KOMISJA EUROPEJSKA WYSOKI PRZEDSTAWICIEL UNII

KOMISJA EUROPEJSKA WYSOKI PRZEDSTAWICIEL UNII

KOMISJA
EUROPEJSKA
WYSOKI PRZEDSTAWICIEL UNII
EUROPEJSKIEJ DO SPRAW
ZAGRANICZNYCH I POLITYKI
BEZPIECZEŃSTWA
Bruksela, dnia 8.5.2014 r.
JOIN(2014) 18 final
WSPÓLNE SPRAWOZDANIE DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY
Specjalny Region Administracyjny Hongkong: sprawozdanie roczne za 2013 r.
PL
PL
STRESZCZENIE
Od czasu przekazania Hongkongu Chińskiej Republice Ludowej w 1997 r. Unia Europejska
i jej państwa członkowskie uważnie obserwują zmiany polityczne i gospodarcze zachodzące
w Specjalnym Regionie Administracyjnym (SRA) Hongkong funkcjonującym według zasady
„jeden kraj, dwa systemy”. Zgodnie ze zobowiązaniem podjętym w 1997 r. wobec Parlamentu
Europejskiego co roku sporządzane jest sprawozdanie na temat zmian zachodzących
w Hongkongu. Niniejsze sprawozdanie jest szesnastym z kolei i obejmuje rok 2013.
UE uważa, że zasada „jeden kraj, dwa systemy”, zapisana w deklaracji chińsko-brytyjskiej
oraz w ustawie zasadniczej Hongkongu, wciąż dobrze funkcjonowała w 2013 r. Prawa
i podstawowe wolności mieszkańców Hongkongu oraz zasada rządów prawa były
przestrzegane, a system gospodarki rynkowej i otoczenie biznesu zostały utrzymane.
Nadal zacieśniano stosunki dwustronne między UE a Hongkongiem, czego wyrazem była
listopadowa wizyta w Hongkongu przewodniczącego Komisji Europejskiej José Manuela
Barroso. Stosunki handlowe i gospodarcze rozwijały się dobrze, a UE i Hongkong
kontynuowały i rozszerzały dialog oraz współpracę w wielu dziedzinach leżących w sferze
wspólnych zainteresowań, w tym w dziedzinach usług finansowych, spraw celnych,
środowiska, badań naukowych, edukacji i kultury.
Unia Europejska przywiązuje dużą wagę do stabilności, dobrobytu gospodarczego i rozwoju
demokratycznego Hongkongu. Unia jest przekonana, że odpowiedzialny rząd przyczynia się
do zapewnienia stabilności i dobrobytu, a także pomaga utrzymać pozycję Hongkongu jako
kluczowego międzynarodowego centrum biznesu.
Unia Europejska w dalszym ciągu wspiera znaczące postępy w realizacji celu wyznaczonego
przez rząd Hongkongu i Stały Komitet Ogólnochińskiego Zgromadzenia Przedstawicieli
Ludowych, jakim jest zastosowanie wyborów bezpośrednich w przypadku wyboru szefa
rządu do 2017 r. oraz wyboru członków Rady Legislacyjnej do 2020 r., zgodnie z ustawą
zasadniczą SRA Hongkong oraz wolą jego obywateli.
SYTUACJA POLITYCZNA
W swoim pierwszym przemówieniu określającym program polityki w styczniu 2013 r. szef
rządu Chun-ying Leung wyznaczył długoterminową strategię i cele dla Hongkongu w motcie
„podążać w kierunku zmian, utrzymać stabilność, służyć obywatelom według zasad
pragmatyzmu”. Obiecał on utrzymanie podstawowych wartości Hongkongu, wdrażanie
zasady „jeden kraj, dwa systemy” zgodnie z ustawą zasadniczą oraz odpowiednie zarządzanie
stosunkami Hongkongu z Chinami kontynentalnymi.
Powiedział, że jako SRA Chin Hongkong otrzymał mocne i solidne wsparcie od centralnych
organów administracji państwowej. Wyraził przekonanie, że wykorzystując z pożytkiem
zalety zasady „jeden kraj, dwa systemy”, Hongkong nie tylko otworzył olbrzymi rynek
kontynentalny jako swoje zaplecze gospodarcze, ale podniósł też swój status centrum
międzynarodowego.
2
Najważniejsze inicjatywy polityczne koncentrowały się na sprzyjaniu rozwojowi
gospodarczemu, między innymi przez umocnienie stosunków gospodarczych z Chinami
kontynentalnymi oraz rozwój usług finansowych, usług dla biznesu i usług świadczonych w
ramach wolnych zawodów, żeglugi międzynarodowej, innowacji i badań; na zwiększaniu
podaży gruntów i oferowaniu mieszkań subsydiowanych w perspektywie krótko- i
średnioterminowej; na wprowadzaniu środków mających zmniejszyć ubóstwo, poprawić
opiekę nad osobami starszymi, poprawić sytuację kobiet i mniejszości etnicznych oraz
kontynuować rozwój polityki pracy, a także na ochronie i zachowaniu środowiska za sprawą
poprawy jakości powietrza, gospodarowania odpadami oraz stymulowania budownictwa
ekologicznego.
