. Kondrackiego/ większość obszaru Krasnegostawu leży w prowincji Wyżyn Polskich, podprowincja Wyżyna LubelskoLwowska w makroregionie Wyżyna Lubelska – w dwóch mezoregionach: mezoregion Wyniosłość
Giełczewska i mezoregion Działy Grabowieckie. Granica fizjograficzną jest przełomowa dolina Wieprza. Jest to po Roztoczu pasmo najwyższych wzniesień na Wyżynie Lubelskiej. Wysokości bezwzględne osiągają, a nawet miejscami w strefach działów wodnych, przekraczają 300 m n.p.m. /Boży Dar -307
m n.p.m. na Wyniosłości Giełczewskiej, Dębowiec /gm. Sitno pow. zamojski/-311 m n.p.m. - Działy Grabowieckie/. Niewielki fragment leży w Prowincji Niż Wschodnio – Bałtycko - Białoruski, Podprowincja
Polesie, Makroregion Polesie Wołyńskie, mezoregion- Obniżenie Dorohuskie. Jest to falistopagórkowata równina wciśnięta pomiędzy tereny wyższe.
5. Charakterystyka społeczno-gospodarcza terenu objętego opracowaniem.
Najstarsze ślady osadnictwa w okolicach miasta pochodzą z okresu 12 000 - 7900r. p.n.e., natomiast z terenu obecnego miasta z około 5000 lat p.n.e. ( wczesny neolit), co potwierdzają udokumentowane stanowiska archeologiczne. O rozwoju grodu decydowało jego położenie fizjograficzne - miejsce
przeprawy przez rzekę Wieprz na szlaku handlowym z zachodu na wschód. Po włączeniu grodu (nazywanego wówczas Szczekarzów) do Polski w 1366r. razem z resztą ziem Księstwa Chełmsko - Bełzkiego
na miejscu starego drewnianego grodu zbudowano murowany zamek otoczony głęboką fosą.
Szczekarzów otrzymał 1 marca 1394 roku z rąk Króla Władysława Jagiełły prawa miejskie
magdeburskie. Miasto było w tamtym czasie dużym, szybko rozwijającym się ośrodkiem handlowym,
posiadającym liczne sklepy, cechy szewców i krawców. Nazwa Krasnystaw pojawiła się po raz pierwszy
w państwowym dokumencie w 1462 roku. W II połowie XIV wieku wprowadzono, wyposażone w silna
władzę urzędy starościńskie, a powiat Krasnostawski obejmował swoim zasięgiem również późniejszy
Zamość. W 1490 roku z Łomży do Krasnegostawu została przeniesiona siedziba diecezji chełmskiej.
Oprócz funkcji handlowej rozwijała się funkcja oświatowa miasta. Działała tutaj szkoła przykatedralna
oraz szkoła przycerkiewną.
Rozwój miasta został zahamowany przez pożar w 1524r. oraz zarazę w latach 1602-1603 i
1630-1631, która spowodowała w dużym stopniu wyludnienie, a następnie przez wojny siedemnastowieczne (kozackie i szwedzkie) i osiemnastowieczne ( szwedzkie, saskie i moskiewskie), które spustoszyły i zrujnowały miasto .
W 1688 r. Jezuici założyli w Krasnymstawie szkołę gramatyki, którą w 1720 r. podniesiono do
rangi kolegium, czyli szkoły wyższej. W 1973 r. powiat krasnostawski został włączony do województwa
lubelskiego. Po trzecim rozbiorze Polski miasto znalazło się w granicach Cesarstwa Austriackiego, a w
1809 r włączono je do Księstwa Warszawskiego.
W 1811 roku znaczną część miasta strawił ponowny pożar ( południowa pierzeja rynku i wiele
innych budowli, w tym cerkiew Św. Paraskiewny i ratusz). W utworzonym w 1815 roku Królestwie Polskim miasto nie posiadające przemysłu, pozbawione dawnych funkcji ośrodka kupieckiego i rzemieślniczego stało się siedzibą władz obwodowych carskiej administracji.
Podczas I wojny światowej miasto zostało częściowo spalone przez wycofujące się wojska rosyjskie. Po odzyskaniu niepodległości Krasnystaw znalazł się w województwie lubelskim i został stolicą
powiatu. Miasto zajmowało wówczas obszar 58,2km2 i liczyło 10 435 mieszkańców. Dominowali katolicy (81,9%). Ponownie zaczęła się rozwijać funkcja oświatowa miasta oraz życie samorządowe. Od 1917
roku działało Gimnazjum Państwowe, od 1935 r. Szkoła Rolnicza, a w latach 1927-1933 istniała Szkoła
Żeńska.
W pierwszych dniach września 1939 roku samoloty niemieckie zbombardowały stację kolejową
i most na Wieprzu. W połowie września oddziały Wehrmachtu zajęły miasto, przeprawiły się przez
Wieprz i opanowały prawy brzeg. Pod miastem miały miejsce ciężkie boje wojsk polskich z jednostkami
niemieckimi. W okresie wojny intensywnie działał tu ruch oporu, który m. in. wydawał pisma i gazety.
Najgłośniejszą akcją zbrojną było uwolnienie 20 września 1943 r. 234 więźniów z krasnostawskiego
więzienia. Oddziały AK i BCh obwodu krasnostawskiego wspólnie wyzwoliły Krasnystaw wyprzedzając
wojska radzieckie. Niemcy ustąpili z miasta 25 lipca 1944 roku, natomiast 29 lipca 1944r. wkroczyła
Armia Radziecka.
Czas powojenny jest okresem odbudowy miasta ze zniszczeń wojennym oraz jego rozwoju .
Zbudowano m.in. Fermentownię Tytoniu (Fermentownia Tytoniu w Krasnymstawie Spółka z o.o.), Zakłady Wyrobów Sanitarnych (Cersanit IV S.A), Zakłady Odzieżowe „Cora” (CORATEX S.A), Okręgową
Spółdzielnie Mleczarską, Elewator Zbożowy i inne. W bezpośrednim sąsiedztwie miasta powstała Cukrownia Krasnystaw. Wybudowano też wiele obiektów użyteczności publicznej (nowy szpital, przychodnia zdrowia, siedziba Liceum Ogólnokształcącego, dworzec PKP, obiekty administracyjne, handlowe i
oświatowe) oraz infrastruktury komunikacyjnej, technicznej i komunalnej. W latach 1980-1989 wybudo-
6
wano obwodnicę Krasnegostawu stanowiącą część drogi ekspresowej Warszawa - Lwów. W 1992r.
oddano do użytku nowoczesna oczyszczalnię ścieków o przepustowości 9000m3/dobę oraz kolektory
sanitarne. W 1995 roku zakończono renowacje Starego Miasta i doprowadzono gaz ziemny do wszystkich części miasta.
Miasto do 1975r. było siedzibą powiatu. Po reformie administracyjnej kraju w 1975r. i likwidacji
powiatów funkcje samorządowe miasta zostały ograniczone, ale przetrwały związki funkcjonalne sąsiedzkich gmin z miastem. Po kolejnej reformie administracyjnej kraju, w 1999r. Krasnystaw staje się
ponownie siedzibą powiatu krasnostawskiego.
Obecnie Krasnystaw ma powierzchnię 4.207ha, w tym: 2 050ha gruntów ornych, 100ha sadów, 433 ha łąk, 25ha pastwisk i 401ha lasów. Miasto zamieszkuje 19 837 mieszkańców /stan
na 5 lutego 2009 r./. Oprócz funkcji oświatowych, usługowych, kulturalnych posiada dobrze rozwiniętą
funkcję przemysłową. Firmy: Cersanit IV Sp. z o.o., Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska, Kartonex Sp. z
o.o., Zakład Przemysłu Odzieżowego CORATEX Sp.z.o.o., Fermentownia Tytoniu Sp. z o.o., Energoremont Przedsiębiorstwo Wdrażania Nowych Technologii Remontowych Sp.z o.o. mają renomę ogólnopolską. Produkują na rynek krajowy i zagraniczny. Na terenie miasta funkcjonuje prawie 1500 podmiotów prowadzących działalność gospodarczą. Z miastem związanych jest około tysiąca rolników (grunty
orne stanowią 48,7 % powierzchni miasta, natomiast łąki i pastwiska -10,9 %). Od 1971 w Krasnymstawie odbywa się Ogólnopolskie Święto Chmielarzy i Piwowarów „Chmielaki Krasnostawskie”. Miasto jest
laureatem wielu konkursów o charakterze ogólnopolskim. Utrzymuje się na wysokiej pozycji w Rankingu
Samorządowców.
Infrastruktura techniczna i komunalna jest w obszarze miasta dostatecznie rozwinięta.
• Zbiorcza sieć wodociągowa obejmuje prawie w całości obszar miasta – łączna długość sieci magistralnej i rozdzielczej wynosi 82,7km, w tym 53 km przyłączy. Z sieci zbiorczej korzysta 95% mieszkańców miasta. Komunalne ujęcie wód kredowych w Krasnymstawie składa się z 5 studni głębinowych. Zdolność produkcyjna stacji wynosi 400,0m3/h oraz 4720m3/d . Średnia dobowa produkcja
wody wynosi 2350m3/d. Zakłady przemysłowe z terenu miasta (Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska,
Kartonex Sp. z o.o., Fermentownia Tytoniu Sp. z o.o., Cersanit IV Sp. z o.o.) posiadają własne ujęcia wód podziemnych.
• Miasto posiada rozdzielne systemy kanalizacji sanitarnej i deszczowej. Długość kanalizacji deszczowej wynosi 2831,9mb.. Długość kanałów sanitarnych wynosi 48,5 km. Sieć kanalizacji sanitarnej
pracuje w układzie grawitacyjno-pompowym. Z kanalizacji korzysta około 84 % mieszkańców miasta. Zasięg kanalizacji nie obejmuje peryferyjnych obszarów miasta. Ścieki odprowadzane są do
komunalnej oczyszczalni ścieków w ilości około 3000m3/d. Przepustowość oczyszczalni wynosi
9000m3/d. Po przeprowadzonej modernizacji wynosi Qdśr.=3100m3/d, Qdmax=5000m3/d. Zakłady
przemysłowe posiadają własne oczyszczalnie ścieków (OSM Krasnystaw),
• Miasto jest współwłaścicielem składowiska odpadów komunalnych w miejscowości Wincentów .
Jest to Międzygminne Składowisko Odpadów Komunalnych „KRAS-EKO” Sp.z o.o..o pow. 3,26 ha.
Przyjmowane są odpady z miasta Krasnystaw, gminy Krasnystaw i gminy Rejowiec w ilości około
5000 ton/rok. Składowisko spełnia wymogi ochrony środowiska. Przewidywany czas jego eksploatacji szacuje się na około 30 lat. Z większości obszaru miasta zbierane są odpady zmieszane, w trakcie wdrażania jest system selektywnej zbiórki odpadów. Działalność w zakresie zbierania i transportu odpadów prowadzi Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej Sp. z o.o. w Krasnymstawie oraz
Gminne Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej Sp. z o.o. w Zakręciu.
• Sieć gazowa jest doprowadzona do wszystkich części Krasnegostawu. Łączna długość sieci gazowej wynosi 120km, w tym długość przyłączy średniego ciśnienia wynosi 23km, a niskiego ciśnienia
97km.Ilość przyłączy średniego ciśnienia wynosi ok. 1200 szt., natomiast przyłączy niskiego ciśnienia ok. 560szt..
• Sieć ciepłownicza wynosi 11,1km i obejmuje jedynie osiedla mieszkaniowe centrum miasta. Maksymalna wydajność ciepłowni wynosi 41 MWh, zaś łączne zapotrzebowanie – 28 MWh. Pozostałe tereny obsługiwane są przez kotłownie lokalne.
• Głównymi osiami komunikacyjnymi miasta jest droga krajowa Nr 17 (E-372) relacji Warszawa Zakręt
–Lublin – Zamość - Tomaszów Lubelski -Hrebenne /Granica Państwa/- Lwów oraz międzynarodowy
szlak kolejowy Warszawa- Lublin – Lwów. Podstawę wewnętrznego układu komunikacyjnego w obrębie miasta stanowią drogi wojewódzkie (6,358km), powiatowe (28,486km) i gminne (62,676km, w
tym 37,301km ma nawierzchnię nieutwardzoną).
Obszar Miasta znajduje się w strefie obszarów o walorach przyrodniczo- krajobrazowych rangi
europejskiej i krajowej :
• Dolina Wieprza z ujściowym odcinkiem Wojsławki w południowych granicach miasta (do drogi krajowej Nr 17 (obwodnicy) przecinającej poprzecznie dolinę) została włączona do obszaru specjalnej
ochrony siedlisk NATURA 2000 PLH 0600 30 Izbicki Przełom Wieprza,
7
Dolina Wieprza z dolinami Żółkiewki i Siennicy oraz Las Borek leży w granicach Grabowiecko Strzeleckiego Obszaru Chronionego Krajobrazu,
• Dolina Wieprza ma status krajowego korytarza ekologicznego 65k Wieprz (ENONET PL),
• Do południowo-wschodnich granic miasta przylega otulina Skierbieszowskiego Parku Krajobrazowego.
• W bezpośrednim otoczeniu Krasnegostawu znajdują się kompleksy leśne (Las Namule od strony
południowo-zachodniej, Las Łopienniki od strony północno-zachodniej, Las Surhowski od strony południowo-wschodniej i Las Malennik od strony północno-wschodniej.
Wg planu zagospodarowania przestrzennego województwa lubelskiego /2002/ Krasnystaw znajduje się:
• W podstawowym paśmie aktywności gospodarczej wzdłuż drogi krajowej Nr 17,
• W głównym obszarze produkcji żywności i biznesu rolnego o randze krajowej wskazanym do intensyfikacji i specjalizacji produkcji rolnej – wymagającym restrukturyzacji rolnictwa. Tereny rolne w
granicach miasta to strefa żywicielska miasta,
• W strefie zagrożonej powodzią (dolina Wieprza i Żółkiewki) chronionej wałami przeciwpowodziowymi
( 2500m)i retencją dolinową (proj. Zb. Oleśniki). Powodzią zagrożone jest 820 ha.
• W strefie zrównoważonego rozwoju turystyki na obszarach chronionych lub projektowanych do
ochrony prawnej (Grabowiecko - Strzelecki Obszar Chronionego Krajobrazu),
• W obszarze priorytetowym w powstrzymaniu rozpraszania zabudowy,
• Zachodnie obszary miasta leżą w granicach Głównego Zbiornika Wód Podziemnych nr 406 Niecka
Lubelska (Lublin), natomiast wschodnie obszary miasta - w granicach Głównego Zbiornika Wód
Podziemnych nr 407 Niecka Lubelska (Chełm- Zamość) ,
Ponadto jako kierunki rozwoju wskazuje się :
• Kontynuacje rozwoju miasta jako ośrodka koncentracji przemysłu rolno-spożywczego i rynku hurtowego produktów rolno-ogrodniczych,
• Jako funkcje rozwojowe miasta: obsługę turystyki, obsługę ruchu międzynarodowego, koncentrację
aktywności gospodarczej, koncentrację przemysłu spożywczego,
• Preferencje i kierunki działań: do lokalizacji przemysłu wysokiej technologii, restrukturyzacji przemysłu,
• Główne elementy projektowanej infrastruktury ekonomicznej: inkubatory przedsiębiorczości, ośrodki
kongresowo-wystawiennicze,
• Zwarte kompleksy lasów, gleby wysokich klas bonitacyjnych oraz kredowe wody podziemne GZWP
Nr 406 i Nr 407 jako zasoby strategiczne Lubelszczyzny, decydujące o jej rozwoju gospodarczym,
• ekosystemy stepowe Wyżyny Wołyńskiej i Wyżyny Lubelskiej jako ekosystemy kluczowe w skali
kraju, decydujące o zachowaniu równowagi ekologicznej i funkcjonowaniu systemu ekologicznego w
układach makroprzestrzennych,
• ekosystemy dolin małych rzek jako ekosystemy kluczowe w skali regionalnej,
• główne kierunki zasilania ekologicznego systemu przyrodniczego miasta (południowy i południowozachodni),
• dorzecze Wojsławki do objęcia statusem obszaru ochronnego zlewni wód powierzchniowych,
• zlewnie Żółkiewki, Wojsławki i Siennicy jako zlewnie deficytowe, stanowiące obszar strategiczny dla
zwiększenia zasobów wodnych (zbiornik „Oleśniki” na rzece Wieprz – wzrost zasilania Kanału
Wieprz - Krzna),
• Drogę krajową nr 17 jako drogę do przewozu materiałów niebezpiecznych w tranzycie krajowym i
międzynarodowy.
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Krasnystaw :
• Nie uwzględnia zagrożenia powodziowego w dolinie Wieprza – utrzymuje tereny zabudowy oraz
wprowadza nowe w obszary zagrożone wodami 100-letnimi,
• Nie uwzględnia wymogów ochrony przyrody- wprowadza tereny zabudowy w wodno-łąkowo- torfowiskowe ciągi siedliskowe doliny Wieprza i Żółkiewski pełniące funkcje korytarzy ekologicznych (krajowego i ponadlokalnego), z cennymi zbiorowiskami roślinnymi i ostojami fauny, w szczególności
ptaków ( m.in. żuraw, derkacz), .
Strategia Rozwoju Miasta Krasnystaw na lata 2007-2015 z długookresową prognoza do roku 2020:
• Nie uwzględnia wymogów ochrony przyrody w dolinie Wieprza, wynikających z faktu wyznaczenia
obszaru Natura 2000 PLH060030 Izbicki Przełom Wieprza oraz Grabowiecko - Strzeleckiego Obszaru Chronionego Krajobrazu (budowa zbiornika wodnego pomiędzy osiedlem Rońsko a ul. Lwowską, zagospodarowanie łąk w szczególności przy ul. Sikorskiego, zagospodarowanie starorzecza
rzeki Wieprz i Żółkiewka, zagospodarowanie terenów łąk przy ul. Kościuszki –tzw. „Błoń”).
•
8
Zrównoważony rozwój społeczno-gospodarczy Krasnegostawu powinien następować w
oparciu o istniejące zasoby naturalne, a mianowicie zasoby rolniczej przestrzeni produkcyjnej, walory i
zasoby przyrodniczo-krajobrazowe oraz kulturowe. Wysokie lokalne zasoby siły roboczej oraz zasoby
naturalne środowiska (wysoka jakość rolniczej przestrzeni produkcyjnej w mieście i otaczających gminach) stwarzają szansę rozwoju przetwórstwa rolno-spożywczego, przemysłu wysokich technologii oraz
różnych form obsługi ruchu międzynarodowego oraz obsługi turystyki i rekreacji.
II. Charakterystyka zasobów i funkcjonowania środowiska.
1. Charakterystyka elementów środowiska.
Elementy środowiska przyrodniczego obszaru Miasta i ich wzajemne powiązania oraz procesy zachodzące w środowisku charakteryzuje się na tle środowiska przyrodniczego terenów otaczających, w celu zidentyfikowaniu przyrodniczych związków funkcjonalno-przestrzennych z obszarami o
szczególnych wartościach przyrodniczych /ostoje NATURA 2000, obszary funkcjonalne ECONET PL,
obszary o ustalonym statusie ochronnym na podstawie ustawy o ochronie przyrody/, znajdujących się w
otoczeniu oraz miejsca i roli obszaru w/w jednostki w strukturze ekologicznej województwa lubelskiego i
kraju.
1.1. Geologia i tektonika.
Krasnystaw wg podziału tektonicznego opartego na analizie kompleksów paleozoicznych
/A.M.Żelichowski 1972/ znajduje się w jednostce geologiczno-tektonicznej rów mazowiecko-lubelski,
który powstał na wskutek pęknięcia masywu prekambryjskiego i usunięcia się jego części uskokami ku
południowemu zachodowi.
Do najstarszych utworów należą proterozoiczne bazalty i tufy wendu dolnego, na których leżą osady kompleksu paleozoicznego, mezozoicznego i kenozoicznego. Dolny i środkowy paleozoik reprezentowany jest przez: piaskowce, iłowce, mułowce, wapienie margliste i dolomity kambru, ordowiku,
syluru i dewonu. Partia stropowa paleozoiku zbudowana jest z karbońskich wapieni, piaskowców, iłowców i mułowców (z nielicznymi wkładkami węgla kamiennego) wizenu, namuru i westfalu. Rów mazowiecko-lubelski stał się terenem sedymentacji osadów mezozoicznych /Niecka Lubelska/ kilkusetmetrowej miąższości. Kompleks mezozoiczny reprezentowany jest przez wapienie, dolomity, mułowce i piaskowce jury środkowej i górnej oraz wapienie, margle, kredę piszącą i opoki górnej kredy o miąższości
do 900m. Na północny-wschód od miasta Krasnystaw (Ostra Góra, Góra Ariańska) na osadach kredowych stwierdzono około 20m miąższości kompleks utworów trzeciorzędowych. Są to paleogeńskie iły,
piaski mułki oraz neogeńskie piaski, piaskowce i zlepieńce. Na obszarze miasta na utworach górnej
kredy zdeponowane są bezpośrednio utwory czwartorzędowe reprezentujące wszystkie jego poziomy
stratygraficzne, od preglacjału do holocenu. Miąższość osadów czwartorzędowych jest zróżnicowana: od
zerowej na wierzchowinach w zachodniej części miasta, poprzez około 20m w obrębie płatów lessowych
na południu, do 75 m w dolinie Wieprza. Profil utworów czwartorzędowych doliny Wieprza zbudowany
jest z kilku poziomów glin zwałowych oraz towarzyszących im osadów zastoiskowych i wodnolodowcowych. Dzielące je okresy integracjalne reprezentowane są przez serię utworów rzecznych i jeziornych.
Na powierzchni terenu występują na wierzchowinach opoki mastrychtu górnego oraz lessy i
mułki zlodowaceń północnopolskich, natomiast w dolinach rzecznych i obniżeniach dominują piaski,
mułki, torfy i namuły torfiaste holocenu.
1.2. Geomorfologia.
Według podziału fizycznogeograficznego Lubelszczyzny /wg J. Kondrackiego/ obszar
Krasnegostawu leży w prowincji Wyżyn Polskich, podprowincja Wyżyna Lubelsko-Lwowska w makroregionie Wyżyna Lubelska – w dwóch mezoregionach: mezoregion Wyniosłość Giełczewska i mezoregion Działy Grabowieckie. Niewielki fragment leży w Prowincji Niż Wschodnio-Bałtycko-Białoruski,
Podprowincja Polesie, Makroregion Polesie Wołyńskie, mezoregion - Obniżenie Dorohuckie.
Zasadnicze rysy rzeźby Wyżyny Lubelskiej ukształtowały się podczas trzeciorzędu w wyniku
intensywnych procesów denudacyjnych w skałach osadowych kredowego podłoża o różnej odporności
/do najtwardszych zaliczane są opoki, do najmniej odpornych margle i serie kredy piszącej/, powodowanych ruchami wypiętrzającymi i zmiennymi warunkami klimatycznymi. Na wychodniach mało odpornych
margli zostały wyżłobione kotliny /Padół Zamojski, Kotlina Chodelki/. Zasadniczym rysem rzeźby są
trzy poziomy zrównań. Pierwszy /najwyższy/ poziom wierzchowinowy, ścinający utwory kredowe
i trzeciorzędowe ma wysokość od 280 do 300 m n.p.m., drugi poziom - średni zaznacza się na
wysokości od 220 do 260 m n.p.m.. Powstał on na wskutek wywołanego procesami denudacyjnymi
cofania się i kurczenia poziomu najwyższego, na co wskazuje bezpośrednie sąsiedztwo obu tych pozio-
9
mów, jak i szereg izolowanych wzgórz, pozostałości poziomu wyższego. Trzeci poziom, niski występuje na peryferiach poziomu średniego. Jego wysokość nie przekracza 200 m n.p.m. Ponad nim
wznoszą się również wzgórza ostańcowe. Przejścia pomiędzy poszczególnymi poziomami są silnie złagodzone przez denudację. W czwartorzędzie ponownie nastąpił etap denudacji w wyniku rozwoju sieci
rzecznej i rozcięcia dolinami. Utwory górnokredowe w końcowym okresie zlodowacenia północnopolskiego zostały na znacznej powierzchni przykryte lessem lub zasypane piaskami. Rozwinęło się wówczas szereg drobniejszych, drugorzędnych cech rzeźby /terasy dolinne, sieć wąwozów lessowych, suche
doliny itp./.Obszar Wyżyny Lubelskiej jest lekko pochylony ku północy do około 200 m n.p.m.
Wyniosłość Giełczewska i Działy Grabowieckie to po Roztoczu pasmo najwyższych
wzniesień na Wyżynie Lubelskiej. Wysokości bezwzględne osiągają, a nawet miejscami w strefach
działów wodnych, przekraczają 300 m n.p.m. /Boży Dar - 307 m n.p.m. na Wyniosłości Giełczewskiej,
Dębowiec /gm. Sitno pow. zamojski/-311 m n.p.m. - Działy Grabowieckie/. Granicą fizjograficzną jest
przełomowa dolina Wieprza.
Wyniosłość Giełczewska obejmuje międzyrzecze Bystrzycy, Poru i Wieprza, silnie urzeźbione z ostańcami powierzchni trzeciorzędowej wznoszącymi się ponad poziom wierzchowiny kredowej.
Wzniesienie Boży Dar (306m n.p.m.) to ostaniec piaskowców sarmackich. Sieć rzeczna ma układ promienisty, a doliny są asymetryczne. Gleby reprezentowane są przez rędziny lub gleby brunatne.
Działy Grabowieckie to obszar międzyrzecza Wieprza i Białki z kredowymi garbami międzydolinnymi pokrytymi utworami lessowymi zlodowacenia bałtyckiego, porozcinany licznymi dolinkami i
wąwozami. Szerokie i podmokłe doliny dopływów Wieprza nadają mu charakter wąskich „działów”.
Boczne dolinki i bardzo liczne wąwozy tworzą urozmaicone formy o wysokościach względnych do 100m.
Gleby reprezentowane są przez rędziny lub gleby brunatne.
Obniżenie Dorohuckie to pagórkowato-falista równina pomiędzy dwiema wysoczyznami.
Na jego powierzchni zalegają piaski, ale jego podłoże podlega procesom krasowym. W wielu miejscach
występują bezodpływowe zagłębienia (leje i werteby), niekiedy wypełnione torfem. Użytkowane jest
przeważnie jako łąki, ale na wychodniach podłoża kredowego wytworzyły się gleby typu rędzin, które
zajęte są pod uprawę. Miejscami występują jako wydmy.
W rzeźbie i w krajobrazie obszaru Miasta Krasnystaw wyróżnia się:
• szeroka, przełomowa dolina Wieprza ograniczona wyraźnymi krawędziami /dolina o założeniach tektonicznych/, z systemem teras ( zlewowa, nadzalewowa) oraz wąskie, równoleżnikowe doliny dopływów: Żółkiewki, Siennicy, Wojsławki i Bzdurki.
• fragmenty zrównań średniego poziomu wierzchowinowego, ścinającego utwory kredowe na
wysokość od 220 do 260 m n.p.m., występujące po wschodniej i zachodniej stronie doliny Wieprza,
• fragmenty zrównań niskiego poziomu wierzchowinowego, ścinającego utwory kredowe na
wysokość od 200 do 220 m n.p.m., występujące na obrzeżach średniego poziomu wierzchowinowego
• suche doliny oraz wąwozy w różnych fazach dojrzałości rozcinające wierzchowiny /linie spływu
wód opadowych i roztopowych, rynny spływu mas chłodnego powietrza z wierzchowin, ciągi
przemieszczania się biocenoz/,
• krawędzie dolin i stoki wierzchowinowe,
• mikroformy typu obrywisk i osuwisk lessowych, studzienek, kotłów sufozyjnych, leji, stożków
napływowych i inne formy związane ze współczesną erozją wodną,
• antropogeniczne formy urzeźbienia /wąwozy drogowe, miedze typu krawędzi, nasypy drogowe, obwałowania przeciwpowodziowe, stawy, rowy melioracyjne, liczne wyrobiska stokowowgłębne po eksploatacji surowców.
Obszar Miasta wykazuje znaczne zróżnicowanie hipsometryczne. Różnice wysokości
względnych wynoszą około 75 m. Najwyższy punkt stanowi wzniesienie o wysokości 250,7m przy
zachodniej granicy miasta, natomiast najniżej położony punkt znajduje się w dnie doliny Wieprza przy
północnej granicy miasta. Teren obniża z zachodu i wschodu w kierunku doliny Wieprza oraz z południa
na północ.
Rzeźba jest zróżnicowana typologicznie:
• Typ rzeźby przedplejstoceńskiej ukształtowanej w trzeciorzędzie prezentują wysoczyzny, o
charakterze kilkupoziomowych zrównań denudacyjnych, zbudowane ze skał kredowych wychodzących na powierzchnię topograficzną, o wysokościach bezwzględnych od 200m do 260m
n.p.m. /średni poziom wierzchowinowy, niski poziom wierzchowinowy/.
• Typ rzeźby plejstoceńskiej ukształtowanej pod wpływem zlodowacenia środkowopolskiego i
bałtyckiego obejmujący: wysoczyzny w zachodniej i wschodniej części miasta pokryte warstwą
lessów oraz terasy nadzalewowe Wieprza i jego dopływów, nieckowate doliny denudacyjne,
rozcinające liczne zbocza wzniesień kredowych.
10
•
•
•
•
•
Typ rzeźby holoceńskiej na obszarze współczesnych dolin rzecznych i obniżeń terenowych,
Typ rzeźby antropogenicznej /miedze typu krawędzi, nasypy drogowe, rowy melioracyjne, wyrobiska stokowo-wgłębne po eksploatacji surowców/.
Odpowiednio do budowy geologicznej i rzeźby zróżnicowany jest krajobraz:
Krajobrazy wyżynne węglanowe – występują w obszarze wychodni na powierzchnię topograficzną utworów kredowych tworzących zrównania wierzchowinowe,
Krajobrazy wyżynne lessowe- występują w obszarach pokrytych lessami,
Krajobrazy nizinne den dolin rzecznych – w dolinach rzek: Wieprza, Żółkiewki, Siennicy,
Wojsławki.
1.3. Wody powierzchniowe i podziemne.
Pod względem hydrograficznym (wg T. Wilgata) większość obszaru miasta położona jest
w regionie- Wyżyna Lubelska i Roztocze (II), subregionie (D) – Centralnym. Północno-wschodni skraj
obszaru miasta leży natomiast w regionie - Polesie Lubelskie Południowe (IV), subregion (A) Południowy. Dla Lubelszczyzny wybrano pięć cech przewodnich charakteryzujących dość wszechstronnie stosunki wodne: sumę rocznych opadów, wskaźnik odpływu wyrażający zasobność wodną terenu, wskaźnik
odpływu podziemnego jako miernik odnawialnych zasobów podziemnych, odległości od wody, stanowiące miarę gęstości sieci powierzchniowych i w sposób syntetyczny wskazujące na charakter obiegu wody
oraz gęstość występowania źródeł najjaskrawiej różnicującą tereny wyżynne i niżowe międzyrzecza.
Zróżnicowanie w/w cech pozwoliło na wyodrębnienie regionów i subregionów hydrograficznych.
W subregionie Południowym obejmującym część północną Działów Grabowieckich, Pagóry Chełmskie i Obniżenie Dubienki, średni roczny opad atmosferyczny z wielolecia /1951-2000/ wynosi
około 550 mm. Małe zasilanie atmosferyczne i warunki hydrogeologiczne sprawiają, że odpływ podziemny jest znikomo mały. Mała jest również wodność rzek autochtonicznych, a okresy suszy doprowadzają do głębokich niżówek. Cechą charakterystyczną tego regionu jest płytkie zaleganie skał kredowych. Wody podziemne płytko położone w terenach równinnych, w obrębie pagórów występują na
znacznych głębokościach.
Subregion Centralny odznacza się istnieniem stosunkowo dużej rzeki Wieprz, stanowiącej
oś regionu. Generalnie cechuje się jednak małą gęstością sieci wodnej, znacznie mniejszymi opadami
/średni opad roczny 575mm/ i zasobami wód podziemnych niż najzasobniejszy w wodę na Lubelszczyźnie - subregion Roztocze /średni opad roczny 700mm/ oraz okresowymi niedoborami wody/. Zjawiska
wodne koncentrują się w nielicznych dolinach rzecznych, natomiast międzyrzecza są całkowicie bezwodne. Ubóstwo zjawisk wodnych wynika z łatwości przenikania wód opadowych i roztopowych do podziemia.
Wody podziemne w obu subregionach występują w podobnych warunkach. Kredowy poziom
wodonośny, stanowiący podstawę zaopatrzenia w wodę pitną jest fragmentem dwóch zasobnych w
wodę Głównych Zbiorników Wód Podziemnych:
• nr 407 Niecka Lubelska – Chełm - Zamość /GZWP Nr 407/, obejmującego tereny na wschód
2
2od doliny Wieprza, o pow. 9015km , w tym 819 km projektowane Obszary Najwyższej
2
Ochrony i 8196 km – projektowane Obszary Wysokiej Ochrony - zbiornik szczelinowo3
porowy o zasobach dyspozycyjnych 1127,5 tys.m /d, średnia głębokość ujęć wynosi 70m.
• nr 406 Niecka Lubelska – Lublin /GZWP Nr 406/, obejmującego tereny na zachód od doliny
2,
2, Wieprza o pow. 6650km , w tym 1100km projektowane Obszary Najwyższej Ochrony i
2
3310km – projektowane Obszary Wysokiej Ochrony- zbiornik szczelinowo-porowy o zaso3
bach 1330 tys.m /d i średniej głębokości ujęć wynoszącej 85m.
Obecnie zasoby dyspozycyjne w/w zbiorników wykorzystywane są w ok. 20%. W/w zbiorniki rozdziela dolina Wieprza. Mają one charakter zbiorników szczelinowych na znacznych powierzchniach odkrytych - wychodnie wodonośca kredowego na powierzchnię topograficzną są obszarami silnego lub
bardzo silnego zagrożenia wód podziemnych. Wody kredowe zaliczane są do wód wysokiej jakości.
Zasoby kredowych zbiorników wód podziemnych /GZWP Nr 406 Niecka Lubelska /Lublin/
i GZWP Nr 407 Niecka -Lubelska /Chełm -Zamość/ zostały uznane za strategiczne zasoby naturalne Lubelszczyzny decydujące o możliwościach jej rozwoju gospodarczego /plan zagospodarowania przestrzennego województwa lubelskiego 2002r./.
GZWP Nr 406 i GZWP Nr 407 to dwa ze 180 udokumentowanych w Polsce GZWP, stanowiących źródło wody pitnej wysokiej jakości, wymagających prawnej i faktycznej ochrony. Charakteryzują
się wielką powierzchnią, głębokością zbiornika do ok.100 -150m i najczęściej płytkim /od kilku do około
20m/ występowaniem na przeważającym obszarze swobodnego lustra wody, niską naturalną odpornością na infiltrację zanieczyszczeń antropogenicznych, tworzeniem zasobów wód podziemnych przez
infiltrację wód opadowych na całym obszarze zbiornika, skierowanym na zewnątrz systemem drenażu
11
naturalnego -do rzek granicznych /Bugu i Wieprza oraz Wieprza i Wisły /i ich dopływów oraz poza SW i
N granice zbiorników, szybką wymianą wód w ośrodku skalnym wynikającą ze szczelinowo-porowego
charakteru tego ośrodka, wysoką jakością wód podziemnych, rolniczym charakterem regionu o niewielkim stopniu uprzemysłowienia i urbanizacji oraz wysokimi walorami przyrodniczymi.
GZWP Nr 406 i GZWP nr 407 zachowały się w swym naturalnym, prawie niezmienionym stanie
ze względu na zasoby wód podziemnych, jak i ich jakość. Tylko lokalnie występują obszary o znacznej
koncentracji poboru wód podziemnych /m.in. Chełm, Zamość, Tomaszów Lubelski/. Naturalne warunki
ochrony kwalifikują w/w GZWP do obszarów o wysokim poziomie zagrożenia jakości wód podziemnych ze względu na brak nadkładu czwartorzędowego nad wodonoścem lub jego nieciągłość występowania i znaczną przepuszczalność /Przykładowo, 57 % pow. zbiornika Nr 407 należy
do obszarów silnie i bardzo silnie zagrożonych, na 89 % pow. zbiornika czas migracji potencjalnych zanieczyszczeń antropogenicznych do wód podziemnych nie przekracza 25 lat/. Dla zachowania GZWP
NR 407 jako źródła wody pitnej o dobrej jakości, ochrony wymagają całe powierzchnie zbiornika. Projekt
ochrony przewiduje ochronę strefową: Obszary Najwyższej Ochrony /ONO/, Obszary Wysokiej Ochrony
/OWO/ oraz Obszary Zwykłej Ochrony /OZO/.
Położenie większości obszaru Miasta (obszary wierzchowinowe) w projektowanym Obszarze Wysokiej Ochrony GZWP Nr 406 i GZWP Nr 407 oznacza, że nie powinny być kontynuowane
lub podejmowane działania, które stwarzają zagrożenia dla wód podziemnych, natomiast podmioty prowadzące działalność gospodarczą generującą ścieki, odpady lub stwarzające nadzwyczajne zagrożenia
dla środowiska w przypadku awarii powinny być poddawane przeglądom ekologicznym. Szczególnie
niebezpieczeństwo dla wód podziemnych stwarzają rozszczelnione cysterny z paliwami, rozszczelnione
szamba, niewłaściwe zrealizowane lub niewłaściwie eksploatowane składowiska odpadów.
Czas migracji potencjalnych zanieczyszczeń z powierzchni ziemi do zwierciadła wód
podziemnych w projektowanych Obszarach Najwyższej Ochrony jest średnio krótszy niż 5 lat,
natomiast w projektowanych Obszarach Wysokiej Ochrony jest krótszy niż 25 lat, różnicuje się
jednak w zależności od lokalnych warunków litologicznych:
• Obszary wychodni kredowych na powierzchnię topograficzną należą do obszarów bardzo silnego zagrożenia, w którym czas przesączania potencjalnych zanieczyszczeń jest krótszy niż 2
lata.
• Obszary, na których miąższość nadległych utworów porowych jest mniejsza niż 20 m lub słabo
przepuszczalnych nie przekracza 2m są obszarami silnego zagrożenia, w których czas migracji zanieczyszczeń do wód wynosi od 2 do 5 lat.
• Obszary z miąższością nadkładu porowego powyżej 20 m lub słabo przepuszczalnych od 2-10
m należą do średnio zagrożonych - czas przesączalności od 5-25 lat,
• Obszary z nadkładem utworów słabo przepuszczalnych 10-40 m do słabo zagrożonych z
okresem przesączalności powyżej 25 lat.
Wg powyższych kryteriów przyjętych w dokumentacji zbiornika obszary wychodni
utworów kredowych na powierzchnię topograficzną należą do obszarów bardzo silnego zagrożenia, natomiast pozostałe obszary wierzchowinowe z cienkimi pokrywami lessowymi należą do
obszarów średniego zagrożenia wód kredowych. Zanieczyszczenia bakteriologiczne i chemiczne z
powierzchni terenu, po przejściu przez strefę aeracji i osiągnięciu powierzchni lustra wody, wykorzystując
skomplikowany i trudny do rozpoznania system szczelin, mogą migrować na znaczne odległości.
Wody podziemne w utworach górnej kredy mają charakter warstwowo - szczelinowy. Występują
one w spękanych marglach, wapieniach i opokach. Przepływ wody odbywa się szczelinami, których wielkość i drożność jest różna w zależności od litologicznego typu skał i genezy szczelin /wietrzeniowe, tektoniczne/. Maksymalna strefa zawodnienia, która ma znaczenie dla eksploatacji wód podziemnych posiada miąższość od 100 do 150 m. W strefach dyslokacji nieciągłych rozcinających do różnych głębokości skały węglanowe możliwy jest zasięg krążenia na 200-300m. Na dużych głębokościach na wskutek
ciśnienia górotworu szczeliny ulegają zacieśnieniu i utwory górno kredowe można traktować jako bezwodne. Największe dopływy są obserwowane w przedziale 30,0-70,0m i takie głębokości mają w większości studnie wiercone tego rejonu. Wody kredowe posiadają swobodne lustro wody. Lokalne napięcie może być wywołane przez ilastą zwietrzelinę występującą na litej skale, nadkład nieprzepuszczalnych osadów czwartorzędowych lub lite, niespękane bloki masywu skalnego. Kształt kredowego lustra wody zależny jest od morfologii terenu. Statyczne lustro wód kredowych występuje na bardzo zróżnicowanych wysokościach. W dolinach rzecznych stwierdza się je już na głębokości kilku metrów pod powierzchnia terenu. Sporadycznie stwierdzono samowypływy na 1-2m nad powierzchnię terenu. Na wysoczyznach kredowe lustro wody najczęściej występuje na głębokościach 20-40m. Strefę areacji o największej miąższości ok. 98m stwierdzono na Roztoczu Szczebrzeszyńskim /ujęcie komunalne
Szperówka/. W obrębie dolin kopalnych, gdzie ponad szczelinowymi utworami kredowymi występują
mułki, lustro wody kredowe stabilizuje się około 0,3-3,0 m powyżej lustra czwartorzędowego. Ten natu-
12
ralny układ typowy w kredzie lubelskiej, zostaje zaburzony w rejonach intensywnej eksploatacji z poziomu kredowego /np. Zamość, Tomaszów Lubelski, Chełm/. W tych fragmentach dolin kopalnych gdzie
nad kredą spotykamy tylko piaski i żwiry oba poziomy są w bezpośrednim kontakcie i obserwuje się jedno wspólne lustro wody.
Głównym źródłem alimentacji tego poziomu jest infiltracja opadów atmosferycznych przez cienką warstwę utworów czwartorzędowych lub bezpośrednio w utwory kredowe. Główny obszar alimentacji
dla całej Niecki Lubelskiej stanowi rejon Roztocza, z racji dobrych warunków infiltracyjnych i najwyższej
sumy opadów. Przepływ wód kredowych odbywa się generalnie z południa ku północy.
Na obszarze Roztocza lustro wody występuje na rzędnej 300,0-320,0 m n.p.m. i obniża się w
kierunku północnym i północno-wschodnim do rzędnej 200,0-210,0 m n.p.m. w rejonie Zamościa i w
północnej części Wyżyny Lubelskiej do około 180,0 m n.p.m.. W obszarze miasta Krasnystaw główne
zwierciadło wód kredowych w strefie wierzchowinowej występuje na rzędnych 190 m n.p.m. i
obniża się w kierunku wschodnim i zachodnim (drenaż) do 180 m n.p.m. w dolinie Wieprza. Największe amplitudy zwierciadła wód podziemnych występują w obszarach wododziałowych i wysoczyznach, natomiast najniższe w dolinach rzek. Wskaźnik zasobów eksploatacyjnych mieści się w przedzia3
le 100-200m /d/km2 w obszarach wierzchowinowych oraz 200-500m3/d/km2 w obszarze doliny Wieprza. W obrębie pagórów i wierzchowin kredowych spotyka się stałe lub okresowe nagromadzenia wód
na wyższych rzędnych tzw. wody zawieszone, dość powszechnie występujące w obszarze Działów
Grabowieckich i Wyniosłości Giełczewskiej. Wody te dają początek źródłom lub zasilają niższy poziom
wód kredowych przesączając się przez półprzepuszczalną warstwę. Charakteryzują się znacznymi wahaniami zwierciadła. Wody te ze względu na małą wydajność są wykorzystywane przez nieliczne studnie.
Wody podziemne zasilają rzeki i istotnie wpływają na ich przepływy. Decydujące znaczenie
w zasilaniu podziemnym rzek ma opad atmosferyczny, natomiast o procentowym udziale zasobów podziemnych w odpływie, decyduje budowa geologiczna i wynikająca z niej przepuszczalność gruntów. Woda znajdująca się w korytach rzek pochodzi z zasobów podziemnych i ze spływu powierzchniowego formującego się podczas opadów deszczowych lub topnienia śniegu. Natomiast w dłuższych okresach bezopadowych rzeki zasilane są wyłącznie z zasobów podziemnych. Udział zasilania podziemnego w odpływie rzek kształtuje się na poziomie 60-70% /w obszarach, w których przeważają skały
twarde i bardzo twarde udział zasilania podziemnego w przepływie rzek przekracza 80%/. Duży udział
zasilania podziemnego w odpływie całkowitym rzek decyduje o wyrównaniu przepływów, co jest szczególnie mocno widoczne w okresie przepływów niżówkowych.
Wody podziemne występują w utworach kredowych oraz utworach czwartorzędowych. W dolinach rzek często oba poziomy wodonośne tworzą kredowo-czwartorzędowy zbiornik. Kredowy poziom
wodonośny jest drenowany przez źródła i ukryty drenaż korytowy. Lokalną bazę drenażu stanowi
Wieprz. W obszarze Krasnegostawu znajdują się naturalne wypływy wód podziemnych na powierzchnie topograficzną, głównie z kredowej warstwy wodonośnej, sporadycznie są to wypływy wód
czwartorzędowych. Występują z reguły u podnóża zboczy lub w dnie doliny. Jedno z większych źródeł
udokumentowano w Krasnymstawie w dnie stawu wysłanego utworami organogenicznymi. Wypływ wody
następuje ze szczelin skał kredowych. Wydajność źródła wynosi 12,0 l/s.
