05-01 - zszarzecze

Znaczenie gospodarcze i stan produkcji trzody chlewnej
Cechy trzody chlewnej jako zwierząt rzeźnych
Trzoda chlewna jest utrzymywana i użytkowana wyłącznie z przeznaczeniem na rzeź,
ponieważ odznacza się wieloma właściwościami, które powodują, że świnie są bardzo
wydajnym źródłem pozyskiwania mięsa.
Podstawowe cechy tego gatunku to:

duże zdolności rozrodcze

szybkie tempo wzrostu

dobre wykorzystanie paszy

wysoka wydajność rzeźna

wszystkożerność

wysoka wartość odżywcza wieprzowiny
Świnie są zwierzętami o wysokiej plenności. W młodym wieku osiągają dojrzałość płciową i
rozpłodową. Ruja występuje u nich cyklicznie przez cały rok. Loszki są zapładniane w wieku
7-8 miesięcy i około pierwszego roku życia wydają na świat pierwszy miot. Liczebność miotu
jest duża i wynosi średnio 10-12 prosiąt. W okresie roku od lochy można uzyskać dwa
oproszenia, co daje łącznie 20-24 prosięta. Dzięki temu, uwzględniając niewielkie upadki, od
jednej samicy można w ciągu roku odchować i przeznaczyć na tucz 20-22 lub więcej prosiąt.
Prosięta ważą przy urodzeniu 1,2-1,5 kg. W wieku 3 tygodni ich masa zwiększa się do około
5-6 kg, a w wieku 10 tygodni do 23-25 kg. W okresie tuczu od masy 20-30 do 100-110 kg
średnie przyrosty dobowe wynoszą 700-750 g, a nawet 800 g. Masę ubojową uzyskują
tuczniki w wieku około pół roku. W przeciągu roku można przeprowadzić tucz dwóch
miotów uzyskanych od lochy. Pozwala to na wyprodukowanie od jednej samicy ponad 2 ton
żywca wieprzowego rocznie.
Świnie bardzo efektywnie wykorzystują paszę. Średnio przy dobowym przyroście na
poziomie 750 g zużywają około 32-35 MJ energii metabolicznej. Oznacza to zużycie około 3-
3,2 kg mieszanki pełnoporcjowej na przyrost jednego kilograma masy ciała. Coraz częściej
zużycie jest mniejsze i wynosi 2,7-2,8 kg na 1 kg przyrostu.
Specyfika gatunku przejawia się też w wysokiej wydajności rzeźnej. Masa tuszy wieprzowej
stanowi około 75-78% masy zwierzęcia przed ubojem. Tak wysokiej wydajności nie ma
żadne ze zwierząt gospodarskich.
Cenną właściwością świń jest wszystkożerność. Cecha ta umożliwia wykorzystanie w
żywieniu różnorodnych pasz roślinnych oraz produktów ubocznych przemysłu rolnospożywczego i pasz odpadowych. Powszechnie w żywieniu świń stosuje się zboża, śruty
poekstrakcyjne, rośliny okopowe, mączkę rybną, mleko oraz produkty uboczne przemysłu
mleczarskiego - serwatkę, maślankę. Dzięki wszystkożerności tuczniki mogą zjadać również
pasze odpadowe, m.in. przemysłu piekarniczego.
Znaczenie gospodarcze
Udział trzody chlewnej w produkcji rolniczej określa znaczenie gospodarcze tego gatunku.
Trzoda chlewna, ze względu na uwarunkowania i tradycje, jest w Polsce powszechnie
utrzymywana od wielu lat, a uzyskiwane z jej sprzedaży przychody pieniężne mają duże
znaczenie dla właścicieli gospodarstw rolnych. Powszechny charakter chowu świń w naszym
kraju przyczynił się do rozwoju produkcji i handlu mieszankami oraz koncentratami
paszowymi, a także wyposażeniem chlewni. Intensywnie rozwija się doradztwo i usługi
weterynaryjne oraz przemysł mięsny i przetwórczy. Obserwuje się stałą intensyfikację i
koncentrację produkcji świń.
Udział mięsa wieprzowego w produkcji i spożyciu jest od lat stały.
Konsumpcja roczna mięsa w kg/osobę
Spożycie miesięczne w kg/osobę
Statystyczny obywatel naszego kraju zjada około 39 kg wieprzowiny, co stanowi 56% ogółu