Tak jak w roku 2012, stosunki między władzą wykonawczą a ustawodawczą w 2013 r. były
napięte. Ustawodawcy zablokowali lub opóźnili szereg inicjatyw. Organy wykonawcze
i ustawodawcze nie zdołały dojść ostatecznie do porozumienia w kwestiach o zasadniczym
znaczeniu dla Hongkongu, takich jak gospodarowanie odpadami stałymi, a zwłaszcza
składowiska odpadów. Podobnie jak w 2012 r., kilku członków Rady Legislacyjnej stosowało
obstrukcję, aby zrealizować swoje cele. Zakłóciło to zwłaszcza debatę nad budżetem na
2013 r., gdyż nieliczni legislatorzy zaproponowali ponad 700 poprawek do projektu ustawy
o wydatkowaniu środków na 2013 r.
Przewodniczący Rady Legislacyjnej Jasper Tsang zasugerował, że złe relacje między
organami wykonawczymi i ustawodawczymi wynikają z uwarunkowań strukturalnych,
ponieważ aktualny system zarządzania nie zapewnił władzy wykonawczej mocnego
i niezawodnego wsparcia większości w Radzie. Zwrócił również uwagę na fakt, że zarówno
władza ustawodawcza, jak i wykonawcza muszą liczyć się z opinią społeczeństwa i ją
uwzględniać. Wybór systemu wyborczego na potrzeby wyboru szefa rządu i członków Rady
Legislacyjnej Hongkongu powinien doprowadzić do bardziej efektywnego sprawowania
rządów.
Hongkong podtrzymał swoje zaangażowanie na rzecz integralności, a Niezależna Komisja
Przeciw Korupcji (ICAC) współpracuje ze społeczeństwem w dążeniu do zwalczania korupcji
przez skuteczne egzekwowanie prawa, edukację i prewencję. W 2013 r. do ICAC wpłynęły
2 652 skargi dotyczące korupcji, co oznacza spadek o 33 % w stosunku do roku 2012,
w którym otrzymano 3 932 takie skargi, przy czym liczba skarg objętych dochodzeniem
spadła o 41 %. Trudno jest wskazać dokładne przyczyny tego spadku. Przewodniczący
Komitetu Doradczego ds. Korupcji zasugerował, że jedną z przyczyn może być większa
świadomość społeczna w kwestii zapobiegania korupcji, będąca następstwem wzmożonych
działań ICAC w obszarze edukacji prewencyjnej. Innym czynnikiem może być ograniczone
zaufanie społeczeństwa do ICAC wynikające z niedawnych kontrowersji wokół nadmiernych
kosztów reprezentacyjnych byłego komisarza ICAC. Sprawą zajęła się niezależna komisja
rewizyjna ds. systemów regulacyjnych i procedur postępowania w przypadku urzędowych
wydatków reprezentacyjnych, upominków i wizyt służbowych powołana przez szefa rządu
oraz Komisja Wydatków Publicznych w Radzie Legislacyjnej. ICAC zapewniła, że wdroży
wszystkie zalecenia obu komisji.
3
Dyskusje polityczne w 2013 r. zdominowała debata nad wprowadzeniem wyborów
bezpośrednich w celu wyłonienia szefa rządu w 2017 r. Grupy akademickie, społeczeństwo
obywatelskie, organizacje przedsiębiorców i partie polityczne zapoczątkowały w tym
obszarze rozmaite inicjatywy. Większość z nich była ukierunkowana na większą
demokratyzację przyszłego systemu nominowania kandydatów. Jedna z inicjatyw pod nazwą
„Occupy Central” rozpoczęła kampanię na rzecz demokratycznego systemu wyborczego
zapowiedzią, że przeprowadzi okupację centralnej dzielnicy biznesowej – Central –
w Hongkongu, jeżeli reforma rządu SRA Hongkong nie dorówna międzynarodowym
standardom.
Do jawnej debaty nad reformą ordynacji wyborczej dołączyli członkowie rządu SRA
Hongkong oraz dyrektor biura łącznikowego Centralnego Rządu Ludowego w Hongkongu.
Dyrektor biura łącznikowego położył nacisk na podstawę prawną dla reformy w ustawie
zasadniczej oraz decyzje Stałego Komitetu Ogólnochińskiego Zgromadzenia Przedstawicieli
Ludowych w sprawie metod wyboru szefa rządu i formowania Rady Legislacyjnej.
Powiedział również, że centralne organy administracji państwowej oczekują, iż przyszły
system wyborczy zagwarantuje wybór i mianowanie wyłącznie kandydatów, którzy „kochają
kraj i kochają Hongkong”.
W dniu 17 października 2013 r. szef rządu ogłosił powołanie Grupy Roboczej ds. Rozwoju
Konstytucyjnego pod kierownictwem Głównego Sekretarza ds. Administracji, Sekretarza
ds. Sprawiedliwości i Sekretarza ds. Konstytucji i Stosunków z Chinami Kontynentalnymi.
W dniu 4 grudnia rząd SRA Hongkong zapoczątkował konsultacje społeczne w sprawie
reformy ordynacji wyborczej na potrzeby wyboru szefa rządu w 2017 r. oraz wyboru Rady
Legislacyjnej w 2016 r. W dokumencie konsultacyjnym1 zaproszono obywateli do wyrażenia
opinii i przesłania ich do Biura ds. Konstytucji i Stosunków z Chinami Kontynentalnymi do
dnia 3 maja 2014 r.