Głębokość występowania zwierciadła głównego poziomu wód kredowych w obszarze
Krasnegostawu jest zróżnicowana i utrzymuje się w przedziale kilku lub kilkunastu metrów w
obniżeniach dolinnych, 30-50m na zboczach, 80-90m w strefie wododziałów. Powierzchnia
zwierciadła jest lekko współkształtna z zasadniczymi rysami morfologii terenu. Wody kredowe są
wodami słabo mineralizowanymi typu węglanowo - wapniowego, rzadziej typu węglanowo wapniowo - magnezowego.
Wody kredowe ujmowane są studniami wierconymi, które w obszarach Krasnegostawu mają
głębokość średnio kilkudziesięciu metrów, maksymalnie ponad 120m (studnie ujęcia komunalnego 90m,
100m, 128,2m,126,7m). Wody kredowe nawiercane są z reguły na 23- 65m pod powierzchnią terenu.
Sporadycznie na głębokości 90m. Zwierciadło kredowe ma charakter naporowy i stabilizuje się na głębokości 13-18m, a nawet około 1m p.p.t w dolinie Wieprza. Wydajności pojedynczych studni są
znaczne- od kilkunastu do kilkudziesięciu, a nawet ponad 100 m3/h, przy depresji zwierciadła od
kilku do kilkunastu metrów. Przykładowo, zatwierdzone zasoby eksploatacyjne dla zespołu 5
studni ujęcia komunalnego wód kredowych dla miasta Krasnystaw wynoszą Q=410m3/h przy
depresji zwierciadła S=10,0-12,0m (decyzja Wojewody Lubelskiego Znak: ŚIR/Ch.7441/10/05 z
dnia 24 czerwca 2005 r.). Pozwolenie wodnoprawne (decyzja Starosty Krasnostawskiego) Znak:
R.O.6223-2-5/05 z dnia 20 września 2005r. dopuszcza pobór wód z ujęcia w ilości Qmax=
400m3/h, Q śr.=4720,0m3/d (ważne do 31 października 2025r.).
Zawodnione utwory czwartorzędowe występują w dolinach rzecznych lub lokalnie, niewielkimi
płatami na wysoczyznach. Wody tego poziomu występują na niewielkich głębokościach od kilku do kil-
13
kunastu m p. p.t. Pierwsza, czwartorzędowa warstwa wodonośna ma zwierciadło swobodne, a głębsze
położone pod przykryciem mułków lub iłów rzecznych, lekko napięte. Zasilanie poziomu czwartorzędowego na wierzchowinach odbywa się przez infiltrację wód opadowych natomiast w dolinach rzecznych
przez infiltrację wód opadowych oraz dopływ wody z przyległych obszarów wierzchowinowych. Dzięki
temu zasobność wodna jest lokalnie znacząca. W dolinach rzecznych praktycznie istnieje jeden kredowo
- czwartorzędowy zbiornik wód podziemnych.
W obszarze Krasnegostawu znaczące zasoby wód czwartorzędowych występują w dolinie Wieprza. Mimo lokalnie wysokiej wodonośności, poziom czwartorzędowy nie jest traktowany jako perspektywiczny dla zaopatrzenia w wodę wodociągów wiejskich. Utrzymanie ujęć czwartorzędowych w stanie
odpowiedniej sprawności jest kłopotliwe i kosztowne, ze względu na duże zawartości żelaza w wodzie
oraz lokalnie podwyższone zawartości manganu, przekraczające często stężenia dopuszczalne dla wód
pitnych. Lokalnie na wierzchowinach występują w lessach lub pod lessami niewielkie pakiety zawodnionych piasków. Ze względu na mały zasięg i słabe zawodnienie korzystanie z tych wód w okresach dłuższej suszy jest niemożliwe. Poziom czwartorzędowy nie jest traktowany jako perspektywiczny dla
zaopatrzenia w wodę /wymaga kosztownego uzdatniania/.
Wody powierzchniowe tworzy Wieprz – główna oś hydrologiczna i ekologiczna regionu o
kierunku N-S (krajowy korytarz ekologiczny) oraz prawo i lewostronne równoleżnikowe dopływy Żółkiewki, Wojsławki i Siennicy .
Wieprz, chociaż znacznie mniejszy od Wisły i Bugu, dzięki centralnemu położeniu na Lubelszczyźnie stanowi główna jej rzekę. Rzeka ma 303,2 km i zlewnie o powierzchni 10415,2 km2. Na
całej długości płynie przez Lubelszczyznę. Część wyżynna dorzecza Wieprza położona jest w obrębie
Roztocza i Wyżyny Lubelskiej, natomiast część nizinna w obrębie Polesia Podlaskiego i Wołyńskiego
oraz Niziny Południowopodlaskiej. Za wyjątkiem odcinka uregulowanego koryta (wyprostowanego)
od Zwierzyńca do Szczebrzeszyna oraz w granicach południowego Krasnegostawu, Wieprz pozostaje rzeką nieuregulowaną. Od Krasnobrodu aż do ujścia w dnie doliny Wieprza istnieje zagrożenie powodziowe (wodami 100- letnimi). W Zwierzyńcu na 41 km od źródeł, na 262,6 km bie2
gu rzeki /liczonym od ujścia/ znajduje się wodowskaz kontrolujący zlewnię o pow. 405,3 km .
3
Średni przepływ rzeki wynosi tu 2,1 m /s. Według wodowskazu w Krasnymstawie na 197,6 km
biegu rzeki Wieprz prowadzi wody w ilości 11,8 m3/s . Dolina ma zmienną szerokość od 1,5 km do 2,0 km doliną, niewspółmiernie dużą w stosunku do rzeki i jest zmeliorowana dla potrzeb rolnictwa. W
obszarze większych jednostek osadniczych, po obu stronach rzeki, miejscami w obrębie terasy zalewowej, znajduje się zabudowa (Szczebrzeszyn, Izbica, Tarnogóra, Krasnystaw), która ogranicza funkcje
ekologiczne doliny. W planie zagospodarowania przestrzennego województwa lubelskiego w/w odcinki
doliny, w tym w Krasnymstawie, zostały wskazane do rewaloryzacji biologicznej polegającej na
sukcesywnej likwidacji zabudowy na terenach zalewowych, odzysku powierzchni biologicznie czynnej,
rekultywacji terenów zdegradowanych, odtwarzaniu zadrzewień i zakrzewień pasmowych itp. Dolina w
Krasnymstawie ma szerokość 1,0-2,0 km i jest ograniczona wyraźnymi, stromymi krawędziami.
Podmokłe dno jest użytkowana jest rolniczo (łąki, pastwiska, grunty orne, ogrody działkowe). Znajduje
się tu jednak zabudowa (sieć dróg w rejonie ul. Zawieprze i Przemysłowej, zabudowa mieszkalna itp.).
W północnej części Krasnegostawu rzeka kończy bieg wyżynny i przepływa przez teren przejściowy
między pasem wyżyn i nizin. Polesie Lubelskie wciska się tu głęboką zatoką Obniżenia Dorohuckiego
między Wyniosłość Giełczewską i Pagóry Chełmskie. W odcinku przełomowym Wieprz zasila Żółkiewka odwadniająca wyniosłość Giełczewską oraz Wojsławka i ciek bez nazwy odwadniające
Działy Grabowieckie.
Przepływy charakterystyczne oraz przepływy maksymalne o określonym prawdopodobieństwie pojawienia się dla przekroju wodowskazowego w Krasnymstawie przedstawia
tabl.Nr 1.
Tabl. Nr 1. Przepływy charakterystyczne oraz przepływy maksymalne o określonym prawdopodobieństwie pojawienia się dla przekroju wodowskazowego w Krasnymstawie.
wodowskaz
Krasnystaw
Stan wody (cm)
WWQ
NNW
Przepływy charakterystyczne (m3/s)
WWQ
SWQ
SSQ
SNQ
NNQ
580
300
3,49
178
55,5
11,9
5,72
Przepływy maksymalne (m3/s)
0,5
1%
2%
5%
%
365
323 270
201
10%
150
Rzędna zwierciadła wody przy przepływie maksymalnym o prawdopodobieństwie
pojawienia się p=0,5% w km 197+600 wynosi 181,43 m n.p.m.
Żółkiewka ma długość 31,6 km, zlewnię 216,5km2 i uchodzi do Wieprza na 199,3 km, na terenie miasta Krasnystaw. W całości płynie przez jeden subregion Wyżyny Lubelskiej – Wyniosłość Gieł-
14
czewską. Dolina rzeki jest wąska, rzadko przekracza 500m, głęboko wcięta, o silnie nachylonych zboczach i płaskim dnie. Różnice wysokości między kulminacjami na dziale wodnym i dnem doliny dochodzą do 100 m. Występują liczne źródła podzboczowe, cieki okresowe oraz stawy. Jeszcze na przełomie
lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych rzeka płynęła licznymi meandrami po podmokłym dnie doliny. Potem poddana została regulacji, a dolinę zmeliorowano. W granicach Krasnegostawu w odcinku ujściowym znajduje się nowe i stare koryto Żółkiewski. Melioracje nie przyniosły jednak spodziewanych
rezultatów, bowiem w dnie doliny występują wody naporowe. Prace zmierzające do zmniejszenia
ciśnienia piezometrycznego spowodowały obniżenie zwierciadła wody podziemnej w terenach przydolinnych. Nastąpił też zanik niektórych źródeł oraz zmniejszyła się wydajność innych. Średni przepływ Zółkiewki szacuje się na 0,85 m3/s.
Wojsławka ma długość 30,7 km i powierzchnie zlewni 283,1 km2. Uchodzi do Wieprza na 202,0
km na terenie miasta Krasnystaw. Odwadnia Działy Grabowieckiei przyległe do nich Pagóry Chełmskie.
Prowadzi około 1,1 m3/l wody. Zlewnię Wojsławki charakteryzują znaczne spadki podłużne i poprzeczne
oraz bardzo niska lesistość. W dorzeczu występują zagłębienia i jeziorka pochodzenia krasowego oraz
liczne źródła. Dolina jest wąska, o stromych zboczach i dużej liczbie przełomów. Rzeka jest uregulowana, a dolina częściowo zmeliorowana. W Tuligłowach (na 2,6 km) wybudowano zbiornik wodny o pow.
18 ha. W dolnym biegu Wojsławka wkracza na obszar terasy zalewowej Wieprza . W granicach miasta
znajduje się odcinek ujściowy, który nie wyodrębnia się hipsometrycznie i krajobrazowo z terasy zalewowej Wieprza. Dorzecze Wojsławki zostało zakwalifikowane jako obszar ochronny zlewni wód powierzchniowych /plan zagospodarowania przestrzennego województwa lubelskiego 2002/.
Siennica ma długość 22,3 km i powierzchnie zlewni 97,9km2. Uchodzi do Wieprza w 190,4 km,
przy północnej granicy Krasnegostawu. Odwadnia głównie Pagóry Chełmskie. Dolina ma charakter równoleżnikowy, a cała rzeka jest uregulowana.
W obszarach wierzchowinowych brak jest sieci hydrograficznej. Znajdują się tu jedynie suche
dolinki nieckowate, wykorzystywane jako okresowe rynny spływu wód opadowych i roztopowych.
Zwiększenie retencji powierzchniowej i podziemnej może nastąpić poprzez zalesienia
stref wododziałowych, zatrzymanie wód powierzchniowych w dolinach poprzez ochronę obszarów torfowiskowych /naturalne zbiorniki retencyjne/ oraz piętrzenie wód w sztucznych zbiornikach. Wg planu zagospodarowania przestrzennego województwa lubelskiego projektuje się w dolinie
Wieprza „Oleśniki’ o pow. 511,41ha. Ponadto, wg Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania
przestrzennego Krasnegostawu oraz Strategii Rozwoju Miasta Krasnystaw na lata 2007-2015 z długookresową prognoza do roku 2020 planuje się w dolinie Wieprza w południowych granicach miasta zbiornik „Rońsko”.
W dnie doliny Wieprz istnieje zagrożenie powodziowe w okresie topnienia pokrywy
śnieżnej jak i ulewnych deszczy. Zagrożony obszar obejmuje w granicach miasta Krasnystaw
820ha. Zasięg potencjalnego zagrożenia powodzią obszarów miasta dla wody o prawdopodobieństwie P=1% wynosi od km 197+810 do km 199+650. Tereny zagrożone wykorzystywane są do
produkcji rolnej, zabudowy miejskiej wraz z ich infrastrukturą. Główne zagrożenia to: zalewanie pól
uprawnych i użytków zielonych, zalewanie i niszczenie dróg dojazdowych, podtapianie obejść gospodarczych, podtapianie przepustów, podtapianie zabytkowych budowli, podtapianie obiektów przemysłowych.
Zagrożone sutereny w rejonie ulic: Grobla, Lwowska, Przemysłowa, Miodowa, Łąkowa, Nieczaja,
Krótka, Rejowiecka, Partyzantów, Rzeczna, Zawieprze, Kościuszki, Kołowrót, Pszczela, Błonia,
Kacza, Mostowa, Gawryłówa, Zaułek Nadrzeczny, Przeskok, Torowa. Istniejące zagospodarowanie
ma charakter trwały i nie ulegnie zmianie, co oznacza konieczność podejmowania działań w celu
zmniejszenia stopnia zagrożenia powodziowego. W przyszłości miejscowe plany zagospodarowania
przestrzennego nie uwzględniały stopniazagrożenia powodziowego.
Obszar terenu położonego w Krasnymstawie pomiędzy ul. Lwowską a rzeką Wieprz (prawy brzeg), na odcinku od obwodnicy drogowej do ul. Grobla jest chroniony przed wodami powodziowymi obwałowaniem zwanym „Wałodroga”. Na terenie chronionym znajdują się odcinki
starorzecza Wieprza (akwen o pow. 5,5 ha), zabudowa miejska zgrupowana wzdłuż ul. Lwowskiej
i ul. Grobla, tereny upraw rolnych, kompleksy ogródków działkowych. Starorzecza powstały
kilkadziesiąt lat wcześniej, w trakcie prac regulacyjnych. Są fragmentami starego układu wodnego. Posiadają wysokie walory krajobrazowe, przyrodnicze i rekreacyjne. W „Programie ochrony
przeciwpowodziowej Wieprza Środkowego z uwzględnieniem miasta Krasnystaw, województwo
lubelskie, powiaty Łęczna, Świdnik i Krasnystaw. Uzupełnienie” opracowanym przez IMiGW O/
Kraków w 2003 (str.51) stwierdza się „ Dolina rzeki Wieprz na rozpatrywanym odcinku jest praktycznie na całej długości tzn. od mostu w Łęcznej do zapory w Nieliszu (poza obszarami zabudowanymi) jednym wielkim rezerwatem przyrody. Niezliczone zakola rzeki, oczka jej starorzeczy,
bujna roślinność typowa dla obszarów podmokłych i bagiennych sprzyja zamieszkującej te rejony dzikiej zwierzynie i ptactwu”.
15
Obwałowania na lewym brzegu rzeki Wieprz (obwałowanie główne o dł. 1200m) i jej lewego dopływu Żółkiewki (obwałowanie cofkowe o długości 1050m) wybudowane były w latach 60tych i chronią teren o pow. 76 ha z dużym kompleksem ogródków działkowych z tymczasową
zabudową (altany, domy letnie).
Częściowo zagrożenie powodziowe Krasnegostawu ogranicza wybudowany zbiornik „Nielisz”,
na terenie gmin Nielisz i Sułów w dolinie Wieprza i Poru, o pow. zalewu 834ha i pojemności całkowitej
3
19,5 mln m i średniej głębokości 2,3m redukuje fale powodziowe oraz wyrównuje przepływy niskie poni3
żej przekroju piętrzenia. Stała rezerwa powodziowa pojemności wynosi 7,3 mln m , a w okresie od
3
października do marca jest zwiększana do 13,8mln m . Przy objętości fal wezbraniowych rzędu 30-50
3
mln m rezerwa tej wielkości uznawana jest za stosunkowo dużą. Jednak kubatury fal wezbraniowych
Wieprza na odcinku Nielisz-Krasnystaw wzrastają około 3-krotnie, co skutecznie ogranicza oddziaływanie zbiornika „Nielisz” na rozmiary strat powodziowych w dolinie Wieprza, zwłaszcza w okolicach Krasnegostawu. Fala miarodajna (p=2%) przy rzędnej początkowej 195,00 m n.p.m. osiąga kulminację
3
Q=109m /s po 67 godzinach od początku wezbrania, maksymalny zrzut następuje w 94 godzinie
3
(75m /s). Fala kontrolna (p=0,5%), przy rzędnej początkowej 195,00 m n.p.m. osiąga kulminację (Q3
149m /s) po 67 godzinach od początku wezbrania , maksymalny zrzut następuje w 94 godzinie w wyso3
kości 100m /s. Zbiornik „Nielisz” może przyczynić się do zmniejszenia zagrożenia powodziowego poprzez redukcje wezbrań (miarodajnego i kontrolnego) do przepływu dozwolonego lub dopuszczalnego
pod warunkiem dobrej, wyprzedzającej prognozy hydrologicznej dopływu oraz prawidłowego sterowania
odpływem.
Projektowany zbiornik „Oleśniki” w 171 km Wieprza ( wg pomiaru z 2002r. w 188 km), przy zało3
żeniu, że piętrzenie wynosić będzie około 7m – będzie mieć pojemność całkowitą około 65,5 mln m . Wg
wyżej powołanego programu, z analizy wpływu zbiornika „Oleśniki” na miasto Krasnystaw wynika,
że cofka piętrzenia spowodowałaby podniesienie poziomu wody w rzece na terenie Krasnegostawu do 177,85 m n.p.m. czyli o ponad 1m od normalnego poziomu - 176,80 m. n.p.m. Wymagałoby to podniesienia obwałowań i wykonania innych zabezpieczeń. Przy piętrzeniu do 6,0m
3
zmniejszy się pojemność całkowita zbiornika i pojemność użyteczna (30-40mln m ), ale zostanie
wyeliminowany ujemny wpływ zbiornika na miasto Krasnystaw. Byłby to największy zbiornik
retencyjny w zlewni Wieprza i skuteczny element ochrony przeciwpowodziowej doliny poniżej
zbiornika. Zbiornik „Oleśniki” na terenie gmin: Łopiennik Górny, Rejowiec Fabryczny, Krasnystaw i miasta Krasnystaw ujęty jest w planie zagospodarowania przestrzennego województwa
lubelskiego. Ponadto w w/w planie uwzględnia się zbiornik wodny „Żółkiewka” na terenie gminy
Żółkiewka, który może mieć wpływ na zagrożenie powodziowe w obszarze miasta (zatrzymanie
wód w dolinie Żółkiewki).
Ponadto w dorzeczu rzek projektuje się 24 zbiorniki retencyjne o pojemności łącznej
52,70 mln m3 i powierzchni zalewu 2980 ha, które również istotnie zmniejszą zagrożenie powodziowe w dolinie Wieprza. Program nie przewiduje zbiorników na odcinku Nielisz - Krasnystaw.
Elementem ochrony przeciwpowodziowej jest także prowadzone udrażnianie koryta rzeki
polegające na usuwaniu przewróconych, zalegających w korycie drzew i krzewów, pogłębienie
poprzez wybranie odłożonego rumowiska, zabezpieczenie brzegów wklęsłych przed erozją i pogłębianiem procesu meandrowania .
Wg programu ochrony przeciwpowodziowej zabudowa na terenach zalewowych nie powinna być dogęszczana, powinien obowiązywać zakaz nowej zabudowy kubaturowej do czasu
uzyskania odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa. Wskazuje się również na konieczność realizacji prac zabezpieczających, a w miarę potrzeby na konieczność ewentualnych przesiedleń z
najbardziej zagrożonych budynków.
W przypadku Krasnegostawu program ochrony przeciwpowodziowej obejmuje: udrożnienie koryta rzeki (rozebranie zatorów z pni i gałęzi i powalonych drzew, ścięcie drzew zagrożonych
powaleniem do koryta lub rosnących bezpośrednio w korycie z wykarczowaniem karp, wycięcie krzaków
na skarpach koryta i na przymuliskach, roboty pogłębiarskie oraz zabiegi pielęgnacyjno-konserwacyjne
na dopływach) ,obiekty 1 i 3- obwałowania (ocena stanu technicznego obwałowań, inwentaryzacja
oczek starorzeczy, badania geotechniczne pod nowe obwałowanie, modernizacja istniejacych), obiekt 2
- Ogródki działkowe oraz starorzecza (zabezpieczenie obszarów na prawym brzegu – ogródki działkowe), obiekt 4 – odwodnienie ogródków działkowych na lewym zawalu miasta Krasnystaw (projekt
w powiązaniu z modernizacją lewego obwałowanie Wieprza i Żółkiewki, budową systemu odwodnienia
wraz z budową pompowni).
1.4. Klimat.
16
Krasnystaw, wg regionalizacji ogólnopolskiej obejmującej 28 regionów w regionie położony jest
w regionie XXVIII – Zamojsko – Przemyskim, natomiast wg regionalizacji klimatycznej Lubelszczyzny
/wg W.i A.Zinkiewiczów/ w Lubelsko-Chełmskiej dziedzinie klimatycznej. Obejmuje ona Wyżynę
Zachodniowołyńską, Wyżynę Lubelską i Roztocze Zachodnie. Cechuje się znacznymi wpływami kontynentalizmu, przejawiającymi się głównie wysokimi amplitudami rocznymi temperatury, długim latem i
długą, chłodną zimą i największą w kraju liczbą dni pogodnych.
• Cyrkulacja powietrza.
Klimat zaliczany jest do przejściowych i jest kształtowany poprzez zmienny w swym zasięgu napływ mas powietrza oceanicznego z zachodu i kontynentalnego ze wschodu. Przejściowość klimatu jest
wyrażona m.in. dużą różnorodnością i zmiennością obserwowanych stanów pogody z dnia na dzień,
wynikającą z cyrkulacji atmosferycznej. Cyrkulacja wykazuje przebieg roczny. W listopadzie i grudniu
dominuje cyrkulacja zachodnia, głównie cyklonalna. W styczniu, lutym i marcu zaznacza się wyraźnie
udział sytuacji wyżowych ze spływem południowym i południowo-wschodnim mas powietrza, choć w
lutym i marcu ogólna częstość sytuacji cyklonalnych jest większa niż antycyklonalnych. W okresie od
kwietnia do sierpnia słabnie udział cyrkulacji z sektora zachodniego /z wyjątkiem lipca/, a wzrasta częstość spływu mas powietrza z północy. Jednocześnie w tych miesiącach wzrasta stopniowo częstość
pogody wyżowej. We wrześniu i październiku przeważa kierunek zachodni głównie w układzie antycyklonalnym.
Nad analizowany obszar najczęściej spływają masy powietrza polarno-morskiego, ze średnią
częstością w roku 66%. Maksimum częstości mas polarno-morskich występuje w lecie /70-78% dni/.
Latem przynoszą one w większości ochłodzenie, wzrost zachmurzenia i opady, natomiast w zimie przynoszą przeważnie ocieplenie oraz opady śniegu lub deszczu. Częstość mas powietrza polarnokontynentalnego jest znacznie mniejsza i wynosi około 20% ogólnej sumy wszystkich rodzajów mas.
Masy te najczęściej napływają w styczniu, marcu i lutym, dając pogodę mroźną o małym zachmurzeniu.
Latem masy kontynentalne napływają jako ciepłe, o małej wilgotności względnej. Powietrze arktyczne
/około 12% częstości w roku/ napływa najczęściej w okresie wiosny, powodując wystąpienie przymrozków, a nawet kilkudniowych mrozów, stanowiących zagrożenie dla upraw. Powietrze zwrotnikowe napływa stosunkowo rzadko /3% dni w roku/, z największą częstością w maju.
Na zmienność warunków pogodowych największy wpływ mają fronty atmosferyczne rozdzielające masy powietrzne. Średnio w roku nad Roztoczem, Wyżyną Lubelską i Wyżyną Wołyńską notuje się
134 fronty, czyli średnio, co trzeci dzień jest dniem z frontem atmosferycznym. W przebiegu rocznym
najwięcej dni z tzw. pogodą frontową występuje w grudniu i listopadzie /odpowiednio 14 i 12 dni/, a najmniej w sierpniu i czerwcu /średnio po 10 dni/. Ponad połowę obserwowanych frontów stanowią fronty
chłodne, które najczęściej występują we wrześniu, a najrzadziej w lutym. Fronty ciepłe najczęściej występują w grudniu, a najrzadziej w czerwcu. Zmienność warunków pogodowych w dużym stopniu determinuje warunki termiczne oraz wpływa na rodzaj, charakter i wielkość opadów atmosferycznych.
Warunki termiczne.
Średnie roczne wartości temperatury w rejonie Krasnegostawu wynoszą 7,2°C, średnie temperatury lipca wynoszą 18,5°C, natomiast stycznia -3,5°C. Trwanie zimy określane liczbą dni z ujemną
temperaturą średnią, w obszarze Krasnegostawu określa się na 85 dni. Średnia liczba dni z przymrozkami wynosi 155-165 dni. Szata śnieżna utrzymuje się przez 85 dni w roku. Tworzy się zwykle w ostatniej dekadzie listopada lub w pierwszej grudnia, zanika zaś między 10 a 20 marca. Notuje się tutaj przeciętnie 40 dni z opadem śniegu. Maksymalna grubość pokrywy śnieżnej waha się od 15 do 40cm, Przeważają wiatry z południowego zachodu i południowego-wschodu. Średnie roczne prędkości wiatru wahają się od 2,6 m/sek. do 3,8 m/s. Okres wegetacyjny /ze średnią dobową temperaturą wyższa od 5°C/
trwa 203 dni. Początek okresu wegetacyjnego przypada najczęściej na pierwszą dekadę kwietnia, zaś
koniec na ostatnią dekadę października. Typy form rzeźby i ekspozycja terenu powodują zmiany długości tego okresu np. ekspozycja południowa sprzyja jego wydłużeniu w stosunku do terenów płaskich, o
ekspozycji północnej czy też mających charakter wklęsły.
•
Warunki solarne.
Średnie sumy dobowe całkowitego promieniowania słonecznego zmieniają się od
-2
-2
ok.2,0MJm w grudniu do 20,0 0MJm w czerwcu. Na okres lata przypada przeciętnie 40% rocznej sumy promieniowania całkowitego. Uprzywilejowanie miesięcy letnich wywołane jest przyczynami astronomicznymi i klimatycznymi /duży kąt padania promieni słonecznych i długość dnia oraz stosunkowo
małe zachmurzenie w tych miesiącach/. Sumy promieniowania całkowitego od lipca do września oraz w
kwietniu należą do najwyższych w Polsce. Promieniowanie słoneczne dochodzące do powierzchni ziemi
zostaje przez nią częściowo pochłonięte. Jednocześnie powierzchnia ziemi traci ciepło na wskutek wypromieniowywania efektywnego. Różnica między tymi dwoma strumieniami energii stanowi bilans pro•
17
mieniowania. Latem bilans jest największy. Od września zaznacza się wyraźny jego spadek. W zimie
bilans na analizowanym terenie jest ujemny. Najlepsze warunki solarne występują na rozległych wysoczyznach.
Opady.
Wielkość zasobów wodnych uzależniona jest przede wszystkim od zasilania atmosferycznego.
Jest to podstawowe ogniwo w obiegu wody, decydujące również, obok czynników terenowych, o zasilaniu wód podziemnych. Opady atmosferyczne są jednym z najbardziej zmiennych elementów meteorologicznych. Jest to uwarunkowane cyrkulacją atmosferyczną /masy powietrza, układy baryczne, fronty
atmosferyczne i zachmurzenie/ oraz wysokością nad poziom morza i ekspozycją terenu.
Średnia roczna suma opadów w latach 1951-2000 wynosiła dla miasta Krasnystaw 580mm, z
tego w okresie wegetacyjnym 425mm. W roku hydrologicznym 2000, w którym wielkość zasilania atmosferycznego była na całej Lubelszczyźnie wyższa o około 80 mm od średniej z wielolecia, opady w obszarze miasta Krasnystaw wynosiły około dolin 680mm. Maksymalne opady dobowe występują w miesiącach letnich, zwykle w lipcu, nieco rzadziej w czerwcu i sierpniu, mogą niekiedy przekraczać nawet
100mm. W zimie wysokość najwyższych opadów przekracza 30mm. Wysokie opady są najczęściej pochodzenia burzowego. Maksimum burz przypada w lipcu i czerwcu. Krasnystaw znajduje się na skraju
szlaku burzowo-gradowego prowadzącego przez Wyniosłość Giełczewską, Działy Grabowieckie i
Grzędę Horodelską, do doliny Bugu. Opady gradu towarzyszą często letnim burzom. Liczba dni w
roku z gradem spada tu poniżej 5. Od maja do sierpnia występuje średnio po 3 dni z burzą. Częste są
również deszcze nawalne, czyli opad o natężeniu co najmniej 1mm/min. W większości przypadków
deszcz nawalny powstaje w strefie frontu stacjonarnego, chłodnego lub zokludowanego, przy napływie
wilgotnych mas powietrza o równowadze chwiejnej. Najsilniejsze opady występują w układzie zatoki
niskiego ciśnienia. Mogą im towarzyszyć deszcze ulewne o szerokim zasięgu. Kulminacja opadów występuje w rejonach sprzyjających warunków lokalnych, najczęściej nad zboczami o południowej ekspozycji, położonymi na skrajach wyniosłości terenowych przylegających do terenów wybitnie uwilgoconych.
Przykłady deszczów nawalnych na Lubelszczyźnie wskazują na ich występowanie w rejonie krawędzi
lessowych nadbudowujących zbocza, z reguły w czerwcu i lipcu.
Opady półrocza letniego są zużywane przede wszystkim na ewapotranspirację, zależną w dużym stopniu od temperatury oraz na ewentualny spływ powierzchniowy tworzący się w okresie opadów o
dużej intensywności. Opady półrocza zimowego /wrzesień - marzec okres bilansowych nadwyżek wody/,
uzupełniają głównie zasoby wód podziemnych. Przeważająca część wody opadowej wraca do atmosfery
w procesie parowania i transpiracji /około 450mm-470mm/.
Klimat jest modyfikowany lokalnie przez rzeźbę, głębokość zalegania wód podziemnych, obecność wód powierzchniowych, szatę roślinną oraz antropogenną emisję gazów i pyłów do atmosfery.
W obszarze Krasnegostawu najsilniej modyfikowany jest w dolinie Wieprza i odcinkach ujściowych dolin Żółkiewki i Wojsławki ze względu na płytkie zaleganie wód gruntowych, obecność wód powierzchniowych, obniżenie terenu oraz emisję gazów i pyłów z lokalnych kotłowni i palenisk domowych
/szczególnie zimą/. Występuje tu niekorzystne zjawisko inwersji termicznej. Następuje tu akumulacja
chłodnego powietrza, mgły i duża wilgotność powietrza. Korzystniejszy klimat jest w obszarze zrównań
wierzchowinowych, jednakże ze względu na niewielkie powierzchnie lasów wahania termiczne, wilgotność powietrza są większe niż w dolinie. Silniejsze są również wiatry.
Dla osadnictwa, pod względem topoklimatu i mikroklimatu najkorzystniejsze są obszary
wierzchowinowe, zwłaszcza w sąsiedztwie kompleksów leśnych /bioklimat leśny/ oraz południowe zbocza. Niekorzystne dla osadnictwa topoklimaty występują w dolinach rzek i innych obniżeniach terenu /inwersje termiczne, mgły, mrozowiska, słaba wentylacja, gromadzenie się zanieczyszczeń, zalewanie den dolin w trakcie intensywnych roztopów lub ulew/ oraz na północnych i
północno-wschodnich zboczach dolin i wąwozów /mniejsze nasłonecznienie, niższe temperatury/.
W strefie bioklimatu leśnego łagodnie bodźcowego, korzystnego dla ludzi położone są tereny
osadnicze w pobliżu kompleksu „Borek”. Pogody oszczędzające występują latem i jesienią /65-85%/,
natomiast pogody obciążające zimą. Pogody korzystne dla klimatoterapii występują w okresie lipiec październik.
Warunki klimatyczne i mikroklimatyczne mają istotne znaczenia nie tylko dla komfortu bytowania
człowieka, rozwoju określonych biocenoz naturalnych, ale i na warunki eksploatacji rolniczej przestrzeni
produkcyjnej.
•
1.5. Gleby.
18
Tworzenie się gleb rozpoczęło się prawdopodobnie już w końcu późnego glacjału, a na pewno w
holocenie. Decydujący wpływ na typologię gleb miały: skały macierzyste, szata roślinna, warunki klimatyczne, warunki wodne, rzeźba terenu i działalność człowieka. Przewodnimi czynnikami były skały macierzyste oraz formacje roślinne. Odpowiednio do zróżnicowania geomorfologicznego i litologicznego występuje zróżnicowanie typologiczne gleb oraz mozaika przestrzenna większych i mniejszych płatów.
W obszarach wierzchowinowych, na lessach przykrywających zrównania wierzchowinowe w obszarze centralnym i północnym gminy wykształciły się gleby brunatne, natomiast w miejscach wychodni
kredowych na powierzchnię topograficzną zdecydowanie występują rędziny powstałe ze skał wapiennych. W obszarze pokryw piaszczystych terasów nadzalewowych – gleby bielicowe oraz gleby piaskowe różnych typów genetycznych. W obszarze pokrywy gleb brunatnych wytworzyły się w kompleksy pszenne bardzo dobre, dobre i wadliwe oraz żytnie bardzo dobre i dobre W obszarze występowania rędzin wytworzyły się kompleksy pszenne wadliwe oraz żytnie wadliwe, natomiast w obszarze gleb
bielicowych i piaskowych różnych typów genetycznych głównie kompleksy żytnie słabe.
W dolinach rzek dominują oprócz gleb brunatnych i brunatnych wyługowanych występują
gleby torfowe i murszowo-torfowe oraz mułowo-torfowe, czarne ziemie i gleby glejowe.
Rędziny próchnicze są glebami głębokimi, natomiast pozostałe są glebami płytkimi i mają wysoką zawartość rumoszu skalnego. Odznaczają się wysoką zawartością wody higroskopowej, jednak
duży procent wody znajdującej się w glebie jest niedostępny dla roślin /około 15%/. Rędziny mogą być
okresowo za suche dla produkcji roślinnej, zwłaszcza w okresach niedoborów opadów atmosferycznych.
Ponadto rędziny są glebami bardzo plastycznymi, co ma duży wpływ na optymalny termin orki. Gleby te
są typowo pszennymi, na których osiąga się wysokie plony. Użytkowane rolniczo tworzą kompleksy:
pszenny dobry i pszenny bardzo dobry. Rędziny płytkie tworzą kompleks pszenny wadliwy, a o lżejszym
składzie granulometrycznym tworzą kompleks żytni bardzo dobry i żytni dobry. W obszarze gminy Stary
Zamość występują zarówno rędziny płytkie jak i głębokie.
Gleby brunatnoziemne mają bardzo wyrównany skład chemiczny, zróżnicowaną miąższość
/30-180cm / i kwasowość /od kwaśnej do lekko zasadowej/. Najbardziej rozpowszechnione są gleby
brunatne wyługowane. Pod względem budowy profilu zbliżone są do gleb brunatnych właściwych, które
występują również, ale na mniejszych powierzchniach. Gleby brunatne wyługowane cechują się poziomem orno-próchniczym o miąższości 25-30cm oraz uregulowanymi stosunkami wodnymi. Gleby brunatne właściwe odznaczają się głębszym poziomem orno-próchnicznym /30-35cm/ i nieco większą zawartością próchnicy. Gleby brunatnoziemne użytkowane rolniczo tworzą kompleksy: pszenny wadliwy, żytni
bardzo dobry, pszenno-żytni i żytni. Leśne gleby brunatnoziemne są siedliskiem lasów mieszanych.
Gleby mułowo-torfowe i torfowo-mułowe są glebami hydrogenicznymi. W warunkach zmiennych szybkości przepływów wody, przebiegały na przemian dwa lub trzy procesy glebotwórcze: proces
torfotwórczy /bagienny/ i proces aluwialny lub deluwialny. Gleby z przewagą masy torfowej od powierzchni są glebami torfowo-mułowymi, natomiast z przewagą namułów aluwialnych - glebami mułowotorfowymi. Gleby mułowo-torfowe i torfowo-mułowe użytkowane są głównie jako trwałe użytki zielone łąki. Przeważnie są one okresowo lub trwale nadmiernie uwilgotnione i wymagają uregulowania stosunków wodnych. W górnych poziomach wykazują odczyn obojętny lub alkaliczny, sporadycznie słabo kwaśny lub kwaśny. Są to gleby żyzne i urodzajne, z uregulowanymi stosunkami wodnymi /zmeliorowane
doliny rzek/.
Obok gleb mułowo-torfowych i torfowo-mułowych w dolinach rzek na torfowiskach niskich, o
zwolnionym przepływie wody, gdzie dominującym był proces torfotwórczy, wykształciły się gleby torfowe. Warunkiem rozwoju tego procesu było stagnowanie wody na powierzchni oraz akumulacja dużych
ilości resztek roślinnych. Po zmeliorowaniu dolin rzecznych i obniżeniu się poziomu wody gruntowej
przebieg procesu torfotwórczego został poważnie ograniczony do niewielkich, najniżej położonych powierzchni. Gleby torfowe mają odczyn słabo kwaśny lub zbliżony do obojętnego. Tworzą kompleksy
użytków zielonych średnich. Użytkowane są głównie jako łąki i pastwiska.
Glebami hydrogenicznymi są również gleby murszowo - torfowe. Powstały z płytkich torfów torfowisk niskich i dolinowych pod wpływem obniżania poziomu wody gruntowej. Murszenie objęło tutaj całą
warstwę torfu aż do mineralnego podłoża /piasek lub utwór pylasty/. Miąższość warstwy murszowej sięga 30-50cm. Występują na peryferiach dolin rzecznych, małymi powierzchniami. Są glebami przeważnie
za suchymi, zwłaszcza przy niedoborze opadów atmosferycznych. Tworzą kompleksy użytków zielonych
średnich.
Płaty czarnych ziem właściwych i zdegradowanych wykształciły się na podłożu gliniastopiaszczystym lub gliniastym, w warunkach nadmiernego uwilgotnienia, często przy udziale roślinności
łąkowej. Nie tworzą zwartych powierzchni, a występują w lokalnych obniżeniach terenu, w dolnych partiach stoków lub u ich podnóży. Odznaczają się dużą zawartością substancji organicznej i poziomami
próchnicznymi o dużej miąższości /35-65cm/. Część tych gleb powstaje na drodze ewolucji gleb bagiennych, w wyniku obniżenia poziomu wody gruntowej. Należą do gleb okresowo nadmiernie uwilgotnio-
19
nych, są natomiast zasobne w fosfor i magnez i ubogie w potas. Tworzą użytki zielone średnie oraz
kompleksy zbożowo-pastewne.
Gleby glejowe wykształciły się z różnych skał macierzystych – piaskowych, pyłowych, gliniastych i iłowych przy nadmiarze wody. Brak tlenu był powodem rozwinięcia się procesu glejowego i powstania pod poziomem próchnicznym poziomu glejowego odznaczającego się jasnoszarą lub niebieskawą barwą, w zależności od obecności węglanu wapnia w glebie. Wykształciły się w małych obniżeniach i bezodpływowych zagłębieniach terenu z wysokim poziomem wody gruntowej. Często powodem
stagnowania wody jest trudno przepuszczalne podłoże /ilaste lub gliniaste/. Melioracja tych gleb jest
trudna z uwagi na możliwość przesuszenia gleb położonych w sąsiedztwie. Grunty orne na glebach glejowych powinny być przekształcone w użytki zielone.
Gleby bielicowe i tworzą kompleksy żytnie, czasami pszenne. W wyniku procesu bielicowania
nastąpił rozkład minerałów ilastych, a następnie wymycie z górnych poziomów związków żelaza, manganu i wapnia oraz powstanie charakterystycznego dla tych gleb poziomu deluwialnego. Na obszarach
poleśnych proces bielicowania został zahamowany w wyniku uprawy, a gleby bielicowe i pseudobielicowe przekształcają się w gleby brunatne wyługowane. Są to przeważnie gleby kwaśne i ubogie w przyswajalny fosfor i potas, z wadliwymi stosunkami wodnymi / za mokre na wiosnę i w okresie obfitych opadów, a w okresach niedoboru opadów -za suche/.
Gleby piaskowe różnych typów genetycznych odznaczają się kwaśnym lub słabo kwaśnym
odczynem górnych poziomów profilu, są ubogie we wszystkie niezbędne dla roślin składniki pokarmowe
i przeważnie okresowo za suche. Pod względem typologicznym znaczną część można zaliczyć do gleb
rdzawych, część do gleb o niewykształconym profilu lub bez wyraźnego oblicza typologicznego /tzw.
bielicowo-brunatnych/. Tworzą głównie kompleksy żytnie.
Do grupy gleb hydrogenicznych zaliczane są gleby mułowo - torfowe, torfowo - mułowe,
torfowe i murszowo-torfowe. Gleby glejowe są formą przejściową pomiędzy glebami mineralnymi
a właściwymi glebami bagiennymi.
Na znacznych obszarach miasta, szczególnie w strefie krawędzi i stromych stoków występuje
erozja gleb w stopniu słabym, umiarkowanym, średnim i silnym. Erozja w stopniu bardzo silnym nie występuje. Najsilniejsze zjawiska erozyjne występują w strefie zachodniej krawędzi doliny Wieprza.
Krasnystaw ma korzystne warunki glebowe do produkcji rolnej. Użytki rolne zajmują 62,04% powierzchni gminy, w tym grunty orne 48,7%, użytki zielone – 10,9,% oraz sady 2,4 %. Przeważają gleby
dobre i bardzo dobre. Największe zwarte obszary gruntów ornych znajduj się w południowo-wschodniej
oraz północno-zachodniej części miasta. Do najbardziej rozpowszechnionych należą uprawy zbóż, buraków cukrowych i ziemniaków.
Według planu przestrzennego zagospodarowania przestrzennego woj. lubelskiego Krasnystaw leży w południowym obszarze produkcyjnym, w głównym rejonie rolniczym predysponowanym do intensyfikacji rozwoju rolnictwa. W przypadku miasta tereny rolnicze stanowią rezerwę
terenów budowlanych .
1.6. Biocenozy.
Według regionalizacji geobotanicznej /J. Matuszkiewicz/1993/ Krasnystaw położony jest w obrębie działu geobotanicznego Mazowiecko-Poleskiego, w krainie geobotanicznej Wyżyna Lubelska w
okręgu Wyżyny Lubelskiej, na styku podokręgów: Łęczyńskiego, Łopiennickiego i Kraśniczyńskiego.
Według podziału geobotanicznego Lubelszczyzny /D.Fijałkowski/ Krasnystaw leży na pograniczu dwóch podokręgów botanicznych: Działy Grabowieckie i Wyniosłośc Giełczewska.
Według regionalizacji przyrodniczo - leśnej na pograniczu Krainy Małopolskiej ( dzielnica Wyżyny Zachodniolubelskiej) oraz Krainy Mazowiecko –Podlaskiej (dzielnica Wyżyna Wschodniolubelska, mezoregiony Polesie Wołyńskie oraz Wyżyna Zachodniowołyńska), natomiast według regionalizacji
zoogeograficznej w okręgu subpontyjskim.
Zróżnicowanie biocenotyczne terenu, przyjmując w dużym uproszczeniu, jest pochodną warunków geomorfologicznych, hydrologicznych, glebowych oraz klimatycznych w przeszłości i obecnie i stopnia antropoopresji. Znaczna część flory, a szczególnie gatunki rzadkie wywodzi się z różnych okresów
kształtowania się flory po ustąpieniu lodowca /około 10 000 lat temu/. Dziś występują one w postaci reliktów powiązanych z obszarami o klimatach dawniej u nas dominujących. Stąd wywodzi się określenie
odpowiednich elementów geograficznych lub genetycznych /arktyczny, borealny, środkowoeuropejski,
śródziemnomorski, atlantycki, pontyjski, południowosyberyjski i śródziemnomorski/. Analiza geograficzna
aktualnej flory Lubelszczyzny i obszaru objętego niniejszym opracowaniem pozwala na określenie stopnia jej podobieństwa do otaczających regionów Polski i Europy.
20
Gatunki arktyczne na Lubelszczyźnie reprezentuje tylko chamedafne północna występująca w
Woli Tulnickiej koło Parczewa, natomiast gatunki alpejskie tylko zawilec narcyzowy występujący na Roztoczu.
Gatunki borealne stanowią poważny składnik flory województwa lubelskiego. Ogółem stwierdzono 158 gatunków /10% flory/. Skupiają się na Lubelszczyźnie na Pojezierzu Łęczyńsko-Włodawskim
/150 gatunków/ i na Równinie Puszczańskiej /141 gatunków/. Najmniej jest ich na Grzędzie Hrubieszowskiej /71 gatunków/ i Pobużu /85 gatunków/. Wkroczyły za ustępującym lodowcem z południa, południowego-wschodu i południowego-zachodu.