spożywanego mięsa. Spożycie wieprzowiny (mięsa, przetworów, tłuszczu, podrobów) w
niektórych krajach Europy jest znacznie wyższe niż w Polsce.
Największym odbiorcą wieprzowiny z Polski jest Rosja i kraje Unii Europejskiej. Sprzedajemy
także produkty wieprzowe, w tym szynki, do Japonii i USA. Polska importuje wieprzowinę
przede wszystkim z Danii, ale też z Holandii, Belgii, USA i Francji.
Od lat w obrocie wieprzowiną zasadniczą pozycję importu stanowi niezmiennie mięso
nieprzetworzone - półtusze. W eksporcie przeważają mięso, przetwory (kiełbasy i
konserwy), oraz podroby i tłuszcz. Saldo obrotów (import-eksport) jest dodatnie, przeważa
eksport.
Polska produkuje 2,5 min ton wieprzowiny rocznie, co stanowi 1,5% udziału w światowym
rynku. Produkcja wieprzowiny w przeliczeniu na jednego mieszkańca jest ponad
czterokrotnie większa w Danii niż w Polsce czy w Niemczech. Poza Polską największymi
producentami wieprzowiny w Europie są Niemcy, Hiszpania i Francja.
Zdecydowanym liderem w zakresie dynamiki rozwoju produkcji świń stała się w ostatnich
latach Hiszpania. Państwa europejskie o stabilnej od lat produkcji wieprzowiny to: Niemcy,
Szwecja oraz Irlandia. Europa jako całość charakteryzuje się jednak stosunkowo niską
dynamiką przyrostu produkcji wieprzowiny. Zdecydowanym liderem w produkcji trzody
chlewnej na świecie jest Azja. Najszybciej rozwija się chów świń w Chinach.
Uwarunkowania produkcji
Trzoda chlewna występuje na wszystkich kontynentach. W Azji jest 60% światowej populacji
świń, w Europie - 21%, w Ameryce Północnej - 10,5%, Australii - 10,5%, Ameryce
Południowej - 6,0%, a w Afryce - 2%. Tylko w Polsce znajduje się ok. 1,5 % światowej
populacji zwierząt tego gatunku.
Polska pod względem pogłowia trzody chlewnej zajmuje 10 pozycję na świecie.
Miernikiem intensywności chowu zwierząt danego gatunku jest obsada na 100 ha UR. W
Polsce intensywność chowu trzody chlewnej jest umiarkowana i wynosi ok. 73 sztuk
świń/100 ha UR. Niektóre kraje europejskie mają 6-krotnie większą obsadę świń niż Polska.
Należą do nich: Holandia, Dania, Belgia. Obsada świń wykazuje znaczne zróżnicowane
regionalne, zależne od kultury rolnej, udziału użytków zielonych oraz wieloletnich tradycji w
chowie zwierząt. (patrz: PDF 05 - 01 b poglowie trzody chlewnej 2012)
Chów i hodowlę świń prowadzi się w około 260 tys. gospodarstw rolnych. Średnio w
gospodarstwie utrzymuje się 44 świnie.
W Polsce, poza małymi gospodarstwami, istnieją też fermy produkujące rocznie od kilku do
kilkudziesięciu tysięcy sztuk świń. Struktura stad trzody chlewnej i ich liczebność wykazuje
ciągłe zmiany. W krajach o wyjątkowo dużej intensywności produkcji, np. w Danii, udział
stad, w których utrzymuje się ponad 1000 świń, wynosi aż 91%. W Polsce mimo, że stale
zwiększa się liczba świń w stadzie, a liczba stad maleje - procent ten jest o ponad połowę
niższy. Można stwierdzić, że intensyfikacja i koncentracja produkcji trzody chlewnej ma w
Polsce charakter ciągły, ale postępuje powoli wraz ze wzrostem obszaru gospodarstw.
Stan oraz rozwój produkcji świń można scharakteryzować kilkoma wskaźnikami. Jest to:

częstotliwość oproszeń - liczba oproszeń lochy w ciągu roku; średnio wynosi 2,4 – 2,8,

plenność gospodarcza - liczba tuczników odchowanych od lochy w ciągu roku,

wskaźnik rotacji - wskaźnik informujący o liczbie ubitych w ciągu roku świń w stosunku
do posiadanego pogłowia, wyrażony w procentach,