Zapoczątkowanie konsultacji społecznych lepiej ukształtowało i ukierunkowało debatę nad
reformą ordynacji wyborczej. Opinie były bardzo rozbieżne, zwłaszcza w kwestii procedury
nominowania kandydatów. Stanowiska przyjęte w tej sprawie przez rząd SRA Hongkong
i centralne organy administracji państwowej z jednej strony oraz przez partie
pandemokratyczne i ich sympatyków z drugiej strony nadal wzajemnie się wykluczały.
W 2015 r. konieczne będzie wypracowanie kompromisu w tej kluczowej kwestii i innych
ważnych sprawach, aby można było sfinalizować reformę ordynacji wyborczej w celu
wyboru Rady Legislacyjnej w 2016 r. oraz wyboru szefa rządu w 2017 r., mających
zasadnicze znaczenie dla sprawnego sprawowania rządów w Hongkongu.
Cały czas toczyła się jawna debata nad utrzymaniem w Hongkongu wysokich standardów
w obszarze praworządności oraz niezawisłości sądów. Podczas uroczystego otwarcia roku
sądowego 2013 prezes Sądu Najwyższego w Hongkongu Geoffrey Ma Tao-li podkreślił
1
„Dokument konsultacyjny dotyczący metod wyboru szefa rządu w 2017 r. i formowania Rady Legislacyjnej
w 2016 r.”. Dokument dotyczy formowania Rady Legislacyjnej w roku 2016, a nie 2020.
4
konieczność zapewnienia integralności prawa oraz znaczenie konstytucyjnej roli sędziów
i przejrzystości procesu sądowego. Prezes Sądu Najwyższego Ma wyraził głęboką wiarę
w utrzymanie niezawisłości sądów w Hongkongu.
Opinię prezesa Sądu Najwyższego w kwestii utrzymywania wysokich standardów w obszarze
praworządności w Hongkongu potwierdzają dwa orzeczenia Sądu Najwyższego wydane
w 2013 r. Jedno potwierdziło prawo osób, które poddały się operacji zmiany płci, do
zawierania związków małżeńskich oraz uznało istniejącą przeszkodę prawną do zawierania
takich związków za niezgodną z konstytucją. Drugie dotyczyło uznania za niekonstytucyjną
polityki rządu polegającej na ograniczeniu systemu zabezpieczenia społecznego
„Comprehensive Social Security Assistance” do osób mieszkających w Hongkongu
nieprzerwanie od co najmniej siedmiu lat. Niektóre przepisy prawa, takie jak przepisy
dotyczące pomocy prawnej dla osób o niskich dochodach, mogłyby zostać udoskonalone.
Europejskie firmy z siedzibą w Hongkongu nadal wymieniały praworządność i wysoką jakość
wymiaru sprawiedliwości jako główne przyczyny decyzji o utworzeniu swojej chińskiej lub
azjatyckiej siedziby głównej właśnie w tym miejscu. Powołując się na praworządność,
Sekretarz ds. Sprawiedliwości Rimsky Yuen nadal promował Hongkong jako regionalne
centrum międzynarodowego arbitrażu i usług prawnych. Chińska Komisja Arbitrażowa
ds. Rozstrzygania Sporów Morskich zapowiedziała otwarcie w Hongkongu swojego oddziału
i trwają przygotowania mające na celu umożliwienie odbywania przesłuchań arbitrażowych
w Hongkongu przez Stały Trybunał Arbitrażowy z siedzibą główną w Hadze.
Aby lepiej sprostać zmieniającym się potrzebom społeczeństwa, Sekretarz
ds. Sprawiedliwości, jako przewodniczący Komisji ds. Reformy Prawa zobowiązał się
również do przeanalizowania możliwości reformy prawa w takich obszarach jak archiwa,
dostęp do informacji i finansowanie postępowania arbitrażowego przez stronę trzecią.
Mieszkańcy Hongkongu nadal korzystali z prawa wolności wypowiedzi i stowarzyszania się.
W 2013 r. odbyły się doroczne marsze w dniach 4 czerwca i 1 lipca, a także dwie inne duże
demonstracje polityczne. Przewodniczący Komisji ds. Równouprawnienia wygłosił
przemówienie adresowane do dorocznej parady równości, a w ciągu roku miały miejsce
liczne mniejsze demonstracje w sprawach politycznych lub społeczno-ekonomicznych
dotyczących Hongkongu i Chin kontynentalnych. Zdecydowana większość demonstracji była
pokojowa i ogólnie policja działała w sposób proporcjonalny.
Media, także cyfrowe, nadal były wolne i wyrażano w nich cały szereg różnych poglądów.
Niemniej rosło przekonanie, co odnotowano w rocznym sprawozdaniu Stowarzyszenia
Dziennikarzy Hongkongu, że zarówno prasa, jak i elektroniczne środki przekazu stosowały
autocenzurę, zwłaszcza w sprawach dotyczących Chin kontynentalnych. Na podstawie
tendencji obserwowanych w 2013 r. organizacja Reporterzy bez Granic obniżyła pozycję
Hongkongu w Press Freedom Index 2014 o trzy miejsca, do 61. pozycji, podając jako powód
autocenzurę i coraz większe wpływy wywierane przez biuro łącznikowe rządu centralnego.