Gatunki środkowo-europejskie są głównym składnikiem flory Lubelszczyzny. Reprezezntuje je
208 gatunków /16% flory/. Najbogatsze w w/w gatunki są Wzniesienia Urzędowskie /172/, Płaskowyż
Nałęczowski /171/ i Wyniosłość Giełczewska /170/, najuboższe Płaskowyż Tarnogrodzki /114/ i Równina
Puszczańska /118/. Regiony położone w okręgu Subwołyńskim mają po około 160 gatunków środkowoeuropejskich. Weszły one w późnych okresach postglacjału z południowego wschodu wzdłuż łuku karpackiego oraz z południa i z południowego-zachodu przez Wyżynę Krakowsko-Częstochowską. Rośliny
bardziej ciepłolubne wchodziły z podobnych kierunków, lecz po podłożu bardziej zasobnym obszarach
wapń i przy słabo zwartej pokrywie leśnej, głównie poprzez Podole, Wołyń oraz Wyżyny MiechowskoSandomierskie.
Gatunki górskie przybyły na Lubelszczyznę z ostoi południowych we wczesnym i późnym postglacjale. Są to gatunki charakterystyczne dla Karpat Wschodnich /wschodniokarpackie/, Karpat Zachodnich /zachodniokarpackie/ oraz północnoalpejskie. Na Lubelszczyźnie stwierdzono 82 gatunki górskie
/6% całej flory/. Najwięcej występuje ich w rejonach najwyżej wzniesionych. Na Roztoczu Zwierzynieckim
występuje 46 gatunków, Roztoczu Józefowskim 33 gatunki i Roztoczu Szczebrzeszyńskim 31 gatunków
oraz Wyniosłości Giełczewskiej - 33 gatunki i Padole Zamojskim - 32 gatunki. Najmniej gatunków górskich występuje w obszarze Płaskowyżu Tarnogrodzkiego i Kotliny Chodelskiej /6/ oraz Równiny Lubartowskiej i Płaskowyżu Świdnickiego /po 7/.
Gatunki atlantyckie przywędrowały w okresie atlantyckim z północnego i południowego zachodu.
Utrzymały się dotąd jako relikty przede wszystkim na wydmach piaszczystych, obszarach suchych borach sosnowych, na torfowiskach przejściowych oraz w jeziorach oligotroficznych i w ich otoczeniu. Na
łączną liczbę 28 gatunków, na Pojezierzu Łęczyńsko - Włodawskim występuje 25, na Równinie Puszczańskiej - 15 i na Roztoczu Zwierzynieckim - 13. Najmniej jest ich na obszarach wschodnich, na podłożu lessowym i kredowym - Pobużu - 2 gatunki, Grzędzie Sokolskiej, Padole Zamojskim, Grzędzie Hrubieszowskiej - po 4 gatunki.
Gatunki pontyjskie związane są przede wszystkim z prowincją pontyjską obszaru eurosyberyjskiego. Wnikanie ich na Lubelszczyznę miało miejsce u schyłku glacjału oraz we wczesnym postglacjale. Wędrówki odbywały się głównie dolinami rzek - Wisły, Wieprza i Bugu głównie z ostoi BałkańskoCzarnomorskiej i Wierzchowiny Czesko-Morawskiej oraz nielicznie z Jury Szwabskiej i Jury Frankońskiej. Najwięcej stanowisk roślinności pontyjskiej obserwuje się na słonecznych zboczach kredowych
bogatych w wapń oraz na silnie nasłonecznionych zboczach lessowych i tylko pojedynczo na wydmach
piaszczystych. Ze 119 roślin pontyjskich 80 gatunków rośnie wśród muraw ksero-termicznych. Najwięcej
gatunków pontyjskich występuje na Wyżynie Lubelskiej na Wyniosłości Giełczewskiej - 101 gatunków,
Płaskowyżu Nałęczowskim - 98, Działach Grabowieckich - 96, Pagórach Chełmskich i Padole Zamojskim - 94. Najuboższe w gatunki pontyjskie są: Płaskowyż Tarnogrodzki /16/ i Równina Puszczańska
/23/.
Gatunki śródziemnomorskie przywędrowały podobnie jak gatunki pontyjskie z ostoi BałkańskoCzarnomorskiej i Wierzchowiny Czesko-Morawskiej we wczesnych okresach postglacjału. Na ogólna
liczę 30 gatunków śródziemnomorskich najwięcej występuje ich na Wyżynie Lubelskiej: na Płaskowyżu
Nałęczowskim - 22 gatunki, Wzniesieniach Urzędowskich - 20, na Grzędzie Hrubieszowskiej i w Padole
Zamojskim - po 18 gatunków. Najuboższe w te rośliny są obszary niżowe pokryte glebami bielicowymi Płaskowyż Tarnogrodzki, Równina Puszczańska, Zaklęsłość Łomaska, Równina Lubartowska.
Gatunki południowosyberyjskie posiadają centrum swojego występowania w prowincji południowosyberyjskiej, obszaru eurosyberyjskiego. Dawniej uważane były za element pontyjski. Przybyły one ze
wschodu i południowego wschodu w okresie wczesnego postglacjału. Na Lubelszczyźnie stwierdzono
dotychczas 47 gatunków południowosyberyjskich. Najwięcej występuje ich w zbiorowiskach kserotermicznych i leśnych. Na Wyżynie Lubelskiej ich liczebność waha się od 31-38, na Roztoczu od 21 do 28 i
na terenach niżowych od 16 do 21 gatunków.
Podokręgi botaniczne, w którym położony jest Krasnystaw nieznacznie tylko różnią się
pod względem ogólnej liczebności gatunków zaliczanych do elementów geograficznych. Zróżnicowanie to obrazuje Tabeli nr 1. Wyróżnikiem obu podokręgów na tle Lubelszczyzny jest bardzo
duży udział gatunków środkowoeuropejskich i pontyjskich. W obszarze Wyniosłości Giełczewskiej występuje najwyższa liczebność gatunków, w tym najwyższy na Lubelszczyźnie udział gatunków pontyjskich.
21
Tabl. Nr 2.Udział gatunków z poszczególnych elementów geograficznych w podokręgach botanicznych
do których zaliczane są obszary miasta Krasnystaw /wg. D. Fijałkowskiego/.
L.
P
podokręgi
botaniczne
Elementy geograficzne
1.
Działy Grabowieckie
2.
Wyniosłość
ska
borealny
środkowoeuropejski
górski
atlantycki
pontyjski
śródziemnomorski
98
164
27
6
96
170
33
9
101
Giełczew- 101
17
południowosyberyjski
38
suma
gatunków
446
17
36
467
Liczebność gatunków roślin zaliczanych do poszczególnych elementów geograficznych w obszarze Lubelszczyzny waha się od 467 w podokręgu Wyniosłość Giełczewska do 260 w podokręgu Płaskowyż Tarnogrodzki.
Podobnie zróżnicowane są elementy zoogeograficzne. Udział procentowy gatunków zoogeograficznych na przykładzie fauny pszczołowatych Zamojszczyzny przedstawia Tabela Nr 3.
Tabl .Nr 3. Udział procentowy elementów zoogeograficznych w faunie pszczołowatych /Apoidea/ Zamojszczyzny /źródło :Studia Ośrodka Dokumentacji Fizjograficznej tom XX Badania i waloryzacja faunistyczna Zamojszczyzny.PAN.1992/
Elementy
Zoogeograficzne
Holarktyczne
Palearktyczne
Zachodniopalearktyczne
Borealne
Borealno-górskie
Subborealne
Eurosyberyjskie
Eurokaukaskie
Europejskie
Środkowoeuropejskie
Submedyterraneńskie
Subpontyjskie
subpontyjsko-medyterraneńskie
Pontyjsko-medyterraneńskie
Działy Grabowieckie
Wyniosłość Giełczewska
Zamojszczyzna
2,26
19,3
14,1
0,7
1,5
3,0
17,0
3,0
17,0
2,2
8,9
5,2
2,2
3,7
1,3
24,0
14,4
2,5
3,8
22,8
5,0
12,7
1,3
8,9
2,5
3,8
2,6
16,7
14,5
0,4
3,7
4,1
13,0
5,6
14,9
2,6
8,5
5,6
2,6
5,2
W rejonie Krasnegostawu przebiegają granice naturalnego wystepowania takich gatunków
drzew jak : buk i jawor – granica wschodnia, jodła- granica północno-wschodnia, świerk- granica południowa.
Dla obszaru Miasta oraz otaczającej miasto gminy Krasnystaw nie sporządzono dotychczas
szczegółowej inwentaryzacji przyrodniczej. Źródłem informacji o florze i faunie gminy jest głównie literatura naukowa i bezpośrednia inwentaryzacja terenowa przeprowadzona na potrzeby niniejszego w maju
2009.
Szata roślinna w granicach miasta uległa daleko idącym zmianom. Na większości obszaru miasta naturalne zbiorowiska roślinne zostały zastąpione przez sztuczne agrocenozy /w obszarze użytków
rolnych zajmujących 62% powierzchni miasta/, które charakteryzują się względną krótkotrwałością i małą zdolnością do samoregulacji. Przeważają agrocenozy polne /48,7 % pow. użytków rolnych/ o niskim
potencjale ekologicznym. Agrocenozy łąkowe obejmujące 10,3 % powierzchni użytków rolnych należą
do zbiorowisk o znacznie większym potencjale ekologicznym /bogata pula genowa, duże zróżnicowanie
fitosocjologiczne/ i stosunkowo dużej trwałości z tendencją do renaturyzacji stosunków ekologicznych w
przypadku ekstensywnego użytkowania łąk oraz sukcesji naturalnej kierunku zbiorowisk krzaczastych i
leśnych, w przypadku zaprzestania użytkowania gospodarczego. Do zbiorowisk roślinnych o charakterze
zbliżonym do naturalnego i bardzo wysokim potencjale ekologicznym należą lasy zajmujące zaledwie 9,5
% powierzchni miasta /wskaźnik lesistości woj. Lub.- 21,7%/. Charakteryzują się one znacznym bogactwem puli genowej oraz zróżnicowaniem fitosocjologicznym.
W układzie przestrzennym w obszarze Krasnegostawu występuje struktura pasmowo- płatowa siedlisk i ekosystemów :
• Południowy i południowo zachodni obszar miasta z południkową doliną Wieprza z ujściowymi
odcinkami Żółkiewki i Wojsławki na południu oraz północno-wschodni obszar z ujściowym od-
22
cinkiem Siennicy i Lasem Borek ma charakter strefy ekologicznej z cennymi ekosystemami
wodno - łąkowymi, torfowiskowymi i leśnymi, chronionymi w granicach GrabowieckoStrzeleckiego Obszaru Chronionego Krajobrazu oraz obszaru Natura 2000 Izbicki Przełom Wieprza, miejscami silnie zmieniony antropogenicznie (tereny intensywnej zabudowy miejskiej, drogi
publiczne, linia kolejowa, zakłady przemysłowe).
• Południowo - wschodnie oraz zachodnie i północno-zachodnie obszary miasta mają charakter
strefy polno – leśnej z niewielkimi obszarami osadniczymi częściowo w granicach Grabowiecko-Strzeleckiego Obszaru Chronionego Krajobrazu.
• Centralne obszary miasta ze skoncentrowana zabudową o charakterze strefy typowo urbanistycznej.
Strefą o największym potencjale ekologicznym z możliwością dalszego jego zwiększania
na drodze renaturyzacji i kompensacji przyrodniczej jest strefa rozległej doliny Wieprza i Żółkiewki z fragmentami torfowisk .
Krasnystaw, pomimo znacznego zróżnicowania przestrzennego walorów ekologicznych jest obszarem o znacznej bioróżnorodności na poziomie siedliskowym ekosystemowym i gatunkowym, z lokalnymi ostojami flory i fauny leśnej, kserotermicznej i łąkowo-zaroślowej.
Ekosystemy leśne w obszarze północno-wschodnim mają charakter zwartego kompleksu
. Są to siedliska lasu świeżego, lasu mieszanego świeżego oraz boru mieszanego.
Badaniami terenowymi objęto obszar położony w dolinach Wieprza i Żółkiewki w granicach miasta Krasnystaw. Obserwacje terenowe prowadzono w pierwszej połowie maja 2008 roku.
Pełna charakterystyka szaty roślinnej tego terenu, wraz z podaniem stanowisk wszystkich występujących tu rzadkich i objętych ochroną prawną gatunków roślin, może być przedstawiona po przeprowadzeniu badań w okresie co najmniej roku. Nomenklaturę wyróżnionych zbiorowisk roślinnych przyjęto według Matuszkiewicza [2005] i Fijałkowskiego [1991], a nazewnictwo roślin naczyniowych za Mirkiem i in. [2002]. W tabeli 4. przedstawiono listę odnotowanych zespołów wraz z ich systematyką fitosocjologiczną.
Tabl. Nr 4. Wykaz zbiorowisk roślinnych występujących w dolinach Wieprza i Żółkiewki
Lp.
ZESPÓŁ
ZBIOROWISKA WODNE
Lemnetea minoris R.Tx. 1955, Lemnetalia minoris R.Tx. 1955
1. Zespół rzęsy drobnej Lemnetum minoris
2. Zespół spirodeli wielokorzeniowej Spirodeletum polyrhizae (Kelhofer 1915) W.Koch 1954 em. R.Tx. et
A.Schwabe 1974 in R.Tx. 1974
Klasa Potametea R.Tx. et Prsg, rząd Potametalia Koch 1926,
związek Nymphaeion Oberd. 1953
3.
Zespół „lilii wodnych” Nupharo-Nymphaeetum albae Tomasz. 1977
ZBIOROWISKA SZUWAROWE
Klasa Phragmitetea R.Tx. et PRSG 1942, rząd Phragmitetalia Koch 1926,
Związek Phragmition Koch 1926
4.
5.
6.
Zespół jeżogłówki gałęzistej Sparganietum erecti Roll. 1938
Zespół skrzypu bagiennego Equisetetum fluviatilis Steffen 1931
Zespół trzciny pospolitej Phragmitetum australis (Gams 1927) Schmale 1939
7.
Zespół pałki szerokolistnej Typhetum latifoliae Soó 1927
8.
Zespół manny mielec Glycerietum maximae Hueck 1931
Klasa Phragmitetea R.Tx. et PRSG 1942, rząd Phragmitetalia Koch 1926,
Związek Magnocaricion Koch 1926
9.
Zespół turzycy brzegowej Caricetum ripariae Soó 1928
10.
Zespół turzycy błotnej Caricetum acutiformis Sauer 1937
11.
Zespół turzycy zaostrzonej Caricetum gracilis (Graebn. Et Hueck 1931) R.Tx. 1937
12.
Zespół mozgi trzciowatej Phalaridetum arundinaceae (Koch 1926 n.n.) Lib. 1931
ZBIOROWISKA ŁĄKOWE
Klasa Molinio-Arrhenatheretea R.Tx. 1937, rząd Molinietalia caeruleae W.Koch 1926, związek Filipendulion
23
umariae Segal. 1966
13.
Zespół wiązówki błotnej i bodziszka błotnego Filipendulo-Geranietum W.Koch 1926
Klasa Molinio-Arrhenatheretea R.Tx. 1937, rząd rząd Molinietalia caeruleae W.Koch 1926,
Związek Alopecurion pratensis Pass. 1964
14.
Zespół wyczyńca łąkowego Alopecuretum pratensis (Regel. 1925) Steffen 1931
Klasa Molinio-Arrhenatheretea R.Tx. 1937, rząd Arrhenatheretalia Pawł. 1929,
Związek Arrhenatherion elatioris (Br.-Bl. 1925) Koch 1926
15.
Zespół rajgrasu wyniosłego Arrhenatheretum elatioris Br.-Bl. Ex Scherr. 1925
16.
Zespół wiechliny łąkowej i kostrzewy czerwonej Poo-Festucetum rubrae Fijałk. 1962
ZBIOROWISKA ZAROŚLOWE
Klasa Alnetea glutinosae Br.-Bl. Et R.Tx. 1943, rząd Alnetalia glutinosae R.Tx. 1937,
związku Alnion glutinosae (Malc. 1929) Meijer Drees 1936
17.
Zespół wierzby szarej i pięciopręcikowej Salicetum pentandro-cinereae (Almq. 1929 Pass. 1961
W dolinach Wieprza i Żółkiewki stwierdzono występowanie zbiorowisk wodnych z klasy
Lemnetea i Potametea, szuwarowych z klasy Phragmitetea, łąkowych z klasy Molinio-Arhenatheretea i
zaroślowych z klasy Alnetea glutinosae. Największą powierzchnię zajmowały fitocenozy łąkowe i szuwarowe, mniejszą zaroślowe i wodne.
•
Zbiorowiska wodne
W kilku małych starorzeczach w dolinie Wieprza wykształciły się zbiorowiska roślinności wodnej
z klas Lemnetea minoris i Potametea jak:
• zespół rzęsy drobnej Lemnetum minoris (klasa Lemnetea minoris);
• zespół spirodeli wielokorzeniowej Spirodeletum polyrhizae (klasa Lemnetea minoris);
• zespół „lilii wodnych” Nupharo-Nymphaeetum albae (klasa Potametea) z jednogatunkowymi
skupieniami grążela żółtego Nuphar lutea (w niewielkim starorzeczu w północnej części obszaru).
•
Zbiorowiska szuwarowe
Zbiorowiska szuwarowe z klasy Phragmitetea, ze związku Phragmition występowały w starych
potorfiach i starorzeczach, a także w niektórych obniżeniach dna doliny Wieprza. Pod względem fitosocjologicznym zaliczono je do zespołów:
• szuwaru trzciny pospolitej Phragmitetum australis (w starorzeczach, przy brzegach niektórych rowów melioracyjnych, w starych potorfiach oraz w obniżeniach doliny Wieprza);
• szuwaru pałki szerokolistnej Typhetum latifoliae (małe płaty w starorzeczach, głównie w dolinie Wieprza);
• szuwaru jeżogłówki gałęzistej Sparganietum erecti (małe płaty w starorzeczach, głównie w
dolinie Wieprza);
• szuwaru skrzypu bagiennego Equisetetum fluviatilis (małe płaty w starorzeczach, głównie w
dolinie Wieprza);
• szuwaru z panującą manną mielec Glycerietum maximae (w starorzeczach, przy brzegach
niektórych rowów melioracyjnych, w starych potorfiach oraz w obniżeniach doliny Wieprza);
• szuwaru mozgi trzcinowatej Phalaridetum arundinaceae (w starorzeczach, przy brzegach
niektórych rowów melioracyjnych, w starych potorfiach oraz w obniżeniach doliny Wieprza,
rzadziej w dolinie Żółkiewki).
Dość często w dolinie Wieprza (zwłaszcza w północnej części obszaru) i znacznie rzadziej w dolinie Żółkiewki występują zbiorowiska wielkich turzyc ze związku Magnocaricion. Płaty tych fitocenoz
wykształciły się w obniżeniach dna doliny, rzadziej w starorzeczach i rowach melioracyjnych. Do najbardziej rozpowszechnionych zespołów należały Caricetum acutiformis i Caricetum gracilis z dominującymi
turzycą błotną i zaostrzoną. Rzadziej w dolinach Wieprza i Żółkiewki występowały niewielkie płaty asocjacji z dominującą turzycą brzegową Caricetum ripariae.
•
Zbiorowiska łąkowe.
24
Dużą powierzchnię w dolinach Wieprza i Żółkiewki zajmują zbiorowiska łąkowe z klasy MolinioArrhenatheretea. Z przeprowadzonych badań wynika, że w dolinach Wieprza i Żółkiewki przeważają
zbiorowiska łąk intensywnie uprawianych i pielęgnowanych ze związku Alopecurion pratensis. Łąki wyczyńcowe Alopecuretum pratensis zajmują pozycję pośrednią między łąkami wilgotnymi a świeżymi i
występują najczęściej w dolinach rzecznych na glebach torfowo- i mułowo-murszowych. W płatach zespołu Alopecuretum pratensis gatunkiem dominującym był wyczyniec łąkowy Alopecurus pratensis. Domieszkę stanowiły gatunki łąkowe z rzędów Molinietalia i Arrhenatheretalia, a także (w niektórych partiach doliny Wieprza) gatunki szuwarowe (głównie turzyce) z klasy Phragmitetea.
W dolinie Żółkiewki (rzadziej w dolinie Wieprza) występował zespół Poo-Festucetum rubrae, w
którym gatunkami panującymi były kostrzewa czerwona Festuca rubra i wiechlina łąkowa Poa pratensis.
Domieszkę najczęściej tworzyły kupkówka pospolita Dactylis glomerata, śmiałek darniowy Deschampsia
caespitosa, wyczyniec łąkowy Alopecurus pratensis oraz krwawnik pospolity Achillea millefolium. Zbiorowiska świeżych łąk wielokośnych z panującym rajgrasem wyniosłym Arrhenatherum elatius (zespół
Arrhenatheretum elatioris) występowały głównie w dolinie Żółkiewki. Gatunkami dominującymi w tym
zespole były trawy, a domieszkę stanowiły barwnie kwitnące rośliny dwuliścienne np. dzwonek rozpierzchły Campanula patula, jaskier ostry Ranunculus acris, przytulia pospolita i właściwa Galiom mollugo i
Galium verum.
Rzadko na omawianym terenie występowały zbiorowiska zaroślowe ze związku Filipendulion ulmariae. Niewielkie płaty roślinności złożone z wysokich bylin, głównie wiązówki błotnej, odnaleziono na rzadko koszonych wilgotnych łąkach, a także na obrzeżach zarośli.
•
Zbiorowiska zaroślowe
Zbiorowiska zaroślowe (łozowiska z przewagą wierzby szarej Salix cinerea) z klasy Alnetea
glutinosae zajmowały w dolinach Wieprza i Żółkiewki stosunkowo niewielką powierzchnię i wykształciły
się w starych potorfiach (północna część obszaru), a także w niewielkich zagłębieniach terenu oraz niektórych rowach melioracyjnych (w południowej części obszaru).
Inne zbiorowiska
Strome zbocza doliny Wieprza (np. okolice starej cegielni) porastają zubożałe płaty zbiorowisk ciepłolubnych muraw z klasy Festuco-Brometea.
Zbiorowiska synantropijne rozwinęły się na terenach zagospodarowanych przez człowieka i
różnicują się na dwie grupy: ruderalną - towarzyszącą zwłaszcza przydrożom, przychaciom, zrębom
leśnym oraz segetalną - występującą wśród upraw rolnych /roślin zbożowych i okopowych/.
•
Do siedlisk chronionych na podstawie Dyrektywy Siedliskowej należy mozaika zbiorowisk wodnych z klasy Lemnetea minoris i szuwarowych z klasy Phragmitetea oraz zbiorowiska łąkowe z klasy Molinio-Arhenatheretea z przewagą łąk wyczyńcowych ( zespół Alopecuretum
pratense) z dużym udziałem łąk kostrzewowo - wiechlinowych ( zespół Poo-Festucetum rubra)
oraz rajgrasowych (zespół Arhenatheretum elatioris). Zasięg przestrzenny zbiorowisk wymagajaccyh ochrony zaznaczono na mapie w skali 1:10 000.
Występowanie fauny na obszarze miasta związane jest z rozmieszczeniem podstawowych
siedlisk o charakterze naturalnym lub półnaturalnym i obecnym stanem środowiska przyrodniczego.
Występuje tu: fauna polna, leśna, łąkowo-zaroślowa i wodno - błotna oraz kserotermiczna,
Fauna ptaków dolin rzecznych w granicach administracyjnych miasta Krasnystaw jest typowa dla tego typu siedlisk łąkowych:
• dla otwartych terenów łąkowych gatunkami dominującymi są skowronek łąkowy, świergotek
łąkowy, pliszka żółta, pokląskwa; ponad to gatunkami charakterystycznymi są: czajka, rycyk, brodziec krwawodzioby, potrzeszcz.
• podmokłe, ekstensywnie użytkowane fragmenty łąk zarastające trzciną i krzewami to miejsce występowania głównie potrzosa, łozówki, rokitniczki, brzęczki, strumieniówki; rzadziej
występuje tu bekas kszyk, derkacz, żuraw, błotniak stawowy,
• bezpośrednie sąsiedztwo koryta rzeki, starorzecza i potorfia z dużym udziałem krzewów,
trzcin i pojedynczych drzew to miejsce występowania takich gatunków jak: trzcinniczek, słowik szary, pokrzewka cierniówka, remiz, trznadel, piecuszek, raniuszek, świerszczak, kwiczoł; przy lustrze wody trzymają się kaczka krzyżówka, łyska, kokoszka wodna, zimorodek,
• siedliska okrajkowe i strefy ekotonowe zasiedlają między innymi: dziwonia, srokosz, gąsiorek, pokrzewka jarzębata, skowronek borowy, kląskawka, krętogłów, bażant; na obrzeżach
doliny występuje przepiórka i kuropatwa.
25
Tereny dolin rzecznych są ponad to istotnym miejscem żerowania dla wielu gatunków ptaków gniazdujących na terenach sąsiadujących z nią, np.: bocian biały, myszołów, jastrząb, pustułka,
kobuz, kwiczoł.
Ptaki z załącznika i Dyrektywy Ptasiej stwierdzone w obrębie dolin rzecznych oraz lasu Borek w granicach administracyjnych miasta Krasnystaw:
• bocian biały – kilkanaście par lęgowych w bezpośrednim sąsiedztwie dolin rzecznych
• błotniak stawowy – 3 - 4 pary lęgowe w dolinie Wieprza
• derkacz – kilka par lęgowych
• żuraw – 1-2 pary lęgowe u zbiegu rzek – Wieprza i Siennicy
• rybitwa rzeczna – regularnie zalatująca nad Wieprz i starorzecza
• rybitwa czarna – regularnie zalatująca nad Wieprz i starorzecza
• zimorodek – 2-3 pary lęgowe
• dzięcioł zielony – regularnie występujący na granicy lasu o charakterze łęgowym i doliny Wieprza
• skowronek borowy – 2-3 pary w lesie Borek
• podróżniczek – 3-4 pary na terenie zarastających potorfi i starorzeczy
• pokrzewka jarzębata – ok. 5 par w strefach ekotonowych
• muchołówka białoszyja – kilka par w lesie Borek
• gąsiorek – regularnie występuje na obrzeżach doliny i w lesie Borek
Wśród innych przedstawicieli kręgowców zasługuje występowanie dzików i saren, które
można spotkać na terenach trzcinowisk i potorfi. Z rzeką i jej bezpośrednim sąsiedztwem związane są
licznie występujące bóbr i wydra.
W starorzeczach i potorfiach występują różne gatunki płazów, wśród których na szczególną
uwagę zasługuje kumak nizinny. W latach 90-tych w potorfiach występowała traszka zwyczajna, obecnie
jej status nie jest znany. Wśród płazów na uwagę zasługuje również występowanie ropuchy zwyczajnej i
rzekotki drzewnej.
Fauna ptaków lasu Borek jest charakterystyczna dla tego typu zbiorowisk leśno-parkowych.
Dominującymi gatunkami są drobne ptaki wróblowate, takie jak zięba, różne gatunki pokrzewek i świstunek, kos, drozd śpiewak, świergotek drzewny, strzyżyk, sikora bogatka. Do gatunków występujących
mniej licznie, zasługujących na uwagę należy dzięcioł czarny, dzięcioł zielony, myszołów, kobuz i muchołówka białoszyja.
Siedliska o charakterze zbliżonym do naturalnego oraz o znacznym potencjale ekologicznym, pełniące funkcje miejsc rozrodu i regularnego przebywania gatunków, tras migracyjnych lub żerowisk wymagają ochrony planistycznej.
2. Dotychczasowe zmiany w środowisku, naturalna odporność na degradację oraz zdolność do
regeneracji
Dotychczasowe zmiany w środowisku mają głównie przyczyny antropogeniczne lub naturalne.
Zmiany o charakterze antropogenicznym związane są:
• intensywną zabudową miejską oraz zabudową przemysłową wkraczająca również na tereny o dominującej funkcji ekologicznej (Las Borek, tereny zalewowe Wieprza), w tym na tereny zagrożone powodzią,
• intensywnym użytkowaniem rolniczym gleb /nadmiar nawozów i środków chemicznej ochrony roślin/,
• regulacją Wieprza (wyprostowanie na odcinku 2,5 km i odcinka ujściowego Żółkiewki) oraz prowadzeniem melioracji szczegółowych w dolinach rzek, w tym w obszarach torfowiskowych,
• wylesieniem obszarów wierzchowinowych oraz przekształceniem na znacznych obszarach naturalnych zbiorowisk leśnych lub przeznaczeniem obszarów leśnych pod układ komunikacyjny (droga
publiczna oraz linia kolejowa przecinająca Las Borek) lub pod lokalizację terenów przemysłowych,
• zaprzestaniem użytkowania rolniczego gruntów ornych lub łąk,
• poborem wód podziemnych i powierzchniowych na potrzeby antropogeniczne i środowiskowe oraz
piętrzeniem wód w zbiornikach,
• emisją zanieczyszczeń gazowych i pyłowych do powietrza, emisją hałasu i promieniowania elektromagnetycznego do atmosfery, wprowadzaniem ścieków do wód i do ziemi, składowaniem odpadów,
pryzmowaniem obornika i kiszonek na powierzchni ziemi.
•
Zmiany środowiska powodowane czynnikami naturalnymi to głównie:
zniszczenia w ekosystemach leśnych w wyniku huraganów, mrozów lub w wyniku gradacji szkodników,
26
•
sukcesja naturalna zbiorowisk roślinnych.
Najmniejszą odporność naturalną na degradację w warunkach Krasnegostawu wykazują
wody podziemne i gleby, zwłaszcza w strefach krawędzi zachodniej doliny Wieprza. Małą odporność na degradację ma również krajobraz, szczególnie o charakterze naturalnym.
2.1. Litosfera.
Działalność człowieka nie wpłynęła w istotny sposób na ukształtowanie powierzchni ziemi.
Antropogeniczne formy rzeźby wiążą się z charakterem zagospodarowania terenu i przystosowaniem go
do potrzeb rolniczych i komunikacyjnych. Do form antropogenicznych należą: koryto regulacyjne Wieprza, rowy melioracyjne, nasypy drogowe, wały przeciwpowodziowe, zbiorniki wodne i wyrobiska poeksploatacyjne. Na wylesionych obszarach użytkowanych jako pola orne występuje zjawisko erozji wodnej o
różnym stopniu nasilenia /słaba, umiarkowana, średnia i silna/. Przyczyną erozji jest w dużym stopniu
wadliwy układ pól / wzdłuż stoku/,co potwierdza otrofotomapa i mapa ewidencyjna dostępna w geoportalu. Efektem erozji są wąwozy w różnych stadiach rozwoju oraz nieckowate doliny.
2.2. Pedosfera.
Obserwuje się postępującą marginalizację gleb uprawnych najniższych klas bonitacyjnych efekt nadmiernej chemizacji gleb w przeszłości, która w dłuższym okresie czasu doprowadziła do obniżenia i tak niewielkiej produktywności tych gleb. W obszarach zmeliorowanych z glebami organicznymi
obserwuje się zjawisko murszenia gleb torfowych (efekt przesuszenia). W obszarach stokowych występuje zjawisko erozji wodnej i wietrznej prowadzące do degradacji fizycznej i chemicznej gleb. Gleby wykazują niską odporność naturalną na degradację, zwłaszcza gleby lessowe zbudowane z pyłów. Jednocześnie wykazują znaczną zdolność do regeneracji w warunkach ustąpienia oddziaływania czynników
degradujących.
2.3. Hydrosfera.
Stosunki wodne w mieście modyfikowane są licznymi urządzeniami wodnymi służącymi
kształtowaniu zasobów wodnych oraz korzystaniu z wód. Należą do nich budowle piętrzące i upustowe,
rowy melioracyjne oraz obiekty służące ujmowaniu wód podziemnych i powierzchniowych. Bardzo rozległych zmian w stosunkach wodnych dokonały regulacje rzek (2,5 km Wieprza oraz odcinek ujściowy
Żółkiewki) i melioracje szczegółowe w dolinach, powodując przyśpieszony odpływ wód z dorzeczy oraz
obniżenie poziomu wód gruntowych w dolinach. Ze względu na brak systematycznych prac konserwacyjnych obserwuje się zjawisko naturalizacji stosunków wodnych w dolinach powodowane zamulaniem
den dolin rzecznych /spowalnianie odpływu oraz zarastaniem i zamulaniem rowów melioracyjnych
/podnoszenie poziomu wód gruntowych. Zaprzestanie użytkowania gospodarczego łąk uruchamia zjawisko sukcesji naturalnej w kierunku zbiorowisk zaroślowych i leśnych, co również spowalnia odpływ wód i
wzmaga infiltracje wgłębną.
Funkcjonujące na terenie miasta ujęcia wód podziemnych komunalne i zakładowe oraz
indywidualne w nieznacznym stopniu wpływają na stosunki hydrogeologiczne. Pozwolenie wodnoprawne
ustala limity poboru wód z ujęcia komunalnego wód kredowych (zespół 5 studni) dla Krasnegostawu na
poziomie Qmax=400,0m3/h oraz Qśr.= 4720,0M3/d , przy zatwierdzonych zasobach eksploatacyjnych
Q= 410,0m3/h i depresji s=10,0-12,0m. Pobór wód jest znacznie niższy niż udokumentowane i zatwierdzone zasoby dyspozycyjne ujęć ( 2350m3/d). W wyniku eksploatacji ujęć komunalnych ma miejsca
depresja zwierciadła wód kredowych i powstaje lej depresyjny. Zasięg oddziaływania ujęcia oznaczono
na mapie w skali 1:10000 stanowiącej część niniejszego opracowania.
Wody podziemne kredowe wykazują bardzo małą odporność na degradację i znikomą
zdolność do regeneracji. Przyczyną małej odporności wód podziemnych są rozległe wychodnie wodonośna kredowego na powierzchnię topograficzną lub zbyt cienki nadkład utworów czwartorzędowych, niedostatecznie chroniący warstwę wodonośną. W sytuacji całkowitego braku lub niedostatecznej izolacji
wodonośca od powierzchni terenu, zanieczyszczenia z powierzchni ziemi szybko infiltrują do wód podziemnych. Ponadto ze względu na kontakt hydrauliczny poziomów wodonośnych – czwartorzędowego i
kredowego w dolinach rzek, zanieczyszczenia mogą przemieszczać się z płytkich wód gruntowych do
poziomu kredowego i migrować na duże odległości. Procesy samooczyszczania się wód w wodonoścu
szczelinowym przebiegają na bardzo małą skalę i w bardzo dużych horyzontach czasowych lub nie zachodzą wcale. Ślady DDT wycofanego z użycia w latach siedemdziesiątych stwierdzane są do dzisiaj w
wodach kredowych.
27
W przypadku Krasnegostawu największy nadkład utworów czwartorzędowych na górnej
kredzie znajduje się w dolinie Wieprza (70-72m). Dwie studnie „starego„ ujęcia znajdują się na wysoczyźnie na skraju wyniosłości Giełczewskiej, około 196 m n.p.m., natomiast trzy studnie „nowego” ujęcia
w dolinie Żółkiewki, pomiędzy starym i nowym korytem rzeki, na rzędnej 180 m n.p.m. Strop margli na
starym ujęciu występuje na głębokości 71-72 m tj. na rzędnych 123-124 m n.p.m., natomiast na nowym
ujęciu na głębokości 29-46m tj. na rzędnych 151-134 m n.p.m.. Powierzchnia w stropie kredy zapada od
„nowego” ujęcia w kierunku „starego”. Strop utworów kredy został nadbudowany utworami czwartorzędowymi. W otworach „starego” ujęcia jest to piasek średnio i gruboziarnisty oraz pospółki piaskowożwirowe, mułki piaszczyste, gliny zwałowe przewarstwione piaskami. W obrębie „nowego ujęcia” układ
warstw litologicznych jest podobny, przy czym na stropie kredy występują iły o miąższości od 1,5 do 4m,
a powyżej seria osadów piaszczystych o miąższości około 17m. Powyżej występuje seria spoista o
miąższości około 7m (gliny pylaste) przykryta 2-3 metrowymi holoceńskimi osadami organicznymi (torfami). W rejonie miejskiego ujęcia wody stwierdzono występowanie dwóch poziomów wodonośnych:
kredowego i czwartorzędowego. Wody czwartorzędowe posiadają naporowe zwierciadło wody, które
nawiercone w studniach „starego ujęcia” na głębokości około 24-30m p.p.t., stabilizowało się na głębokościach około 17m p.p.t.. Na terenie „nowego ujęcia” wody czwartorzędowe nawiercano na głębokości
9-10 m, natomiast stabilizowały się na głębokości około 1m p.p.t. (na rzędnej około 178 m n.p.m.). Poziom czwartorzędowy jest podrzędny w stosunku do kredowego. Wody czwartorzędowe we wszystkich
otworach ujęcia miejskiego występują pod osadami spoistymi (mułki o miąższości 24-28m i gliny o
miąższości 8-10m), które chronią wody podziemne przed bezpośrednimi zagrożeniami ich stanu jakościowego. Wody kredowe mają również charakter naporowy. W studniach „starego ujęcia” zwierciadło
wody nawiercone na głębokości 90m p.p.t. stabilizowało się na głębokości 16,95 -17,0m p.p.t.. W otworach „nowego ujęcia” kredowe zwierciadło wody nawiercono w stropie margli, na głębokości 28,5 - 46,0
m p.p.t., jako kontynuację wspólnego poziomu wodonośnego czwartorzędowo-kredowego. Wspólna
rzędna stabilizacji zwierciadła wód czwartorzędowych i kredowych wynosi około 1m .p.p.t., co wskazuje
na łączność hydrauliczną obu poziomów wodonośnych. Obliczona prędkość przepływu wody w warstwie
wodonośnej na głównej linii prądu spływu wód podziemnych wyznaczonym rzeką Żółkiewka w strefie
oddziaływania ujęcia wynosi 17m/rok, natomiast poza strefa 7-8m/rok. Zasięg strefy ochrony pośredniej
wynosi 25lat x 17m/rok= 425m dla poszczególnych studni. Wyliczony czas migracji zanieczyszczeń do
warstwy wodonośnej przez strefę aeracji z mułkami o miąższości 24-28m wynosi dla „starego ujęcia|
7,27 roku, natomiast dla „nowego ujęcia” (strefa aeracji o miąższości 5m litologicznie wykształcona w
postaci glin pylastych) wynosi 1,4 roku. W/w warunki dostatecznie zabezpieczają warunki do eliminacji
zanieczyszczeń bakteriologicznych i chemicznych, które mogą przedostawać się z powierzchni ziemi w
obszarze zasilania wyznaczonym 25-letnim czasem wymiany wody w warstwie wodonośnej. Według
dokumentacji hydrogeologicznej z ustaleniem zasobów eksploatacyjnych ujęcia miejskiego w
Krasnymstawie (2005r.) warunki hydrogeologiczne i hydrauliczne nie wskazują jednoznacznie na
konieczność utworzenia strefy ochrony pośredniej dla ujęcia miejskiego wody w Krasnymstawie.
Wystarczające jest wyznaczenie stref ochrony bezpośredniej: stare ujęcie + stacja wodociągowa
2
– w postaci czworokąta 110x140mx110x105 m o łącznej powierzchni 13 700m oraz dla nowego
2
ujęcia w kształcie kwadratów o boku 35m tj. pow. 1205m , z centralnym umiejscowieniem studni.
Wody powierzchniowe i płytkie wody gruntowe w utworach czwartorzędowych porowych lub
organicznych wykazują stosunkową dużą zdolność do regeneracji w procesach biologicznych i biochemicznych samooczyszczania się. Na zdolność samooczyszczania się wód rzeki ma wpływ stopień rozcieńczenia zanieczyszczeń /ścieków/, sedymentacja zawiesin dostających się do rzeki na dnie, adsorpcja /powstawanie błon biotycznych, w których osiedlają się bakterie i pierwotniaki rozkładające substancje organiczne/, pobieranie tlenu przez wodę rzeczną, mineralizacja związków organicznych. Najbardziej
ekonomiczny, szybki i kompletny, kończący się zupełną mineralizacją zanieczyszczeń jest tlenowy rozkład materii organicznej. W warunkach beztlenowych zachodzą niepożądane procesy gnicia i fermentacji/ Główna rolę w procesie samooczyszczania się wód przypisuje się organizmom występującym w peryfitonie tzn. roślinnym i zwierzęcym zespołom organizmów obrastających rośliny podwodne i przedmioty
wystające nad dnem. W ich skład wchodzą; glony, bakterie saprofityczne i pierwotniaki oraz organizmy
żyjące w bentosie, czyli w osadzie dennym/ gąbki, skąposzczety, mięczaki, pijawki i larwy owadów. Pośrednią, lecz bardzo ważną rolę odgrywają inne zwierzęta wodne należące do pełzaków, orzęsków,
wrotków, sinic i wiciowców. Wszystkie te zwierzęta żywią się bakteriami, grzybami i glonami, oczyszczając w ten sposób środowisko wodne od nadmiaru bakterii. Końcowym efektem procesu samooczyszczania się wód jest całkowita mineralizacja zanieczyszczeń organicznych /stabilizacja/, i powrót do normy /pierwotnej równowagi/ stanu biologicznego i chemicznego zbiornika. Na przebieg procesów samooczyszczania się wód mają wpływ również takie warunki środowiskowe jak odczyn wody /pH/, temperatura wody, warunki klimatyczne oraz zabudowa rzeki.
W obszarze Krasnegostawu Wieprz na odcinku 2,5 km oraz ujściowy odcinek Żółkiewki zostały uregulowane, nie zostały jednak przegrodzone zaporami. W rzekach uregulowanych często
28
zmniejsza się natlenienie wody z powodu wzrostu głębokości i na ogół spada intensywność fotosyntezy.
Powoduje to pogorszenie się warunków samooczyszczania się wód i może doprowadzić do deficytów
tlenowych. Jednocześnie ze wzrostem prędkości przepływu wody intensywność samooczyszczania rośnie. Budowa konstrukcji piętrzących, tworzących stopnie wody może mieć wpływ negatywny i pozytywny
w zależności od warunków hydrologicznych oraz od stanu zanieczyszczenia wody. Przy przepływie przez
jazy może nastąpić dodatkowe natlenienie wody na ogół jednak, przy dużym zanieczyszczeniu, budowa
jazów pogarsza jakość wód.
Małe rzeki lub górne odcinki większych strumieni podpiętrzane są tamami przez bobry europejskie, co istotnie zmienia stosunki wodne w dnach wąskich dolin. Taka sytuacja ma miejsce na naturalnych i sztucznych ciekach wodnych /rowy melioracyjne/.
2.4. Atmosfera.
Zmiany w atmosferze powodowane są znaczną antropogenizacją środowiska polegającą
na emisji zanieczyszczeń gazowych i pyłowych oraz hałasu i promieniowania elektromagnetycznego do
atmosfery w warunkach zmniejszonej zdolności samooczyszczania się powietrza na wskutek przekształcenia na większości obszaru gminy naturalnych zbiorowisk roślinnych o dużej aktywności ekologicznej w
kultury rolnicze i tereny budowlane. Doprowadza to do znacznego zróżnicowania warunków klimatycznych w zależności od topografii i pokrycia terenu.
Pod względem aerosanitarnym najkorzystniejsze dla człowieka są topoklimaty wierzchowinowe, zwłaszcza w sąsiedztwie dużych powierzchniowo ekosystemów leśnych, najmniej korzystne są
topoklimaty dolin rzecznych, ze względu na zjawisko inwersji termicznej, stagnowanie chłodnych mas
powietrza. Niekorzystnym zjawiskiem jest zabudowa den wąwozów i suchych dolin w miejscach połączenia z dolinami cieków wodnych. Zabudowa hamuje spływ chłodnych mas powietrza z wierzchowin
oraz spływ wód opadowych i roztopowych.
W obszarze Krasnegostawu warunki aerosanitarne atmosfery kształtowane są przez emisję
niską z miejskiej ciepłowni oraz lokalnych kotłowni w obiektach użyteczności publicznej i palenisk domowych, jak też emisję zanieczyszczeń komunikacyjnych przez pojazdy i sprzęt silnikowy. Podatność
powietrza na degradację jest znaczna. Dodatkowo została zabudowana część wylotów wąwozów i suchych dolin do dolin głównych cieków wodnych, co zaburza spływ chłodnych mas powietrza z wierzchowin i powoduje zastoiska zimna i mrozowiska w obszarach zabudowanych. Przewietrzanie utrudnia też
miejscami ciągła zabudowa wzdłuż dolin rzecznych lub zabudowa w dnie doliny. Na degradującą emisję
lokalną nakładają się skutki ponadlokalne /krajowe, a nawet europejskie/. Zanieczyszczenia, wraz z
prądami powietrza wynoszone są na znaczne odległości.
Zdolność do regeneracji w dużym stopniu uzależniona jest od aktywności biologicznej siedlisk roślinnych. W procesie fotosyntezy zużywany jest dwutlenek węgla, wydalany natomiast tlen. Roślinność stanowi naturalny filtr oczyszczający powietrze. Największą efektywność wykazują lasy i zadrzewienia. Powierzchnia lasów w Krasnymstawie jest niewielka - 9,5%. Równie niska lesistość jest w
terenach otaczających. Procesy oczyszczania się i regeneracji powietrza w obszarze miasta zachodzą
na niewielką skalę.