mięsność tuczników – oszacowana przy użyciu specjalistycznej aparatury procentowa
zawartość mięsa w tuszy ciepłej; ocena mięsności prowadzona w zakładach mięsnych
wg systemu EUROP jest podstawą rozliczenia między producentem świń a kupującym
(zakładami mięsnymi). Mięsność tuczników szacowana jest na poziomie 53%.
Niestabilność rynku trzody chlewnej
W produkcji i podaży trzody chlewnej występują znaczne wahania. Sięgają one 15% stanu
pogłowia. Spadek pogłowia świń jest poprzedzony obniżeniem opłacalności produkcji,
wzrost wiąże się z lepszą koniunkturą. O opłacalności produkcji można mówić wtedy, kiedy
ceny jednostkowe żywca wieprzowego (za 1 kg) są co najmniej 7 razy wyższe od ceny paszy
(mieszanki pełnoporcjowej dla tuczników, także za 1 kg)
Przyczyny powtarzającej się niestabilności koniunktury ekonomicznej w produkcji świń
- tzw. „cykli świńskich" są następujące:
 plony i zasoby pasz w kolejnych latach są zmienne;
 pasze dla świń, w tym najważniejsze z nich, czyli zboża, których udział procentowy w
mieszankach jest największy, mają charakter rynkowy. O rozmiarach produkcji trzody
decydują wzajemne zależności między cenami pasz i cenami żywca;
 ceny na prosięta zależą od podaży i popytu. Ceny te mogą być od 40 do 120% wyższe
niż ceny żywca wieprzowego;
 trzoda chlewna wykazuje mniejsze strukturalne powiązanie z ziemią niż przeżuwacze;
znaczną część stanowią pasze z zakupu;
 trzoda chlewna charakteryzuje się wysoką zdolnością reprodukcji. Pozwala to na
wycofanie się z produkcji i jej szybką odbudowę w stosunkowo krótkim czasie, jeżeli
koniunktura się poprawia.
Niskie koszty produkcji, zwiększona wydajność reprodukcyjna, poprawa wyników tuczu oraz
lepsza wartość rzeźna żywca wieprzowego, uzyskiwana przez większych producentów,
sprzyjają lepszej opłacalności produkcji. Na opłacalność korzystnie wpływa powiązanie
producentów z zakładami mięsnymi, a także podnoszenie kwalifikacji hodowców oraz
wprowadzanie
postępu
naukowo-technicznego
do
polskich
gospodarstw
rolnych
specjalizujących się w produkcji trzody chlewnej.
Regulacje na rynku trzody chlewnej w krajach członkowskich Unii Europejskiej
Chów trzody chlewnej objęty jest wspólną polityką rolną. Dla trzody chlewnej nie ma
wyznaczonych limitów ilościowych, nie stosuje się też dopłat bezpośrednich do
sprzedawanych zwierząt. Ustala się cła zewnętrzne, importowe, które są głównym
instrumentem ochrony własnego rynku wieprzowiny. Interwencje na rynku wieprzowiny,
których celem jest łagodzenie opisanych wcześniej cykli koniunkturalnych, to: skup
interwencyjny i dopłaty do magazynowania. Decyzje podejmują odpowiednie organy Unii na
wniosek państw członkowskich.
Produkcja obejmująca chów zwierząt, przetwórstwo i handel produktami wieprzowymi
muszą być dostosowane do standardów UE. Bezpieczeństwo żywności, jakość pasz,
dobrostan zwierząt i obrót trzodą są uwzględnione w Zintegrowanym Systemie Zarządzania
i Kontroli (system IACS). System ten zapewnia pełny nadzór nad produkcją „od pola do
stołu". Przed opuszczeniem gospodarstwa świnie muszą być oznakowane.
W Polsce, podobnie jak we wszystkich krajach Unii Europejskiej, obowiązuje ujednolicony
system oceny i kwalifikacji tusz wieprzowych. Rozliczenie zakładów mięsnych skupujących
tuczniki z producentami oparte jest na oszacowanej, procentowej zawartości mięsa w tuszy
i masie tuszy ciepłej. Tusze są kwalifikowane do jednej z sześciu klas (system SEUROP).
Gospodarstwo produkujące żywiec wieprzowy musi spełniać wymagania w zakresie ochrony
środowiska oraz pewne standardy w zakresie warunków utrzymania trzody chlewnej.