Dalsze funkcjonowanie zasady „jeden kraj, dwa systemy” oraz reputacja Hongkongu jako
5
terytorium, na którym otoczenie biznesu korzysta ze swobodnego przepływu informacji,
nadal będą zależały od wolności mediów. Z dużym zadowoleniem przyjęto zatem
oświadczenia szefa rządu wyrażające poparcie dla wolności mediów.
Stosunki Hongkongu z Chinami kontynentalnymi były przedmiotem licznych jawnych debat
oraz przyciągały uwagę mediów. Rozwijające się szybko kontakty gospodarcze
i międzyludzkie, również w dziedzinie turystyki, sporadycznie powodowały w Hongkongu
niepokoje społeczne i problemy polityczne dla władz. Dotyczyły one takich zagadnień, jak
większe zapotrzebowanie ludności z Chin kontynentalnych na mieszkania oraz miejsca
w szkołach podstawowych i średnich (zwłaszcza przy granicy Hongkongu z Chinami
kontynentalnymi), zatrudnienie dla osób poszukujących pracy z Chin kontynentalnych,
zwiększone obciążenie transportu publicznego z uwagi na szybko rosnącą liczbę turystów
z Chin kontynentalnych (z 35 mln w 2012 r. do 41 mln w roku 20132), a także rosnący popyt
na niektóre towary konsumpcyjne, w tym preparaty do żywienia niemowląt, skutkujący
sporadycznie niedoborem tych towarów w Hongkongu.
Rząd wprowadził różne środki mające na celu ochronę interesów mieszkańców Hongkongu
i ustabilizowanie rynku w obliczu szybko rosnących cen i niedoborów. Środki takie nie
powstrzymały jednak wyrazów niechęci w stosunku do Chin kontynentalnych coraz liczniej
pojawiających się w mediach (również w mediach społecznościowych) ani nie zapobiegły
powstaniu kilku radykalnych ugrupowań antykontynentalnych.
SYTUACJA GOSPODARCZA
Hongkong utrzymuje swoją pozycję jednego z czołowych światowych centrów finansowych
i centrów handlu. Siłą napędową wzrostu gospodarczego Hongkongu były cztery główne
gałęzie gospodarki (usługi finansowe, handel i logistyka, turystyka oraz usługi świadczone w
ramach wolnych zawodów i usługi dla producentów), które stymulowały wzrost gospodarczy
w innych sektorach i przyczyniały się do tworzenia miejsc pracy. Wykorzystując chiński
boom gospodarczy, miasto odgrywa ważną rolę w obrocie handlowym i inwestycyjnym z
Chinami kontynentalnymi. Hongkong był w stanie prosperować, opierając się na swoich
podstawowych wartościach – praworządności, swobodnym przepływie informacji,
przejrzystości oraz sprzeciwie wobec korupcji.
W 2013 r. Hongkong osiągał dobre wyniki gospodarcze i nadal utrzymywał wysoką pozycję
w
wielu
ogólnoświatowych
rankingach
oceniających
swobodę
gospodarczą
3
i konkurencyjność . Pomimo odnoszonych sukcesów gospodarczych Hongkong musi też
sprostać nowym wyzwaniom w obszarze konkurencji, powodowanym liberalizacją
gospodarki Chin i powstawaniem innych ośrodków gospodarczych w regionie. W 2013 r.
2
Źródło: Rada ds. Turystyki w Hongkongu.
W raporcie Grupy Banku Światowego „Doing Business 2014” Hongkong sklasyfikowano na drugim miejscu po Singapurze
jako najbardziej przyjazne miejsce do prowadzenia interesów. Według raportu UNCTAD dotyczącego inwestycji
światowych „World Investment Report 2013” w 2012 r. Hongkong był trzecim odbiorcą BIZ na świecie (w wysokości
75 mld USD) oraz trzecim największym źródłem BIZ w Azji (84 mld USD).
3
6
gospodarka Hongkongu odnotowała stały realny wzrost na poziomie 2,9 %. Podstawowym
czynnikiem stymulującym wzrost był popyt krajowy, podczas gdy wyniki sektora
zagranicznego były skromne z uwagi na słabą sytuację gospodarczą na świecie. Zatrudnienie
utrzymało się na dobrym poziomie, a stopa bezrobocia oscylowała przez większą część roku
w granicach 3,3 %. Ceny konsumpcyjne wzrosły o 4,3 %4.