2.5. Biosfera.
Biosfera rozumiana jest jako strefa życia, przestrzeń zamieszkała przez organizmy podlega
presji antropogenicznej i nieodwracalnej degradacji na znacznych powierzchniach zajętych pod różnego
typu tereny budowlane. Podstawowym wskaźnikiem antropogenizacji biosfery na pozostałych terenach
są zmiany fitocenoz i zoocenoz.
W Krasnymstawie naturalne biocenozy leśne zostały na większości obszaru miasta zamienione na pola uprawne oraz łąki i pola w dolinach rzek. Lasy, które w przeszłości zajmowały około 80%
powierzchni gminy, obecnie zajmują jedynie 9,5% jej powierzchni. Tak daleko idące zmiany siedliskowe
doprowadziły do zmian zooocenotycznych. Wyginęły lub wycofały się do dużych kompleksów leśnych
typowe drapieżniki leśne /niedźwiedź, wilk, ryś/, pojawiły się natomiast warunki do rozwoju biocenoz
kserotermicznych. Zmieniły się również warunki siedliskowe w dolinach rzek na wskutek regulacji rzek i
melioracji szczegółowych w dolinach oraz zagospodarowania pomelioracyjnego. Naturalne ekosystemy
łęgowe zostały przekształcone w łąki gospodarcze. Generalnie, na przestrzeni wieków, bioróżnorodność
terenu zmalała na poziomie ekosystemowym, siedliskowym i gatunkowym. Część zmian ma charakter
nieodwracalny, natomiast możliwa jest renaturyzacja zbiorowisk roślinnych w dolinach rzek oraz renaturyzacja lub odtworzenie na znacznych powierzchniach zbiorowisk leśnych.
Odporność ekosystemów leśnych – najbardziej dynamicznej formacji roślinnej w umiarkowanych szerokościach geograficznych – ocenia się wieloaspektowo, bo na:
29
biotyczne czynniki patogenne /mikroorganizmy, masowe pojawy szkodników, przegęszczone populacje ssaków roślinożernych,
• abiotyczne /np. pożary, wiatr, ekstremalne temperatury/,
• zanieczyszczenia przemysłowe,
• użytkowanie rekreacyjne.
Im większa zgodność składu gatunkowego drzewostanu z siedliskiem, tym większa jego
odporność na antropopresję i zagrożenia, zwłaszcza biotyczne. W obszarze Krasnegostawu w północnowschodniej części miasta występują siedliska lasu świeżego, lasu mieszanego świeżego oraz boru
mieszanego (Las Borek) oraz w dolinie Wieprz i Żółkiewki sporadycznie - siedliska olsowe oraz
łęgowe. Dominują drzewostany dębowo-bukowe z domieszką grabu, świerka, osiki, brzozy w zwartym
kompleksie oraz olsza czarna i drzewostany wierzbowo-topolowe w dolinie.
Drzewostany wykazują znaczną zgodność z siedliskami i zróżnicowaną odporność na czynniki degradujące biotyczne /np. masowe pojawy owadów roślinożernych/ i abiotyczne /np. pożary, huragany/. Zagrożenie pożarowe potęguje penetracja rekreacyjna.
Dla potrzeb planistycznych najczęściej jest stosowana tzw. klasyfikacja kompleksowej odporności siedlisk leśnych na czynniki antropogeniczne /przemysł, rekreację a z czynników środowiskowych – na biotyczne. Przyjęta skala odporności siedlisk przedstawia się następująco:
• bór suchy i bór świeży – bardzo mała odporność /1/,
• bór wilgotny i bór bagienny – mała odporność /2/,
• ols, bór mieszany i bór mieszany wilgotny – mała odporność /3/,
• las mieszany i las mieszany wilgotny – średnia odporność /4/,
• las świeży i las wilgotny – duża odporność /5/,
• ols jesionowy – bardzo duża odporność /6/.
Na terenie Krasnegostawu występują siedliska charakteryzujące się średnią lub dużą odpornością na antropopresję.
Dla zagospodarowania przestrzennego Krasnegostawu istotne znaczenie ma odporność
zbiorowisk roślinnych na rekreację. Wg dostępnej literatury największą odporność wśród zbiorowisk
leśnych na użytkowanie rekreacyjne cechuje grądy- wielogatunkowe lasy liściaste z przewagą dębu szypułkowego i grabu (nie występują w obszarze miasta), natomiast spośród zbiorowisk nieleśnych – wikliny
nadrzeczne. Niski próg odporności części siedlisk na degradację wynika głównie z żyzności gleb i korzystnych warunków wodnych. W takiej sytuacji szczególnego znaczenia nabierają mało przekształcone
zbiorowiska leśne i nieprzydatne dla rolnictwa enklawy zbiorowisk nieleśnych, ponieważ jako przetrwalniki ekosystemów pierwotnych stanowią jedyną bazę odbudowy równowagi biologicznej i naturalnych
stosunków ekologicznych, jak też walorów rekreacyjnych.
•
2.6. Krajobraz.
Krajobraz naturalny na większości obszaru Krasnegostawu został przekształcony w krajobraz
kulturowy: pola uprawne, łąki, pastwiska, tereny budowlane o różnej intensywności zabudowy i o różnym
stopniu antropogenizacji. W obszarach z dominacją rolnictwa indywidualnego południowo-wschodniej i
zachodniej części miasta charakterystyczna jest mozaika ekosystemów leśnych i wodno- łąkowych z
agrocenozami i terenami zurbanizowanymi o niskim lub bardzo niskim stopniu zabudowy. Zwarta zabudowa koncentruje się po obu stronach doliny Wieprza oraz po obu stronach doliny Żółkiewki. Zabudowa
wchodzi w obszar den dolin. W miejscu przełomu rzeki przez wał wzniesień i zwężenia się doliny zabudowa jest najbardziej skoncentrowana i obejmuje krawędzie doliny z aktywnymi procesami geodynamicznymi. Zabudowa przemysłowa zlokalizowana jest głównie w kompleksie leśnym Borek, w
rejonie linii kolejowej i drogi wojewódzkiej do Chełma. Sprawia to, że dysharmonijna zabudowa
przemysłowa jest mniej widoczna i mniej uciążliwa dla ludzi, jednakże negatywnie wpływa na
funkcje ekologiczne lasu ( leśny węzeł ekologiczny w systemie przyrodniczym miasta).
Staromiejski układ historyczno-architektoniczny miasta jest czytelny. Zasady jego ochrony ustala
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Krasnystaw. Starówka
powinna zachować swą czytelną odrębność. Szczególnej ochronie podlega panorama miasta od
strony południowej i wschodniej. Kształtowanie struktury miasta powinno nawiązywać do zachowanego i podlegającego ochronie historycznego układu urbanistycznego.
Krajobraz naturalny ma możliwości regeneracji. Przykładowo, w przypadku zaprzestania gospodarczego użytkowania gruntów ornych lub łąk i pastwisk uruchamia się proces sukcesji naturalnej w
kierunku zarośli i zbiorowisk leśnych. Jest to proces długotrwały. Ekosystemy z naturalnych zalesień,
najczęściej mają niewielkie walory krajobrazowe i gospodarcze. Ich kształtowanie jest bardzo długie.
Celem szybszego uzyskania cennych ekosystemów leśnych oraz pożądanych walorów krajobrazowych
30
stosuje się planowe zalesienia lub zadrzewienia, w tym wprowadzanie zieleni osłaniającej architekturę
przemysłową i usługową oraz zieleni rekreacyjnej i ozdobnej.
Krajobraz kulturowy /układy przestrzenne, standardy architektoniczne zabudowy/ można zrewaloryzować poprzez odpowiednią politykę przestrzenną i plan zagospodarowania przestrzennego. Dysponowanie przestrzenią decyzjami o warunkach zabudowy, często prowadzi do degradacji struktury przestrzennej jednostek osadniczych oraz walorów krajobrazowych.
3. Struktura przyrodnicza obszaru, w tym różnorodność biologiczna.
3.1. Ewolucja struktury przyrodniczej.
W okresie historycznym struktura przyrodnicza miasta przechodziła zmiany adekwatne do
przeobrażeń powodowanych przez gospodarcze użytkowanie zasobów. Kolejne stadia jego przeobrażeń
to:
• wylesienie terenu na rzecz pól uprawnych,
• modyfikowanie fizycznych i wodnych /w ostatnich kilku dekadach również chemicznych/ właściwości
gleb stosownie do potrzeb bieżącej produkcji rolnej,
• przejmowanie terenów rolnych i leśnych na cele budownictwa,
• odwadnianie dolinnych terenów podmokłych i zabagnionych oraz związany z tym ubytek powierzchni
olsów i łęgów,
• regulacja rzek (przyśpieszenie spływu wód),
• likwidacja miedz oraz zadrzewień i zakrzewień śródpolnych wraz z postępującą mechanizacją produkcji rolnej.
Żywszy rozwój osadnictwa i związanej z nim gospodarki rolnej został zapoczątkowany w XVI w..
Od tego czasu struktura przyrodnicza zaczyna ewoluować z leśnej ku leśno-polnej, a następnie polnoleśnej. Już w XVIII w. struktura przyrodnicza uzyskała kształt zbliżony do współczesnego /blisko 80%
obszaru dzisiejszego miasta zajmowały użytki rolne/. Przez kolejne 200 lat następował proces zmniejszania się powierzchni lasów na rzecz użytków rolnych, choć w o wiele mniejszym tempie. Obecny przebieg granicy polno-leśnej ustalił się mniej więcej po okresie I-szej wojny światowej. Tradycyjnie, w obszarach gdzie dominuje rolnictwo indywidualne sieć osadnicza nawiązuje do układu dolin rzecznych oraz
historycznych traktów komunikacyjnych. Tak też jest w przypadku Krasnegostawu.
3.2. Współczesna struktura przyrodnicza.
.
Struktura przyrodnicza miasta jest zdeterminowana przez strukturę użytkowania gruntów. Ma
charakter polno-leśny. Użytki rolne zajmują 62,04% powierzchni gminy, w tym grunty orne stanowią
48,7% powierzchni gminy, natomiast łąki i pastwiska 10,9%. W ich obszarze dominują agrocenozy drobnoprzestrzenne pól uprawnych z miedzami i enklawami zakrzaczeń śródpolnych, pojedynczymi skarpami
wśród których spotyka się fragmenty biocenoz kserotermicznych występujące na niewielkich obszarach,
głównie na skarpach. Ekosystemy leśne znajdują się jedynie na 9,5% powierzchni miasta i mają charakter różnej wielkości kompleksów – jednego większego kompleksu w północno-wschodniej części miasta
(Las Borek) i kilku małych płatów na pozostałym obszarze. Wody stanowią zaledwie 1,3% powierzchni
miasta, a nieużytki 0,8 %. Pozostałe 18 % to tereny zabudowane i drogi.
Bardzo duży udział siedlisk rolniczych oraz terenów intensywnej, typowo miejskiej zabudowy nie
sprzyja bioróżnorodności w obszarze, stwarza również trudności zarówno w identyfikacji funkcjonalnego
systemu przyrodniczego miasta oraz ustaleniu skutecznych metod jego ochrony przy zachowaniu powiązań z otaczającymi terenami przyrodniczymi, w tym o randze europejskiej.
Siedliska o wysokim potencjale ekologicznym mają charakter stref ciągłych /ciągi siedlisk łąkowo-wodnych w dolinach rzek/ lub o charakterze wyspowym /kompleksy leśne, zbiorowiska kserotermiczne/.
W ramach ochrony planistycznej należy dążyć do utrzymania siedlisk leśnych, łąkowozaroślowych i wodno-torfowiskowych oraz do kształtowania powiązań pomiędzy poszczególnymi siedliskami o dominujących funkcjach ekologicznych /np. poprzez zalesienia, utrzymywania luk wolnych od
zabudowy itp./
Drożność ekologiczna systemu przyrodniczego jest obniżana głównie przez drogi przecinające
poprzecznie ciągi ekologiczne (np. droga krajowa nr 17 przecinająca poprzecznie dolinę Wieprza, droga
wojewódzka do Chełma oraz linia kolejowa przecinająca Las Borek) lub obustronną zabudowę dolin
rzecznych (przełomowe przewężenie doliny Wieprza, dolina Żółkiewki).
3.2.1. System przyrodniczy miasta.
31
System przyrodniczy obszaru miasta został zdefiniowany w Studium uwarunkowań i kierunków
zagospodarowania przestrzennego miasta Krasnystaw opracowanym w 1998 roku. Wyodrębnienia systemu przyrodniczego dokonano w układzie wcześniej wydzielonych fizjocenoz, w układzie statycznym.
W/w podział i kwalifikacja określonych fizjocenoz do systemu przyrodniczego nie uwzględnia w dostatecznym zakresie dynamiki środowiska i rangi funkcji ekologicznych obszarów z ekosystemami o charakterze naturalnym i ich powiązań przestrzennych. Zrozumienie, co to jest system przyrodniczy miasta ,
jakie obszary go tworzą i na czym ma polegać ochrona planistyczna na poziomie miejscowych planów
zagospodarowania przestrzennego wymaga analizy całego dokumentu (Studium) wraz z częścią kartograficzną. Ponadto w okresie 10 lat, jakie minęły od opracowania Studium zmieniło się podejście do
sposobu delimitacji przyrodniczego systemu funkcjonalno-przestrzennego oraz stopień rozpoznania i
ochrony środowiska przyrodniczego. W związku z powyższym, dla potrzeb miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego ponownie zdefiniowano System Przyrodniczy Gminy /SPG/, stanowiący
aktywny biologicznie i ciągły przestrzennie układ siedlisk o charakterze naturalnym. System ten tworzą :
• przełomowa dolina Wieprza z ujściowymi odcinkami Żółkiewki, Wojsławki i Siennicy z licznymi fragmentami starorzeczy, pełniąca funkcje krajowego korytarza ekologicznego w systemie funkcjonalnym ECONET PL oraz głównej osi ekologicznej (hydrologicznej, przyrodniczej) Lubelszczyzny oraz samego miasta Krasnystaw, chroniona w granicach Grabowiecko Strzeleckiego
Obszaru Chronionego Krajobrazu oraz w południowym obszarze miasta w granicach obszaru Natura
2000 PLh060030 Izbicki Przełom Wieprza.
• odcinek doliny Żółkiewki pełniącej funkcje ponadlokalnego korytarza ekologicznego powiązanego funkcjonalnie z doliną Wieprza – krajowym korytarzem ekologicznym ( w granicach Grabowiecko - Strzeleckiego Obszaru Chronionego Krajobrazu)
• odcinek doliny Siennicy pełniącej funkcje ponadlokalnego korytarza ekologicznego powiązanego funkcjonalnie z doliną Wieprza – krajowym korytarzem ekologicznym ( w granicach Grabowiecko - Strzeleckiego Obszaru Chronionego Krajobrazu)
• Dolina cieku spod Rudki z niewielkim zbiornikiem Lubańki pełniąca funkcję lokalnego korytarza ekologicznego powiązanego funkcjonalnie z doliną Wieprza – krajowym korytarzem ekologicznym,
• kompleks leśny „Borek” pełniący funkcję lokalnego węzła ekologicznego (w granicach Grabowiecko - Strzeleckiego Obszaru Chronionego Krajobrazu)
• Śródpolne lasy i wąwozy pełniące funkcje sięgaczy ekologicznych,
• enklawy siedlisk naturalnych lub półnaturalnych w obszarach użytkowanych rolniczo i w obszarach zabudowanych /oczka wodne, miedze, skarpy lessowe, kępy zakrzaczeń i zadrzewień śródpolnych oraz większe skupiska zadrzewień przydrożnych, przykościelnych, cmentarnych i inne/, pełniące funkcje mikrowęzłów ekologicznych.
3.2.2. Obszary ważne dla struktur europejskich systemów przyrodniczych.
Krajowa Sieć Ekologiczna NATURA 2000 tworzona w oparciu o dyrektywę „ptasią „ i dyrektywę „siedliskową”, w celu zabezpieczenia zagrożonych i reprezentatywnych dla regionów biogeograficznych Unii Europejskiej siedlisk oraz zagrożonych i rzadkich na terytorium Wspólnoty gatunków roślin i
zwierząt obejmuje ostoje ptasie wyznaczone rozporządzeniem Ministra Środowiska lub zgłoszone do
Komisji Europejskiej oraz ostoje siedliskowe zaakceptowane przez Komisję Europejską, posiadające
status obszarów ważnych dla Wspólnoty. System obszarów Natura 2000 wg stanu na maj 2009 r. obejmuje w Polsce 141 wyznaczonych ostoi ptasich, 364 ostoi siedliskowych mających status obszarów
ważnych dla Wspólnoty) oraz 1656 projektowanych obszarów ważnych dla Wspólnoty (konsultacje). W
województwie lubelskim znajdują się 22 ostoje ptasie wyznaczone rozporządzeniem Ministra
Środowiska, 48 obszarów siedliskowych uznanych za ważne dla Wspólnoty (zgłoszonych do
komisji Europejskiej) oraz 60 projektowanych obszarów ważnych dla Wspólnoty ( konsultacje
społeczne). W obszarze Krasnegostawu znajduje się fragment dużego obszaru siedliskowego
NATURA 2000 PLH060030 Izbicki Przełom Wieprza, mającego status obszaru ważnego dla
Wspólnoty. Obejmuje on dolinę Wieprza wraz z ujściem Wojsławki w południowych granicach
miasta ( do drogi krajowej poprzecznie przecinającej dolinę).
Krajowa Sieć Ekologicznej ECONET PL – będąca elementem Europejskiej Sieci Ekologicznej EECONET– to system spójnych przestrzennie i funkcjonalnie reprezentatywnych i najlepiej
zachowanych pod względem różnorodności biologicznej obszarów przyrodniczych stanowiących o dziedzictwie przyrodniczym Europy. Jej elementami są obszary węzłowe (z wyodrębniającymi się biocentrami i strefami buforowymi, korytarze ekologiczne oraz obszary wymagające unaturalnienia. W krajowej
sieci ekologicznej ECONET-PL wyodrębniono 78 obszarów węzłowych oraz 110 korytarzy ekologicznych. Łączna powierzchnia objęta siecią stanowi 46% terytorium Polski.
32
W granicach województwa lubelskiego wyodrębniono 5 obszarów węzłowych o znaczeniu międzynarodowym, 4 obszary węzłowe o znaczeniu krajowym oraz 3 korytarze ekologiczne o znaczeniu międzynarodowym i 4 korytarze o znaczeniu.
W granicach Krasnegostawu znajduje się fragment doliny Wieprza pełniącej funkcję
krajowego korytarza ekologicznego (65K). Obszary o statusie europejskim chronione są w granicach Grabowiecko-Strzeleckiego obszaru Chronionego Krajobrazu oraz obszaru Natura 2000
PLH 060030 Izbicki Przełom Wieprza.
3.2.3. Obszary ważne dla krajowego systemu obszarów chronionych.
Krajowy system obszarów chronionych tworzą parki narodowe, rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe i obszary chronionego krajobrazu. W obszarze Krasnegostawu znajduje się fragment Grabowiecko - Strzeleckiego Obszaru Chronionego Krajobrazu z innymi obszarami w otoczeniu powiązany funkcjonalnie różnej rangi korytarzami ekologicznymi /łąkowo-rzecznymi i leśno-polnymi/.
3.2.4. Obszary i obiekty ważne dla regionalnego systemu obszarów chronionych.
Za regionalny system obszarów chronionych uznaje się system, na który składają się, poza
elementami współtworzącymi system krajowy, również drobnoprzestrzenne formy ochrony takie jak;
użytki ekologiczne, zespoły przyrodniczo-krajobrazowe, stanowiska dokumentacyjne oraz pomniki przyrody, a także obszary zasługujące na ochronę prawną.
W istniejącym obecnie systemie ochrony przyrody w województwie lubelskim Krasnystaw nie
obejmuje obszarów i obiektów przyrodniczych rangi wojewódzkiej, poza trzema pomnikami przyrody drzewami:
•
lipa drobnolistna o obwodzie 340cm przy ul. Poniatowskiego,
•
lipa drobnolistna o obwodzie 300cm przy ul. Jabłonkowej,
•
lipa drobnolistna o obwodzie 300 cm przy ul. Kwiatowej,
3.2.5. Tendencje zmian w strukturze przyrodniczej.
W ostatnich latach struktura przyrodnicza zmienia się w istotnym zakresie i zmiany będą jeszcze znaczniejsze niż dotychczas. Zmiany wynikają z działań planistycznych /Studium uwarunkowań i
kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Krasnystaw/ takich jak:
• przeznaczenie terenów pod zbiorniki wodne „Oleśniki” i „ Rońsko”.
• Zwiększenie zasięgu przestrzennego terenów budowlanych oraz dopuszczenie intensyfikacji zabudowy, w tym w terenach zagrożonych powodzią, o dominującej funkcji ekologicznej.
Ponadto z przyczyn gospodarczych zachodzą zmiany polegające na sukcesji naturalnej w kierunku zbiorowisk zaroślowych i leśnych w obszarze gruntów ornych, na których zaprzestano produkcji
rolnej oraz w obszarze nie użytkowanych łąk z zaniedbanymi systemami melioracyjnymi.
3.3. Różnorodność biologiczna.
Różnorodność biologiczna oznacza zmienność wewnątrzgatunkową /bogactwo puli genowej/
wszystkich żyjących populacji, międzygatunkową /skład gatunków/ oraz ponadgatunkową /różnorodność
ekosystemów i krajobrazów/. Stan różnorodności biologicznej determinują zarówno warunki fizyczno geograficzne, jak i nasilenie oddziaływania człowieka, w tym podejmowanych działań ochronnych. Badania przyrodnicze, prowadzone w ostatnich latach między innymi nad koncepcją sieci NATURA 2000
dowodzą, że przynajmniej na poziomie gatunkowym stopień różnorodności należy oceniać jako wysoki.
Różnorodności gatunkowej wśród roślin sprzyja obecność muraw kserotermicznych w obszarach agrocenoz wierzchowinowych /czasami lasów/ i stokowych oraz torfowisk, bagien i mokradeł w
dolinach rzecznych, ale rzadkie gatunki spotykane są nawet na zmeliorowanych łąkach. Mniejsze znaczenie dla różnorodności biologicznej, ale duże dla walorów przyrodniczych, posiadają starodrzewy.
Bardzo ważne znaczenie biocenotyczne mają zadrzewienia śródpolne, które najczęściej są jedynym
naturalnym elementem środowiska wzbogacającym ubogie przyrodniczo agroekosystemy oraz zadrzewienia parków podworskich, cmentarzy grzebalnych i kościelnych oraz przy różnych obiektach użyteczności biologicznej.
Największą różnorodność gatunkową świata zwierzęcego, szczególnie awifauny obserwuje się w
dolinach rzecznych. Dużą różnorodnością cechuje się również fauna leśna.
Stopień różnorodności biologicznej środowiska w obrębie dolin rzecznych wzrasta w warunkach
ekstensywnej gospodarki łąkowej, całkowitego zaprzestania użytkowania gospodarczego części łąk oraz
33
w przypadku ukształtowania wielkopowierzchniowych ekosystemów wodnych w wyniku retencji dolinowej. Z różnorodności biologicznej na poziomie fizjocenozy /zróżnicowanie ekosystemów, ich wielkość
przestrzenna, rozkład w przestrzeni, związki między ekosystemami, unikatowy lub nietypowy charakter
ekosystemów/ wynika zróżnicowanie wizualne krajobrazu. Największą różnorodnością krajobrazową
charakteryzują się doliny rzeczne. Występuje tu mozaika ekosystemów wodnych, torfowiskowych, łąkowych, zaroślowych i leśnych oraz na zboczach dolin ekosystemów kserotermicznych.
W warunkach fizjograficzno-ekologicznych miasta Krasnystaw terenem o największej
bioróżnorodności oraz różnorodności krajobrazowej jest dolina Wieprza oraz dolina Żółkiewki.
4. Powiązania przyrodnicze obszaru z jego szerszym otoczeniem.
4.1. Powiązania biocenotyczne.
Środowisko przyrodnicze Krasnegostawu powiązane jest funkcjonalnie z otaczającymi gminę
obszarami ekologicznymi szczególnie cennymi:
• poprzez ekosystemy wodno-łąkowe, torfowiskowe i leśne doliny Wieprza z ekosystemami naturalnymi dorzecza Wieprza – krajowy korytarz ekologiczny Wieprza /65K/ oraz obszarami chronionymi
w dolinie ,
• poprzez dolinę Żółkiewki i Wojsławki z kompleksami leśnymi leśnego korytarza wyspowego o kierunku E-W , w tym z międzynarodowym obszarem węzłowym – 37M – Poleskim (Strzelecki Park
Krajobrazowy, ostoja ptasia NATURA 2000 – Lasy Strzeleckie) oraz z regionalnym węzłem ekologicznym – Lasy Skierbieszowskie (Skierbieszowski Park Krajobrazowy).
4.2. Powiązania hydrogeologiczne i hydrologiczne.
Środowisko przyrodnicze Krasnegostawu powiązane jest funkcjonalnie z otaczającymi gminę
obszarami ekologicznymi szczególnie cennymi:
• poprzez system wód podziemnych z obszarami znajdującymi się w granicach GZWP Nr 406 Niecka
Lubelska (Lublin) oraz 407 Niecka Lubelska (Chełm-Zamość) położonymi na północ i północny
wschód od miasta,
• poprzez system wód powierzchniowych z dorzeczem Wieprza .
3. Powiązania z obszarami cennymi przyrodniczo znajdującymi się w otoczeniu.
Obszary o dużej aktywności ekologicznej, tworzące system przyrodniczy miasta o układzie pasmowo-wyspowym /korytarze ekologiczne dolinne i leśne – trasy migracyjne gatunków, węzły ekologiczne – miejsca rozrodu i regularnego przebywania gatunków/ w układzie makroprzestrzennym powiązane
są z:
• Ostoją siedliskową NATURA 2000 PLH060030 - Izbicki Przełom Wieprza,
• Ostoją ptasią NATURA 2000 PLB060020 – Zbiornik w Nieliszu,
• Grabowiecko-Strzeleckim Obszarem Chronionego Krajobrazu,
• Skierbieszowskim Parkiem Krajobrazowym (otulina przylega do południowo-wschodnich granic miasta).
• Rezerwatem przyrody „Wodny Dół „ w obszarze gminy Krasnystaw.
5. Zasoby przyrodnicze i ich ochrona prawna.
Zasoby przyrody dzielą się na zasoby przyrody żywej i nieożywionej.
Zasobem przyrody żywej jest biosfera /fitosfera, zoosfera/, natomiast zasoby przyrody nieożywionej to
litosfera, hydrosfera i atmosfera.
Biosfera jest chroniona na podstawie przepisów ustawy o ochronie przyrody, ustawy o lasach,
ustawy Prawo łowieckie. Podstawy ochrony litosfery, hydrosfery i atmosfery zawiera ustawa Prawo
ochrony środowiska, ustawa Prawo wodne, ustawa Prawo geologiczne i górnicze, ustawa o odpadach.
Ochrona biosfery polega na poddaniu określonego obszaru lub obiektu przyrodniczego pod
ochronę w formie parku narodowego, rezerwatu przyrody, parku krajobrazowego, obszaru chronionego
krajobrazu, pomnika przyrody, stanowiska dokumentacyjnego, użytku ekologicznego, zespołu przyrodniczo-krajobrazowego, wprowadzeniu ochrony gatunkowej roślin i zwierząt lub ochrony łowieckiej zwierząt.
Ochronie podlegają wszystkie ekosystemy leśne. Lasy o szczególnej roli ekologicznej uznawane są za
lasy ochronne/ glebochronne, wodochronne, ostoje zwierząt itp./.
34
•
•
•
Ochrona litosfery, hydrosfery i atmosfery realizowana jest poprzez:
określenie standardów jakości środowiska oraz kontrolę ich osiągania, w tym dla obszarów szczególnie chronionych, a także podejmowanie działań służących ich nieprzekraczaniu lub przywracaniu,
limitowaniu korzystania z poszczególnych zasobów /pozwolenia na emisję zanieczyszczeń do atmosfery, na pobór wód i odprowadzanie ścieków, wytwarzanie i składowanie odpadów, przeznaczanie gruntów rolnych i leśnych na cele nierolnicze i nieleśne/,
stosowaniu systemu opłat i kar za korzystanie ze środowiska.
5.1. Zakres obowiązującej ochrony prawnej i planistycznej zasobów środowiska.
5.1.1. Obszary i obiekty przyrodnicze.
W obszarze Krasnegostawu szczególnej ochronie prawnej podlegają następujące zasoby przyrody żywej i
nieożywionej:
•
Obszar siedliskowy NATURA 2000 PL060030 Izbicki Przełom Wieprza (status obszaru ważnego
dla Wspólnoty). Obowiązuje utrzymanie siedlisk w niepogorszonym stanie. Zgodnie z art. 33. 1.
ustawy o ochronie przyrody zabrania się w w/w obszarze podejmowania działań mogących,
osobno lub w połączeniu z innymi działaniami, znacząco negatywnie oddziaływać na cele
ochrony obszaru Natura 2000, w tym w szczególności: pogorszyć stan siedlisk przyrodniczych lub siedlisk gatunków roślin i zwierząt, dla których ochrony wyznaczono obszar Natura 2000 lub wpłynąć negatywnie na gatunki, dla których ochrony został wyznaczony obszar
Natura 2000, lub pogorszyć integralność obszaru Natura 2000 lub jego powiązania z innymi
obszarami. Przez gatunek o znaczeniu priorytetowym - gatunek zagrożony, w odniesieniu do którego Wspólnota ponosi szczególną odpowiedzialność z powodu wielkości jego naturalnego zasięgu
mieszczącego się na terytorium państw członkowskich Unii Europejskiej. Przez siedlisko przyrodnicze o znaczeniu priorytetowym – rozumie się siedlisko przyrodnicze zagrożone zanikiem na terytorium państw członkowskich Unii Europejskiej, za którego ochronę Wspólnota ponosi szczególną odpowiedzialność z powodu wielkości jego naturalnego zasięgu mieszczącego się na terytorium tych
państw; Przez integralność obszaru Natura 2000 rozumie się - spójność czynników strukturalnych i
funkcjonalnych warunkujących zrównoważone trwanie populacji gatunków i siedlisk przyrodniczych,
dla ochrony których zaprojektowano lub wyznaczono obszar Natura 2000; Do siedlisk chronionych
na podstawie Dyrektywy Siedliskowej w obszarze Krasnegostawu należą siedliska niżowych i górskich świeżych łąk użytkowanych ekstensywnie oznaczone kodem 5610-1 i 5610-2 ze zbiorowiskami: Klasa Molinio-Arrhenatheretea R.Tx. 1937, rząd Arrhenatheretalia Pawł. 1929, Związek
Arrhenatherion elatioris (Br.-Bl. 1925) Koch 1926, Zespół rajgrasu wyniosłego Arrhenatheretum
elatioris Br.-Bl. Ex Scherr. 1925, Zespół wiechliny łąkowej i kostrzewy czerwonej PooFestucetum rubrae Fijałk. 1962 oraz siedliska starorzeczy i drobnych zbiorników wodnych
oznaczone kodem 3150-2 ze zbiorowiskami: Lemnetea minoris R.Tx. 1955, Lemnetalia minoris
R.Tx. 1955, 1.Zespół rzęsy drobnej Lemnetum minoris 2. Zespół spirodeli wielokorzeniowej
Spirodeletum polyrhizae (Kelhofer 1915) W.Koch 1954 em. R.Tx. et A.Schwabe 1974 in R.Tx.
1974 oraz Klasa Potametea R.Tx. et Prsg, rząd Potametalia Koch 1926, związek Nymphaeion
Oberd. 1953, Zespół „lilii wodnych” Nupharo-Nymphaeetum albae Tomasz. 1977. Do gatunków priorytetowych fauny chronionych na podstawie Dyrektywy Ptasiej należą stwierdzone
w dolinie Wieprza: bocian biały, błotniak stawowy, derkacz, zuraw, rybitwa rzeczna, rybitwa
czarna i zimorodek.
•
Grabowiecko-Strzelecki Obszar Chronionego Krajobrazu wyznaczony rozporządzeniem nr 50
Wojewody Lubelskiego z dnia 28 lutego 2006r. w sprawie Grabowiecko-Strzeleckiego Obszaru
Chronionego Krajobrazu( Lubel.06.69.1288) obejmuje tereny chronione ze względu na wyróżniający
się krajobraz o zróżnicowanych ekosystemach, wartościowe ze względu na możliwość zaspokajania
potrzeb związanych z turystyką i wypoczynkiem, a także pełnioną funkcją korytarzy ekologicznych, o
powierzchni 26.963 ha i położony jest w powiecie krasnostawskim, na terenie gmin: Kraśniczyn,
Krasnystaw, Miasto Krasnystaw; w powiecie chełmskim, na terenie gmin: Wojsławice, Białopole,
Dubienka, Leśniowice i Żmudź. Obowiązuje czynna ochrony ekosystemów Obszaru poprzez:
1. tworzenie i ochrona korytarzy ekologicznych, umożliwiających migrację gatunków;
2. ochrona specyficznych cech krajobrazu Obniżenia Dubieńskiego i Działów Grabowieckich: dolin
rzecznych, w tym meandrów rzek i starorzeczy, naturalnych form rzeźby terenu, w tym wąwozów lessowych, otwartego charakteru torfowisk, łąk i muraw ciepłolubnych;
3. zachowanie oraz poprawa stosunków wodnych poprzez ograniczanie nadmiernego odpływu
wód, gospodarowanie zasobami wodnymi w sposób uwzględniający potrzeby ekosystemów wodnych i wodno-błotnych, zachowanie naturalnego charakteru rzek, cieków wod-
35
nych, zbiorników wodnych i starorzeczy, ochronę funkcji obszarów źródliskowych o dużych zdolnościach retencyjnych, zachowanie lub przywracanie dobrego stanu ekologicznego wód;
4. zachowanie lub odtwarzanie różnorodności biologicznej właściwej dla danego typu ekosystemu,
głównie poprzez zachowanie lub przywracanie właściwego stanu siedlisk przyrodniczych oraz
siedlisk roślin, zwierząt lub grzybów;
5. ochrona łąk i pastwisk przed sukcesją naturalną oraz odtwarzanie siedlisk dziko występujących
gatunków roślin, grzybów oraz zwierząt, w tym dążenie do przywrócenia tradycyjnego sposobu
użytkowania łąk i pastwisk (koszenie, spasanie);
6. ochrona i kształtowanie zadrzewień, ze szczególnym uwzględnieniem zadrzewień nadwodnych i
śródpolnych;
7. restytucja lasów łęgowych wierzbowo - topolowych, szczególnie na obszarach o długim zaleganiu wód zalewowych;
8. propagowanie utrzymania urozmaiconej linii brzegowej cieków i rzek i tworzenie porośniętych bogatą szatą roślinną stref przybrzeżnych i utrzymanie ich jako naturalnego
sposobu zabezpieczenia brzegu przed erozją;
9. uwzględnianie potrzeb ochrony przyrody w gospodarce człowieka, w tym w gospodarce rolnej,
leśnej, wodnej, rybackiej i turystyce;
10. ochrona starych odmian roślin użytkowych oraz ras zwierząt hodowlanych;
11. kształtowanie zagospodarowania przestrzennego w sposób umożliwiający zachowanie walorów
przyrodniczych i krajobrazowych oraz wartości kulturowych, w szczególności przez: ochronę
otwartej przestrzeni przed nadmierną zabudową, zachowanie ciągłości korytarzy ekologicznych,
kształtowanie zalesień w sposób optymalny dla ochrony różnorodności biologicznej i walorów
krajobrazowych, ochronę punktów, osi i przedpoli widokowych, usuwanie lub przesłanianie antropogenicznych elementów dysharmonijnych w krajobrazie;
12. dążenie do rewitalizacji zespołów zabudowy, w tym układów zabytkowych, propagowanie tradycyjnych cech architektury;
13. eliminowanie lub ograniczanie źródeł zagrożeń, w szczególności powietrza, wód i gleb, poprzez
usuwanie zanieczyszczeń antropogenicznych, kształtowanie prawidłowej gospodarki wodnościekowej, promowanie sposobów gospodarowania gruntami, ograniczających erozję gleb.
Zakazuje się:
1. zabijania dziko występujących zwierząt, niszczenia ich nor i legowisk, innych schronień i miejsc
rozrodu oraz tarlisk, złożonej ikry, z wyjątkiem amatorskiego połowu ryb oraz wykonywania czynności związanych z racjonalną gospodarka rolną, leśną, rybacką i łowiecką;
2. realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko w rozumieniu
art. 51 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r.- Prawo ochrony środowiska (Dz.U. Nr 25, poz. 150
2)
z późn.zm. );
3. likwidowania i niszczenia zadrzewień śródpolnych, przydrożnych i nadwodnych, jeżeli nie wynikają one z potrzeby ochrony przeciwpowodziowej i zapewnienia bezpieczeństwa ruchu drogowego
lub wodnego lub budowy, odbudowy, utrzymania, remontów lub naprawy urządzeń wodnych;
4. wydobywania do celów gospodarczych skał, w tym torfu, oraz skamieniałości, w tym kopalnych
szczątków roślin i zwierząt, a także minerałów i bursztynu;
5. wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcających rzeźbę terenu, z wyjątkiem prac związanych z zabezpieczeniem przeciwsztormowym, przeciwpowodziowym lub przeciwosuwiskowym
lub utrzymaniem, budową, odbudową, naprawą lub remontem urządzeń wodnych;
6. dokonywania zmian stosunków wodnych, jeżeli służą innym celom niż ochrona przyrody
lub zrównoważone wykorzystanie użytków rolnych i leśnych oraz racjonalna gospodarka
wodna lub rybacka;
7. likwidowania naturalnych zbiorników wodnych, starorzeczy i obszarów wodno-błotnych;
8. lokalizowania obiektów budowlanych w pasie szerokości 100 m od linii brzegów rzek, jezior i innych zbiorników wodnych, z wyjątkiem urządzeń wodnych oraz obiektów służących prowadzeniu racjonalnej gospodarki rolnej, leśnej lub rybackiej.
Zakaz, o którym mowa pkt 2, nie dotyczy realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, dla których sporządzenie raportu o oddziaływaniu na środowisko nie jest
obowiązkowe i przeprowadzona procedura oceny oddziaływania na środowisko wykazała brak niekorzystnego wpływu na przyrodę Obszaru. Zakaz, o którym mowa w pkt 3, nie dotyczy prac wykonywanych na potrzeby ochrony przyrody. Zakaz, o którym mowa pkt 4, nie dotyczy terenów, dla których
udzielono koncesji na wydobywania kopalin przed dniem wejścia w życie niniejszego rozporządzenia. Zakaz, o którym mowa w pkt 8, nie dotyczy obiektów lokalizowanych w obszarach wyznaczonych
36
w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin lub w miejscowym
planie zagospodarowania przestrzennego gmin lub w ciągach istniejącej, legalnej zabudowy.
•
Pomniki przyrody.
1. lipa drobnolistna o obwodzie 340cm przy ul. Poniatowskiego (obwieszczenie Wojewody chełmskiego z dnia 30 maja 1981r . Dz.Urz. WRN w Chełmie 1981 r. Nr 2 poz.11).
2. lipa drobnolistna o obwodzie 300cm przy ul. Jabłonkowej (zarządzenie nr 27 Wojewody
Chełmskiego z dnia 20 grudnia 1988r.- nie opublikowane)
3. lipa drobnolistna o obw. 300cm przy ul. Kwiatowej ( uchwała Nr VIII/65/2007 Rady Miasta Krasnystaw z dnia 28 czerwca 2007r. zm. Uchwałą Nr XII/88/2007 Rady Miasta Krasnystaw z dnia 18 września 2007 r. Dz.Urz.Woj.Lub z 2007r. Nr 149, poz.2709, zm. Nr 168 poz.
3000)
Obowiązuje zakaz wycinania drzew, uszkadzania, umieszczania tablic, napisów , ogłoszeń reklamowych i innych znaków: zanieczyszczania terenu i rozpalania ognia w pobliżu drzew , budowy urządzeń technicznych i telekomunikacyjnych w pobliżu drzew.
5.1.2. Udokumentowane zbiorniki wód podziemnych i ujęcia wód podziemnych.
Ochronie prawnej na podstawie przepisów ustawy Prawo wodne podlegają:
• zbiorniki wód śródlądowych - udokumentowany Główny Zbiornik Wód Podziemnych Nr
407 Niecka Lubelska (Chełm- Zamość) oraz 406 Niecka Lubelska (Lublin),
• ujęcia wód podziemnych, w szczególności:
• zespół 5 studni ujęcia komunalnego wód kredowych dla miasta Krasnystaw o
3
zatwierdzonych zasobach eksploatacyjnych Q=410m /h przy depresji zwierciadła
S=10,0-12,0m (decyzja Wojewody Lubelskiego Znak: ŚIR/Ch.7441/10/05 z dnia 24
czerwca 2005 r.). Pozwolenie wodnoprawne (decyzja Starosty Krasnostawskiego)
Znak: R.O.6223-2-5/05 z dnia 20 września 2005 r. dopuszcza pobór wód z ujęcia w
3
3
ilości Qmax= 400m /h , Q śr.=4720,0m /d (ważne do 31 października 2025r.).
• Borek ( Bacutil) - ujęcie wód kredowych o zatwierdzonych zasobach eksploatacyjnych
3
23,00 m /h ,przy depresji S=0,70,
• Borek („Cersanit” Sp. z o.o). - ujęcie wód kredowych (2 studnie) o zatwierdzonych za3
sobach eksploatacyjnych 90m /h, przy depresji S=6,40m,
• Borek („Kartonex” Sp. z o.o). – ujecie wód kredowych o zatwierdzonych zasobach eks3
ploatacyjnych 40m /h przy depresji S=21,0m,
• Borek (Fermentownia Tytoniu Krasnystaw Sp. z o.o). – ujecie wód kredowych o za3
twierdzonych zasobach eksploatacyjnych 64,90m /h przy depresji S=7,50m,
• Lubańki (Dom Dziecka) – ujęcie wód kredowych o zatwierdzonych zasobach eksplo3
atacyjnych 15,90 m /h, przy depresji S=0,20
• Krasnystaw (Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska) – ujęcie wód kredowych (2 studnie) o
3
zatwierdzonych zasobach eksploatacyjnych 120m /h przy depresji S=45,0m,
Ochrona zbiornika wód podziemnych polega na nie podejmowaniu przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na ilość i jakość wód podziemnych .
Ochrona ujęć wód podziemnych podlega na tworzeniu stref ochrony bezpośredniej i pośredniej ujęć. Strefy ochrony bezpośredniej obejmują z reguły teren w promieniu 8-10 m od ujęcia. Ustanawiane są przez organ właściwy do wydawania pozwolenia wodnoprawnego na pobór wód podziemnych. Wyznaczone strefy ochrony bezpośredniej posiadają ujęcia z ważnymi pozwoleniami wodnoprawnymi. Strefa ochrony bezpośredniej ujęć wód podziemnych podlega ogrodzeniu i odpowiedniemu oznakowaniu. W jej obszarze zabronione jest użytkowanie gruntów do celów niezwiązanych z eksploatacją
ujęcia wody. Ponadto należy: odprowadzać wody opadowe w sposób uniemożliwiający przedostawanie
się ich do urządzeń służących do poboru wody, zagospodarować teren zielenią, odprowadzać poza granice terenu ochrony bezpośredniej ścieki z urządzeń sanitarnych, przeznaczonych do użytku osób zatrudnionych przy obsłudze urządzeń służących do poboru wody, ograniczyć do niezbędnych potrzeb
przebywanie osób niezatrudnionych przy obsłudze urządzeń służących do poboru wody.
Ochrona planistyczna i prawna w granicach potencjalnych stref ochrony bezpośredniej oraz
odpowiednie zabezpieczenie otworu studziennego obowiązuje też w przypadku istniejących ujęć o ustalonych zasobach eksploatacyjnych, pozostawionych za zgodą administracji geologicznej jako ujęcia
awaryjne lub wyłączonych z eksploatacji. Likwidacja zbędnego ujęcia może nastąpić w trybie przepisów
Prawa geologicznego i górniczego.
Ujęcia indywidualne, wykonane w ramach zwykłego korzystania z wody podlegają ochronie
na podstawie przepisów ustawy Prawo wodne oraz przepisów wykonawczych do ustawy Prawo budowlane.
37
Strefa ochrony pośredniej ujęcia wód podziemnych obejmuje obszar zasilania ujęcia wody, jeżeli czas przepływu wody od granicy obszaru zasilania do ujęcia jest dłuższy niż 25 lat, strefa powinna
obejmować obszar wyznaczony 25-letnim czasem wymiany wody w warstwie wodonośnej. W/w strefę
ustanawia w drodze rozporządzenia dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej, wprowadzając
niezbędne zakazy określone w art. 55 ustawy Prawo wodne. Dla ujęcia komunalnego wód kredowych
dla miasta Krasnystaw nie wyznaczono strefy ochrony pośredniej, ze względu na dostatecznie
korzystne warunki hydrogeologiczne. W części kartograficznej wnosi się granice obszaru zasilania wyznaczonego 25-letnim czasem wymiany wody w warstwie wodonośnej oraz leja depresyjnego celem objęcia terenu ochroną planistyczną.