Przy wsparciu rządu centralnego Hongkong utrzymał swoją pozycję największego rynku
offshore dla transakcji w renminbi (RMB) na świecie. Poza Chinami kontynentalnymi
Hongkong był największym skupiskiem depozytów w renminbi, których kwota wyniosła
ponad 1 bln RMB5 na koniec 2013 r. Nadal utrzymywał swoją konkurencyjną przewagę nad
innymi centrami finansowymi pod względem infrastruktury i płynności rynku, oferując dobry
wybór produktów inwestycyjnych w RMB. W dniu 24 czerwca 2013 r. wprowadzono
oficjalnie „fixing międzybankowej stopy kredytowej Hongkong CNH (fixing CNH HIBOR)”,
ustalając stopy referencyjne dla kredytów offshore oraz ułatwiając tworzenie opcji
zabezpieczeń. Wzajemne uznawanie funduszy przez Chiny kontynentalne i Hongkong uważa
się za kolejny krok na drodze do ustanowienia Hongkongu azjatyckim centrum zarządzania
funduszami. Organy regulacyjne Chin kontynentalnych i Hongkongu stworzyły plany
uruchomienia wkrótce systemu, który umożliwiłby międzynarodowym menadżerom sprzedaż
funduszy w Chinach kontynentalnych oraz pozwoliłby na sprzedaż funduszy Chin
kontynentalnych w Hongkongu.
Jednocześnie Chiny zwiększyły tempo umiędzynaradawiania renminbi i Londyn, Paryż,
Frankfurt, Singapur oraz Tajpej mogą rozwijać się obecnie jako centra działalności offshore w
RMB. Hongkong szybko zawierał alianse z innymi rynkami offshore. W grudniu 2013 r.
giełdy w Hongkongu i Singapurze podpisały pakt o współpracy w zakresie tworzenia
produktów inwestycyjnych w renminbi. Z uwagi na powstawanie nowych podmiotów na
rynku można jednak spodziewać się wzrostu konkurencji zewnętrznej.
Reformy gospodarcze Chin otworzyły przed Hongkongiem szanse i wyzwania. Plan Pekinu
dotyczący utworzenia w Szanghaju pilotażowej strefy wolnego handlu wywołał
w Hongkongu ostre reakcje. Środki polityczne konieczne do umożliwienia nowej strefie
w Szanghaju pilotowania szerszej wymiany RMB oraz większego uwolnienia zorientowanych
na rynek stóp procentowych wywołały wiele spekulacji w mediach i środowisku biznesu.
Niektórzy obawiają się, że liberalizacja w tych obszarach zagrozi pozycji Hongkongu jako
głównego centrum finansowego Azji. Środowisko przedsiębiorców zgodnie wyraża opinię, że
aby utrzymać konkurencyjność, Hongkong musi zwiększyć swoją przewagę.
4
Wszystkie wskaźniki dotyczące gospodarki Hongkongu pochodzą z oficjalnych statystyk podawanych przez Departament
ds. Spisu Ludności i Statystyk Hongkongu.
5
Według Władz Monetarnych Hongkongu (Hong Kong Monetary Authority) łączna wartość depozytów w RMB
i niezrealizowanych certyfikatów depozytowych RMB wyniosła na koniec 2013 r. 1 053 mld CNH. Wartość
depozytów w RMB i niezrealizowanych certyfikatów depozytowych RMB na koniec 2012 r. wyniosła łącznie
720 mld CNH.
7
Hongkong i Chiny kontynentalne nadal umacniały więzi gospodarcze, zwiększając zakres
usług objętych wzajemną umową o wolnym handlu. W dniu 29 sierpnia 2013 r. Hongkong
i Chiny kontynentalne podpisały X suplement do umowy o bliższej współpracy gospodarczej
(CEPA). Obie strony oficjalnie oświadczyły, że zakres i stopień liberalizacji na podstawie
CEPA wykraczają poza zapisy umów o wolnym handlu, które Chiny kontynentalne zawarły
z innymi partnerami. Na dzień dzisiejszy CEPA przewiduje w sumie 403 środki liberalizacji
handlu usługami. Rząd centralny zadeklarował uzyskanie liberalizacji handlu usługami
między Chinami kontynentalnymi a Hongkongiem na podstawie CEPA do końca 2015 r.,
tj. przed ukończeniem 12. planu pięcioletniego. Rząd prowincji Guangdong wystąpił
z propozycją połączenia Guangdongu, Hongkongu i Makau w strefę wolnego handlu, aby do
końca 2014 r. zliberalizować handel usługami między prowincją Guangdong a Hongkongiem.
Rządy Hongkongu i Guangdongu zainwestowały razem w duże projekty infrastrukturalne,
tworząc nowe połączenia transportowe między Hongkongiem i deltą Rzeki Perłowej.
W rozpoczętej w 2010 roku budowie ekspresowego połączenia kolejowego Guangzhou–
Shenzhen–Hongkong oraz mostu Hongkong–Zhuhai–Makau następują systematyczne
postępy.
Odpowiadając na apele lokalnego środowiska przedsiębiorców, Hongkong ożywił działalność
w obszarze regionalnych i wielostronnych inicjatyw na rzecz utrzymania swojej pozycji
regionalnego centrum handlu/usług. Hongkong początkowo planował przyłączenie do strefy
wolnego handlu między Stowarzyszeniem Narodów Azji Południowo-Wschodniej (ASEAN)
i Chinami, ale ostatecznie przyjął propozycję ASEAN dotyczącą negocjacji w sprawie
umowy dwustronnej. W maju 2013 r. Hongkong zapowiedział, że zamierza przystąpić do
negocjacji nad układem w sprawie handlu usługami z udziałem 23 członków Światowej
Organizacji Handlu. Oprócz CEPA Hongkong zawarł umowy o wolnym handlu z Nową
Zelandią, Europejskim Stowarzyszeniem Wolnego Handlu i Chile.
Na gruncie krajowym sprawą o pierwszorzędnym znaczeniu dla rządu w 2013 r. było
rozwiązanie problemu przegrzanego rynku nieruchomości. Aby ostudzić popyt, wprowadzono
szereg środków, łącznie ze znacznymi opłatami skarbowymi od transakcji na
nieruchomościach i zaostrzeniem przepisów dotyczących kredytów hipotecznych. Rząd
zrezygnował ponadto z obowiązującego od 14 lat mechanizmu tworzenia list wniosków
i zajął czołową pozycję w sprzedaży działek należących do rządu w ramach dorocznego
programu sprzedaży gruntów przez sprzedaż gruntów inicjowaną przez rząd. W rezultacie
ceny domów w zauważalny sposób ustabilizowały się i sprzedaż spadła o 37,7 %6 w 2013 r.
W obliczu ryzyka powstania bańki spekulacyjnej w warunkach skrajnie niskich stóp
procentowych rząd wielokrotnie wyrażał determinację do utrzymania tych restrykcyjnych
środków fiskalnych, mimo nacisków ze strony sektora nieruchomości. Szef rządu Chun-ying
Leung zapowiedział również zwiększenie podaży mieszkań w celu zwalczania rosnących cen
domów, które sprawiały, że ich posiadanie na własność było poza zasięgiem większości
6
Według rządu SRA Hongkong liczba umów sprzedaży nieruchomości mieszkalnych spadła z 81 333 w 2012 r.
do 50 676 w roku 2013.
8
obywateli, i powodowało niezadowolenie społeczne. Rząd ogłosił strategię sterowaną podażą
i mającą na celu zapewnienie w nadchodzącym dziesięcioleciu 470 000 nowych lokali
mieszkalnych, z czego 60 % mają stanowić mieszkania socjalne.
Rząd zwiększył swoje wysiłki na rzecz rozwiązania problemu coraz większych różnic
w dochodach i zamożności. Jednym z głównych posunięć było opublikowanie we wrześniu
2013 r. po raz pierwszy oficjalnej granicy ubóstwa dla Hongkongu, którą wyznaczono na
poziomie połowy średniego miesięcznego dochodu gospodarstwa domowego. Analiza
sytuacji w 2012 r. wykazała, że przed tą interwencją 541 000 gospodarstw domowych,
obejmujących w sumie 1 312 000 osób, kwalifikowało się poniżej tej granicy, a wskaźnik
ubóstwa wynosił 19,6 %. Po interwencji około miliona osób kwalifikowało się poniżej
granicy ubóstwa, co odpowiada wskaźnikowi ubóstwa w wysokości 15,2 %. Opublikowanie
granicy ubóstwa wzbudziło nadzieje na wprowadzenie przez rząd skuteczniejszych środków
mających zmniejszyć ubóstwo.
W październiku 2013 r. rząd zapoczątkował czteromiesięczne konsultacje w sprawie polityki
demograficznej Hongkongu z myślą o wypracowaniu konsensusu i opracowaniu trwałych
środków z zakresu polityki. Szacuje się, że od 2018 r. będzie następował spadek liczby siły
roboczej. Zmniejszenie ubóstwa i pomoc starzejącemu się społeczeństwu będą
podstawowymi długoterminowymi wyzwaniami fiskalnymi. W nadchodzących latach rząd
będzie musiał zmierzyć się z wszechstronnym i kontrowersyjnym programem politycznym,
obejmującym takie kwestie, jak: zwiększenie wydajności, przyciągnięcie talentów, import siły
roboczej, asymilacja nowych imigrantów, opieka społeczna, opieka nad osobami starszymi,
stabilność fiskalna, zarządzanie wzrostem gospodarczym przy jednoczesnym utrzymaniu
zrównoważonego i harmonijnego społeczeństwa.
Środowisko przedsiębiorców Hongkongu głośno wyrażało opinie na temat problemu braków
kadrowych, wzywając do złagodzenia zasad importu siły roboczej. Główna Izba Handlowa
Hongkongu twierdziła, że liczba wakatów (stan na lipiec 2013 r.) wynosiła nawet 110 000,
zbliżając się do historycznie wysokiego poziomu 122 000 nieobsadzonych stanowisk pracy
z 1989 r. Skutki niedoboru siły roboczej nieprzerwanie dawały się odczuć w sektorach
budownictwa, sprzedaży detalicznej, usług gastronomicznych oraz opieki. Problem ten może
wywołać w przyszłości gorące dyskusje między związkami zawodowymi, ustawodawcami
i liderami biznesu. W sprzyjającej sytuacji na rynku pracy w 2013 r. znacznie wzrosły płace.
Pracownicy o niższych kwalifikacjach również otrzymali znaczne podwyżki,
odzwierciedlające ogólne niedobory na rynku pracy. W maju 2013 r. podniesiono ustawową
płacę minimalną z 28 HKD do 30 HKD.