5.1.3. Udokumentowane złoża surowców naturalnych:
W obszarze miasta do udokumentowanych kopalin wymagających ochrony planistycznej należą
:
•
złoże torfu „Bzite-Kasjan” w dolinie Wieprza, o znaczeniu lokalnym – dokumentacja geologiczna
3
złoża torfu doliny rzeki Wieprz na odcinku Bzite – Kasjan (1957), zasoby 95800tys.m ,
• złoże torfu „Żółkiewka - Stężyca - Tarnogóra „w dolinie Wieprza, o znaczeniu lokalnym – Dokumen3
tacja torfowiska „Żółkiewka -Stężyca – Tarnogóra” (1960r.), pow. 20 ha, zasoby 1648 tys.m .
• złoże torfu „Wolica” w dolinie Wieprza i Żółkiewki, o znaczeniu lokalnym – dokumentacja torfowiska
3
„Wolica” (1964r.) – pow. 15,5 ha, zasoby 628 tys.m ,
• złoże piasku dla drogownictwa „Kolonia Rońsko”, o znaczeniu lokalnym – Sprawozdanie z prac geologicznych zwiadowczych dla poboru mas ziemnych do budowy obwodnicy Krasnegostawu (1984r) ,
3
zasoby szacunkowe 159 tys.m przy średniej miąższości 5,3m i powierzchni 30 000m2,
• złoże piasków dla drogownictwa „Przedmieście Zastawie” - Sprawozdanie z prac geologicznych
zwiadowczych dla poboru mas ziemnych do budowy obwodnicy Krasnegostawu
3
(1984r), zasoby szacunkowe 43,470 tys.m ,
Złoża torfów udokumentowano w latach 1957-1961 w kat.C2 w oparciu o nieaktualne już dzisiaj kryteria
bilansowości i nie są uwzględnione w bilansie krajowym. Wymagaj ochrony ze względów hydrologicznych (naturalne zbiorniki retencyjne) oraz przyrodniczych.
5.1.4. Grunty rolne i leśne.
Przepisy ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych nie mają zastosowania do gruntów w
obszarze miast.
5.1.5. Lasy.
Ochrona lasów polega na trwałym utrzymywaniu lasów i zapewnieniu ciągłości ich
użytkowania. Lasy zajmują 9,5% powierzchni miasta. Lasy kompleksu „Borek” zaliczone zostały do
lasów ochronnych. Obowiązuje zachowanie lasów w niepogorszonym stanie.
5.2. Zakres projektowanej ochrony prawnej zasobów środowiska.
W obszarze Krasnegostawu w planie zagospodarowania przestrzennego województwa
lubelskiego /2002r/ wskazano do ochrony prawnej następujące obszary:
• Obszary ochronne Głównego Zbiornika Wód Podziemnych Nr 407 Niecka Lubelska (ChełmZamość) oraz Głównego Zbiornika Wód Podziemnych nr 406 Niecka Lubelska (Lublin),
• Dorzecze Wojsławki,
• Korytarz ekologiczny rangi krajowej (65K w systemie ECONET PL),
• System przyrodniczy miasta i strefy powiązań z terenami cennymi w otoczeniu miasta.
Korytarz ekologiczny rangi krajowej (65K Wieprz w systemie ECONET PL) na całej długości w granicach Krasnegostawu chroniony jest w granicach Grabowiecko-Strzeleckiego Obszaru Chronionego Krajobrazu oraz obszaru Natura 2000 PLH060030 Izbicki Przełom Wieprza. System przyrodniczy miasta, w
większości chroniony jest w granicach Grabowiecko-Strzeleckiego Obszaru Chronionego Krajobrazu
oraz obszaru Natura 2000 PLH060030 Izbicki Przełom Wieprza.
5.3. Zakres ochrony planistycznej.
38
Zgodnie ze wskazaniami obowiązującego Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Miasta Krasnystaw oraz wskazaniami planu zagospodarowania przestrzennego
województwa lubelskiego ochrona planistyczna na poziomie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego powinna obejmować :
• System Przyrodniczy Miasta /SPM/, stanowiący aktywny biologicznie i ciągły przestrzennie
układ siedlisk o charakterze naturalnym, zidentyfikowany i zdefiniowany dla potrzeb miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego miasta .
• Obszary projektowane do ochrony prawnej wymienione w pkt. 5.2. do czasu uzyskania odpowiedniego statusu.
• Punkty widokowe i panoramy widokowe.
Elementy Systemu Przyrodniczego Miasta powinny być wyodrębniane w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego i obejmowane ochroną planistyczną, polegająca na:
• Szczególnej dbałości o estetykę krajobrazu, w tym ochronie punktów i panoram widokowych, ochronie naturalnego krajobrazu dolin rzecznych i zbiorników wodnych, ochronie krajobrazu naturalnych ekosytemów,
• Szczególnej dbałości o harmonię użytkowania gospodarczego z wartościami przyrodniczokrajobrazowymi,
• Wymogu zachowania przestrzennej zwartości oraz przestrzennych powiązań pomiędzy obszarami o wysokiej aktywności biologicznej,
• Zakazie lokalizowania inwestycji mogących znacząco oddziaływać na środowisko.
Plan zagospodarowania przestrzennego województwa lubelskiego /2002/ wskazuje do
ochrony planistycznej korytarze ekologiczne w celu zachowania i kształtowania ich drożności
ekologiczno-przestrzennej poprzez zakazy, nakazy i zalecenia:
• Zakaz składowania odpadów komunalnych, przemysłowych i energetycznych, lokalizacji
wylewisk gnojowicy i nieczystości oraz grzebowisk zwierząt,
• Zakaz tworzenia nasypów ziemnych, usytuowanych poprzecznie do osi korytarza,
• Zakaz lokalizacji zabudowy mieszkaniowej, eksploatacji surowców naturalnych.
• Nakaz lokalizacji obiektów destrukcyjnych,
• Nakaz poszerzania /lub wykonywania/ przepustów w przecinających korytarze nasypach
drogowych i kolejowych,
• Zalecenie kształtowania pasmowych struktur przyrodniczych /łąk, zadrzewień/,
• Zalecenie restytucji użytków zielonych kosztem gruntów ornych,
• Zalecenie prowadzenia dróg po estakadach.
6. Walory krajobrazowe oraz zasoby kulturowe i ich ochrona prawna.
6.1. Struktura krajobrazowa obszaru.
Krajobraz to fizjonomia powierzchni ziemi lub jej części – synteza wszystkich elementów przyrody /głównie rzeźby terenu, wód, warunków klimatu, świata roślinnego i zwierzęcego/ oraz działalności
ludzkiej. Rozróżnia się krajobraz naturalny /przyrodniczy/ i przeobrażony /kulturowy, antropogeniczny,
gospodarczy/. Natomiast przez walory krajobrazu wg definicji ustawowej /ustawa o ochronie przyrody/
rozumie się wartości ekologiczne, estetyczne i kulturowe terenu oraz związane z nim elementy przyrodnicze, ukształtowane przez siły przyrody lub w wyniku działalności człowieka.
Pod względem geochemicznym w obszarze Miasta Krasnystaw dominują krajobrazy wyżynne
lessowe w obszarach wierzchowinowych ze znacznym udziałem krajobrazów węglanowych oraz krajobrazy nizinne den dolin rzecznych.
Krajobrazy naturalne /przyrodnicze/, w niewielkim stopniu przekształcone przez człowieka,
wyodrębnia się w obszarze lasów oraz den dolin rzecznych. Występują one na około 1/5 powierzchni
Miasta (około 20%).
Na pozostałych obszarach mamy do czynienia z krajobrazami kulturowymi w znacznym stopniu przeobrażonymi antropogenicznie, w tym z krajobrazami drobnoprzestrzennych pól uprawnych oraz z
krajobrazami urbanistycznymi w terenach osadnictwa.
6.2. Zakres obowiązującej ochrony prawnej krajobrazu.
Krajobraz przyrodniczy i przyrodniczo-kulturowy podlega ochronie na podstawie przepisów ustawy o ochronie przyrody. Formą ochrony może być park krajobrazowy, obszar chronionego krajobrazu lub
zespół przyrodniczo-krajobrazowy. Park krajobrazowy jest obszarem chronionym ze względu na wartości
przyrodnicze, historyczne i kulturowe, a celem jego utworzenia jest zachowanie, popularyzacja i upo-
39
wszechnianie tych wartości w warunkach zrównoważonego rozwoju. Obszar chronionego krajobrazu jest
terenem chronionym ze względu na wyróżniające się krajobrazowo tereny o zróżnicowanych ekosystemach, wartościowe w szczególności ze względu na możliwość zaspokajania potrzeb związanych z masową turystyką i wypoczynkiem lub ze względu na istniejące lub odtwarzane korytarze ekologiczne. Celem może być w szczególności zapewnienie powiązania terenów poddanych ochronie w system obszarów chronionych. Zespół przyrodniczo - krajobrazowy wyznacza się w celu ochrony cennych fragmentów
krajobrazu naturalnego i kulturowego dla zachowania jego wartości estetycznych. W/w obszary (wg stanu prawnego na 10 lipca 2009r.) tworzy rozporządzeniem wojewoda lub uchwałą rada gminy, jeśli wojewoda nie skorzystał ze swoich uprawnień o obszar mieści się w granicach administracyjnych danej gminy.
W obszarze Krasnegostawu na podstawie przepisów ustawy o ochronie przyrody krajobraz jest chroniony w granicach Grabowiecko-Strzeleckiego Obszaru Chronionego Krajobrazu.
6.2.1. Ochrona planistyczna walorów krajobrazowych.
W opracowywanych miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego należy
wyodrębniać elementy systemu przyrodniczego, ze szczególnym zwróceniem uwagi na strefy łącznikowe poszczególnych ogniw systemu /węzły ekologiczne, korytarze ekologiczne/ w aspekcie drożności
funkcjonalnej systemu i powiązań z obszarami cennymi przyrodniczo w otoczeniu. Ponadto ochroną
planistyczną należy obejmować:
• punkty widokowe ,
• panoramy widokowe.
Krajobraz kulturowy może być również chroniony na podstawie przepisów ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami jako park kulturowy lub strefa ochrony konserwatorskiej wyznaczona
w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego. W/w ustawa określa prawne ramy powołania i
zarządzania terenem parku kulturowego. Parki kulturowe tworzy się w szczególnie cennych obszarach
dziedzictwa kulturowego wyznaczonych zgodnie z planem zagospodarowania przestrzennego województwa.
Plan zagospodarowania przestrzennego województwa lubelskiego nie wyznacza w obszarze miasta terenów kwalifikujących się do ochrony krajobrazu w formie parku kulturowego.
Ustala natomiast zasady kształtowania harmonijnego krajobrazu kulturowego:
• opracowanie planu ochrony krajobrazu kulturowego,
• powołanie nowych form ochrony krajobrazu,
• kontynuowanie tradycyjnych form osadnictwa,
• utrzymanie regionalno-historycznej skali i struktury jednostek osadniczych,
• skupianie zabudowy na zasadzie dogęszczania istniejącej struktury jednostek osadniczych przy kontynuowaniu historycznego układu i charakteru,
• otaczanie wysoką zielenią obiektów dysharmonijnych,
• ograniczanie napowietrznych linii energetycznych i telekomunikacyjnych na rzecz sieci
podziemnych w otoczeniu obiektów i zespołów zabytkowych,
• kształtowanie form zabudowy nawiązujących do tradycyjnego budownictwa,
• utrzymanie obiektów małej architektury współtworzących walory krajobrazu kulturowego.
W miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego Krasnegostawu należy wyznaczać, zgodnie z wnioskami PSOZ strefy ochrony konserwatorskiej oraz uwzględniać obiekty
wpisane do rejestru zabytków oraz ujęte w ewidencji obiektów o charakterze zabytkowym.
6.2.2. Obiekty zabytkowe wpisane do rejestru.
Obiekty, zespoły i obszary zabytkowe, wpisane do rejestru zabytków Województwa Lubelskiego /Dz. Urz. Woj. Lub. Nr 125 poz 2442 z 2007r/. podlegają ochronie prawnej zgodnie z przepisami
ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami /Dz.U. Nr 162,poz.1568/ ujmuje tabl. Nr 5.
Tabl. Nr 5. Wykaz obiektów z obszaru Krasnegostawu wpisanych do rejestru zabytków wg obwieszczenia nr
3/2007 Lubelskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Lublinie z dnia 29 czerwca 2007 r. (Dz.Urz.
Woj.Lubel.07.125.2442).
Lp.
Miejscowość
Gmina
Powiat
Obiekt
Nr rejestru
1.
2.
3.
4.
5.
6.
1.
Krasnystaw
Krasnystaw
krasnostawski - układ urbanistyczny m. Krasnegostawu, z
A 89/628
miasto
sylwetką miasta od płd. i wsch., związaną z
40
niezabudowanym terenem na skarpie, z zachowaniem dominanty zespołu pojezuickiego, kompleksem budynków poaugustiańskich oraz pozostałości obwarowań miejskich i terenu pozamkowego w gran. wg zał. planu
- d. spichlerz z wystrojem architektonicznym –
wraz z najbliższym otoczeniem w gran. posesji
2.
Krasnystaw
ul. Konopnickiej
Krasnystaw
miasto
krasnostawski
3.
Krasnystaw
Pl. 3 Maja 1 (d .ul.
Świerczewskiego
13)
Krasnystaw
Świerczewskiego
15)
Krasnystaw
Świerczewskiego
17)
Krasnystaw
Pl. 3 Maja 4 (d.ul.
Świerczewskiego
19)
Krasnystaw
Pl. 3 Maja 5 (d. ul.
Świerczewskiego
21)
Krasnystaw
Świerczewskiego
23)
Krasnystaw
Pl. 3 Maja 7 (d.ul.
Świerczewskiego
25)
Krasnystaw
Pl. 3 Maja 8 (d. ul.
Świerczewskiego
27)
Krasnystaw
Pl. 3 Maja 11 (d.
Plac 1 Maja 18)
Krasnystaw
Pl. 3 Maja 29 (d.
Plac 1 Maja 1)
Krasnystaw
ul. Okrzei 38
Krasnystaw
miasto
krasnostawski
- kamienica, w gran. działki wg zał. planu
A 155/61
Krasnystaw
miasto
krasnostawski
A 156/62
Krasnystaw
miasto
krasnostawski
A 157/63
Krasnystaw
miasto
krasnostawski
A 158/64
Krasnystaw
miasto
krasnostawski
A 159/65
Krasnystaw
miasto
krasnostawski
A 160/66
Krasnystaw
miasto
krasnostawski
A 161/67
Krasnystaw
miasto
krasnostawski
A 162/68
Krasnystaw
miasto
krasnostawski
A 163/69
Krasnystaw
miasto
krasnostawski
- d. "Dom Sejmikowy", w gran. działki wg zał.
planu
A 170/76
Krasnystaw
miasto
krasnostawski
A 55/383
14.
Krasnystaw
ul. Piłsudskiego 3
Krasnystaw
miasto
krasnostawski
15.
Krasnystaw
ul. Poniatowskiego
Krasnystaw
ul. Poniatowskiego
8b
Krasnystaw
Krasnystaw
miasto
Krasnystaw
miasto
krasnostawski
- zespół klasztorny poaugustiański (nowy):
kościół pw. Trójcy Przenajświętszej, klasztor,
dzwonnica (odbudowana), mur z kapliczkami,
drzewostan w obrębie cmentarza kościelnego
- zespół klasztorny pojezuicki: kościół ob. paraf.
rzymskokat. pw. św. Franciszka Ksawerego z
wyposażeniem w zabytki ruchome, klasztor,
dziedziniec d. klasztoru, kapliczka przed kościołem, pałac biskupi, dawne seminarium, dawny
wikariat, drzewostan w gran. cmentarza kościelnego
- cmentarz grzebalny rzymskokatolicki i prawosławny, w gran. wg zał. planu
- budynek zw. Jatki Miejskie, w gran. murów
zewn., na działce wg zał. planu
Krasnystaw
krasnostawski
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
16.
17.
krasnostawski
41
- dwór w d. zespole dworsko-folwarcznym „Sta-
A 78/453
A 15/147
CH
A/125/31
A 175/81
A/88
18.
ul. Sikorskiego 10
Krasnystaw
ul. Zamkowa 1
miasto
Krasnystaw
miasto
krasnostawski
rostwo" w gran. ścian zewn.
- zespół klasztorny poaugustiański (stary): kościół pw. Świętej Trójcy (ob. budynek szkolny),
klasztor wraz z wystrojem architektonicznym
A 54/382
Dla obiektów i zespołów objętych ścisłą ochroną konserwatorską plan zagospodarowania
przestrzennego województwa lubelskiego /2002/ ustala obowiązki:
• zachowanie zabytków w ich obecnej formie przestrzennej wraz z ich najbliższym otoczeniem,
• utrzymanie w miarę możliwości pierwotnych funkcji obiektów zabytkowych,
• użytkowanie gwarantujące zachowanie i utrzymanie zabytku,
• przywracanie, w miarę możliwości, utraconych wartości obiektom przy poprawie standardu funkcjonalnego i technicznego,
• zagospodarowanie terenów otaczających w sposób zgodny z zabytkowym charakterem
obiektu,
• zagwarantowanie stref ochrony krajobrazowej i osi widokowych, stref ekspozycji i stref
obserwacji archeologicznych.
6.2.3. Obiekty zabytkowe wpisane do ewidencji.
Obiekty, obszary zabytkowe oraz dobra kultury ujęte w ewidencji służb konserwatorskich, podlegają ochronie pośredniej. Dopuszcza się zmiany i adaptacje obiektów po uprzednim uzgodnieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków. W ewidencji prowadzonej przez Urząd Miasta Krasnystaw ujęto
(wg Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Krasnystaw):
• Bożnica przy ul. Czystej 3,
• Sąd Rejonowy przy ul. Matysiaka 2,
• Szkoła specjalna przy ul. Matysiaka 12
• Zakład Karny przy ul. Poniatowskiego 29,
• Dawna poczta konna z budynkami stajni pocztowych przy ul. Okrzei 1,
• Dwór „Starościński” przy ul. Sikorskiego 10,
• Młyn przy ul. Szkolnej,
• Szkoła przy ul. Szkolnej,
• Apteka przy ul. Zamkowej 2,
•
Wiele budynków mieszkalnych i kilka gospodarczych przy ul. Czysta, Gawryłowa, Grobla,
Matysiaka, Mostowa, Piłsudskiego, Poniatowskiego, Przemysłowa, Plac 3-go Maja, Kilińskiego, Kołowrót, Kościuszki, Kuckiego, Okrzei, Rybia, Sikorskiego, Szkolna i Zamkowa
Dla obiektów i obszarów posiadających wartości zabytkowe, chronionych poprzez plany miejscowe plan zagospodarowania przestrzennego województwa lubelskiego /2002/ ustala;
• zachowanie w miarę możliwości, w celu utrzymania tożsamości kulturowej miejsca,
• użytkowanie gwarantujące zachowanie i utrzymanie zabytku,
• w przypadku koniecznej rozbiórki obiektu opracowanie dokumentacji fotograficznej i skróconej inwentaryzacji architektonicznej w celu uzyskania zgody na rozbiórkę,
• obejmowanie ochroną na mocy miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego ,
• eksponowanie obiektów w krajobrazie i odpowiednie zagospodarowanie terenów otaczających,
• zachowanie istniejących stref ochrony krajobrazowej i osi widokowych,
• podnoszenie jakości funkcjonalne i technicznej obiektów,
6.2.4. Stanowiska archeologiczne .
Ochrona polega na obowiązku zachowania szczególnie cennych stanowisk oraz
obowiązku wyprzedzającego przebadania i udokumentowania przed przeznaczeniem terenu na
cele budowlane lub pod zalesienia. Prace budowlane powinny być prowadzone pod nadzorem
służb konserwatorskich.
W przypadku natrafienia na wskazanych w części kartograficznej obszarach na ruchome
zabytki archeologiczne /ceramika, przedmioty krzemienne, kości ludzkie lub zwierzęce itp. istnieje obowiązek natychmiastowego powiadomienia o tym fakcie Państwowej Służby Ochrony Zabytków. Prace
ziemne w rejonie oznaczonych stanowisk powinny być objęte nadzorem archeologicznym.
6.3. Zakres projektowanej ochrony prawnej i planistycznej zasobów kulturowych.
42
Plan zagospodarowania przestrzennego województwa lubelskiego /2002/ nie wyodrębnia
obszarów kulturowych do ochrony prawnej na podstawie przepisów ustawy o ochronie zabytków i opiece
nad zabytkami oraz nowych obszarów do ochrony na podstawie ustawy o ochronie przyrody.
II. Ocena stanu środowiska, zagrożeń oraz możliwości ich ograniczenia.
Działania antropogeniczne powodują zmiany ilościowe i jakościowe zasobów środowiska oraz
tworzą bariery utrudniające lub uniemożliwiające funkcjonowanie przyrody, zwłaszcza w obrębie korytarzy ekologicznych /np. drogi przecinające poprzecznie doliny rzeczne/.
W obszarze Krasnegostawu funkcjonują liczne przedsięwzięcia mogące znacząco oddziaływać na środowisko, a między innymi:
• Gazociąg wysokoprężny /możliwość wybuchu, rozszczelnienia/.
• linie elektroenergetyczne wysokich napięć /promieniowanie elektromagnetyczne, hałas/,
• Ujęcia wód podziemnych o możliwości poboru powyżej 10m3/h, w tym zasilające wodociągi
miejskie i zakładowe.
• cmentarze grzebalne czynne /przenikanie zanieczyszczeń do wód podziemnych/,
• drogi publiczne, w tym droga krajowa i wojewódzka /emisja zanieczyszczeń gazowych i pyłowych do powietrza, zanieczyszczanie gleb, wód powierzchniowych i podziemnych, emisja
hałasu komunikacyjnego, katastrofy drogowe – droga krajowa wyznaczona do przewozu
materiałów niebezpiecznych/.
• Linia kolejowa,
• Urządzenia przeciwpowodziowe,
• instalacje do oczyszczania ścieków, niewymienione w § 2 ust. 1 pkt 38, przewidziane do
obsługi nie mniej niż 400 równoważnych mieszkańców;
• instalacje do produkcji mleka lub wyrobów mleczarskich, o zdolności produkcyjnej nie niższej niż 50 ton rocznie;
• zakłady mechaniki samochodowej, zakłady stolarskie, stacje paliw, /emisja zanieczyszczeń
gazowych, hałasu, wycieki ropopochodnych itp./,
• tereny przemysłowe o pow. pow. 1ha.
W obszarze Miasta występuje zagrożenie powodziowe. W obszarze krawędzi doliny o nachyleniu przekraczającym 15% możliwe jest zagrożenie osuwiskami mas ziemnych.
Badania jakości środowiska prowadzone są w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska
przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Lublinie, Wojewódzką Stację SanitarnoEpidemiologiczną, instytuty naukowo-badawcze /IMiGW, PIG, IUNiG/. Monitoring jakości środowiska
tworzą następujące podsystemy: monitoring powietrza wraz z badaniami chemizmu wód opadowych,
monitoring wód powierzchniowych, monitoring wód podziemnych, monitoring gleb, monitoring odpadów,
monitoring hałasu. Ocenę jakości środowiska wykonuje się w oparciu o obowiązujące prawnie standardy
emisyjne dla oceny jakości powietrza atmosferycznego, hałasu i wód powierzchniowych. Ocena stanu
pozostałych komponentów środowiska prowadzona jest w oparciu o wieloletnie obserwacje oraz wytyczne opracowywane dla potrzeb PMŚ przez Głównego Inspektora Ochrony Środowiska.
1. Powierzchnia ziemi i gleby.
1.1. Ocena stanu.
Powierzchnia ziemi jest w różnym stopniu przekształcona przez czynniki antropogeniczne i naturalne. Do czynników naturalnych należy głównie erozja wodna i wietrzna powierzchni ziemi i gleb. Na
liniach spływu wód opadowych i roztopowych powstały głęboko wcięte suche doliny lub wąwozy. Na stokach o znacznym nachyleniu w wyniku spływu wód niszczony jest profil glebowy, mają miejsce też obrywy, spływy, spełzywanie i osuwiska mas ziemnych. W przypadku mniejszych nachyleń gleby są przemywane.
Erozja wodna ze względu na znaczne zróżnicowanie hipsometryczne i powierzchniową budowę
geologiczną wykazuje znaczną intensywność procesów erozyjnych. Erozją wodną objęte są głównie
grunty na stokach wierzchowinowych oraz w strefie krawędzi ograniczających doliny rzeczne. Polega
głównie na rozcinaniu wąwozami w różnych stadiach rozwojowych i suchymi dolinami .Występuje w
stopniu słabym, umiarkowanym, średnim, silnym i bardzo silnym. W części kartograficznej ( mapa 1: 10000) pokazuje się tereny krawędziowe, które są miejscem erozji w stopniu średnim i silnym. Erozja wodna powierzchni ziemi jest istotnym zagadnieniem z punktu widzenia planowania
przestrzennego oraz ochrony powierzchni ziemi .
43
Powierzchnia ziemi jest również w znacznym stopniu przekształcona w wyniku działalności człowieka. Antropogeniczne formy urzeźbienia to: wąwozy drogowe, bardzo liczne miedze typu krawędzi,
nasypy drogowe, rowy melioracyjne, wały przeciwpowodziowe, sztuczne koryta rzeczne, wyrobiska stokowo-wgłębne po eksploatacji surowców itp..
Gleby, pomimo znacznej erozji wodnej, posiadają w miarę korzystne warunki fizykochemiczne.
Brak danych z terenu miasta w zakresie zanieczyszczenia gleb metalami ciężkimi lub ropopochodnymi wzdłuż szlaków komunikacyjnych oraz na terenach zurbanizowanych /odcieki z nieuszczelnionych gnojowników, z pryzm kiszonek, powierzchniowe odprowadzanie nieczyszczonych ścieków z gospodarstw domowych, niewłaściwe postępowanie z opakowaniami po środkach ochrony roślin itp/. Potencjalnie, największe stężenie zanieczyszczeń występuje w pasie drogi krajowej Nr 17 . Wg ogólnej
oceny WIOŚ Lublin wyrażonej w raporcie o stanie środowiska w woj. Lubelskim w latach 2006-2007
zawartość metali ciężkich i siarki w glebach przy trasach komunikacyjnych, w tym przy drogach krajowych, kształtowała się na poziomie nie przekraczającym wartości dopuszczalnych określonych przepisami o ochronie środowiska.
W obszarze miasta Krasnystaw przy ul. Krakowskie Przedmieście znajduje się składowisko odpadów komunalnych o wymiarach 50mx250mx20m, powierzchni 2,38ha i pojemności
90400m3, usytuowane w wąwozie lessowym, użytkowane w latach 1986-2001. Odpady były składowane poziomo w warstwach grubości 2m i ubijane. Składowano średnio 30 000m3 rocznie. Do
czasu zamknięcia tj. do 30 listopada 2001r. nagromadzono 392 700m3 odpadów. Pojemność została wykorzystana w 98%. Formalnie zamknięte zostało w 2005r. Nieczynne składowisko znajduje się około 1000m od Żółkiewki i około 2500m od ujęć Spółdzielni Mleczarskiej w Krasnymstawie. Poziom wód gruntowych znajduje się poniżej dna składowiska. Rzędne terenu składowiska
wynoszą około 219m n.p.m., natomiast kredowe zwierciadło wód podziemnych występuje w tym
rejonie na rzędnych około 185,0 m n.p.m. (rzędne zwierciadła wody w w/w studniach Spółdzielni
Mleczarskiej - 178,8 m n.p.m., rzędna lustra wody Żółkiewki – 181,0 m n.p.m.). W/w składowisko
nie odpowiadało wymogom ochrony środowisko, nie było monitorowane piezometrami. W 2007
r. zostało zrekultywowane ( las, pola uprawne) poprzez przysypanie warstwą ziemi. Wykonano tez studzienkę odciekową oraz piezometr.
Obecnie miasto Krasnystaw składuje odpady na Międzygminnym Składowisku Odpadów
Komunalnych KRAS-EKO Sp. z o.o. w Wincentowie. Składowisko ma powierzchnię 5,82 ha, w
tym powierzchnię eksploatacyjną 3,26 ha i pojemność 413000m3, stan wypełnienia na 2006 r.
24%. Posiada dno uszczelnione geomembraną HDPE o gr. 2mm, prowadzony jest monitoring
wód podziemnych i odciekowych 2 piezometrami. Składowane są odpady z Krasnegostawu i
gmin Krasnystaw oraz Rejowiec. Prowadzona jest segregacja odpadów.
W zabudowie jednorodzinnej i wielorodzinnej odpady gromadzone są selektywnie w systemie
workowym, pojemnikowym i kontenerowym.
1.2. Zagrożenia.
Do podstawowych zagrożeń powierzchni ziemi oraz gleb w obszarze Krasnegostawu należą:
• rolnicze użytkowanie gruntów na znacznym obszarze strefy wododziału Żółkiewki i Łopy oraz
Wojsławki i cieku spod Rudki (na niektórych mapach oznaczonego jako Bzdurka) powodujące
gwałtowny spływ powierzchniowy wód roztopowych i opadowych z wododziału i erozję centralnej i
dolnej części stoków.
• erozja wodna w obszarach stokowych powodująca przeobrażenia w rzeźbie terenu oraz degradację fizyczną i chemiczną gleb, nieprawidłowy układ pól (wzdłuż stoku) wzmaga erozję,
• „dzika” eksploatacja odkrywkowa surowców naturalnych,
• zanieczyszczanie gleb związkami chemicznymi, w tym metalami ciężkimi w terenach zabudowanych, wzdłuż dróg oraz w obszarach intensywnie użytkowanych rolniczo /nieprawidłowe dawkowanie nawozów, chemizacja/,
• składowanie odpadów w miejscach do tego nie wyznaczonych i nie przygotowanych /"dzikie" składowiska odpadów, wylewiska/,
• zanieczyszczanie gleb ściekami bytowymi odprowadzanymi do ziemi w obszarach osadnictwa nie
posiadających systemów kanalizacyjnych,
• zanieczyszczenie gleb odciekami z obornika lub kiszonek pryzmowanych na nieuszczelnionym
podłożu,
• zanieczyszczenia gleb wodami deszczowymi z koron dróg lub stacji paliw.
44
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Zagrożenia powierzchni ziemi i gleb można powstrzymać poprzez:
zalesienie obszarów zagrożonych erozją wodną oraz gruntów marginalnych dla rolnictwa,
zakładanie pasów zadrzewień i zakrzaczeń śródpolnych, na liniach spływu wód,
zmianę układu pól i dróg dojazdowych do pól na poprzecznostokowy,
projektowanie ewentualnych scaleń z uwględnieniem zjawisk erozyjnych oraz potrzeb ochrony
przyrody,
ze względu na ochronę zaplecza żywnościowego miasta przeznaczanie pod zabudowę nieużytków i gruntów najniższych klas bonitacyjnych,
realizację w gospodarstwach rolnych prowadzących produkcję zwierzęcą ,zgodnie z wymogiem
ustawy o nawozach i nawożeniu, płyt obornikowych i szczelnych zbiorników na gnojowicę o pojemności co najmniej 6-miesięcznej,
monitorowanie zamkniętego i zrekultywowanego składowiska odpadów komunalnych przy ul.
Krakowskie Przedmieście oraz likwidacja i rekultywacja „dzikich” wysypisk odpadów,
rekultywacja nieużytków i terenów poeksploatacyjnych,
renaturyzacja gleb poprzez wapnowanie, nawożenie i odpowiednie procesy agrotechniczne.
2. Wody powierzchniowe i podziemne.
2.1. Ocena stanu.
Wody Wieprza monitorowane w 2007r. w punkcie pomiarowym w Krasnymstawie /wg klasyfikacji ogólnej 5-stopniowej /I – wody bardzo dobrej jakości, II - wody dobrej jakości, III - wody zadawalającej jakości, IV - wody niezadawalającej jakości, V-wody złej jakości/ odpowiadały IV klasie czystości
/wody niezadawalającej jakości/. W roku 2006 zaliczane były do wód III klasy.
Wody podziemne kredowe, wg badań prowadzonych w punkcie badawczym krajowej sieci
monitoringu wód podziemnych w Krasnymstawie /strop warstwy wodonośnej 90,0 m p.p.t, z GZWP Nr
406/ zaliczone były w 2006r. wg pięciostopniowej klasyfikacji do klasy II czyli wód dobrej jakości,
natomiast w 2007r. do III klasy czystości – wód zadawalającej jakości. Wody źródlane w Tuligłowach w latach 2006-2007 zaliczane były do wód IV klasy czyli niezadawalającej jakości. Wskaźniki żelaza, siarczanów, krzemionki, wapnia odpowiadały niższej klasie.
Obszar miasta objęty jest prawie w całości zbiorowym systemem zaopatrzenia w wodę. Łączna
długość sieci wodociągowej wynosi 78,9 km, w tym 55,8 km przyłączy wodociągowych. Uliczna sieć
wodociągowa wykonana jest z rur żeliwnych, PCV oraz azbestowo-cementowych. Zdolność produkcyjna
stacji jest wykorzystywana obecnie w 85%. Ujęcie komunalne składa się z 5-ciu studni. Zatwierdzone
zasoby eksploatacyjne dla zespołu 5 studni ujęcia komunalnego wód kredowych dla miasta Kra3
snystaw wynoszą Q=410m /h przy depresji S=10,0-12,0m (decyzja Wojewody Lubelskiego Znak:
ŚIR/Ch. 7441/10/05 z dnia 24 czerwca 2005 r.). Pozwolenie wodnoprawne (decyzja Starosty Krasnostawskiego) Znak: R.O.6223-2-5/05 z dnia 20 września 2005 r. dopuszcza pobór wód z ujęcia
3
3
w ilości Qmax= 400m /h , Q śr.=4720,0m /d (ważne do 31 października 2025r.). Na terenie miasta
zlokalizowane są 3 studnie głębinowe awaryjne typ „Abisynka”. Własne ujęcia awaryjne posiadają tez
niektóre zakłady przemysłowe (Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska – 2 studnie, Kartonex Sp. z o.o. – 1
studnia, Fermentownia Tytoniu Krasnystaw Sp. z o.o. – 1 studnia, Cersanit IV Sp. z o.o. – 2 studnie głębinowe). Zatwierdzone zasoby w pełni pokrywają potrzeby miasta i pokrywaj potrzeby rozwojowe.
Miasto posiada rozdzielny system kanalizacji sanitarnej i deszczowej. Sieć kanalizacji sanitarnej
pracuje w układzie grawitacyjno-pompowym. Długość kanałów wynosi 36,7 km, w tym przyłączy 14km. Z
kanalizacji korzysta 84% mieszkańców miasta. Zasięg kanalizacji nie obejmuje peryferyjnych obszarów
zabudowy miasta. Miasto posiada mechaniczno-biologiczną oczyszczalnię ścieków o przepustowości
9000m3/d. Aktualnie do oczyszczalni dopływa około 3000m3/d. Istniejąca przepustowość wykorzystywana jest w 30%. Obiekt został zmodernizowany. Wprowadzono pełną automatyzację procesów technologicznych i ich kontroli. Zwiększyła się sprawność procesów oczyszczania i zmniejszyła uciążliwość
obiektu dla otoczenia. Kanalizacja deszczowa ma długość 2 831,9mb. Wody odprowadzane są bez podczyszczenia .
Ścieki z przemysłu uciążliwego tj. Okręgowej Spółdzielni Mleczarskiej nie dopływają do kanalizacji miejskiej. Zakład ten posiada własną oczyszczalnię ścieków.
Ścieki sanitarne z gospodarstw poza zasięgiem zbiorczej sieci kanalizacyjnej gromadzone są w
bezodpływowych zbiornikach i okresowo wywożone do punktu zlewnego oczyszczalni miejskiej. Wybudowano również kilkanaście oczyszczalni przydomowych z rozsączaniem ścieków do gruntu.
2.2. Zagrożenia.
45
Na terenie Krasnegostawu brak obecnie znaczących zagrożeń jakościowych i ilościowych wód
podziemnych, zarówno czwartorzędowych jak i kredowych. W przypadku serii lat o niskich opadach atmosferycznych lub w wyniku nadmiernej eksploatacji mogą zwiększać się lokalne depresje zwierciadła
eksploatowanych wód i powiększać leje depresyjne. Zagrożenia jakościowe wiążą się z takimi brakami
infrastruktury technicznej jak:
• na części terenów osadniczych brak zbiorowych systemów odprowadzania ścieków,
• całkowity brak bezodpływowych zbiorników na ścieki lub ich rozszczelnienie w części budynków mieszkalnych wyposażonych w wewnętrzne systemy kanalizacyjne, w gospodarstwach
domowych posiadających sieć wodociągową,
• przypadki zamiany studni kopanych po zwodociągowaniu na szamba lub śmietniki,
• niewłaściwe rolnicze użytkowanie ścieków, w szczególności gnojowicy /na stromych stokach, w
dolinach rzek, w obszarze wychodni wodonośca, na glebę bez pokrywy roślinnej/,
• składowanie odpadów w miejscach do tego nie wyznaczonych i nie urządzonych, "dzikie” wysypiska głównie w wyrobiskach poeksploatacyjnych /infiltracja odcieków/,
• pryzmowanie obornika i kiszonek na nieuszczelnionym podłożu,
• spływ ścieków nieoczyszczonych zawierających ropopochodne i metale ciężkie /z dróg do rowów przydrożnych i infiltracja w głąb lub odprowadzenie do rowów melioracyjnych,
• infiltracja w głąb i spływ do wód powierzchniowych soli używanej przez zarządy dróg do zwalczania zimowej śliskości jezdni,
• niewłaściwe stosowanie nawozów i środków chemicznej ochrony roślin.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Ochrona przed antropopresją doliny Wieprza i jej dopływów oraz ochrona rozległych torfowisk
dolinnych /naturalne zbiorniki retencyjne/,
Zwiększenie retencji powierzchniowej i podziemnej poprzez retencję wód w zbiornikach dolinowych na dopływach Wieprza oraz zwiększanie lesistości lub kształtowanie zadrzewień,
Likwidacja strat wody na sieciach wodociągowych,
Racjonalizacja zużycia wody, zmniejszenie wodochłonności sektora komunalnego i przemysłowego,
Budowa systemów zbiorowego odprowadzania i oczyszczania ścieków obejmującego wszystkie
tereny osadnicze,
Budowa przydomowych oczyszczalni ścieków lub bezodpływowych zbiorników na ścieki w zabudowie rozproszonej i kolonijnej,
Wdrożenie systemu nadzoru nad funkcjonowaniem indywidualnych obiektów gromadzenia i
oczyszczania ścieków,
Budowa płyt obornikowych i zbiorników na gnojowicę w gospodarstwach prowadzących bezściółkową hodowlę zwierząt,
Wykluczenie składowania soli, nawozów i innych środków chemicznych bezpośrednio na powierzchni ziemi,
Wykluczenie pryzmowania kiszonek bezpośrednio na powierzchni ziemi,
Likwidacja studni kopanych w zwodociągowanych terenach osadniczych z pozostawieniem niektórych jako awaryjnych źródeł zaopatrzenia w wodę pod warunkiem zabezpieczenia w sposób
uniemożliwiający skażenie warstwy wodonośnej,
Zwiększenie zdolności samooczyszczania się wód powierzchniowych w dolinach rzek poprzez
odpowiednie kształtowanie stosunków wodnych i biocenotycznych.
3. Powietrze.
3.1. Ocena stanu.
Wg przeprowadzonej w 2006r. oceny poziomu substancji w powietrzu: dwutlenek siarki, dwutlenek azotu, pył zawieszony PM10, ołów, benzen, tlenek węgla i ozon przy uwzględnieniu kryterium związanego z ochroną zdrowia oraz dwutlenek siarki, tlenki azotu i ozon przy uwzględnieniu kryterium związanego z ochroną roślin/, a następnie klasyfikacji 24 stref w obszarze woj. lubelskiego /20 -powiaty
ziemskie, 3 - powiaty grodzkie, 1- aglomeracja m. Lublin/, strefa powiat krasnostawski zarówno wg
kryterium ochrony zdrowia jak i kryterium ochrony roślin zaliczała się w latach 2003-2006 do
strefy klasy A, w której poziom stężeń nie przekracza wartości dopuszczalnej. Według oceny
przeprowadzonej w marcu 2009 na podstawie wyników badań 2008r. strefa chełmsko-
46
krasnostawska wg kryterium ochrony zdrowia oraz ochrony roślin zalicza się również do klasy A.
Głównym celem działań jest utrzymanie jakości powietrza na tym samym poziomie lub lepszym.
W obszarze Krasnegostawu funkcjonuje ciepłownia Krasnostawskiej Spółdzielni Mieszkaniowej o mocy 41 MWh. Łączna długość sieci ciepłowniczej wynosi 11,1 km, natomiast zapotrzebowanie mocy cieplnej – 28MWh. Pozostałe tereny obsługiwane są przez kotłownie lokalne.
Cały obszar gminy posiada do gazu ziemnego. Łączna długość sieci gazowej wynosi 120 km, w tym
długość przyłączy średniego ciśnienia wynosi 23km, a niskiego ciśnienia 97km. O stopniu wykorzystania
gazu ziemnego decyduje nie jego dostępność a struktura cen nośników energii cieplnej. Pomimo dostępu do gazu powszechnie funkcjonują lokalne kotłownie węglowe oraz kotłownie indywidualne na
paliwa stałe w zabudowie jednorodzinnej, zagrodowej i usługowej. W obszarze miasta jako nośniki
energii cieplnej wykorzystywane są głównie: węgiel kamienny (58,7%) ,gaz (36,3%), węgiel brunatny (5%).
Obecnie zwiększa się zainteresowanie niekonwencjonalnymi źródłami energii, głównie
konwektorami słonecznymi oraz małymi elektrowniami świderkowymi montowanymi około 5 m
nad dachem lub na konstrukcji wolnostojącej wysokości około 25m. Wojewódzki Program Rozwoju
Alternatywnych Źródeł Energii dla Województwa Lubelskiego (Biuro Planowania Przestrzennego w Lublinie
2006r..) wyklucza lokalizację zawodowej energetyki wiatrowej w granicach administracyjnych miast. Możliwe jest
jednak lokalizowanie małych obiektów do zasilania pojedynczych obiektów lub zespołów obiektów.
Przy obecnej infrastrukturze i dostępności paliw czystość powietrza poprawiać się będzie w miarę modernizacji systemów grzewczych i zastępowania węgla kamiennego paliwami niskoemisyjnymi.
Radykalne zmniejszenie zanieczyszczeń w powietrzu atmosferycznym nastąpi z chwilą przejścia na gaz
ziemny. Zależy to jednak głównie od struktury cen nośników energii.
3.2. Zagrożenia.
•
•
•
•
•
•
•
•
brak w obszarach o niskim stopniu urbanizacji scentralizowanych źródeł ciepła.
zwiększanie się liczby emitorów niskich w wyniku rozwoju budownictwa mieszkaniowego i usługowego i brak wyposażenia małych kotłowni w urządzenia oczyszczające powietrze.,
niekorzystna struktura cen nośników energii cieplnej, co zmniejsza wykorzystywanie gazu ziemnego do celów grzewczych na rzecz węgla kamiennego, który w procesie spalania uwalnia do
powietrza 67 razy więcej zanieczyszczeń.
brak większego zainteresowania pozyskiwaniem energii ze źródeł odnawialnych /energia wiatru,
wody, słońca, geotermalna, biomasa/ ,
przestarzałe systemy grzewcze,
niedostateczna termoizolacja większości budynków,
znaczna energochłonność sektora przemysłowego i usługowego.
brak odpowiedniego przewietrzania w obszarach zwartej zabudowy, zabudowa wylotów wąwozów i suchych dolin hamująca spływ powietrza .
•
•
•
•
•
•
Popularyzacja energii ze źródeł odnawialnych,
Modernizacja systemów grzewczych i docieplenie budynków,
Zmniejszanie energochłonności sektora komunalnego, rolniczego i przemysłowo-usługowego,
Utrzymanie luk w zabudowie umożliwiających ruchy mas powietrznych,
Poprawa struktury biocenotycznej obszaru i zdolności pochłaniania dwutlenku węgla przez zbiorowiska roślinne, szczególnie leśne,
Odtwarzanie zadrzewień przydrożnych oraz tworzenie enklaw zieleni publicznej w obszarach zabudowanych.
4. Promieniowanie elektromagnetyczne.
4.1. Ocena stanu.
• Promieniowanie naturalne i skażenia promieniotwórcze.
Ocena stopnia promieniowania naturalnego i skażenia promieniotwórczego dokonano na podstawie danych sporządzonych przez Państwowy Instytut Geologiczny w Warszawie w 1993, 1994, 1996
r. i map radioekologicznych Polski (Strzelecki i in. 1993, 1994, 1996).
Moc dawki promieniowania gamma jest wartością sumaryczną promieniowania gamma pocho238
232
40
dzącego z radionuklidów naturalnych: uranu U, toru Th, i potasu K oraz sztucznych wprowadza-
47
137-134
Cs, które należy uważać za elementy skażające środowisko.
nych do środowiska izotopów cezu
Rozkład promieniowania gamma zależy głównie od budowy geologicznej.