W 2013 r. rząd przedstawił dwa ważne plany dotyczące polityki ochrony środowiska: „plan
na rzecz czystego powietrza w Hongkongu” oraz „zrównoważone wykorzystanie zasobów
w latach 2013–2022”. Zastąpił również stosowany przez siebie wskaźnik zanieczyszczenia
powietrza nowym, związanym ze zdrowiem wskaźnikiem jakości powietrza, dostarczającym
mieszkańcom Hongkongu informacji na temat krótkoterminowych zagrożeń dla zdrowia
w oparciu o odczyty poziomu zanieczyszczenia powietrza w czasie rzeczywistym. Z myślą
9
o realizacji celu, jakim jest zmniejszenie ilości odpadów stałych o 40 % w ciągu dziesięciu lat,
plan działania dotyczący zasobów obejmuje możliwość wprowadzenia systemu opłat za
odpady, rozbudowę istniejących składowisk i budowę nowej spalarni oraz zachęcanie do
powszechniejszego stosowania recyklingu i ograniczania ilości odpadów u źródła. Wśród
społeczeństwa rośnie niepokój i zainteresowanie sprawami dotyczącymi środowiska.
Wdrożenie wspomnianych planów rządowych wymaga mocnego zaangażowania
politycznego, zaangażowania społeczeństwa, wsparcia ze strony całego społeczeństwa oraz
współpracy transgranicznej w obrębie delty Rzeki Perłowej, zwłaszcza zaangażowania
w inicjatywy na rzecz czystego powietrza.
STOSUNKI I WSPÓŁPRACA UNIA EUROPEJSKA – HONGKONG
W 2013 r. nadal rozwijano i zacieśniano dwustronne stosunki i współpracę między UE
a Hongkongiem. Hongkong pozostaje istotnym podmiotem w regionie i odgrywa ważną rolę,
pośrednicząc w dwustronnej wymianie handlowej i przepływach inwestycyjnych między Unią
Europejską a Chinami kontynentalnymi.
UE utrzymała pozycję drugiego po Chinach kontynentalnych największego partnera
handlowego Hongkongu7. W dwustronnym handlu towarami między UE a Hongkongiem
odnotowano wzrost o 3,9 %, do wartości 46 mld EUR w 2013 r., co zapewniało UE coraz
większą nadwyżkę handlową8.
Przedsiębiorstwa z Unii Europejskiej stanowiły najliczniejszą grupę przedsiębiorstw
zagranicznych w Hongkongu w łącznej liczbie 1 921, z czego 452 przedsiębiorstwa miały tam
regionalne siedziby główne, 725 – oddziały regionalne i 744 – biura lokalne (stan na czerwiec
2013 r.)9. Przedsiębiorstwa z UE prowadzą działalność w wielu różnych sektorach,
szczególnie w sektorze usług finansowych oraz usług dla przedsiębiorstw, sektorach handlu,
logistyki, budownictwa i sprzedaży detalicznej. Przedsiębiorstwa z UE są kluczowymi
podmiotami w hongkońskich sektorach bankowości, ubezpieczeń i papierów
wartościowych. Jako jeden z największych ośrodków skupiających przedsiębiorców
europejskich w Azji, Hongkong w dalszym ciągu przyciąga wielu obywateli europejskich
zainteresowanych pobytem i pracą na jego terytorium.
W ostatnich latach znacznie zacieśniły się stosunki UE i Hongkongu w obszarze inwestycji.
Wartość wychodzących bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ) UE do Hongkongu
wzrosła czterokrotnie, z 3,7 mld EUR w 2009 r. do 15 mld EUR w roku 201210, co dowodzi
utrzymującego się zainteresowania przedsiębiorców z UE Hongkongiem jako centrum
inwestycji. Średnia roczna wartość przychodzących BIZ z Hongkongu do UE w tym samym
okresie wyniosła 5,3 mld EUR. Wartość całkowita BIZ Unii Europejskiej w Hongkongu
wzrosła z 90 mld EUR w 2009 r. do 133 mld EUR w roku 2012. Natomiast wartość całkowita
7
Ranking oparto na statystykach handlu podawanych przez Departament ds. Spisu Ludności i Statystyk Hongkongu.
Źródło: Eurostat: baza danych Comext.
9
Źródło: Departament ds. Spisu Ludności i Statystyk Hongkongu.
10
Dane dotyczące BIZ pobrane z bazy danych Eurostatu w dniu 16 grudnia 2013 r.
8
10
BIZ Hongkongu w UE w tym samym okresie niemal podwoiła się, z kwoty 27,5 mld EUR do
50 mld EUR.
Środowisko przedsiębiorców UE ceni poszanowanie norm prawnych w Hongkongu, wysokie
standardy w zakresie przejrzystości, wolność informacji i wolność mediów, uprzywilejowany
dostęp do rynku Chin kontynentalnych oraz dostępność wysokiej jakości usługodawców.
W opinii UE czynniki te mają zasadnicze znaczenie dla utrzymania dobrej koniunktury
w Hongkongu oraz jego silnej pozycji jako regionalnego i międzynarodowego centrum
biznesu.