Średnia moc dawki promieniowania dla obszaru Polski wynosi 34,2 nGy/h (Grey na godzinę),
natomiast średnia moc dawki promieniowania gamma wynosi 374,7 nG/h. Podwyższona wartość promieniowania gamma na terenie województwa lubelskiego związana jest z występowaniem utworów kredowych oraz czwartorzędowych (pokrywa lessowa). Zjawisko podwyższonego promieniowania gamma
na lessach związane jest z wysoką porowatością, co stanowi zbiornik dla radonu emanowanego z podłoża.
2
Średnia koncentracja cezu dla obszaru Polski wynosi 4,67 kB/m (kiloBekerel na metr kwadrat).
Nie stwierdzono podwyższonych, anomaliowych zawartości cezu w obszarze miasta Krasnystaw. Zawar2
tość cezu w obszarze województwa lubelskiego przeważnie mieści się w granicach do 3 kB/m , jedynie
2
miejscowo mogą występować przekroczenia tej wartości mieszczące się w granicy do 8 k/m .
Średnia koncentracja uranu dla Polski jest niska i wynosi 1,36g/t. Wartości koncentracji uranu
powyżej 2g/t występują powszechnie na Roztoczu i Wyżynie Lubelskiej w obszarach pokrytych lessami,
w podłożu których występują osady węglanowe górnej kredy lub trzeciorzędu. Podobny rozkład do uranu
i podwyższoną koncentrację w stosunku do średniej krajowej wykazuje średnia zawartość toru i potasu –
najwyższe wartości związane są z pokrywami lessowymi zalegającymi bezpośrednio na utworach kredowych.
•
Promieniowanie elektromagnetyczne niejonizujące.
Promieniowanie elektromagnetyczne niejonizujące jest promieniowaniem sztucznym, występującym w postaci fal elekromagnetycznych, powstających w wyniku działalności człowieka. Głównymi źródłami emitującymi pole elektromagnetyczne są: stacje elektroenergetyczne i napowietrzne linie elektroenergetyczne oraz urządzenia stacji radiokomunikacyjnych (stacje nadawcze radiowo – telewizyjne,
stacje bazowe telefonii komórkowej) oraz urządzenia radionawigacyjne i radiolokacyjne /np. radary/.
Podstawowym aktem prawnym w zakresie ochrony przed promieniowaniem jest ustawa Prawo
ochrony środowiska oraz rozporządzenie Ministra Środowiska, z dnia 30 października 2003 roku, w
sprawie szczegółowych dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów. (Dz. U. Nr 192, poz. 1883). Najliczniejszą grupą realizowanych lub istniejących obiektów, emitujących pola elektromagnetyczne są linie energetyczne oraz stacje bazowe telefonii komórkowej. W obszarze Krasnegostawu znajduje się linia wysokiego napięcia
110kV powiązana z linią 110 kV Zamość – Krasnystaw, z GPZ 110/15kV w rejonie Rońsko. Drugi
GPZ znajduje się przy ul. Rejowieckiej. Podstawowy system zasilania miasta w energię elektryczną stanowi układ SN 15 kV. Istnieją lub są projektowane stacje telefonii komórkowych.
Pomiary promieniowania elektromagnetycznego niejonizującego sztucznego prowadzone w
2006r. w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska w rejonie linii energetycznych wysokich napięć
oraz wybranych stacji telefonii komórkowych nie wykazały przekroczeń dopuszczalnych poziomów
w miejscach dostępnych dla ludzi. Część radiolinii z dniem 2007.08.31 została wyłączona z wykazu instalacji, które mogą znacząco oddziaływać na środowisko /rozporządzenie Rady Ministrów z
dnia 9 listopada 2004 r. w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać
na środowisko oraz szczegółowych uwarunkowań związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięcia do
sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko /Dz.U.04.257.2573 zm.Dz.U.07.158.1105/.
4.2. Zagrożenia.
Urządzenia stosowane w energetyce oraz w nowoczesnych systemach telekomunikacyjnych, tj. przewody linii elektromagnetycznych lub anteny nadawcze stacji bazowych wytwarzają i
wypromieniowują energię elektromagnetyczną. Energia ta, mimo braku możliwości jonizacji cząsteczek może wywołać w organizmach żywych, w tym u ludzi efekty biologiczne. Wysokie częstotliwości i
natężenia mogą powodować powstawanie tzw. efektu termicznego, który objawia się podwyższeniem
ciepłoty tkanek, a następnie zaburzeniem reakcji biochemicznych w komórkach. Opisany wpływ na organizmy żywe może wystąpić jedynie w przypadku kilkunastokrotnego przekroczenia wartości dopuszczalnych poziomów promieniowania niejonizującego i długotrwałej ekspozycji na promieniowanie. Przy
długotrwałym oddziaływaniu pól elektromagnetycznych o zbyt dużych poziomach mogą wystąpić również
inne zakłócenia w funkcjonowaniu organizmu /układu nerwowego, układu krążenia, zmniejszenie odporności organizmu/.
48
W celu uniknięcia ewentualnych negatywnych skutków ubocznych konieczna jest ochrona człowieka przed polami elektromagnetycznymi poprzez wyeliminowanie możliwości występowania obszarów,
na których wypromieniowywane pola elektromagnetycznych mają wartości wyższe od dopuszczalnych.
Ochrona taka jest możliwa w drodze separacji przestrzennej miejsc przebywania ludzi i występowania obszarów o wartościach wypromieniowanych pól elektromagnetycznych wyższych od
dopuszczalnych, określonych w stosownych przepisach. Anteny instalowane są w przestrzeni
niedostępnej dla ludzi – na wysokości około 30-40m. Promieniowanie ponadnormatywne występuje na wysokości montażu anten w promieniu kilkudziesięciu metrów od masztu.
W przypadku stacji radiowo – nadawczych, w tym stacji bazowych telefonii komórkowej,
separacja sprowadza się głównie do takiego usytuowania anten nadawczych, aby pola ewentualnie docierające do miejsc przebywania ludzi, były całkowicie bezpieczne dla ich zdrowia.
W przypadku linii energetycznych w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego wyznacza się strefy bezpieczeństwa z zakazem lokalizacji obiektów budowlanych przeznaczonych
na stały pobyt ludzi:
• od linii o napięciu 400 kV-40 m od osi /pas 80,0m/,
• od linii o napięciu 220kV -36,5m od osi / pas 73m/,
• od linii o napięciu 110 kV-18 m od osi / pas 36,0m/,
• od linii o napięciu 15kV – 7,5 m od osi /pas 15,0m/.
5. Hałas.
5.1. Ocena stanu.
Hałas jest czynnikiem w znacznym stopniu wpływającym na jakość warunków zamieszkania i
wypoczynku człowieka. W świetle definicji, ustawy Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001
roku /Dz. U. z 2008 r, Nr 25, poz. 150- jednolity tekst z późniejszymi zmianami), hałas są to dźwięki o
częstotliwości od 16 Hz do 16 kHz, które należy traktować jako zanieczyszczenie energetyczne środowiska i dlatego należy przyjmować takie same ogólne zasady, obowiązki i formy postępowań związanych z
hałasem, jak w pozostałych dziedzinach ochrony środowiska. Ochrona przed hałasem polega na utrzymaniu poziomu hałasu poniżej poziomu dopuszczalnego, a co najwyżej na poziomie tego hałasu oraz
zmniejszenie hałasu, co najmniej do poziomu dopuszczalnego, gdy został on przekroczony. Działania te
mają na celu zapewnienie jak najlepszego stanu akustycznego środowiska. Dopuszczalne wartości hałasu w środowisku określa rozporządzenie Ministra Środowiska, z dnia 14 czerwca 2007r. w sprawie
dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U.2007r. Nr 120, poz. 826). Do terenów chronionych przed nadmiernym hałasem należą tereny zabudowy jednorodzinnej i wielorodzinnej, zabudowy zagrodowej, tereny związane z wielogodzinnym pobytem dzieci i młodzieży, domy opieki,
szpitale, tereny ochrony uzdrowiskowej /A/ oraz tereny rekreacyjno-wypoczynkowe. Zasięg i rodzaj terenów chronionych przed hałasem określa się w miejscowych planach zagospodarowania
przestrzennego /art. 113 i 114 Prawa ochrony środowiska/.
Państwowy Zakład Higieny, na podstawie ankiet, opracował także subiektywną skalę uciążliwości hałasu, którą wykorzystuje się skalę pomocniczą /w stosunku do norm wynikających
przepisów prawa/ przy ocenie klimatu akustycznego. Najbardziej dokuczliwy jest hałas komunikacyjny. Znaczny wpływ na utrzymanie klimatu akustycznego ma hałas sąsiedzki, osiedlowy a także hałas
przemysłowy. Dlatego grupą najbardziej narażoną na hałas są mieszkańcy dużych miast oraz miejscowości położonych wzdłuż ruchliwych tras komunikacyjnych i w pobliżu niektórych obiektów przemysłowych. Hałas drogowy jest głównym źródłem zakłóceń środowiska akustycznego. Poziom hałasu komunikacyjnego zależy zarówno od czynników, takich jak natężenie ruchu, prędkość pojazdów, ich stan techniczny czy rodzaj i stan nawierzchni, po której poruszają się owe pojazdy, jak i od rodzaju otaczającej
zabudowy.
Klimat akustyczny w obszarze Krasnegostawu kształtowany jest głównie przez hałas komunikacyjny drogowy z drogi krajowej nr 74 oraz lokalnie przez hałas kolejowy, przemysłowy i usługowy. Miejscowe uciążliwości stwarzane są okresowo przez obiekty produkcyjne i usługowe zlokalizowane w sąsiedztwie terenów o zabudowie mieszkaniowej.
Głównym źródłem hałasu drogowego są silnikowe pojazdy kołowe. Oddziaływanie drogi na środowisko akustyczne związane jest z natężeniem ruchu wszystkich pojazdów oraz z ilością pojazdów
ciężkich poruszających się po danej trasie. Hałas drogowy był mierzony w latach 2006-2007 w obszarze
miasta w 3 punktach pomiarowych. Hałas mierzony był w porze dziennej w linii zabudowy.
Tabl. Nr 6.Hałas drogowy przy drodze krajowej Nr 74 w granicach Krasnegostawu wg Raportu o stanie środowiska
w roku 2007.
49
Lokalizacja punktu pomiarowego
Krasnystaw ul. Armii Krajowej 13 –
obwodnica (przy wyjeździe w kierunku Lublina- osiedle domków)
Krasnystaw ul. Sokołowskiego 3 –
obwodnica (przy wyjeździe w kierunku Zamościa)
Krasnystaw ul. Lwowska 149
Dopuszczalny poziom hałasu drogowego / progowy
poziom hałasu - w
porze dnia w dB
Poziom
hałasu
drogowego A w
porze dziennej (dB)
2006
2007
Natężenie
ruchu
łącznie ( poj./godz.)
% pojazdów ciężkich
2006
2007
2006
2007
49,0
51,1
340
620
12,6
20,2
55/75
58,9
62,9
547
779
8,6
18,0
60/75
67,0
68,5
679
1074
9,4
7,0
55/75
Niewielkie przekroczenia wartości dopuszczalnych w porze dziennej w linii zabudowy wystąpiły w
dwóch punktach pomiarowych. Nie zostały przekroczone wartości progowe.
Wg skali pomocniczej jest to przeciętne zagrożenie hałasem. Przekroczenia wartości dopuszczanych /niekorzystny klimat akustyczny/ możliwe są czasami w pierwszej linii zabudowy - lokalizowanej
prawie przy jezdni.
Można bez większego błędu przyjąć, że Krasnystaw ma dobry klimat akustyczny i jego
jakość może być utrzymana.
Badania hałasu przemysłowego prowadzone są na dwóch płaszczyznach. Jako planowa działalność kontrolna oraz jako badania interwencyjne związane ze zgłoszeniami uciążliwości hałasu. Najbardziej uciążliwymi dla środowiska źródłami hałasu są różnego rodzaju urządzenia tj.: urządzenia chłodnicze, sprężarkownie, maszyny i urządzenia stolarskie, instalacje wentylacji ogólnej i odpylającej, urządzenia do obróbki kamienia, wyrzutnie pary, urządzenia nagłaśniające. Oddziaływanie hałasu przemysłowego nie wpływa na klimat akustyczny całej gminy, lecz ma charakter lokalny. O uciążliwości tego
hałasu decydują wielkości przenikające do środowiska, rodzaj i przeznaczenie terenu zlokalizowanego w
sąsiedztwie zakładu, czy obiektu przemysłowego, usługowego, handlowego, rozrywkowego, odległość
tego obiektu od terenu chronionego akustycznie, topografia terenu oraz rodzaj urządzeń stosowanych do
zabezpieczania środowiska przed hałasem. W przypadku Krasnegostawu brak większego zagrożenie
hałasem przemysłowym terenów mieszkalnictwa, natomiast hałas przemysłowy emitowany w zakładach
przemysłowych w obrębie kompleksu leśnego Borek ma negatywny wpływ na funkcje ekologiczne w
otaczających lasach. Hałas przemysłowy w tym miejscu kumuluje się ponadto z hałasem komunikacyjnym ( drogowym i kolejowym)
Działalność kontrolna prowadzona przez WIOŚ oraz działania pokontrolne powodują sukcesywne ograniczanie wielkości hałasu przemysłowego emitowanego do środowiska.
5.2. Zagrożenia.
Przy systematycznie postępującym rozwoju motoryzacji oraz braku możliwości utrzymania
lub podniesienia standardu wszystkich dróg w obszarze miasta mogą być miejscowo niedotrzymane
standardy akustyczne, zwłaszcza w centrum ośrodka miejskiego, co oznacza potencjalne pogorszenie
stanu środowiska i negatywne oddziaływanie na zdrowie ludzi.
W celu ograniczenia emisji hałasu przemysłowego i komunikacyjnego mogą być stosowane
następujące środki:
• montaż ekranów oraz obudów przeciwhałasowych,
• wymiana maszyn i urządzeń na nowe, emitujące mniejsze ilości hałasu,
• zwiększanie izolacyjności akustycznej przegród budowlanych poprzez zabudowę otworów okiennych lub wymianę stolarki budowlanej,
• utrzymanie stanu technicznego maszyn i urządzeń na wysokim poziomie, przenoszenie maszyn i
urządzeń stolarskich do wnętrza pomieszczeń, likwidacja tym samym pracy na otwartym powietrzu,
• wyznaczanie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego:
•
terenów wymagających ochrony przed hałasem (art. 113 i 114 Prawa ochrony środowiska),
• Wyznaczanie minimalnych linii zabudowy dla poszczególnych kategorii dróg oddzielnie
dla obiektów przeznaczonych na stały pobyt ludzi /mieszkalne, użyteczności publicznej,
50
•
•
jednokondygnacyjnych, wielokondygnacyjnych, wymagających specjalnej ochrony oraz
pozostałych obiektów budowlanych/ oraz dla linii kolejowej,
• Separacja przestrzenna funkcji terenów generujących hałas i terenów chronionych
przed hałasem.,
modernizacja dróg publicznych.
odtworzenie zadrzewień przydrożnych jako naturalnych ekranów ograniczających rozprzestrzenianie się hałasu, zakładanie zieleni wysokiej ochronnej przy zakładach przemysłowych i usługowych.
6. Biocenozy.
6.1. Ocena stanu.
Funkcjonowanie człowieka w środowisku oparte na korzystaniu z jego zasobów oraz przekształcaniu polegającym na dostosowywaniu do swoich potrzeb spowodowało negatywne zjawiska w środowisku naturalnym, w tym w biocenozach, takie jak:
• przekształcenie naturalnych zbiorowisk roślinnych (lasów, łąk) na grunty orne wykorzystywane w
produkcji rolnej, ograniczyło zasadniczo obszar występowania biocenoz o charakterze naturalnym,
• przekształcenie dolin cieków wodnych i równin denudacyjnych z gęstą często siecią wód powierzchniowych, powodujące zmiany w stosunkach glebowo – wodnych i osuszanie terenów, a
tym samym obniżanie poziomu wód podziemnych i w konsekwencji zmiany siedliskowe powodujące przekształcenia naturalnych biocenoz,
• zmiany w strukturze nasadzeń hodowanych drzewostanów, nie zawsze odpowiadające naturalnym warunkom siedliskowym,
• zanieczyszczenie środowiska, a zwłaszcza wód powierzchniowych odprowadzaniem nie oczyszczonych ścieków, spływy nawozów i środków ochrony roślin z pól, zanieczyszczenie lasów i nieużytków odpadami (tzw. dzikie wysypiska śmieci) oraz powietrza gazami negatywnie oddziałujące na biocenozy lub lokalnie stwarzające zagrożenia.
Obecnie biocenozy o charakterze naturalnym lub półnaturalnym /lasy, użytki zielone, wody/ występują na 1/5 powierzchni Miasta i są związane głównie z doliną Wieprza i Żółkiewki. Stan
zachowania fitocenooz i zoocenoz jest dobry, kwalifikujący się miejscowo do ochrony w ramach
europejskiego i krajowego systemu obszarów chronionych (Obszar natura 2000 PLH060030
Izbicki Przełom Wieprza, Grabowiecko- Strzelecki Obszar Chronionego Krajobrazu/ oraz do
ochrony planistycznej, krajowy korytarz ekologiczny 65k Wieprz w systemie ECONET PL).
Szczególnej ochrony wymagają zasoby lasów ochronnych, torfowiska dolinne oraz obszary źródliskowe.
W dolinach rzek występują siedliska i gatunki priorytetowe w skali Wspólnoty, wymagające ochrony w formie obszarów Natura 2000 lub innych form ochrony przyrody.
Stan zasobów przyrody żywej /flora, fauna/, nieożywionej oraz zasobów krajobrazu należy ocenić
jako dobry, lokalnie nawet bardzo dobry, z możliwością kompensacji utraconych walorów na wskutek
wylesienia terenu i intensywnego użytkowania rolniczego oraz zmian stosunków wodnych w dolinach
rzek na wskutek melioracji szczegółowych.
6.2. Zagrożenia.
•
•
•
•
•
drogi publiczne przecinające cenne obszary przyrodnicze ograniczają komunikowanie się biocenoz,
prace związane z utrzymaniem rzek oraz utrzymaniem urządzeń ochrony przeciwpowodziowej,
melioracji podstawowych i szczegółowych stwarzają zagrożenia dla biocenoz obszarów objętych
pracami oraz na długi okres zakłócają funkcjonowanie przyrody,
piętrzenie wód w dolinach /zamiana ekosystemów wodo-łąkowych na wielkoprzestrzenne ekosystemy wodny - w dłuższym horyzoncie czasu mogą charakteryzować się większą bioróżnorodnością niż obecne ekosystemy/,
lokalizacja terenów budowlanych i sportowo-rekreacyjnych w dolinach rzek,
Nielegalna eksploatacja surowców oraz nielegalne wysypiska odpadów i wylewiska w lasach, na
terenach poeksploatacyjnych lub na nieużytkach prowadzą do zniszczenia punktowego biocenoz,
51
•
•
•
•
•
•
•
W trakcie opracowywania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, wydawania
decyzji o warunkach zabudowy lub decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego
/cel publiczny zdefiniowany w art. 6 ustawy o gospodarce nieruchomościami/ należy chronić
przed zabudową i antropopresją System Przyrodniczy Miasta obejmujący obszary z biocenozami o charakterze naturalnym pełniące funkcje korytarzy ekologicznych /ciągów
siedliskowych umożliwiających przemieszczanie się flory i fauny/ oraz węzłów ekologicznych /miejsc rozrodu i regularnego przebywania gatunków, zasilających przyrodniczo
obszary otaczające/,
Kształtowanie powiązań /luk w zabudowie/ umożliwiających komunikowanie się biocenoz .
Zmniejszenie antropopresji poprzez realizację zbiorczych systemów odprowadzania i oczyszczania ścieków, zapewnienia dostępu do paliw niskoemisyjnych, modernizacji dróg /przepusty
ekologiczne, oczyszczanie wód opadowych z koron dróg/, zmniejszenia wodochłonności, energochłonności, materiałochłonności gospodarki oraz sektora komunalnego,
Podejmowanie działań wzmacniających strukturę oraz prężność ekologiczną obszaru – zalesienia, zadrzewienia śródpolne, kształtowanie roślinności nadrzecznej oraz zieleni w terenach zurbanizowanych, retencja wód powierzchniowych itp.,
Kształtowanie struktury przyrodniczej rolniczej przestrzeni produkcyjnej umożliwiającej zachowanie istniejących zasobów biocenoz o charakterze naturalnym i wykształcenie się nowych,
Prowadzenie zalesień i ewentualnych scaleń z uwzględnieniem potrzeb ochrony przyrody /np.
wyłączenie z zalesień łąk torfowiskowych i innych siedlisk lądowych nieleśnych, zachowanie
części miedz i zakrzaczeń oraz zadrzewień śródpolnych/,
Nadzorowanie eksploatacji indywidualnych systemów gromadzenia ścieków /bezodpływowe
zbiorniki i oczyszczalnie przydomowe/ oraz poboru wód podziemnych, zwłaszcza w obszarach
zwodociągowanych.
7. Funkcjonowanie systemu ekologicznego miasta.
7.1. Ocena stanu.
System przyrodniczy miasta ma charakter pasmowo-wyspowy. Głównymi elementami składowymi są doliny rzeczne i lasy. Dolina Wieprza jest osią hydrologiczną i ekologiczną systemu przyrodniczego miasta oraz korytarzem ekologicznym rangi krajowej 65k w systemie ECONET PL.
Korytarze dolinne przecinają poprzecznie drogi publiczne ograniczając ich drożność. Ponadto w/w korytarze znajdują się pod silną presją antropogeniczną ze względu na miejscami obustronną
zabudowę obrzeży dolin oraz zabudowy w dnie doliny. Niekorzystne jest również użytkowanie orne gruntów w dolinie oraz użytkowanie pod ogródki działkowe. Przekształcenie stosunków wodnych związane
jest również z ochroną przeciwpowodziową.
W studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta
Krasnystaw nie uwzględnia się zagrożenia powodziowego w dolinie Wieprza i wymogów ochrony przyrody. Utrzymuje się i wprowadza nową zabudowę w dno doliny. Projektuje się ponadto,
obok typowo przeciwpowodziowego zbiornika „Oleśniki” w północnych granicach miasta, zbiornik wodny „Rońsko”, co wiąże się z kolejna regulacja Wieprza tj. przełożeniem koryta Wieprza
pod zachodnia skarpę doliny, wyprostowanie koryta oraz budowę czaszy zbiornika w miejscu
obecnego, silnie meandrującego koryta Wieprza i ujściowego odcinka Wojsławki oraz istniejących starorzeczy. Realizacja w/w zbiorników wodnych oznacza całkowite przekształcenie stosunków wodnych w całej dolinie Wieprza w granicach Krasnegostawu, w tym w obszarze Natura
2000 PLH060030 Izbicki Przełom Wieprza oraz projektowanym Grabowiecko - Strzeleckim Obszarze Chronionego Krajobrazu.
Ekosystemy leśne, w tym Lasu Borek (status lasów ochronnych) pełniące funkcje obszaru
węzłowego są również pod znaczną presją antropogeniczną. Znajdują się tu skoncentrowane przemysłowe. Ponadto kompleks leśny przecina droga wojewódzka i linią kolejową.
Ekosystemy wodne to rzeki, rowy melioracyjne, źródliska, stawy oraz liczne oczka wodne i
tzw. wymoki. Największe znaczenie ma ekosystem rzeczny Wieprza. Ekosystemy rzeczne miejscowo są
pod bardzo silną presją antropogeniczną /powierzchniowy spływ zanieczyszczeń z terenów osadniczych
oraz spłukiwanie przez wody opadowe nawozów i środków chemicznej ochrony roślin z pól.
Ekosystemy łąkowo-torfowiskowe w dolinach rzek mogą być zagrożone na wskutek przeznaczania terenów pod zabudowę lub tereny sportowo-rekreacyjne oraz w wyniku sukcesji naturalnej w
kierunku zbiorowisk zaroślowych i leśnych w przypadku zaprzestania gospodarczego łąk, zalesiania,
zamiany na grunty orne lub plantacje wierzbowe. Innym zagrożeniem jest potencjalna eksploatacja torfu
lub lokalizacja zbiorników wodnych w miejscu torfowisk /naturalne zbiorniki retencyjne/.
52
Ekosystemy stepowe mają charakter wyspowy i występują w ciągu wołyńskiego korytarza
stepowego. W obszarze agrocenoz drobnoprzestrzennych, na miedzach i nieużytkach śródpolnych oraz
na skarpach głębokich dolin rzecznych występują mikrozbiorowiska stepowe, które warunkują przetrwanie wielu gatunków. Ekosystemy stepowe są zagrożone sukcesją naturalną lub zniszczeniem na wskutek działań antropogenicznych (scalenia gruntów, likwidacja miedz itp.).
Ekosystemy naturalne (pomimo znacznego przekształcenia) w obrębie systemu przyrodniczego zachowane są w dobrym stanie.
7.2. Zagrożenia.
Zagrożeniem dla stanu i drożności systemu przyrodniczego gminy jest wzrost antropopresji,
a mianowicie:
• realizacja ustaleń kierunkowych studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Krasnystaw w zakresie terenów budowlanych (brak luk w zabudowie umożliwiających powiązania funkcjonalne poszczególnych ogniw systemu przyrodniczego, zabudowa
wylotów wąwozów i suchych dolin oraz przeznaczenie do zabudowy i pod zbiorniki wodne
znacznych obszarów den dolin Wieprza i Żółkiewki, w tym w strefie zagrożenia powodziowego ),
• Wzrost natężenia ruchu na drogach publicznych ,
• Intensyfikacja rolnictwa i gospodarki leśnej,
• Dalsze zamiany użytków zielonych na pola orne, plantacje wierzby energetycznej lub borówki
amerykańskiej,
• Przeznaczanie lasów na cele nieleśne,
• Nadmierna eksploatacja zasobów zwierzyny łownej,
• konserwacja rzek i urządzeń melioracji szczegółowych oraz przeciwpowodziowych nie uwzględniająca dostatecznie wymogów ochrony przyrody,
• Zabudowa luk w istniejących nadrzecznych ciągach osadniczych oraz zabudowa ciągła wzdłuż
dróg,
• Piętrzenie wód w dolinach w miejscach, które obecnie są najcenniejsze przyrodniczo,
• Scalanie gruntów i likwidacja miedz śródpolnych ze zbiorowiskami stepowymi i zbiorowiskami
chwastów,
• Zalesianie nieużytków z roślinnością kserotermiczną.
• Lokalizowanie funkcji gospodarczych mogących znacząco oddziaływać na środowisko,
• Niedostatki infrastruktury technicznej i komunalnej,
• Nielegalna eksploatacja surowców naturalnych i organicznych oraz nielegalne składowiska odpadów,
Zagrożenia dla stanu i drożności systemu przyrodniczego miasta mogą być minimalizowane
poprzez odpowiednie działania planistyczne, kompensacyjne i renaturyzacyjne, a mianowicie:
• Uwzględnienie zagrożenia powodziowego w dolinie Wieprza i podjęcie ustaleń w zakresie wycofywania zabudowy istniejącej oraz odstąpienia od lokalizacji nowych obiektów,
• Odstąpienie od zabudowy istniejących luk w zabudowie lub dogęszczania istniejącej zabudowy
w miejscach powiązań systemu przyrodniczego gminy,
• Wzmocnienie systemu przyrodniczego poprzez zalesienia gruntów marginalnych, na stokach
podlegających erozji, w strefach wododziałów i źródliskowych oraz zadrzewienia śródpolne,
• Ochrona dolin rzecznych przed spływem nadmiaru nawozów i środków chemicznej ochrony roślin poprzez kształtowanie zadrzewień na granicy pól uprawnych i dolin, hamujących spływ powierzchniowy,
• Ochrona tradycyjnie ukształtowanych rozłogów pól,
• Realizacja przepustów ekologicznych w obszarze systemu przyrodniczego w trakcie modernizacji lub budowy nowych odcinków dróg publicznych,
• Renaturyzacja dolin rzecznych /odbudowa roślinności dolinowej, w tym lasów łęgowych, utworzenie zatok porośniętych roślinnością wodno-błotną w brzegach w końcowych odcinkach rowów
odprowadzających wodę do rzeki z użytków rolnych /filtr zatrzymujący wiązki azotu i fosforu/,
złagodzenie nachylenia skarp brzegowych, urozmaicenie biegu rzeki, odtworzenie zróżnicowania układu pionowego rzeki, tworzenie małych akwenów na terenach zalewowych i w korycie,
tworzenie stref ekotonów /pasów roślinności brzegowej na granicy pól i użytków zielonych w dolinie zabezpieczających przed dopływem nawozów i środków chemicznej ochrony roślin spłukiwanych przez wody opadowe itp./
53
Popularyzacja energii ze źródeł odnawialnych.
Konieczna jest również realizacja zbiorowych systemów odprowadzania i oczyszczania ścieków,
gospodarka odpadami zgodna z wojewódzkim i powiatowym programem gospodarki odpadami oraz
zapewnienie powszechnego dostępu do gazu ziemnego.
•
8. Bezpieczeństwo ekologiczne mieszkańców.
8.1. Ocena stanu.
Stan środowiska na terenie miasta Krasnystaw według wyników badawczo-pomiarowych
państwowego Monitoringu Środowiska należy uznać za dobry. Dotrzymywane są standardy jakościowe
poszczególnych elementów środowiska określone przepisami prawa i gwarantujące mieszkańcom bezpieczeństwo ekologiczne.
W obszarze Miasta występuje jednak zagrożenia powodziowe w dolinie Wieprza w
okresach roztopów wiosennych i letnich ulew. Rzeka jest okresowo udrażniana przez służby Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Warszawie.
Zagrożenie ruchami osuwiskowymi może występować w strefie krawędzi doliny
Wieprza. Silna erozja wodna jest uciążliwa w obszarze dróg dojazdowych do pól w obszarze pokrywy
lessowej.
Zasięg wód powodziowych oraz tereny zagrożone osuwiskami oznaczono w części
kartograficznej opracowania ( 1:10 000).
8.2. Zagrożenia.
Bezpieczeństwo ekologiczne ludności może być zagrożone w przypadku pogorszenia stanu
wód podziemnych służących do zaopatrzenia w wodę pitną, nadmiernej emisji hałasu lub promieniowania elektromagnetycznego oraz pogorszenia się stanu aerosanitarnego powietrza, w przypadku:
• Wycieku ropopochodnych lub innych środków chemicznych do ziemi lub do wód z instalacji
przemysłowo-usługowych lub w trakcie katastrof drogowych /skażenie gleb, wód powierzchniowych i podziemnych/ - droga krajowa została wyznaczona do przewozu materiałów niebezpiecznych /plan zagospodarowania przestrzennego województwa lubelskiego/,
• Pożarów w terenach budowlanych lub leśnych,
• Infiltracji zanieczyszczeń antropogenicznych w strefach wierzchowinowych, w obszarach wychodni kredowych, bezpośrednio do wodonośca kredowego (zanieczyszczenie poziomu wodonośnego, z którego zasilane są wodociągi wiejskie - wody kredowe mają znikomą zdolność
samooczyszczania się),
• Infiltracji do poziomu wodonośnego oraz spływ do doliny Żółkiewki zanieczyszczeń z zamkniętego i zrekultywowanego składowiska komunalnego przy ul. Krakowskie Przedmieście , które
nie posiadało uszczelnienia dna ( studzienka odciekowa, piezometr)
• Nadmiernego wzrostu intensywności ruchu drogowego (ponadnormatywny hałas powodujący
dyskomfort akustyczny, znaczne stężenie spalin silnikowych),
Ponadto w przypadku kumulacji niekorzystnych warunków atmosferycznych mogą w strefach geodynamicznych krawędzi wystąpić ruchy osuwiskowe mas ziemnych oraz zagrożenie powodziowe, w tym terenów mieszkalnictwa na Zawieprzu oraz oczyszczalni ścieków. W przypadku przerwania
wału przeciwpowodziowego może zostać zalany teren ogrodów działkowych w dolinie ujściowej Żółkiewki.
Ograniczenie potencjalnego zagrożenia bezpieczeństwa ekologicznego mieszkańców można uzyskać na drodze:
• Wzmocnienia struktury przyrodniczej miasta (zalesienia, zadrzewienia, retencja dolinowa, renaturyzacja dolin rzecznych, ochrona obszarów cennych przyrodniczo itp.) i zdolności samooczyszczania się poszczególnych elementów, zwłaszcza wód powierzchniowych i powietrza,
• Wyprowadzania ruchu komunikacyjnego poza obszary zwartej zabudowy (południowy odcinek
obwodnicy drogi krajowej nr 17), modernizacja dróg (zmniejszenie hałasu), utrzymanie i kształtowanie zadrzewień przydrożnych chroniących tereny zabudowane przed uciążliwością dróg,
• Separacji przestrzennej terenów mieszkaniowych i innych związanych ze stałym lub wielogodzinnym pobytem ludzi od przedsięwzięć emitujących hałas i promieniowanie elektromagnetyczne,
• Realizacji kompleksowych systemów infrastruktury technicznej i komunalnej.
54
•
•
Umocnienia skarp zagrożonych ruchami osuwiskowymi mas ziemnych (przeznaczenie do zalesienia w obszarach niezabudowanych oraz umocnienie roślinnością w obszarach zabudowanych).
Wycofywania istniejącej i planowanej zabudowy z terenów zagrożonych powodzią oraz ruchami
osuwiskowymi.
III. Ocena stanu ochrony i użytkowania zasobów przyrodniczych, w tym różnorodności biologicznej.
1. Zasoby surowców naturalnych.
W obszarze Krasnegostawu, w dnie doliny Wieprza oraz w dnie doliny Żółkiewski udokumentowano złoża torfu oraz piasków, które wymagają ochrony planistycznej.
Przemysł wydobywczy na terenie miasta nie istnieje, brak udokumentowanych większych
złóż surowców mineralnych dla zaspokojenia potrzeb w budownictwie i drogownictwie. Udokumentowano natomiast złoża surowców organicznych (torfu) w dolinach Wieprza i Żółkiewki). W przeszłości eksploatowano lessy (funkcjonowała cegielnia) i piaski. Na terenie miasta znajdują się liczne wyrobiska
degradujące powierzchnię ziemi. Udokumentowane w 1956 r złoże glin ceramicznych (less) „Krasnystaw” zawierające surowiec do produkcji cegły zostało wyeksploatowane i zrekultywowane.
Złoża torfu w przeszłości były miejscowo eksploatowane w trybie poza koncesyjnym. Pozostałością są tzw. torfianki.
2. Zasoby wodne.
Kredowy poziom wodonośny Głównego Zbiornika Wód Podziemnych Nr 407 Niecka Lubelska /Chełm-Zamość/ oraz Głównego Zbiornika Wód Podziemnych nr 406 Niecka Lubelska /Lublin/ stanowi podstawowe źródło zaopatrzenia w wody pitne. Eksploatowany jest dla potrzeb zbiorowego zaopatrzenia w wodę ujęciami komunalnymi (5 studni) oraz zakładowymi. Ujęcia chronione są w granicach
stref ochrony bezpośredniej. Nie wyznaczono stref ochrony pośredniej dla ujęcia komunalnego ze
względu na korzystne warunki hydrogeologiczne w obszarze zasilania wyznaczonym izochroną
25 letniego dopływu wód do ujęcia dla zatwierdzonych parametrów eksploatacyjnych. Podobnie
pozostałe ujęcia udokumentowane w ramach szczególnego korzystania z wód. Część udokumentowanych ujęć jest wyłączona z eksploatacji. Ujęcia prywatne realizowane w ramach zwykłego korzystania z
wód nie posiadają wyznaczonych stref ochrony bezpośredniej.
Obszar Wysokiej Ochrony GZWP Nr 406 oraz GZWP Nr 407 nie został dotychczas
usankcjonowany prawnie i posiada status projektowanego obszaru ochronnego, wymagającego
ochrony planistycznej. Podobnie, wskazane do ochrony w planie zagospodarowania przestrzennego województwa lubelskiego dorzecze Wojsławki nie zostało uznane za obszar ochronny.
Wody powierzchniowe nie są ujmowane dla potrzeb zaopatrzenia w wodę pitną. Woda w
dolinach jest retencjonowana w torfowiskach. Brak większych zbiorników retencyjnych. W północnowschodniej części miasta (obniżenie Dorohuskie) spotyka się niewielkie oczka wodne naturalnego pochodzenia w wertepach krasowych. W dolinie Wieprza występują liczne starorzecza powstałe w sposób naturalny (odcięte zakola w trybie normalnego „życia” rzeki – w północnej części) oraz powstały w
wyniku wyprostowania koryta rzeki podczas regulacji. Część z nich jest połączona z rzeką. Naturalny
obieg wód w dolinie Wieprza został zmieniony w wyniku regulacji 2,5 km odcinka Wieprza oraz
ujściowego odcinka Żółkiewki.
Wody podziemne kredowe eksploatowane są dla potrzeb zbiorowego zaopatrzenia w wodę
znacznie poniżej udokumentowanych i zatwierdzonych zasobów dyspozycyjnych. Eksploatacja nie powoduje nadmiernego zczerpywania poziomu i znaczącej depresji zwierciadła. Depresja zwierciadła na
ujęciu zasilającym sieć wodociągową wynosi od 10,0 do 12,0m, natomiast lej depresyjny ma promień
3
3
około 300m, przy dopuszczonej eksploatacji Qmax 400,0m /h Ośr. 4720m /d. W latach 2000-2004 uję3
3
cie eksploatowano wydajnością średnią dobową 2174m /d tj. średnio 181m /h – około 40% zatwierdzo-
55
nych zasobów. Eksploatacja nie powoduje zagrożeń ilościowych, natomiast gospodarowanie w środowisku może powodować zagrożenia jakościowe. Znaczne obszary miasta znajdują się w obszarach
wychodni wodonośca kredowego z cienka pokrywą utworów czwartorzędowych, które są obszarami bardzo silnego lub silnego zagrożenia wód kredowych. Szczelinowy zbiornik wód kredowych w obszarze wychodni ma charakter odkryty. Zanieczyszczenia antropogeniczne infiltrują
bezpośrednio do wodonośca i łatwo przenikają szczelinami w głąb górotworu. Mogą również
szczelinami przemieszczać się poziomo na znaczne odległości. Rozwiązania w zakresie zbiorowego odprowadzania obejmują cały obszar miasta, natomiast w strefie peryferyjnej miasta brak zbiorowych
systemów odprowadzania i oczyszczania ścieków.
3. Zasoby gleb.
W obszarze miasta Krasnystaw dominują gleby wysokich klas bonitacyjnych. Nie mają
jednak zastosowania przepisy ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych dot. uzyskiwania zgody właściwego organu na zmianę ich przeznaczenia lub wyłączenie z produkcji rolnej. Nie zwalnia to jednak z
zasady racjonalnego gospodarowania zasobami gleb w granicach administracyjnych miast.
Ochrony przed erozją wodną wymagają gleby położone na erodowanych stokach wierzchowinowych i stromych zboczach lub krawędziach dolin, w szczególności doliny Wieprza. Dotychczas
praktycznie nie podejmuje się istotnych działań ochronnych.
Gospodarowanie zasobami gleb w obszarze miasta jest na ogół prawidłowe. Niekorzystne
jest jednak użytkowanie jako gruntów ornych siedlisk typowo łąkowych w dolinie Wieprza i Żółkiewki. Gleby w obszarach wierzchowinowych użytkowane są zgodnie z ich predyspozycjami. Gleby na
stromych stokach i w strefach geodynamicznych krawędzi są erodowane /degradacja fizyczna i chemiczna/. Brak konkretnych działań przeciwerozyjnych. Korzystne jest przyjęte w Studium uwarunkowań i
kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Krasnystaw dolesienie stref istniejących wąwozów.
4. Zasoby leśne.
W stosunku do gruntów leśnych nie mają zastosowania przepisy ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych. Zgodnie ze „Studium_” przeznaczenie lasów na cele nieleśne może mieć miejsce
tylko w przypadku realizacji niezbędnej infrastruktury technicznej i komunalnej. Ochrona lasów zgodnie z
ustawą o lasach polega przede wszystkim na utrzymaniu ich trwałości. W Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Krasnystaw /Kierunki/ zakłada się zwiększenia lesistości poprzez zalesienie stref istniejących wąwozów oraz terenu na południe od cmentarza grzebalnego. Lasy kompleksu „Borek” zaliczone są do lasów ochronnych.
Gospodarka leśna w lasach państwowych prowadzona jest według Planu Urządzenia Lasu
Nadleśnictwa Krasnystaw. Prowadzona jest w sposób, który umożliwia wykorzystanie zdolności produkcyjnych siedlisk oraz zwiększenie bogactwa gatunkowego i urozmaicenia drzewostanu, w warunkach
ochrony strefowej miejsc lęgowych wybranych gatunków ptaków. W dużym stopniu ukierunkowana jest
na likwidację potencjalnych szkód powodowanych przez czynniki atmosferyczne i zwierzynę łowną, a
także lepsze dostosowanie składu gatunkowego drzewostanów do siedlisk.
Gospodarka leśna w lasach prywatnych prowadzona jest zgodnie z uproszczonymi planami
urządzania lasów i nadzorowana przez Starostę Krasnostawskiego. Ukierunkowana jest głównie na poprawę stanu sanitarnego lasów i przebudowę składu gatunkowego tych drzewostanów, które nie są dostosowane do siedlisk. Gospodarka leśna w lasach prywatnych nie uwzględnia rzeczywistych funkcji
ochronnych lasu – brak ustanowionych lasów ochronnych / glebochronnych, wodochronnych w obszarach dolinnych, źródliskowych/.
Gospodarka łowiecka prowadzona jest przez koła łowieckie.
5. Zasoby energii odnawialnej.
56
Na terenie miasta Krasnystaw dostępna jest energia wód, energia wiatru, energia słońca,
energia geotermalna, energia z biomasy i z biogazu uzyskiwanego w procesach oczyszczania ścieków.
Miasto nie posiada jednak korzystnych warunków do wykorzystywania energii wiatru oraz energii geotermalnej. Wody w utworach kredy i jury mają zbyt niskie temperatury tj. odpowiednio
29°C i 37°C. O ekonomicznej opłacalności wykorzystywania wód geotermalnych można mówić,
gdy ich temperatura przekracza 150°C.
Zasoby energii odnawialnej nie podlegają ochronie prawnej .
5.2.Ocena gospodarowania.
Aktualnie energia z źródeł odnawialnych nie jest wykorzystywana gospodarczo. W przeszłości energię wodną i energię wiatru wykorzystywały młyny i kaszarnie.
6. Krajobraz.
Aktualnie krajobraz jest chroniony na podstawie przepisów ustawy o ochronie przyrody w
granicach Grabowiecko - Strzeleckiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Ponadto obiekty kulturowe wpisane do rejestru zabytków, ewidencji obiektów zabytkowych oraz stanowiska archeologiczne chronione są na podstawie ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. W Studium
uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Miasta Krasnystaw /Kierunki/ wskazuje się
ponadto do ochrony planistycznej harmonijny krajobraz kulturowy poprzez kontynuowanie tradycyjnych
form osadnictwa, utrzymanie regionalno - historycznej skali i struktury jednostki osadniczej, skupianie
zabudowy na zasadzie dogęszczania istniejącej struktury osadniczej, osłony ekologicznej obiektów dysharmonijnych, nie wprowadzania obiektów agresywnych krajobrazowo /dużej kubatury, wysokich /, ograniczanie i kablowanie napowietrznych linii energetycznych, komunikacyjnych i telekomunikacyjnych na
rzecz podziemnych, preferowanie tradycyjnej zabudowy i tradycyjnych materiałów budowlanych, ograniczanie zabudowy wzdłuż granic kompleksów leśnych, wprowadzanie stref ochrony krajobrazu kulturowego.
Zasoby krajobrazu nie są wykorzystywane gospodarczo. Przez Krasnystaw i jego okolice
przebiega kilka atrakcyjnych pieszych i samochodowych szlaków turystycznych ( piesze: Ariański,
Tadeusza Kościuszki, Szlak Nadwieprzański, Szlak Mikołaja Reja, Szlak Stawów Kańskich oraz samochodowe:Chełm-Białka k/Krasnegostawu i Krasnystaw- Hrubieszów). Zasoby krajobrazu naturalnego i
urbanistycznego w przyszłości mogą stanowić bazę rozwoju turystyki. Istnieje potencjalna możliwość
zagospodarowania dla potrzeb udostępnienia turystycznego walorów krajobrazowych Krasnegostawu, w szczególności Starówki i doliny Wieprza poprzez wyznaczenie ścieżki dydaktycznej
kulturowo-przyrodniczej i realizację urządzonego punktu widokowego z wieżą umożliwiającego
spojrzenie na dolinę i miasto z odpowiedniej wysokości. Istnieje ponadto możliwość zagospodarowania rekreacyjnego planowanych zbiorników wodnych „Oleśniki” i „Rońsko”. Dla turystyki
większą atrakcję stanowi dolina o naturalnym charakterze, z meandrującym korytem, starorzeczami, torfowiskami, bogactwem roślinności i zwierząt. Zbiornik „Rońsko” może być realizowany
na mniejszej powierzchni, jako zbiornik poza korytowy dla potrzeb gospodarki wodnej z zachowaniem w stanie istniejącym naturalnego meandrującego koryta Wieprza i ujściowego odcinka
Żółkiewki, pod warunkiem wykluczenia znaczącego wpływu na obszar Natura 2000 w rozumieniu
art. 33 ustawy o ochronie przyrody. Użytkowanie rekreacyjne zbiornika jest możliwe w zakresie
nie kolidującym z wymogami ochrony przyrody.
7. Różnorodność biologiczna.
Różnorodność biologiczna jest chroniona na podstawie ustawy o ochronie przyrody oraz
ustawy o lasach. Obejmuje ochronę gatunkową oraz ochronę obszarową. W przypadku Miasta Krasnystaw dolina Wieprza i Żółkiewki z ujściowymi odcinkami Wojsławki i Siennicy oraz Lasem Borek, z najcenniejszymi ekosystemami o charakterze naturalnym znajduje się w granicach Obszaru Natura 2000
PLH060030 Izbicki Przełom Wieprza oraz w granicach Grabowiecko - Strzeleckiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Występują tu siedliska i gatunki wymagające ochrony na podstawie tzw. dyrektywy
ptasiej i dyrektywy siedliskowej. Ochronie bioróżnorodności służy ponadto ochrona planistyczna systemu
57
przyrodniczego Miasta. System przyrodniczy po raz pierwszy wyznaczony i zdefiniowany w Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Krasnystaw opracowanym w 1998r.,
został zaktualizowany w niniejszym opracowaniu stosownie do stopnia wiedzy o środowisku i jego dynamice oraz zgodnie z aktualnymi wymogami ochrony przyrody.
7.2. Ocena gospodarowania
Bioróżnorodności na poziomie gatunkowym i ekosystemowym obniża niekontrolowana /„dzika”/
eksploatacja torfu w dolinach oraz tzw. dzikie składowiska odpadów, niewłaściwa konserwacja rzek i
rowów melioracyjnych lub retencja dolinowa w miejscach o szczególnych walorach biocenotycznych,
połączona z przełożeniem i wyprostowaniem koryta Wieprza oraz przeznaczeniem pod zbiornik ujściowego odcinka Wojsławki. Bioróżnorodności zagraża również zalesianie łąk śródleśnych i dolinnych oraz
zakładanie w dolinach plantacji wierzbowych lub borówkowych..
Zmiany biocenotyczne mogą być nieodwracalne albo bardzo trudno odwracalne. Obecny stan
zagospodarowania stwarza zagrożenie bioróżnorodności, ze względu na użytkowanie gruntów niezgodnie z uwarunkowaniami ekofizjograficznymi, a mianowicie uzytkowanie siedlisk łakowych jako grunty
orne. Zagrożenia mogą generować ustalenia obowiązującego Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Miasta Krasnystaw w zakresie realizacji zbiorników wodnych „Oleśniki” i
„Rońsko” oraz ich zagospodarowania turystycznego oraz zasięgu terenów budowlanych i rekreacyjnosportowych w dolinie.
IV. Ocena zgodności dotychczasowego użytkowania i zagospodarowania obszaru z cechami i
uwarunkowaniami przyrodniczymi.
Dotychczasowe zagospodarowanie obszaru Miasta nie uwzględniało w pełni uwarunkowań przyrodniczych, o czym świadczy:
• lokalizacja części zabudowy w terenach zagrożonych powodzią oraz w strefach geodynamicznych krawędzi zagrożonych ruchami osuwiskowymi lub w dnie suchych dolin i
wąwozów /na liniach spływu wód roztopowych i opadowych oraz mas chłodnego powietrza z wierzchowin do dolin/,
• wylesienie terenów pod uprawy rolnicze, zwłaszcza w strefach wododziałów i krawędzi,
co uruchomiło erozję i proces degradacji gleb,
• wyznaczanie dróg dojazdowych do pól oraz pól na znacznych obszarach wzdłuż stoków,
co uruchamia erozję żłobinową,
• realizacja dróg publicznych przez obszary cenne przyrodniczo /doliny rzeczne, kompleksy
leśne/, w dodatku bez wykonania odpowiednich przepustów ekologicznych,
• realizacja zabudowy ciągłej przy drogach, w tym w miejscach powiązań poszczególnych
ogniw systemu przyrodniczego,
• miejscami obustronna obudowa dolin rzecznych lub lokalizacja zabudowy w dnach dolin
rzecznych,
• lokalizacja zakładów przemysłowych w obszarze kompleksu leśnego pełniącego istotne
funkcje ekologiczne(krajobrazowe, klimatyczne, przyrodnicze, wodochronne itp.).
V. Wstępna prognoza dalszych zmian zachodzących w środowisku.
1. Kierunki i możliwa intensywność przekształceń i degradacji środowiska, które może powodować dotychczasowe użytkowanie i zagospodarowanie.
Środowisko jest układem dynamicznym. Charakter i intensywność zmian zależne są od intensywności i czasu oddziaływania inicjalnych czynników naturalnych i antropogenicznych. Zmiany mają
charakter ilościowy lub jakościowy. Zmianom podlega ukształtowanie powierzchni ziemi i pokrywa glebowa, wody powierzchniowe i podziemne, powietrze atmosferyczne, akustyka przestrzeni, biocenozy.
Charakter i intensywność zmian jest pochodną czynników naturalnych i antropogenicznych.
Szczególnie istotny jest poziom rozwoju społeczno-gospodarczego oraz stan infrastruktury technicznej i
komunalnej.
Dotychczasowe zagospodarowanie i użytkowanie przestrzeni w Krasnymstawie będzie powodować:
• nasilanie się zjawisk erozji wodnej na stokach wierzchowinowych i w strefie krawędzi powodującej degradację powierzchni ziemi oraz chemiczną i fizyczną degradację gleb,
58
•
•
•
•
•
nasilanie się zagrożenia powodziowego w dolinie Wieprza ze względu na utrzymanie istniejących terenów budowlanych i wyznaczenie w Studium nowych,.
systematyczne ograniczanie funkcji ekologicznych dolin rzecznych wraz ze wzrostem presji
antropogenicznej /intensyfikacji rolniczego użytkowania łąk, zamiany łąk na grunty orne,
zabudowy istniejących luk w zabudowie terenów wzdłuż dolin rzecznych i w dnie doliny
Wieprza/,
zmniejszanie bioróżnorodności na wskutek naturalnej sukcesji w zbiorowiskach łąkowych
/na których zaprzestano koszenia/ i wśród agrocenoz na wskutek naturalnej sukcesji w kierunku leśnym lub prac scaleniowych,
pogarszanie się standardów jakości powietrza w obszarze miasta, w szczególności w terenach zabudowanych i słabo przewietrzanych z niekorzystnym topoklimatem,
pogarszanie się jakości wód powierzchniowych oraz podziemnych, ze względu na brak komunalnych systemów kanalizacji w peryferyjnych strefach miasta, intensywne użytkowanie
rolnicze wychodni wodonośca na powierzchnię /nawozy, pestycydy/, składowanie obornika i
pryzmowanie kiszonek bezpośrednio na powierzchni ziemi, brak skutecznego nadzoru nad
funkcjonowaniem indywidualnych systemów gromadzenia ścieków.
Dotychczasowe użytkowanie może doprowadzić:
•
•
•
•
•
do postępującej degradacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej, która jest zapleczem żywnościowym miasta,
do postępującej degradacji wód powierzchniowych i podziemnych,
do pogorszenia mikroklimatu, w szczególności warunków aerosanitarnych obszarów zurbanizowanych,
do zmniejszenia bioróżnorodności terenu na poziomie gatunkowym i ekosystemowym.
do rozwoju przestrzennego terenów budowlanych w zakresie kolidującym z funkcjonowaniem systemu przyrodniczego gminy oraz z ochrona przeciwpowodziową miasta.
Tempo degradacji będzie pochodną tempa wzrostu antropopresji.
2. Określenie przyrodniczych predyspozycji do kształtowania struktury funkcjonalno - przestrzennej, wskazanie obszarów, które powinny pełnić przede wszystkim funkcje przyrodnicze.
Kształtowanie struktury funkcjonalno – przestrzennej Krasnegostawu powinno uwzględniać podstawowe uwarunkowania przyrodnicze, takie jak:
• położenie w obszarze kredowego GZWP Nr 406 Niecka Lubelska ( Lublin) oraz GZWP Nr
407 Niecka Lubelska (Chełm-Zamość) – projektowany obszar wysokiej ochrony, obszary
bardzo silnego zagrożenia wód – wierzchowiny miejscami pozbawione utworów czwartorzędowych,
• położenie części miasta w granicach ochronionego dorzecza Wojsławki /plan zagospodarowania przestrzennego województwa lubelskiego/,
• deficyt wód powierzchniowych na znacznych obszarach wierzchowinowych ,
• deficyt wód podziemnych w strefach wododziałowych,
• strefy źródliskowe i naturalne wypływy wód podziemnych na powierzchnię topograficzną,
wymagające ochrony ,
• zróżnicowanie biocenotyczne i krajobrazowe oraz znaczną bioróżnorodność obszaru,
• potrzebę zalesienia gruntów marginalnych dla rolnictwa oraz w strefach zagrożenia erozją
wodną- wyznaczenia terenów do zalesień lub terenów pod zieleń publiczną (plan zagospodarowania przestrzennego województwa lubelskiego, krajowy program zwiększenia lesistości, Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Krasnystaw), z uwzględnieniem potrzeb ochrony przyrody,
• potrzebę kształtowania (wzmacniania) ekologicznych powiązań funkcjonalnych z przyrodniczymi obszarami funkcjonalnymi (systemy przyrodnicze gmin) w terenach otaczających,
• istniejące i projektowane obszary i obiekty chronione w obszarze Miasta (obszar Natura
2000 PLH060030 Izbicki Przełom Wieprza, Grabowiecko - Strzelecki Obszar Chronionego
Krajobrazu, pomniki przyrody),
• ochronę przed zabudową punktów i panoram widokowych,
59
•
ochronę torfowisk jako naturalnych zbiorników retencyjnych ( udokumentowane złoża torfu)
oraz cennych biocenoz torfowiskowych w dolinach i mokradeł śródpolnych (siedliska i gatunki priorytetowe dla Wspólnoty).
Funkcje przyrodnicze powinny pełnić obszary chronione lub projektowane do ochrony na
podstawie ustawy o ochronie przyrody i innych ustaw zawierających przepisy o ochronie przyrody oraz obszary tworzące funkcjonalny system przyrodniczy gminy wymagające ochrony planistycznej (miejsca rozrodu i regularnego przebywania fauny, ostoje florystyczne, obszary zasilania
biologicznego terenów sąsiednich, obszary źródliskowe oraz strefy przemieszczania się flory i fauny).
Obszary i obiekty chronione:
• Grabowiecko-Strzelecki Obszar Chronionego Krajobrazu,
• Obszar Natura 2000 PLH060030 Izbicki Przełom Wieprza,
• Pomniki przyrody.
Obszary i obiekty projektowane do ochrony :
• System Przyrodniczy Gminy (SPG), stanowiący aktywny biologicznie i ciągły przestrzennie
układ siedlisk o charakterze naturalnym.
3. Ocena przydatności środowiska, polegająca na określeniu możliwości rozwoju i ograniczeń
dla różnych rodzajów użytkowania i form zagospodarowania obszaru.
Za strategiczne zasoby naturalne Lubelszczyzny, decydujące o możliwościach jej rozwoju
gospodarczego, plan zagospodarowania przestrzennego województwa uznaje:
• złoża surowców mineralnych o znaczeniu krajowym i regionalnym (zasoby nieodnawialne),
• zasoby kredowych zbiorników wód podziemnych o wysokiej jakości (zasoby odnawialne retencja, ochrona jakości),
• dobre gleby koncentrujące się na Wyżynach Lubelskiej i Wołyńskiej oraz Roztoczu (zasoby odnawialne),
• zwarte kompleksy lasów państwowych, znajdujących się w dobrym stanie ekologicznym (zasoby
odnawialne - zalesienia słabych gruntów i kształtowanie bardziej zwartych kompleksów leśnych).
W obszarze Miasta Krasnystaw w spośród strategicznych zasobów naturalnych Lubelszczyzny
występują:
• zasoby kredowego zbiornika wód podziemnych GZWP Nr 406 Niecka Lubelska (Lublin)
oraz GZWP Nr 407 Niecka Lubelska (Chełm-Zamość) o wysokiej jakości (zasoby odnawialne
-retencja, ochrona jakości),
• bardzo dobre gleby (zasoby odnawialne).
Zasoby przyrodnicze oraz warunki fizjograficzne stwarzają możliwości rozwoju miasta, a także
ograniczenia różnych funkcji wynikające z rangi zasobów naturalnych oraz walorów przyrodniczych i
krajobrazowych lub statusu prawnego zasobów przyrody.
3.1. Rolnicza przestrzeń produkcyjna.
Rolnicza przestrzeń produkcyjna jest znaczącym zasobem miasta, bardzo dobrej jakości.
Według waloryzacji przeprowadzonej przez IUNiG w Puławach obejmującej ocenę gleb, agroklimatu,
warunków wodnych i rzeźby terenu miasto posiada korzystne warunki do produkcji rolniczej.
W Planie Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Lubelskiego Krasnystaw
został zakwalifikowany do rejonu I – głównego rejonu produkcyjnego żywności, położonego w
południowym obszarze produkcyjnym rolnictwa. W/w plan zakłada, że dominującą formą organizacji produkcji rolnej powinny być efektywne gospodarstwa rodzinne. Przewiduje się wzrost
średniej powierzchni gospodarstwa do około 15 ha, przy równoczesnym zmniejszeniu ich liczby.
Plan akceptuje dotychczasowe kierunki produkcji rolnej, dopuszczając możliwość nowych kierunków zgodnych z potrzebami rynku oraz zalecając ścisłą korelację produkcji z przetwórstwem
oraz potencjalnymi rynkami zbytu. Na obszarach najlepszych gleb zakłada się rozwój rolnictwa
intensywnego (konwencjonalnego). W obszarach chronionych zaleca się rolnictwo ekologiczne.
Przeważają tu gleby wysokich klas bonitacyjnych oraz kompleksy pszenne /bardzo dobry,
dobry i wadliwy/.
Dla celów planistycznych identyfikuje się potencjały i szanse rozwojowe oraz problemy i zagrożenia.
Potencjały i szanse rozwojowe.
60
•
•
•
Znaczny udział powierzchniowy w użytkach rolnych (użytki rolne stanowią 62,0 % ogólnej
powierzchni miasta, w tym: grunty orne stanowią 48,7% pow. miasta oraz użytki zielone -10,9%)
- gleb I-III klasy bonitacyjnej, o bardzo dużej przydatności dla rolnictwa. Gleby najwyższych klas znajdują się w obszarach wierzchowinowych.
Średni stan fizyko-chemiczny gleb ,
wysoka jakość rolniczej przestrzeni produkcyjnej ,
Problemy i zagrożenia.
•
•
•
•
•
•
•
•
Brak ochrony gleb w obszarze miasta – nie mają zastosowania przepisy ustawy o ochronie
gruntów rolnych i leśnych, zasób rolniczej przestrzeni jest podporządkowany potrzebom
urbanistycznym. Jest to w praktyce rezerwa terenów budowlanych miasta.
Konieczność restrukturyzacji rolnictwa w kierunku zwiększenia średniej powierzchni gospodarstw oraz zmniejszenia rozdrobnienia rozłogów pól /scalenia zagrażają bioróżnorodności – likwidacja miedz i nieużytków ze zbiorowiskami stepowymi/,
Erozja wodna gleb w obszarach lessowych - potrzeba pilnych działań przeciwerozyjnych
/zalesienia przeciwerozyjne zmniejszą potencjalny zasięg siedlisk stepowych/,
Znaczny udział gleb okresowo za suchych lub okresowo za mokrych utrudniających intensywne wykorzystanie rolnicze /rędziny płytkie/ .
Konieczność renaturyzacji środowiska glebowego na części obszaru rolniczego /poprzez
wapnowanie, poprawną agrotechnikę, zabiegi przeciwerozyjne itp./,
Potrzeba renaturyzacji dolin rzecznych /odbudowa roślinności dolinowej, w tym lasów łęgowych, urozmaicenie biegu rzeki – zatoki, odtworzenie zróżnicowania pionowego /progi, wysepki/,
tworzenie roślinnych pasów brzegowych chroniących przed napływami nawozów i środków
chemicznej ochrony roślin z pól itp./ ograniczająca obszar użytków zielonych i zamianę ląk na
pola orne.
Ochrona obszarów torfowiskowych i starorzeczy w dolinach oraz oczek wodnych i mokradeł w wertebach krasowych /pozostawienie w rolniczym użytkowaniu, ewentualna ochrona
prawna w formie użytków ekologicznych/
Restrukturyzacja rolnictwa, melioracje rolnicze, retencja dolinowa muszą uwzględniać wymogi ochrony środowiska, w tym utrzymanie bioróżnorodności oraz ochronę walorów przyrodniczo-krajobrazowych.
3.2. Zasoby wodne.
Miasto Krasnystaw położone jest w granicach obszarów ochronnych GZWP Nr 406 Niecka
Lubelska (Lublin) oraz GZWP Nr 407 Niecka Lubelska (Chełm-Zamość). Kredowy poziom wodonośny
w/w zbiorników charakteryzuje się wodami wysokiej jakości oraz znacznymi wydajnościami ujęć. W strefie wododziałowej możliwe jest występowanie ponad głównym poziomem kredowym (80 -90m) dodatkowego poziomu wód kredowych tzw. zawieszonego na głębokości 20-30m (wypływy źródlane).
• Istniejące warunki do retencjonowania wód powierzchniowych w dolinie Wieprza i Żółkiewki
oraz możliwość ich rekreacyjnego wykorzystania.
• Możliwość rozwoju przetwórstwa rolno-spożywczego wymagającego wód wysokiej jakości
/wód pitnych/, w oparciu o zasoby wód kredowych,
• Szansa utrzymania wysokiej jakości wód podziemnych i powierzchniowych (budowa systemów komunalnych odprowadzania i oczyszczania ścieków, zwiększenie zdolności samooczyszczania się wód powierzchniowych w dolinach).
• Znaczne zasoby wód podziemnych - duża rezerwa zasobów na potrzeby komunalne i ewentualnie przemysłowe (wyłącznie dla przemysłu wymagającego wód o jakości wód pitnych np.
spożywczego, farmaceutycznego),
• Kolizyjność projektowanych zbiorników wodnych w dolinie Wieprza z wymogami ochrony
przyrody i krajobrazu,
• deficyt wód powierzchniowych i podziemnych w obszarach wierzchowinowych, w strefach wododziałów wód powierzchniowych, głównie w północno-zachodniej części gminy,
61
•
•
•
•
•
obszary silnego zagrożenia wód podziemnych GZWP Nr 406 Niecka Lubelska (Lublin)
oraz GZWP Nr 407 Niecka Lubelska (Chełm-Zamość) - wychodnie wodonośca na powierzchnię topograficzną w poziomach wierzchowinowych (obszary, w których zbiornik jest odkryty),
Lokalne obniżenia jakości wód podziemnych kredowych i czwartorzędowych pochodzenia
antropogenicznego,
Znaczne zanieczyszczenie wód powierzchniowych – spływy nie oczyszczonych ścieków z terenów budowlanych nie posiadających kolektorów sanitarnych, zanieczyszczonych wód opadowych z koron dróg i parkingów, nadmiaru nawozów i środków chemicznej ochrony roślin z pól
uprawnych,
Obowiązek uwzględniania roli ekosystemów wodnych, łąkowych i torfowiskowych w dolinach w systemie przyrodniczym gminy (SPG) oraz regionu - korytarze ekologiczne (ciągi
siedliskowe umożliwiające przemieszczanie się gatunków), węzły ekologiczne (iejsca rozrodu i
regularnego przebywania gatunków),
Obowiązek bezwzględnej ochrony terenów w granicach obszaru Natura 2000 PLH060030
Izbicki Przełom Wieprza oraz Grabowiecko-Strzeleckiego Obszaru Chronionego Krajobrazu,
3.3. Zasoby leśne.
Lasy w obszarze Krasnegostawu zajmują jedynie 9,5% powierzchni miasta, w większości
stanowią własność Państwa i zostały zaliczone do lasów ochronnych (Borek). Oprócz funkcji gospodarczych lasy pełnią funkcje hydrologiczne /zwiększają retencje, spowalniają spływ powierzchniowy/ i przyrodnicze, głównie jako miejsce rozrodu i regularnego przebywania gatunków typowo leśnych.
•
•
•
Dobra kondycja zdrowotna lasów i prawidłowo prowadzona gospodarka leśno – hodowla.
Lasy w wieku powyżej 40 lat, z uwzględnieniem potrzeb ochrony przyrody mogą być wykorzystywane dla potrzeb turystyki,
\niewielkie możliwości zalesień w ramach ochrony przed erozją, kształtowania mikroklimatu i zaplecza rekreacyjnego miasta.
Problemy i zagrożenia:
•
•
Bardzo niski wskaźnik lesistości – 9,5% powierzchni gminy (w województwie lubelskim 21,90% , w kraju - 28,10%) i ograniczone możliwości zwiększenia lesistości (gleby wysokich klas
bonitacyjnych, rezerwa terenów budowlanych).
Gospodarcze wykorzystywanie lasów wymaga bezwzględnie przestrzegania wymogów
ochrony środowiska (utrzymanie trwałości i dobrej kondycji lasu, uwzględnienie funkcji
ochronnych lasu – wodochronne, glebochronne, ostoje rodzimej przyrody, ostoje zwierzą). Ze
względu na obowiązujące ograniczenia w strefach lęgowych niektórych zwierząt lasy nie
mogą być w pełni wykorzystane dla potrzeb gospodarczych i turystyki .
3.4. Zasoby surowców naturalnych.
W obszarze miasta do udokumentowanych kopalin organicznych i mineralnych wymagających
ochrony planistycznej należą :
• złoże torfu „Bzite-Kasjan” w dolinie Wieprza, o znaczeniu lokalnym – dokumentacja geologiczna
złoża torfu doliny rzeki Wieprz na odcinku Bzite – Kasjan (1957), zasoby 95800tys.m3 ,
• złoże torfu „Żółkiewka - Stężyca - Tarnogóra „w dolinie Wieprza, o znaczeniu lokalnym – Dokumentacja torfowiska „Żółkiewka – Stężyca – Tarnogóra” (1960r.), pow. 20 ha, zasoby 1648
tys.m3.
• złoże torfu „Wolica” w dolinie Wieprza i Żółkiewki, o znaczeniu lokalnym – dokumentacja torfowiska „Wolica” (1964r.) – pow. 15,5 ha, zasoby 628 tys.m3,
• złoże piasku dla drogownictwa „Kolonia Rońsko”, o znaczeniu lokalnym - Sprawozdanie z prac
geologicznych zwiadowczych dla poboru mas ziemnych do budowy obwodnicy Krasnegostawu
(1984r) , zasoby szacunkowe 159 tys.m3 przy średniej miąższości 5,3m i powierzchni 30
000m2,
62
złoże piasków dla drogownictwa „Przedmieście Zastawie” - Sprawozdanie z prac geologicznych
zwiadowczych dla poboru mas ziemnych do budowy obwodnicy Krasnegostawu (1984r) , zasoby
szacunkowe 43,470 tys.m3,
Złoża torfów udokumentowano w latach 1957-1961 w kat.C2 w oparciu o nieaktualne już dzisiaj kryteria
bilansowości i nie są uwzględnione w bilansie krajowym. Wymagaj ochrony ze względów hydrologicznych (naturalne zbiorniki retencyjne) oraz przyrodniczych.
•
Na obszarze gminy nie ma perspektyw na udokumentowania złóż kruszywa lub surowców
ilastych o znaczeniu ponad gminnym, które byłyby podstawą rozwoju przemysłu wydobywczego i ewentualnie na jego bazie produkcji materiałów budowlanych. Dwa niewielkie złoża piasku mogą okresowo
zaspokajać potrzeby lokalne.
Problemy i zagrożenia:
•
•
Złoża torfu znajdują się w granicach Grabowiecko-Strzeleckiego Obszaru Chronionego Krajobrazu, oraz krajowego korytarza ekologicznego 65k – Dolina Wieprza (ECONET PL), pełnią
bardzo ważną rolę hydrologiczną i przyrodniczą . W ich obszarze występują siedliska i gatunki
priorytetowe.
„Dzika” eksploatacja torfu może stanowić zagrożenie dla równowagi przyrodniczej, walorów krajobrazowych i bioróżnorodności,
3.5. Zasoby turystyczne.
Krasnystaw posiada znaczny potencjał przyrodniczy, krajobrazowy, kulturowy i demograficzny
umożliwiający rozwój różnych form turystyki i wypoczynku w ramach różnicowania działalności gospodarczej w środowisku małych i średnich miast. Rodzaj walorów uzasadnia rozwój turystyki krajoznawczej. Turystyka powinna być funkcją uzupełniającą funkcję przemysłowo-rolniczą. Wskazana jest
realizacja punktu widokowego na dolinę Wieprza (platforma lub wieża widokowa, miejsce wypoczynku, zaplecze socjalno-sanitarne). Dla zaspokojenia potrzeb rekreacyjnych mieszkańców
miasta wskazane jest wyznaczenie i oznakowanie ścieżki dydaktycznej kulturowo-przyrodniczej
pieszej lub rowerowej oraz w przyszłości zagospodarowanie terenów rekreacyjnych przy projektowanych zbiornikach wodnych. Istnieje również możliwość lokalizacji niewielkiego ośrodka
sportów zimowych i wyciągu narciarskiego.
•
•
•
•
•
•
•
•
Możliwość wyznaczenia atrakcyjnych tras spacerowych i ścieżek dydaktycznych dla potrzeb turystyki oraz możliwość realizacji wyciągu narciarskiego.
Znaczna jakość i zróżnicowanie walorów przyrodniczych i krajobrazowych (mozaika krajobrazów oraz ekosystemów leśnych, łąkowych, wodnych i agrocenoz; zróżnicowane urzeźbienie
powierzchni ziemi, duża bioróżnorodność, wyróżniające się obszary przyrodnicze i krajobrazowe o znaczeniu europejskim, krajowym i regionalnym).
Atrakcyjność przyrodnicza i krajobrazowa dolin rzecznych i terenów przydolinnych.
Możliwość wzbogacenia walorów rekreacyjnych na drodze retencji dolinowej (zbiorniki wodne),
pod warunkiem wykluczenia kolizji z wymogami ochrony przyrody,
Atrakcyjność historyczno-kulturowa terenów,
Możliwość zagospodarowania odpowiedniego dla potrzeb turystyki krajoznawczej i rekreacji,
Bliskość terenów o wybitnych wartościach przyrodniczych ,
Bliskość innych ośrodków o dużych walorach kulturowo- historycznych.
•
•
•
Brak podstawowej bazy turystycznej,
Brak niewielkich zbiorników wodnych dla potrzeb rekreacji i wypoczynku mieszkańców,
Brak
oznakowanych
ścieżek
turystycznych
przyrodniczych
lub
kulturowokrajoznawczych,
63
•
Konieczność bardzo intensywnej promocji walorów wypoczynkowych.
Bardzo wysoka lub wysoka jakość niektórych zasobów przyrodniczych stwarza szansę ukierunkowanego rozwoju społeczno-gospodarczego rozwoju. Do zasobów tych należą:
•
•
•
Wysoka jakość rolniczej przestrzeni produkcyjnej umożliwia rozwój produkcji rolniczej, przetwórstwa rolno-spożywczego i bioekoenergetyki pod warunkiem renaturyzacji gleb poprzez wapnowanie i odpowiednie zabiegi agrotechniczne oraz ochrony rolniczej przestrzeni przed rozproszoną zabudową.
Duże zasoby wód podziemnych oraz wysoka ich jakość umożliwiają lokalizację przemysłu wymagającego wody o jakości wody pitnej /produkcja żywności, przemysł farmaceutyczny/.
Walory historyczno - kulturowe i przyrodniczo - krajobrazowe oraz możliwość ich wzbogacenia
(zbiornik retencyjno- przeciwpowodziowy z możliwością wykorzystania rekreacyjnego) stwarzają
warunki do rozwoju różnych form turystyki.
VI. Określenie uwarunkowań ekofizjograficznych dla rozwoju funkcji użytkowych z uwzględnieniem infrastruktury niezbędnej do prawidłowego spełniania tych funkcji:
1. Przyrodnicze uwarunkowania funkcji mieszkaniowej.
O przydatności terenów dla rozwoju funkcji mieszkaniowej decyduje zespół warunków przyrodniczych, takich jak: ukształtowanie terenu, głębokość zalegania wód gruntowych, nośność gruntu,
topoklimat. Warunki ekofizjograficzne gminy generalnie sprzyjają rozwojowi funkcji mieszkaniowej.
Ze względu na naturalne uwarunkowania przyrodnicze należy wykluczyć z zabudowy
mieszkaniowej:
• doliny rzeczne ze względów gruntowo-wodnych (grunty słabonośne), ekologicznych
/łącznikowa funkcja dolin w systemie przyrodniczym/ oraz ze względu na zagrożenie powodziowe oraz podtopienia.
• krawędzie doliny Wieprza zagrożone ruchami osuwiskowymi.
Ze względu na uwarunkowania naturalne, ograniczenia w zabudowie mieszkaniowej występują również:
• na tych terenach pozadolinnych, na których poziom wody gruntowej jest płytki (1-2m p.p.t.),
• na terenach o spadkach powyżej 5%,
• leśnych i w strefie ochrony ekotonalnej lasu,
• na terenach narażonych na sufozję,
• w dnach i w wylotach wąwozów i suchych dolin.
Obecnie prawne ograniczenia w zabudowie (od bezwzględnego zakazu po utrudnienia) występują w obszarach:
• terenów leśnych,
• stref uciążliwości cmentarzy grzebalnych,
• stref ochrony bezpośredniej ujęć wód podziemnych,
• stref ochrony od dróg publicznych, linii kolejowych, linii energetycznych, gazociągów,
• w obszarach udokumentowanych złóż surowców naturalnych oraz w obszarach perspektywicznych,
• narażonych na niebezpieczeństwo powodzi lub osuwiska mas ziemnych.
Do funkcji mieszkaniowej najbardziej predysponowane są :
• nieużytki i użytki rolne o najniższych klasach bonitacyjnych, z wyłączeniem gruntów organicznych, wyższe klasy bonitacyjne mogą być przeznaczane pod zabudowę na powiększenie istniejących terenów zabudowy mieszkaniowej lub w przypadku braku rozwiązań lokalizacyjnych alternatywnych,
• grunty o spadkach nie przekraczających 5%.
• w których wody gruntowe zalegają głębiej niż 2 m pod powierzchnią z uwzględnieniem wahań
poziomu w wieloleciu, uzależnionym od wielkości zasilania atmosferycznego /w dolinach rzek +1,5-2m/,
• z korzystnym topoklimatem /w obszarach wierzchowinowch, na łagodnych stokach o ekspozycji
południowej i południowo-zachodniej/,
• poza dnami dolin i wylotami suchych dolin /niekorzystny topoklimat, zaburzenia spływu mas powietrza i przewietrzania dolin, linie spływu wód opadowych i roztopowych/,
64
poza wychodniami wodonośna kredowego na powierzchnię topograficzną /ze względu na silne
zagrożenie wód podziemnych kredowych - zbiornik w obszarze wychodni ma charakter otwarty/,
• poza systemem przyrodniczym miasta.
Funkcja mieszkaniowa powinna być realizowana poprzez umiarkowane dogęszczanie zabudowy w już istniejących terenach zabudowy mieszkaniowej lub w bezpośrednim jej sąsiedztwie, z zachowaniem dotychczasowego układu jednostki osadniczej oraz planowych luk w zabudowie umożliwiających komunikowanie się biocenoz i umożliwiających utrzymanie drożności
pasmowych elementów struktury ekologicznej gminy /korytarze ekologiczne/. Należy eliminować
rozpraszanie zabudowy na tereny otwarte.
Funkcji mieszkaniowej może towarzyszyć jako dopuszczalna funkcja usługowa w zakresie nie oddziałującym znacząco na środowisko (zdrowie ludzi) w rozumieniu przepisów ochrony
środowiska.
Funkcja mieszkaniowa powinna być lokalizowana głównie w obszarze wierzchowin niskich i średnich wskazanych w części kartograficznej ( 1:5 000), z pozostawieniem bez zabudowy
linii spływu wód opadowych i roztopowych do dolin rzecznych. W dolinie Wieprza należy wykluczyć lokalizację nowej zabudowy oraz zastępowanie wyeksploatowanej zabudowy nową.
Do prawidłowego spełniania funkcji konieczna jest zbiorcza sieć wodociągowa, kanalizacyjna,
oczyszczalnia ścieków, sieć gazowa, drogowa, telefoniczna oraz zorganizowany odbiór wytwarzanych i
segregowanych w miejscu wytwarzania odpadów komunalnych. Indywidualne systemy zaopatrzenia w
wodę oraz gromadzenia ścieków dopuszczalne są jedynie w przypadku zabudowy rozproszonej i kolonijnej. W przypadku istniejącej zabudowy w obszarach wychodni kredowych nie powinny być
realizowane przydomowe oczyszczalnie z rozsączaniem ścieków oczyszczonych do gruntu.
Efektywność redukcji zanieczyszczeń jest wprawdzie bardzo wysoka, jednakże nie 100%. Wody
pościekowe z ładunkiem zanieczyszczeń infiltrują bezpośrednio do uszczelnionego wodonośna
kredowego.
•
2. Przyrodnicze uwarunkowania funkcji gospodarczych: przemysł, rzemiosło, usługi:
•
•
Do czynników naturalnych sprzyjających rozwojowi funkcji gospodarczych w mieście są:
bogata baza surowcowa dla przemysłu rolno-spożywczego i bioekoenergetyki,
możliwość wykorzystania wód podziemnych dla potrzeb przemysłu wymagającego wód o jakości
wody pitnej (przetwórstwo rolno-spożywcze, przemysł farmaceutyczny).
Do czynników potencjalnie ograniczających rozwój funkcji gospodarczych, szczególnie
przemysłowej należą:
• małą odporność drzewostanów na ewentualne zanieczyszczenia przemysłowe,
• ze względu na dużą podatność środowiska, zwłaszcza wód i gleb na degradację oraz zakres
ochrony prawnej, działalność gospodarcza powinna rozwijać się w zakresie nie oddziałującym
znacząco na środowisko.
Ograniczenia prawne w zakresie lokalizacji w/w funkcji są identyczne jak w przypadku zabudowy mieszkaniowej.
Do rozwoju funkcji gospodarczych predysponowane są, podobnie jak w przypadku zabudowy mieszkaniowej:
• nieużytki i użytki rolne o najniższych klasach bonitacyjnych, z wyłączeniem gruntów organicznych, wyższe klasy bonitacyjne mogą być przeznaczane pod zabudowę na powiększenie istniejących terenów zabudowy przemysłowej lub usługowej,
• grunty o spadkach nie przekraczających 5%.
• w których wody gruntowe zalegają głębiej niż 2 m pod powierzchnią z uwzględnieniem wahań
poziomu w wieloleciu, uzależnionym od wielkości zasilania atmosferycznego /w dolinach rzek +1,5-2m/,
• poza dnami dolin i wylotami suchych dolin (niekorzystny topoklimat, zaburzenia spływu mas powietrza i przewietrzania dolin, linie spływu wód opadowych i roztopowych),
• poza obszarami zabudowy mieszkaniowej, w przypadku funkcji mogących znacząco oddziaływać na środowisko i zdrowie ludzi,
• poza wychodniami wodonośna kredowego na powierzchnię topograficzną (ze względu na
silne zagrożenie wód podziemnych kredowych - zbiornik w obszarze wychodni ma charakter
otwarty),
• poza systemem przyrodniczym miasta.
65
Do prawidłowego spełniania funkcji konieczna jest zbiorcza lub zakładowa sieć wodociągowa,
kanalizacyjna, sanitarna i deszczowa, oczyszczalnia ścieków, sieć gazowa, drogowa, telefoniczna oraz
zorganizowany odbiór wytwarzanych odpadów komunalnych i przemysłowych. Wody podziemne mogą
być pobierane wyłącznie na potrzeby produkcji artykułów żywnościowych, farmaceutycznych oraz cele
socjalno-bytowe. Oczyszczone ścieki, w przypadku braku właściwego odbiornika wód pościekowych
mogą być odprowadzane do ziemi w obszarze z nadkładem czwartorzędowym o miąższości powyżej
10m. W terenach przeznaczonych pod rozwój funkcji przemysłowych konieczne jest wykluczenie funkcji
mieszkaniowej, ze względu na możliwość znaczącego oddziaływania na środowisko i zdrowie ludzi oraz
urządzanie zieleni izolacyjnej /ochronno-kompozycyjnej/.
3. Przyrodnicze uwarunkowania funkcji wypoczynkowo-rekreacyjnej.
Plan zagospodarowania przestrzennego województwa lubelskiego wskazuje środkowy i północny obszar Krasnegostawu jako obszar zrównoważonego rozwoju turystyki. Strefa obejmuje istniejące parki krajobrazowe i obszary chronionego krajobrazu oraz inne, atrakcyjne przyrodniczo tereny.
Kształtowanie warunków przestrzennych dla rozwoju turystyki w tej strefie możliwe jest przez zwiększenie ilości obiektów turystycznych głównie w oparciu o kwatery prywatne (agroturystyczne i pensjonaty), a
także campingi, pola namiotowe i biwakowe, lokalizację zabudowy letniskowej głównie w obrębie istniejącej zabudowy, realizację zbiorników retencyjnych o funkcji rekreacyjnej, kreowanie na ich obrzeżach
ośrodków rekreacyjno-turystycznych (pensjonatów), rozwój zaplecza obsługującego turystykę, infrastruktury technicznej i komunikacyjnej, wzbogacenie w urządzenia turystyczne (ścieżki rowerowe, trasy spacerowe, trasy konne, punkty widokowe, parki, urządzenia sportowe), podnoszenie wizerunku turystycznego miejscowości.
Do głównych czynników sprzyjających rozwojowi tej funkcji należą:
• Atrakcyjna dla turystyki i wypoczynku północno- wschodnia oraz południowa część miasta ze względu na walory przyrodniczo-krajobrazowe oraz Starówka ze względu na walory kulturowe,
• Możliwość lokalizacji bazy noclegowo-gastronomicznej dla potrzeb turystyki krajoznawczej oraz bazy rekreacyjno-sportowej dla potrzeb wypoczynku codziennego lub weekendowego mieszkańców.
• Możliwość wyznaczenia tras spacerowych, szlaków turystycznych, ścieżek dydaktycznych oraz zagospodarowania punktów widokowych dla potrzeb turystyki i rekreacji,
• Możliwość promocji walorów turystyczno-krajobrazowych i kształtowania zainteresowania inwestowaniem (pozyskania inwestorów).
Do czynników ograniczających należą:
• Mała lesistość gminy (9,5%) i znaczny udział lasów prywatnych.
• Brak zbiorników wodnych dla celów rekreacyjnych.
• Brak wyznaczonych i oznakowanych szlaków turystycznych. Nie wyznaczono również
ścieżek dydaktycznych przyrodniczych lub kulturowo-przyrodniczych.
• Brak tradycji i zagospodarowania turystycznego.
•
•
Tereny przydatne dla turystyki należy podzielić na dwie grupy:
tereny o walorach przyrodniczo-krajobrazowych przydatne dla czynnego wypoczynku i rekreacji
(wędkarstwo, łowiectwo, wędrówka szlakami turystyki kwalifikowanej, wycieczki krajoznawcze
itp.),
tereny przydatne dla funkcji obsługowej turystyki z możliwością realizacji obiektów kubaturowych
(pensjonaty, motele, budownictwo letniskowe itp.).
Do pierwszej grupy należy zaliczyć tereny systemu przyrodniczego miasta oraz Starówkę z
obiektami o wyjątkowych walorach kulturowych i historycznych, w tym wpisanymi do rejestru zabytków
oraz ujętymi w ewidencji obiektów zabytkowych.
Do drugiej grupy należy zaliczyć tereny budowlane w których można lokalizować obiekty związane z obsługą tranzytowego ruchu turystycznego, turystyki pobytowej (agroturystyki) oraz rekreacji i wypoczynku codziennego.
Tereny pod zabudowę turystyczną, powinny być wyznaczane w lukach istniejącej zabudowy w bezpośrednim sąsiedztwie istniejących miejskich struktur osadniczych na zasadzie ich
rozwoju przestrzennego. Dogęszczenia zabudowy powinny stanowić kontynuację istniejących układów
urbanistycznych. Zalecana jest kontynuacja tradycyjnych form zabudowy .
Do prawidłowego spełniania funkcji konieczna jest zbiorcza sieć wodociągowa, kanalizacyjna,
oczyszczalnia ścieków, sieć gazowa, drogowa, telefoniczna oraz zorganizowany odbiór wytwarzanych
66
odpadów komunalnych, docelowo wysegregowanych w miejscu powstawania. Indywidualne systemy
zaopatrzenia w wodę oraz gromadzenia ścieków dopuszczalne są jedynie w przypadku braku
możliwości podłączenia do instalacji zbiorczych. Oczyszczalnie przydomowe z rozsączaniem do
gruntu mogą być dopuszczane poza wychodniami wodonośna kredowego na powierzchnię topograficzną.
4. Przyrodnicze uwarunkowania rozwoju funkcji rolniczej.
Krasnystaw leży w głównym rejonie produkcyjnym rolnictwa (plan zagospodarowania
przestrzennego województwa lubelskiego). Charakteryzuje się jednymi z najlepszych w kraju
warunkami dla rozwoju rolnictwa.
Czynnikami sprzyjającymi rozwojowi funkcji rolniczej:
• Korzystna dla rolnictwa struktura przyrodnicza miasta odznaczająca się wysokim udziałem użytków rolnych /62,0% pow. miasta/,
• Dominacja gleb wysokich klas bonitacyjnych,
• Korzystny agroklimat,
• Dobra jakość rolniczej przestrzeni produkcyjnej,
Czynnikami lokalnie ograniczającymi rozwój funkcji rolniczej są:
• Nadmierne uwilgotnienie gleb lub ich przesuszenie (rędziny, zwłaszcza płytkie, gleby glejow),
• Zalewy wodami powodziowymi użytków zielonych w dnach dolin, w szczególności w dolinie
Wieprza (konieczne udrażnianie rzeki w cyklach kilku lub kilkunastoletnich – RZGW Warszawa),
• Brak właściwego utrzymania obiektów melioracji szczegółowych w dolinach (spółka wodna, właściciele gruntów w przypadku braki spółki),
• Niska zasobność gleb w pierwiastki i mikroelementy,
• Narastające zjawisko ugorowania i odłogowania gruntów rolnych - znaczna część gruntów ornych położona jest na stokach wykluczających mechanizację uprawy i zbiorów.
Dla funkcji rolniczej przydatne są głównie:
• grunty orne I-III klasy bonitacyjnej,
• użytki zielone klas I-IV oraz V-VI pochodzenia organicznego,
Z funkcji rolniczej należy wyłączyć użytki rolne o znaczeniu marginalnym dla rolnictwa tj. V i VI
klasy bonitacyjnej, z poziomem wód gruntowych wychodzącym na powierzchnię terenu lub zdegradowane (poeksploatacyjne) oraz na stromych stokach. W/w grunty, z wyjątkiem torfowisk, łąk dolinnych i
śródleśnych należy przeznaczyć pod zalesienia. Pod zalesienia można przeznaczyć wyższe klasy
bonitacyjne w obszarze wymagającym pilnych działań przeciwerozyjnych oraz w obszarze wychodni wodonośna kredowego na powierzchnię topograficzną, wododziałów wód powierzchniowych i kształtowania koniecznych powiązań biocenotycznych pomiędzy obszarami o dominującej funkcji ekologicznej w gminie i otoczeniu.
Dla prawidłowej realizacji funkcji rolniczej konieczna jest renaturyzacja części gleb poprzez wapnowanie, poprawną agrotechnikę i przeciwdziałanie degradacji gleb poprzez zalesienia i zadrzewienia
śródpolne, utwardzenie dróg dojazdowych.
5. Przyrodnicze uwarunkowania rozwoju funkcji leśnej.
Czynniki sprzyjające gospodarce leśnej :
• stosunkowo duża zwartość kompleksu leśnego w północno-wschodniej części miasta
• znaczna zasobność siedlisk,
• możliwość uproduktywnienia istniejących lasów gospodarczych w zakresie nie kolidującym z
funkcjami ochronnymi.
• Potrzeba zalesień stabilizujących stosunki wodne (wododziały, obszary źródliskowe), hamujących erozję (strome stoki) oraz kształtujących ciągłość leśnych korytarzy ekologicznych. Zakres potencjalnych zalesień został wskazany w Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Krasnystaw.
Czynniki ograniczające funkcje leśną:
• niewielki udział gleb niskich klas bonitacyjnych, kwalifikujących się do zalesień,
Stosunkowo niski wskaźnik lesistości miasta (9,5%) sprawia, że leśnictwo można uznać za mało
znacząca funkcję gospodarczą miasta. Konieczność stabilizacji powierzchni ziemi i stosunków
wodnych oraz kształtowania powiązań funkcjonalno-przestrzennych poszczególnych ogniw sys-
67
temu przyrodniczego stwarza możliwość niewielkiego zwiększenia lesistości miasta. W części
kartograficznej wskazano możliwości kształtowania zalesień z uwzględnieniem obowiązku
ochrony przed erozją, kształtowania powiązań przyrodniczych i retencji wód podziemnych. Zakres zgodny ze Studium.