W dniu 14 listopada 2013 r. odbyło się siódme spotkanie w ramach zorganizowanego dialogu
między Unią Europejską a rządem SRA Hongkong. Zorganizowany dialog jest skuteczną
platformą umożliwiającą UE i Hongkongowi omawianie kwestii będących przedmiotem
wspólnego zainteresowania i określenie obszarów przyszłej współpracy. Podczas spotkania
w 2013 r. obie strony postanowiły zacieśnić współpracę oraz rozszerzyć wymianę
w dziedzinach edukacji, innowacji, środowiska i prawa konkurencji. UE doceniła dążenia
Hongkongu do uaktualnienia jego przepisów dotyczących usług finansowych oraz jego
zaangażowanie w przeciwdziałanie praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu. Unia
Europejska wyraziła swe oczekiwanie, że Hongkong zaangażuje się w rozmowy techniczne
na temat automatycznej wymiany informacji podatkowych, mając na uwadze
międzynarodowe postępy w dziedzinie współpracy organów podatkowych, jak również swe
nadzieje na szybki postęp w uaktualnieniu umów w sprawie przewozów lotniczych między
państwami członkowskimi UE a Hongkongiem w celu dostosowania takich dwustronnych
umów do klauzuli wyznaczania UE. UE wyraziła również zainteresowanie nasileniem dialogu
w kwestiach regulacyjnych dotyczących obszaru funduszy inwestycyjnych.
W 2013 r. odbyło się szereg wizyt na wysokim szczeblu przedstawicieli instytucji Unii
Europejskiej w SRA Hongkong. Największą rangę miała listopadowa wizyta w Hongkongu
przewodniczącego Komisji Europejskiej José Manuela Barroso, który spotkał się z szefem
rządu Hongkongu oraz przewodniczącym Rady Legislacyjnej. Przewodniczący Barroso
zabrał głos na imprezie z okazji 20. rocznicy otwarcia Biura Unii Europejskiej w Hongkongu
i Makau, zwracając szczególną uwagę na długotrwałe więzi łączące UE i Hongkong oraz
podkreślając zaangażowanie przedstawicieli najwyższego szczebla UE w dalszy rozwój tych
stosunków. Inna wizyta na wysokim szczeblu to marcowa wizyta przewodniczącego
Europejskiego Urzędu Nadzoru Bankowego Andrei Enrii. Regularne wizyty urzędników
wysokiego szczebla zapewniły wymianę poglądów w dziedzinach leżących w sferze
wspólnych zainteresowań, w tym stosunków zewnętrznych Unii Europejskiej, uregulowań
dotyczących usług finansowych, kwestii makroekonomicznych, handlu i inwestycji,
bezpieczeństwa produktów i żywności oraz środowiska i konkurencji. Wizytę w Hongkongu
złożyły również cztery delegacje Parlamentu Europejskiego, przyczyniając się do dalszego
zacieśnienia dwustronnych stosunków i współpracy z Radą Legislacyjną.
Europejskich przedsiębiorców w Hongkongu reprezentuje przede wszystkim Europejska Izba
Handlowa, która w 2013 r. prowadziła szereg działań mających ułatwić dialog z rządem oraz
11
podniosła status przedsiębiorstw i przemysłu UE. Niektóre działania w ciągu roku Izba
realizowała w partnerstwie z programem akademickim UE w Hongkongu (EUAP), który
uruchomiono 1 września 2012 r. EUAP obejmuje konsorcjum pod kierownictwem
Baptystycznego Uniwersytetu Hongkongu, w skład którego wchodzą również Chiński
Uniwersytet Hongkongu, Uniwersytet Hongkongu i Uniwersytet Lingnan. Program ma na
celu promowanie badań naukowych, opracowywanie działań informacyjnych w dążeniu do
zwiększenia widoczności UE i zacieśnianie współpracy akademickiej z unijnymi instytucjami
szkolnictwa wyższego.
W ramach dalszego zacieśniania więzi z Hongkongiem misje dyplomatyczne UE i jej państw
członkowskich nadal realizowały działania w zakresie dyplomacji publicznej, aby podnieść
status UE w Hongkongu oraz szerzyć wiedzę i informacje na temat poszczególnych dziedzin
polityki UE. Są to polityka handlowa i regulacyjna, w zakresie energii i zmian klimatu,
uregulowania dotyczące usług finansowych, kwestie celne, polityka w obszarze równości płci,
dialog międzykulturowy, kwestie naukowe oraz rola UE na świecie. Kluczowym czynnikiem
stymulującym działania w tym obszarze była owocna seria spotkań szefów misji UE,
przedstawicieli wysokiego szczebla rządu Hongkongu i Rady Legislacyjnej oraz innych
znaczących osobistości.
Placówki dyplomatyczne UE również współpracowały w celu zacieśnienia kontaktów
międzyludzkich i promowania wymian akademickich, organizując m.in. takie wspólne
działania, jak targi szkolnictwa wyższego UE, festiwal filmów UE oraz inicjatywę „Model
European Union”.
UE będzie w dalszym ciągu rozwijać swoje stosunki z Hongkongiem, budować powiązania
gospodarcze, handlowe i inwestycyjne, zacieśniać współpracę z przedsiębiorstwami
i społeczeństwem obywatelskim oraz promować mobilność i wymianę z mieszkańcami
Hongkongu. Do podstawowych priorytetów na 2014 r. zalicza się: uregulowania dotyczące
usług finansowych i system podatkowy; kwestie celne, egzekwowanie przestrzegania praw
własności intelektualnej, dalsze zacieśnianie więzi w obszarach edukacji, badań naukowych,
handlu i inwestycji.
12