6. Przyrodnicze uwarunkowania funkcji komunikacyjnej.
Rozwój funkcji komunikacyjnej z jednej strony decyduje o dostępności terenu miasta i poziomie
życia mieszkańców, z drugiej strony mocno ingeruje w strukturę funkcjonalno – przestrzenną systemu
przyrodniczego miasta. System komunikacyjny gminy jest dostatecznie rozwinięty. System dróg, przecinając kompleksy leśne i doliny rzek ogranicza jednak funkcjonowanie miejsc rozrodu i regularnego przebywania zwierząt oraz przemieszczanie się korytarzami ekologicznymi.
Drogi w większości wymagają modernizacji. Modernizacja ciągów komunikacyjnych przecinających dolinne korytarze ekologiczne lub leśne obszary węzłowe powinna uwzględniać wymogi ochrony
środowiska (przepusty dla zwierząt). Do prawidłowego spełniania funkcji konieczna jest kanalizacyjna
deszczowa w obrębie zwartych struktur osadniczych, zbierająca wody opadowe z koron dróg, placów i
parkingów oraz rowy odwadniające poza obszarami zabudowanymi dostosowane technologicznie do
warunków gruntowo-wodnych i urządzenia oczyszczające na odprowadzeniu do odbiornika (ziemia,
rów melioracyjny, rzeka). W przypadku nowych odcinków dróg przecinających ciągi siedlisk przyrodniczych konieczne jest projektowanie przepustów ekologicznych na trasach migracyjnych zwierząt .
VI. Identyfikacja obszarów o decydującym znaczeniu dla prawidłowego funkcjonowania środowiska i zachowania różnorodności biologicznej.
1. Obszary o kluczowym znaczeniu dla funkcjonowania środowiska.
Potrzebom zapewnienia prawidłowego funkcjonowania środowiska i zachowania różnorodności biologicznej powinno być podporządkowane użytkowanie i zagospodarowanie następujących obszarów:
• system przyrodniczy miasta (SPM):
• strefy powiązań ekologicznych poszczególnych ogniw systemu przyrodniczego w
obszarze miasta,
• strefy powiązań z cennymi obszarami przyrodniczymi znajdującymi się w otoczeniu.
W/w obszary zostały wskazane w części kartograficznej opracowania.
W systemie przyrodniczym miasta i w strefach powiązań ekologicznych konieczna jest likwidacja
barier antropogenicznych, a w przypadku braku takiej możliwości minimalizacja środkami technicznymi i
ekologicznymi skutków ich istnienia. Lokalizacja nowych funkcji terenu w systemie przyrodniczym i w
strefach powiązań ekologicznych musi uwzględniać wymogi funkcjonowania środowiska przyrodniczego
i kierunki powiązań przyrodniczych z terenami otaczającymi. Pomimo, że różne formy ochrony obejmują
częściowo lub w całości te same tereny w części kartograficznej wnosi się wszystkie granice, ponieważ
w każdej z tych form obowiązywać będą inne zasady i inny reżim ochronny.
W obszarach o kluczowym znaczeniu dla funkcjonowania środowiska:
• nie należy dopuszczać zabudowy za wyjątkiem obiektów niezbędnej infrastruktury technicznej i
komunalnej i obiektów gospodarki wodnej, związanych z retencją dolinową i ochrona przeciwpowodziową.
• W dolinach należy tworzyć warunki do odtwarzania lasów łęgowych, zwiększania retencji wód
oraz swobodnego spływu wód roztopowych i opadowych /wezbraniowych, powodziowych/.
2. Obszary o kluczowym znaczeniu dla zachowania różnorodności biologicznej.
•
•
•
•
Do obszarów o kluczowym znaczeniu dla zachowania różnorodności biologicznej należą:
ekosystemy leśne z fitocenozami adekwatnymi do siedlisk,
ekosystemy kserotermiczne w obszarze historycznie ukształtowanych rozłogów pól i na skarpach dolin,
ekosystemy wodno-torfowiskowe w dolinach rzek,
ekosystemy wodno-błotne naturalnych oczek wodnych , bagienek śródleśnych, śródłąkowych i
śródpolnych oraz stawów i starorzeczy.
68
VII. Określenie ograniczeń wynikających z konieczności ochrony zasobów środowiska lub występowania uciążliwości i zagrożeń środowiska oraz wskazanie obszarów, na których ograniczenia te występują.
Ochrona zasobów środowiska oznacza wprowadzenie ograniczeń w ich użytkowaniu gospodarczym, rekultywację obszarów zdegradowanych, odtwarzanie utraconych walorów przyrodniczych i krajobrazowych oraz wzbogacanie zasobów przyrody. Powyższe działania w pierwszej kolejności powinny
koncentrować się w systemie przyrodniczym gminy obejmującym ostoje naturalnych i półnaturalnych
siedlisk, będące obszarami biocenotycznego zasilania we florę i faunę obszarów otaczających oraz pasma komunikacyjne biocenoz (korytarze ekologiczne) w powiązaniu z obszarami cennymi przyrodniczo
znajdującymi się w otoczeniu gminy. System Przyrodniczy Miasta oraz powiązania przyrodnicze z szerszym otoczeniem zostały opisane w rozdziale 2.Charakterystyka środowiska miasta, punkty 2.8 i 2.9
niniejszego opracowania.
1. Ograniczenia wynikające z potrzeb ochrony zasobów biocenotycznych oraz drożności systemu przyrodniczego miasta.
Z systemu przyrodniczego miasta należy wykluczyć:
• lokalizację wszelkich inwestycji mogących znacząco oddziaływać na środowisko w rozumieniu przepisów Prawa ochrony środowiska,
• zabudowę dolin rzecznych, za wyjątkiem koniecznej infrastruktury technicznej i komunalnej
oraz tworzenie nasypów ziemnych poprzecznie do przebiegu dolin,
• zabudowę wylotów i den suchych dolin i wąwozów (linie spływu wód opadowych i roztopowych, rynny spływu mas chłodnego powietrza, sięgacze ekologiczne łączące otwarte tereny
z obszarami pełniącymi funkcje węzłów i korytarzy ekologicznych i jednocześnie ciągi
przemieszczania się flory i fauny),
• zamianę użytków zielonych w dolinach rzek na grunty orne i plantacje wierzbowe, borówkowe i inne,
• zmianę przeznaczenia gruntów leśnych na cele nieleśne, za wyjątkiem koniecznej infrastruktury technicznej i komunalnej,
• zalesienia ograniczające bioróżnorodność na poziomie ekosystemowym, siedliskowym i gatunkowym,
• podejmowanie nowych robót polegających na regulacji rzek, a także robót melioracyjnych,
odwodnień budowlanych oraz innych robót ziemnych w zakresie mogącym znacząco zmienić stosunki wodne i ekologiczne,
• lokalizację obiektów budowlanych zmniejszających lub zasadniczo zmieniających walory
krajobrazowe,
• piętrzenie wód podziemnych źródliskowych w obrębie nisz oraz lokalizację zbiorników wodnych w obszarach torfowiskowych o kluczowym znaczeniu dla zachowania bioróżnorodności (obszar torfowisk w dolinie Wieprza oraz dolinie Żółkiewki wskazany w części kartograficznej nie może być miejscem lokalizacji zbiornika wodnego dla celów rekreacyjnych).
• zabudowę stref ekotonowych lasu i wód (w obszarze Grabowiecko-Strzeleckiego Obszaru
Chronionego Krajobrazu obowiązuje zakaz lokalizacji obiektów budowlanych w odległości
100m od linii brzegowej wód , za wyjątkiem obszarów wyznaczonych w miejscowym planie
zagospodarowania przestrzennego).
W obszarze systemu przyrodniczego miasta można lub należy dopuścić w ramach wzbogacania
środowiska, kompensacji wcześniej utraconych zasobów oraz kształtowania lokalnych i regionalnych
stref powiązań obszarów przyrodniczych:
•
•
lokalizację zbiorników wodnych dla potrzeb agroturystyki i rekreacji lub gospodarki rybackiej, pod warunkiem pozostawienia co najmniej 50% obrzeży z obudową biologiczną i braku
kolizji z funkcjonowaniem środowiska i wymogami ochrony przyrody, wykazanym w raporcie oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko.
Renaturyzację dolin rzecznych, w szczególności odbudowę roślinności dolinowej, zwłaszcza lasów lęgowych, urozmaicenie biegu rzeki, odtworzenie zróżnicowania układu pionowego (progi, wysepki), kształtowanie pasa roślinności brzegowej na granicy pól, hamującego spływ nawozów i środków chemicznej ochrony roślin z pól itp.,
69
Lokalizację ścieżek przyrodniczo-krajoznawczych dla potrzeb agroturystyki oraz szlaków
rowerowych i miejsc wypoczynku, poza obszarami lęgowymi w kompleksach leśnych pełniącymi funkcje biocentrów ekologicznych,
• zagospodarowanie turystyczne wybranych punktów widokowych (/tarasy widokowe, miejsca
odpoczynku itp.),
• zwiększanie zasobów środowiska i bioróżnorodności terenu poprzez zalesienia gruntów
nieprzydatnych do produkcji rolniczej, zagrożonych erozją, w strefie wododziałowej, w obszarach źródliskowych, w obszarach wychodni wodonośca kredowego na powierzchnię topograficzną, w zakresie nie kolidującym z ochroną cennych siedlisk torfowiskowych i kserotermicznych oraz utrzymanie istniejących i zakładanie nowych zadrzewień i zakrzaczeń
śródpolnych, zwłaszcza na pograniczu rolniczej przestrzeni produkcyjnej i wód, utrzymanie
oraz odtwarzanie zadrzewień przydrożnych.
Lokalizowanie budownictwa powinno mieć miejsce poza systemem przyrodniczym miasta, w enklawach istniejącej zabudowy lub bezpośrednio przylegającego do istniejącej zabudowy, pod warunkiem
rozwiązania problemów zaopatrzenia w wodę, odprowadzania i oczyszczania ścieków oraz realizacji
nowej zabudowy z zachowaniem lokalnych tradycji budowlanych.
•
2. Ograniczenia wynikające z potrzeby ochrony wód powierzchniowych i podziemnych.
Konieczność ochrony ilościowej i jakościowej wód podziemnych GZWP Nr 406 Niecka Lubelska
(Lublin) i GZWP Nr 407 Niecka Lubelska /Chełm-Zamość/ oraz wód powierzchniowych wymaga:
• zwiększenia retencji wodnej i stabilizacji stosunków wodnych poprzez zwiększenie lesistości miasta (ew. udziału terenów zadrzewionych), ochronę obszarów źródliskowych i retencję dolinową,
• wykluczenia lokalizacji inwestycji znacząco oddziałujących na wody podziemne i powierzchniowe zarówno pod względem ilościowym jak i jakościowym, w rozumieniu przepisów ochrony środowiska,
• wykluczenia lokalizacji cmentarzy grzebalnych oraz grzebowisk zwierząt i składowisk odpadów w obszarach gdzie wody gruntowe zalegają płycej niż 2,5 pod powierzchnią terenu, z
uwzględnieniem wahań poziomu wód gruntowych w wieloleciu oraz w obszarach wychodni
wodonośnych utworów kredowych,
• wykluczenia lokalizacji składowisk odpadów innych niż obojętne,
• wykluczenia eksploatacji torfu w dolinach rzek,
• kształtowania biologicznej obudowy cieków, wzmagającej procesy samooczyszczania się
wód rzecznych.
• kształtowanie zadrzewień ochronnych na granicy pól i dolin rzecznych, hamujących spływ
nadmiaru nawozów i środków ochrony roślin do wód powierzchniowych,
• budowy sieci kanalizacyjnej i oczyszczalni ścieków w obszarach zurbanizowanych oraz
uszczelnienie szamb na obszarach, które nie będą kanalizowane /zabudowa rozproszona,
kolonijna/ i nadzór nad ich eksploatacją,
• likwidacji studni kopanych w obszarach zwodociągowanych zgodnie z przepisami prawa
geologicznego i górniczego, a w przypadku pozostawienia jako źródeł awaryjnego zabezpieczenia w wodę należy je zabezpieczyć w sposób uniemożliwiający skażenie warstwy
wodonośnej,
• wykluczenia odprowadzania oczyszczonych ścieków do ziemi w obszarach wychodni wodonośna kredowego na powierzchnię topograficzną,
• ustanowienia stref ochrony pośredniej istniejących i projektowanych ujęć wód podziemnych
kredowych dla potrzeb wodociągów wiejskich oraz przetwórstwa rolno-spożywczego jeżeli
wymagają tego warunki hydrogeologiczne, obejmujących obszar zasilania ujęcia wody (jeżeli czas przepływu wody od granicy obszaru zasilania do ujęcia jest dłuższy niż 25 lat, strefa ochrony pośredniej obejmuje obszar wyznaczony 25-letnim czasem wymiany wody w
warstwie wodonośnej).
• egzekwowania właściwej kultury rolnej w zakresie stosowania nawozów, środków chemicznej ochrony roślin oraz rolniczego użytkowania ścieków (kodeks dobrej praktyki rolniczej),
• egzekwowanie od właścicieli budynków mieszkalnych posiadających wewnętrzne systemy
kanalizacyjne obowiązku posiadania szczelnego zbiornika na ścieki bytowe i okresowego
jego opróżniania z wywozem do oczyszczalni, natomiast po realizacji kanalizacji sanitarnej
obowiązku podłączenia budynku do kolektora.
• egzekwowania od właścicieli tzw. obór płytkich obowiązku posiadania zbiornika na gnojowicę oraz płyty na obornik o pojemności co najmniej na 6 miesięcy, zgodnie z przepisami
70
ustawy z dnia 26 lipca 2000 o nawozach i nawożeniu (Dz. U. 2000r.,Nr 89,poz.991) oraz
rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 7 października 1997 r.
w sprawie warunków jakim powinny odpowiadać budowle rolnicze i ich usytuowanie (Dz.U.
z 1997 r . 132.877) oraz wymogami ochrony środowiska (szczelne dno i boki, studzienki
odciekowe okresowo opróżniane lub podłączenie do zbiornika na gnojowicę),
W/w zasady użytkowania i gospodarowania w środowisku dotyczą całego terenu całego Miasta.
3. Ograniczenia wynikające z potrzeb ochrony gleb.
Potrzeba ochrony gleb wymaga:
• ochrony gleb przed erozją wodną /zalesienia, zadrzewienia, uprawy wieloletnie, utwardzenie
dróg polnych, korekta rozłogów pól/,
• racjonalnej gospodarki glebami wysokich klas bonitacyjnych I-III w zakresie przeznaczana
na cele nierolnicze i nieleśne tj. budowlane – w pierwszej kolejności należy wykorzystywać
gleby o niższej przydatności dla rolnictwa,
• ochrony gleb przed degradacją chemiczną poprzez ustalenie obowiązku zbiorowego odprowadzania i oczyszczania ścieków, podczyszczania (separatory) odprowadzanych do ziemi
wód deszczowych z koron dróg, parkingów, stacji paliw, itp.,
• zakładania zadrzewień śródpolnych hamujących spływy wód roztopowych i opadowych i poprawiających zdolności produkcyjne gleb,
4. Ograniczenia wynikające z potrzeb ochrony lasów.
•
•
•
•
Zapewnienie skuteczności ochrony lasów wymaga uwzględniania:
obowiązku prowadzenia gospodarki leśnej w sposób pozwalający na utrzymanie trwałości
lasów i ciągłości ich wielostronnych funkcji,
obowiązku kształtowania struktury gatunkowej w kierunku zwiększenia odporności na wpływ
czynników zewnętrznych i dostosowanie do miejscowego siedliska,
zakazu zmiany użytkowania leśnego na nieleśne oraz lokalizacji zabudowy kubaturowej, za
wyjątkiem obiektów służących gospodarce leśnej,
obowiązku ochrony i kształtowania granicy polno-leśnej zgodnie z zasadami ekologicznymi
oraz ochrony stref ekotonalnych lasu przed działaniami mogącymi zdestabilizować ich funkcjonowanie (drastyczna zmiana stosunków wodnych, składowanie odpadów itp.).
Strategia zalesień powinna zmierzać do:
• rekultywacji zdegradowanych fragmentów powierzchni ziemi (np. terenów poeksploatacyjnych, terenów erodowanych itp.),
• zwiększenia bioróżnorodności na poziomie ekosystemowym, siedliskowym i gatunkowym,
• stabilizacji warunków gruntowo-wodnych i mikroklimatycznych,
• lepszego dostosowania sposobu użytkowania gruntów do ich predyspozycji naturalnych,
• zwiększenia ciągłości przestrzennej ekosystemów leśnych i kształtowania powiązań ekologicznych.
5. Ograniczenia wynikające z potrzeb ochrony krajobrazu rolniczo-leśnego.
Ochrona bioróżnorodności i krajobrazu rolniczo-leśnego gminy wymaga:
• utrzymania tradycyjnych metod gospodarowania,
• utrzymania naturalnych i półnaturalnych enklaw przyrodniczych (miedz, skarp, wysepek leśnych itd.) oraz wzbogacenie zadrzewień i zakrzewień śródpolnych, zwłaszcza na granicach z dolinami rzecznymi,
• wykluczenia lub ograniczenia do koniecznego minimum nowej zabudowy na gruntach ornych o najwyższej przydatności dla rolnictwa poza istniejącymi obszarami zabudowy rolniczej siedliskowej oraz istniejącymi obszarami zabudowy mieszkaniowej i usługowej (przeciwdziałanie rozpraszaniu zabudowy),
• zalesienie gruntów zdegradowanych i nieprzydatnych do produkcji rolnej, zagrożonych erozją, w obszarach wododziałowych i źródliskowych w zakresie nie kolidującym z ochroną
cennych siedlisk torfowiskowych i kserotermicznych oraz utrzymanie mozaikowatego charakteru krajobrazu.
71
•
•
odbudowę (poprzez zalesienia halizn, zrębów i płazowin) ekosystemów leśnych w lasach
nie stanowiących własności Państwa, zdegradowanych poprzez nadmierną eksploatację w
latach ubiegłych,
uwzględniania uwarunkowań ekologicznych przy wyznaczaniu granicy polno-leśnej oraz
podziałach i scaleniach.
6. Ograniczenia wynikające z potrzeb ochrony krajobrazu kulturowego.
Ochrona krajobrazu kulturowego wiąże się z obowiązkami:
•
•
•
•
•
•
•
•
zachowania obiektów wpisanych do rejestru zabytków i objętych ścisłą ochroną konserwatorską, w obecnej formie przestrzennej wraz z najbliższym otoczeniem obiektów zabytkowych; w przypadku podejmowania działań inwestycyjnych wymagane jest zatwierdzenie
projektu przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków,
nadzoru archeologicznego podczas prac ziemnych związanych z realizacją inwestycji zlokalizowanych w rejonie występowania stanowisk archeologicznych,
zachowania w miarę możliwości obiektów znajdujących się w ewidencji konserwatorskiej
dla utrzymania tożsamości kulturowej obszaru, a ich forma winna służyć opracowaniu zasad kształtowania form architektury i budownictwa na tym terenie,
uwzględniania przy realizacji nowej zabudowy zasad kształtowania formy nawiązującej do
historycznej kompozycji urbanistycznej jednostek osadniczych i budownictwa tradycyjnego
(wytyczne zawarte w Zielonej Karcie Unii Europejskiej-Bruksela 1990r. jak też w Nowej
Karcie Ateńskiej z 1998 r.),
utrzymania i niezbędnej konserwacji zespołów zieleni wysokiej i niskiej jak i zachowania
ukształtowania terenu w strefie obszaru zabytkowego,
zakazu wznoszenia budowli przesłaniających i dysharmonizujących otoczenie w sąsiedztwie obiektów o wyraźnych dominantach architektonicznych w krajobrazie, takich jak wieże
kościołów i inne,
ochrona i zachowanie elementów układu i substancji architektonicznej w strefie pośredniej
ochrony konserwatorskiej, a w odniesieniu do wskazanych obiektów zabytkowych, zachowanie, uzupełnianie, rewaloryzacja i ewentualnie adaptacja na funkcje zgodne z charakterem obiektu,
na terenach położonych w strefie pośredniej ochrony konserwatorskiej zakazu zmian zabytkowej struktury przestrzennej, układu urbanistycznego, gabarytu budynków, linii zabudowy, kompozycji zieleni i ukształtowania terenu, w sąsiedztwie obiektów oraz w obszarach
objętych pośrednią ochroną konserwatorską zakazu wznoszenia obiektów i budowli przesłaniających zabytek lub wpływających na dekompozycję układu urbanistycznego, jak również lokowania funkcji degradujących obiekt.
7. Ograniczenia wynikające z potrzeb zapewnienia bezpieczeństwa ekologicznego ludziom.
7.1. Tereny zagrożone pożarami, powodzią, wezbraniami wód lub osuwiskami.
W Krasnymstawie występują tereny zagrożone powodzią w dnie doliny Wieprza i ujściowego odcinka Żółkiewki oraz zagrożenie ruchami osuwiskowymi w strefach krawędzi doliny Wieprza o znacznym nachyleniu (>15%).
Tereny w dolinach ze względu na różnorodne funkcje ekologiczne oraz płytkie zaleganie wód
gruntowych, wezbrania okresowe wód oraz niekorzystny mikroklimat powinny być wyłączone z zabudowy, za wyjątkiem koniecznej infrastruktury technicznej i komunalnej oraz obiektów gospodarki wodnej.
Istniejąca zabudowa w terenach zagrożonych powodzią powinna funkcjonować do czasu dekapitalizacji bez prawa zastąpienia nową. Powinien ponadto obowiązywać zakaz lokalizacji nowej
zabudowy w terenach zagrożonych woda 100-letnią.
W obszarze stoków o znacznym nachyleniu oraz krawędzi w obszarach lessowych lub piaszczystych mogą mieć miejsce obrywy, spełzywanie lub osuwiska mas ziemnych. Tereny te powinny być
również wyłączone z zabudowy i utrwalone np. poprzez zalesienia lub zadrzewienia. Istniejąca
zabudowa może być pozostawiona do czasu zużycia bez prawa zastąpienia nową ( z dopuszczeniem remontów i modernizacji)
Tereny lasów w przypadku wystąpienia zagrożenia pożarowego obejmowane są zakazem wstępu do lasu.
7.2. Tereny zagrożone hałasem.
72
Podstawowym źródłem hałasu w warunkach Krasnegostawu jest hałas komunikacyjny drogowy z drogi krajowej Nr 17 i z linii kolejowej. Lokalnie źródłem hałasu może być prowadzona działalność usługowa lub przemysłowa .
Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego muszą uwzględniać obowiązek
ochrony przed hałasem terenów mieszkalnictwa, terenów związanych z wielogodzinnym pobytem dzieci i młodzieży, terenów domów opieki, szpitali, rekreacyjnych (art.113 i 114 Prawa
ochrony środowiska).
Obowiązek ochrony w/w terenów przed hałasem na poziomie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego realizowany jest na drodze separacji przestrzennej w/w terenów od potencjalnych źródeł hałasu np. przez wyprowadzenie ruchu drogowego tranzytowego poza tereny chronione
przed hałasem (obwodnice), ustalanie linii zabudowy przy drogach publicznych oraz ustalanie obowiązku
prowadzenia działań powstrzymujących rozprzestrzenianie się hałasu np. obowiązek utrzymywania i
właściwego kształtowania zadrzewień przydrożnych pełniących funkcje naturalnych ekranów chroniących tereny budowlane przed hałasem drogowym, montaż technicznych ekranów lub dźwiękoszczelnej
stolarki okiennej i drzwiowej. Przykładowe rozwiązania techniczne (ekrany) stosowane są w przypadku
obwodnicy drogi krajowej nr 17 w Piaskach.
7.3. Tereny zagrożone promieniowaniem niejonizującym.
Źródłem promieniowania niejonizującego szkodliwego dla człowieka są napowietrzne linie
energetyczne wytwarzające pola elektromagnetyczne o częstotliwości 50 Hz. Ochrona człowieka przed
potencjalnymi skutkami promieniowania polega na separacji przestrzennej terenów mieszkalnictwa oraz
terenów związanych z wielogodzinnym lub stałym pobytem ludzi. W przypadku linii energetycznych w
miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego wyznacza się strefy bezpieczeństwa z
zakazem lokalizacji obiektów budowlanych przeznaczonych na stały pobyt ludzi:
• od linii o napięciu 400 kV- 40,0 m od osi /pas 80,0m/,
• od linii o napięciu 220kV 36,5 m od osi /pas 73,0m/
• od linii o napięciu 110 kV-18 m od osi /pas 36,0m/,
• od linii o napięciu 15kV – 7,5 m od osi /pas 15,0m/.
W obszarze Krasnegostawu istnieją linie energetyczne wysokich napięć 110 kV.
Źródłem promieniowania są również stacje telefonii komórkowej i radiowej . Promieniowanie ponadnormatywne emitowane jest w przestrzeni niedostępnej dla ludzi tj. na wysokości zamontowania anten nadawczo-odbiorczych /na ogół na wysokości 40-50m / oraz w promieniu 30-50 m od stacji
w poziomie. Dodatkowo w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego uwzględnia się separację przestrzenną tego typu obiektów od terenów związanych ze stałym pobytem ludzi.
7.4. Obszary ograniczonego użytkowania /oczyszczalnie ścieków, składowiska odpadów komunalnych, kompostownie, trasy komunikacyjne, lotniska, linie i stacje elektroenergetyczne, instalacje radiokomunikacyjne, radionawigacyjne i radiolokacyjne/.
Jeżeli z postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko, z analizy porealizacyjnej albo z przeglądu ekologicznego wynika, że mimo zastosowania dostępnych rozwiązań technicznych, technologicznych i organizacyjnych nie mogą być dotrzymane standardy jakości środowiska poza
terenem zakładu lub innego obiektu, to dla oczyszczalni ścieków, składowiska odpadów komunalnych, kompostowni, trasy komunikacyjnej, lotniska, linii i stacji elektroenergetycznej oraz instalacji radiokomunikacyjnej, radionawigacyjnej i radiolokacyjnej tworzy się obszar ograniczonego
użytkowania. Obszar ograniczonego użytkowania dla przedsięwzięcia mogącego znacząco oddziaływać
na środowisko, o którym mowa w art. 51 ust. 1 pkt 1, tworzy wojewoda w drodze rozporządzenia, określając granice obszaru, ograniczenia w zakresie przeznaczenia terenu, wymagania techniczne dotyczące
budynków oraz sposób korzystania z terenu wynikający z postępowania w sprawie oceny oddziaływania
na środowisko lub analizy porealizacyjnej albo przeglądu ekologicznego. Obszar ograniczonego użytkowania dla przedsięwzięcia mogącego znacząco oddziaływać na środowisko, o którym mowa w art. 51
ust. 1 pkt 2, tworzy rada powiatu w drodze uchwały.
W razie ograniczenia sposobu korzystania ze środowiska, w wyniku ustanowienia obszaru
ograniczonego użytkowania, właściwymi w sprawie odszkodowania lub nakazania wykupu nieruchomości są sądy powszechne. Obowiązany do wypłaty odszkodowania lub wykupu nieruchomości jest ten,
którego działalność spowodowała wprowadzenie ograniczeń w związku z ustanowieniem obszaru ograniczonego użytkowania.
73
Z analizy kierunków zagospodarowania przestrzennego określonych w „Studium.....”
oraz planu zagospodarowania przestrzennego województwa lubelskiego wynika, że obecna i
przewidywana skala przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko nie będzie
generować skutków w postaci obszarów ograniczonego użytkowania. Jednakże ze względu na
uciążliwość oczyszczalni w zakresie generowania odorów w czasie wybierania skratek lub w przypadku
niedostatecznej hermetyzacji procesu oczyszczania (prawo nie określa dopuszczalnych w tym zakresie
norm) konieczna jest separacja przestrzenna tych obiektów od terenów mieszkalnictwa, związanych ze
stałym lub wielogodzinnym pobytem ludzi oraz rekreacyjnych. Praktyka wskazuje, że bezpieczną odległością jest 100m.
7.5. Strefy bezpieczeństwa cmentarzy grzebalnych.
Teren pod potencjalny cmentarz powinien być lokalizowany w sposób wykluczający możliwość wywierania szkodliwego wpływu cmentarza na otoczenie. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra
Gospodarki Komunalnej z dnia 25 sierpnia 1959 r w sprawie określenia, jakie tereny pod względem sanitarnym są odpowiednie na cmentarze Dz. U. z 1959r. Nr 52, poz.315/, odległość cmentarza od zabudowań mieszkalnych, od zakładów produkujących lub przechowujących artykuły żywnościowe,
zakładów żywienia zbiorowego oraz studzien, źródeł i strumieni służących do czerpania wody do
picia i potrzeb gospodarczych, powinna wynosić co najmniej 150m. Warunkiem zmniejszenia tej
odległości do 50m jest zwodociągowanie terenu. Odległość od granicy cmentarza ujęć wody o
charakterze zbiorników wodnych, służących jako źródło zaopatrzenia sieci wodociągowej w wodę do picia i potrzeb gospodarczych, nie może być mniejsza niż 500 m.
Teren cmentarza powinien znajdować się w miarę możności na wzniesieniu i nie podlegać
zalewom oraz posiadać ukształtowanie umożliwiające łatwy spływ wód deszczowych. Na terenie cmentarza zwierciadło wody gruntowej powinno znajdować się na głębokości nie wyższej niż 2,5 m poniżej
powierzchni terenu, przy czym nie może być ono nachylone ku zabudowaniom lub ku zbiornikom albo
innym ujęciom wody służącym za źródło zaopatrzenia w wodę do picia i potrzeb gospodarczych (sieć
wodociągowa lub studnie). Grunt cmentarza powinien być możliwie przepuszczalny i bez zawartości
węglanu wapnia. Miejsce na cmentarz powinno być w miarę możności tak wybrane, aby najczęściej
spotykane w tym miejscu wiatry wiały od terenów mieszkaniowych w kierunku cmentarza. Miejscowe
plany zagospodarowania przestrzennego gminy muszą uwzględniać wymagania ustalone dla
cmentarzy. W Krasnymstawie znajdują się dwa cmentarze grzebalne.
7.6. Strefy bezpieczeństwa gazociągów.
Dla gazociągów układanych w ziemi i nad ziemią powinny być wyznaczone, na okres eksploatacji gazociągu, strefy kontrolowane, których linia środkowa pokrywa się z osią gazociągu. W strefach kontrolowanych operator sieci gazowej powinien kontrolować wszelkie działania, które mogłyby
spowodować uszkodzenie gazociągu. W strefach kontrolowanych nie należy wznosić budynków,
urządzać stałych składów i magazynów, sadzić drzew oraz nie powinna być podejmowana żadna
działalność mogąca zagrozić trwałości gazociągu podczas jego eksploatacji. Dopuszcza się, za
zgodą operatora sieci gazowej, urządzanie parkingów nad gazociągiem.
Szerokość stref kontrolowanych, których linia środkowa pokrywa się z osią gazociągu, powinna wynosić:
1) dla gazociągów podwyższonego średniego ciśnienia i gazociągów wysokiego ciśnienia, o średnicy
nominalnej oznaczonej symbolem "DN":
a) do DN 150 włącznie - 4 m,
b) powyżej DN 150 do DN 300 włącznie - 6 m,
c) powyżej DN 300 do DN 500 włącznie - 8 m,
d) powyżej DN 500 - 12 m,
2) dla gazociągów niskiego i średniego ciśnienia - 1 m.
Dla gazociągów układanych w przecinkach leśnych powinien być wydzielony pas gruntu, o
szerokości po 2 m z obu stron osi gazociągu, bez drzew i krzewów.
Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego gminy muszą uwzględniać warunki bezpieczeństwa dla projektowanego gazociągu wysokiego ciśnienia. Miasto na kierunku NS przecina gazociąg wysokiego ciśnienia (250).
VIII. Akty prawne uwzględnione w opracowaniu:
74
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30.
Ustawa z dnia 3 października 2008r o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko /Dz.U.2008.r. Nr 199,
poz. 1227/.
Ustawa Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r./ Dz. U. z 2008 r, Nr 25, poz. 150- jednolity
tekst z późniejszymi zmianami/.
Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z dnia 27 marca 2003 r. /Dz. U. z 2003 r. Nr 80,
poz.717 z późniejszymi zmianami/.
Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody /Dz. U. z 2004 r. Nr 92, poz.880 z późniejszymi
zmianami/.
Ustawa z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych /Dz. U. z 1995 r. NR 16.,poz.78 z późniejszymi zmianami/.
Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami /Dz. U. z 2003r. Nr 162, poz.
1563/.
Ustawa z dnia 28 września 1991 r o lasach /Dz. U. z 2005 r. Nr 45, poz. 435 - tekst jednolity /.
Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. Prawo geologiczne i górnicze /Dz. U. z 1994 r. Nr 27, poz.96/.
Ustawa z dnia 6 lipca 2001 o zachowaniu narodowego charakteru strategicznych zasobów naturalnych
kraju /Dz. U. Nr 97 poz.1051/.
Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo Wodne /Dz. U. z 2005 r. Nr 239 poz.2019-tekst jednolity z późniejszymi zmianami/.
Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach /Dz. U. z 2001 r. Nr 62 , poz.628/.
Ustawa z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków
/Dz. U. z 2001 r., Nr 72, poz.747/.
Ustawa o utrzymaniu porządku i czystości w gminie z dnia 13 września 1996r. /Dz.U. z 2005 r., Nr 236,
poz. 2008-tekst jednolity/.
Uchwała Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 maja 2003 r. w sprawie przyjęcia „Polityki Ekologicznej
Państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007-2010” /M.P. z 2003 r. Nr 33, poz.
433/.
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2004 r w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć
mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych uwarunkowań związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięć do sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko /Dz. U. z 2004 r. Nr 257
poz.2573/.
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 czerwca 2002 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów niektórych substancji w powietrzu, alarmowych poziomów niektórych substancji w powietrzu oraz marginesów
tolerancji dla dopuszczalnych poziomów niektórych substancji /Dz. U. z 2002, Nr 87, poz 76/.
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów
pół elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów /Dz .U.
z 2003r. Nr 192, poz.1883/.
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku /Dz.U z 2007r. Nr 120, poz.826/.
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 lipca 2006. w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy
wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi oraz substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego /Dz. U. 2006r. nr 137,poz.984/.
Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 9 kwietnia 2002 r. w sprawie rodzajów i ilości substancji niebezpiecznych, których znajdowanie się w zakładzie decyduje o zaliczeniu go do zakładu o zwiększonym
ryzyku albo zakładu o dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej Dz.U.U.02.58.535,
2006.03.11zm. Dz.U.06. 30.208/.
Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 21 listopada 2005r. w sprawie arunków technicznych, jakim
powinny odpowiadać bazy i stacje paliw płynnych, rurociągi przesyłowe dalekosiężne służace do transportu ropy naftowej i produktów naftowych i ich usytuowanie /Dz.U.2005, 243,2063 z p.zm./.
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących roślin
objętych ochroną /Dz. U z 20064 r. Nr 137, poz.984/.
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących grzybów objętych ochroną /Dz. U z 2004 r. Nr 168, poz.1765/.
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 28 września 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących
zwierząt objętych ochroną /Dz. U z 2004 r. Nr 220, poz.2237/.
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 21 lipca 2004 r. w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 /Dz. U z 2004 r. Nr 229, poz.2313 z p.zm./.
rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 maja 2005 r.w sprawie typów siedlisk przyrodniczych oraz
gatunków roślin i zwierząt, wymagających ochrony w formie wyznaczenia obszarów Natura 2000
/Dz.U.05.94.795/.
Konwencja Bońska– konwencja w sprawie ochrony wędrownych gatunków zwierząt ustanowiona 23
czerwca 1979r. w Bonn /Dz.U. z 2003r. Nr 2 poz.17/.
Konwencja Ramsarska- konwencja o obszarach wodno-błotnych mających znaczenie międzynarodowe,
zwłaszcza jako środowisko życiowe ptactwa wodnego. Ramsara.1971.02,02 /Dz.U. z 1978r. Nr 7 poz.24/.
Konwencja o różnorodości biologicznej. Rio de Janeiro 5 czerwca 1992r./ Dz.U.2002r.Nr 184,poz.1532/.
Konwencja w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego. Paryż .1972.11.16
/Dz.U z 1976r. Nr 32, poz.190/,
75
31. Europejska Konwencja o ochronie dziedzictwa archeologicznego . La Valetta. 1992.01.16 /Dz.U. z 1996 r
Nr 120 poz.564/.
32. Europejska Konwencja Krajobrazowa. Florencja.2000.10.20. /Dz.U z 2006r. Nr 14 poz.98/.
33. Ramowa konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu. Nowy Jork. 1992.05.09 /Dz.U z
1996 Nr 53 ,poz.238/.
34. Protokół z Kioto do Ramowej Konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu.Kioto.1997.12.11 /Dz.U z 2005r. Nr 203, poz. 1684/.
IX. Wykorzystane opracowania i materiały studialne.
1. Raport o stanie środowiska województwa lubelskiego w latach 2006-2007. Biblioteka Monitoringu Środowiska, WIOŚ Lublin 2007r.
2. Raport o stanie środowiska województwa lubelskiego. W 2007 r. Biblioteka Monitoringu Środowiska,
WIOŚ Lublin 2008.
3. Program ochrony środowiska województwa lubelskiego. Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego.
Lublin 2000.
4. Plan zagospodarowania przestrzennego województwa lubelskiego. Biuro Planowania Przestrzennego w
Lublinie, 2002.
5. Plan Gospodarki Odpadami dla Województwa Lubelskiego . Zarząd Województwa Lubelskiego Lublin.
2003.
6. Wojewódzki Program Rozwoju Alternatywnych Źródeł Energii dla Województwa Lubelskiego. Biuro Planowania Przestrzennego w Lublinie 2006r..
7. Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Miasta Krasnystaw. Biuro Planowania Przestrzennego i Obrotu Nieruchomościami S.C. „PLAN:” Lublin1988.
8. Plan gospodarki odpadami dla miasta Krasnystaw. Witold Mielniczuk, Łukasz Mazur. 2006r.
9. Program ochrony środowiska dla miasta Krasnystaw. A. Krawiec, W. Mielniczuk, Ł. Mazur. Marzec 2006.
10. Inwentaryzacja złóż surowców mineralnych z uwzględnieniem elementów ochrony środowiska gminy Krasnystaw. Przedsiębiorstwo Geologiczne „POLGEOL| Zakład w Lublinie. Grudzień 2001r.
11. Studium dla potrzeb ochrony przeciwpowodziowej – etap I ( uzupełnienie do studium dla obszarów nieobwałowanych narażonych na niebezpieczeństwo powodzi –etap I. Województwo lubelskie. Powiat krasnostawski . Miasto Krasnystaw. Rzeka: Wieprz. MGGP .S.A. w Tarnowie .wrzesień 2006.
12. Program ochrony przeciwpowodziowej Wieprza Środkowego \ uwzględnieniem miasta Krasnystaw województwo lubelskie, powiaty Łęczna, Świdnik i Krasnystaw. Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej Oddział w Krakowie. Czerwiec 2003.
13. Dokumentacja hydrogeologiczna z ustaleniem zasobów eksploatacyjnych ujęcia miejskiego w Krasnymstawie . Obiekt: miejskie ujęcie wody w Krasnymstawie. Lokalizacja: Krasnystaw, powiat Krasnystaw,
gmina Krasnystaw, woj.lubelskie. Przedsiębiorstwo Geologiczne „POLGEOL” S.A. Zakład w Lublinie.
2005r.
14. Program gospodarki wodno-ściekowej Miasta Krasnystaw- kanalizacja sanitarna, Przedsiębiorstwo Urządzeń Ochrony Środowiska BIOTOP Sp. z o.o. Zamość. 2005r.
15. Mapa obszarów głównych zbiorników wód podziemnych w Polsce wymagających szczególnej ochrony.
Red. A. Kleczkowski. Instytut Hydrogeologii i Geologii Inżynierskiej Akademii Górniczo-Hutniczej, Kraków
1990.
16. Zlokalizowanie i charakterystyka złóż torfowych w Polsce spełniających kryteria potencjalnej bazy zasobowej z ustaleniem i uwzględnieniem wymogów związanych z ochroną i kształtowaniem środowiska. Województwo chełmskie. Instytut Melioracji i Użytków Zielonych. Falenty 1996.
17. Surowce mineralne środkowowschodniej Polski. Praca Zbiorowa pod red. S. Kozłowskiego. Wydawnictwa
Geologiczne. Warszawa 1984.
18. Nowicki. Strategia ekorozwoju Polski. Ministerstwo Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa, Warszawa 1993.
19. Krajowy program zwiększenia lesistości. Ministerstwo Środowiska. Warszawa 2003.
20. Wytyczne w sprawie ustalania granicy rolno-leśnej. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Warszawa
2003.
21. IUCN - Program Europy. Koncepcja Krajowej sieci ekologicznej Econet -Polska. Praca zbiorowa pod red.
nauk. dr Anny Liro. Warszawa 1995.
22. Strategia ochrony żywych zasobów przyrody w Polsce. L. Ryszkowski, S. Bałazy, Zakład Badań Środowiska Rolniczego i Leśnego PAN. Poznań 1991 r.
23. Strategia ochrony żywych zasobów przyrody w Polsce. Ministerstwo Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa. Warszawa 1992.
24. Poradnik ochrony mokradeł. Lubuski Klub Przyrodników. P. Pawlaczyk, L. Wołejko, A. Jermaczek , R.
Stańko. Świebodzin 2002.
25. Krajowa strategia ochrony litosfery. Ministerstwo Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa,
Warszawa 1992.
26. Program działań na rzecz ochrony środowiska dla Europy Środkowej i Wschodniej. Skrócona wersja dokumentu przyjętego na konferencji ministerialnej w Lucernie, Szwajcaria, 28-30 kwietnia 1993r,
27. J. Chmielewski. Projekt doskonalenia systemu obszarów chronionych Lubelszczyzny po zmianie podziału
administracyjnego, Lublin, październik 1999, niepublikowane - zasoby dokumentacyjne Wojewódzkiego
Konserwatora Przyrody w Lublinie.
76
28. Michalczyk, T. Wilgat. Stosunki wodne Lubelszczyzny, Wydawnictwo UMCS Lublin 1998.
29. Praca zbiorowa pod red. Z. Michalczyka. Źródła Wyżyny Lubelskiej i Roztocza, Wydawnictwo UMCS Lublin 2001
30. Polska Czerwona Księga Zwierząt. PWRiL .Warszawa 1992.
31. Polska Czerwona Księga Roślin.PAN.Kraków 1993.
32. Europejska czerwona lista zwierząt i roślin zagrożonych wyginięciem w skali światowej. Konwencje międzynarodowe i uchwały organizacji międzynarodowych .Zeszyt 3. IOŚ. Warszawa
33. Ostoje ptaków w Polsce. Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków. Biblioteka Monitoringu Środowiska. Gdańsk 1994.
34. Program ochrony bociana białego w Polsce. Polskie Towarzystwo Przyjaciół Natury "pro Natura". Wrocław 1995.
35. Bilans zasobów kopalin i wód podziemnych w Polsce wg stanu na 31 XII 2001 r.. Ministerstwo Środowiska. Państwowy Instytut Geologiczny. 2002.
36. Parki wiejskie Lubelszczyzny. Stan, ochrona i rewaloryzacja biocenotyczna. Dominik Fijałkowski, Mieczysław Kseniak. PWN. Warszawa 1982.
37. Fijałkowski D., 1991. Zespoły roślinne Lubelszczyzny. Wyd. UMCS, Lublin, 1-303
38. Fijałkowski D., Fijałkowska-Chojnacka E. 1990. Zbiorowiska z klas Phragmitetea, Molinio-Arrhenatheretea
i Scheuchzerio-Caricetea fuscae w makroregionie lubelskim. Rocz. Nauk. Rol., D, 1-217.
39. Matuszkiewicz W. 2005. Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Wydawn. Nauk. PWN,
1-535.
40. Mirek Z., Piękoś-Mirkowa H., Zając A., Zając M. 2002. Flowering plants and pteridophytes of Poland a
checklist. W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, Kraków, 1-442.
41. Gawlik J., Guz T., Urban D. 2001. Zróżnicowany charakter glebowo-wodny i florystyczny obszarów dolinowych Wyżyny Lubelskiej na przykładzie doliny Żółkiewki. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie, t. 1, z
specj. (3); 147-166.
77

Ekofizjografia - Urząd Miasta Krasnystaw

Transkrypt

Podobne dokumenty

wystawa malarstwa w bibliotece miejskiej

Z wielką satysfakcją informujemy, Krasnostawskie

„chcę żyć bezpiecznie” w ramach rządowego programu ograniczania

pobierz - Szkoła Podstawowa

Zapisz PDF

Strona 1 z 1 PLANOWANIE PRZESTRZENNE II (REGIONALNE

Plik źródłowy