transport neutronów i fotonów gamma w powietrzu 1. wstęp

BIULETYN I N F O R M A C Y J N Y INSTYTUTU TECHNIKI
POLITECHNIKI WARSZAWSKIEJ
CIEPLNEJ
1980
Nr 57
Janusz Adamski
Instytut Techniki Cieplnej
Politechniki Warszawskiej
TRANSPORT NEUTRONÓW I FOTONÓW G A M M A
W POWIETRZU
W pracy poddano a n a l i z i e t r a n s p o r t neutronów i fotonów
gamma w p o w i e t r z u w u j ę c i u jednowymiarowym. Uwzględniono
t r z y r o d z a j e ź r ó d ł a promieniowania jądrowego. Przeanalizow,
d l w Ł p o c h ł o n i ę t e w f u n k c j i o d l e g ł o ś c i od ź r ó d ł a , ^ k o n a n o
porównanie wyników o b l i c z e ń własnych przy pomocy Programu
AKIS1 z wynikami o b l i c z e ń otrzymanymi przez k i l k u autorów.
1. WSTĘP
W b a d a n i a c h nad skutkami wybuchów jądrowych,
termojądro-
wych i pocisków neutronowych r o z p a t r u j e s i ę zazwyczaj t r z y r o d z a j e ź r ó d e ł promieniowania
jądrowego:
a ) ź r ó d ł o rozszczepieniowe
[i],
b ) ź r ó d ł o termojądrowe [ i ] »
c ) ź r ó d ł o neutronów monoenergetycznych 14 MeV.
Otrzymywane w wyniku badań numerycznych r o z k ł a d y energet y c z n e s t r u m i e n i neutronów i fotonów gamma w p o w i e t r z u r ó ż n i ą
s i ę , gdyż a u t o r z y s t o s u j ą odmienne b i b l i o t e k i danych jądrowych
i
różne widma energetyczne ź r ó d e ł . W konsekwencji dotyczy t o
również podawanych dawek p o c h ł o n i ę t y c h w f u n k c j i
odległości
od ź r ó d ł a . N i e z a l e ż n i e jednak od r ó ż n i c i l o ś c i o w y c h występuj ą pewne prawidłowości spotykane prawie u w s z y s t k i c h autorów,
co Zdaniem a u t o r a j e s t godne omówienia.
J.Adamski
20
2. WIDMA ENERGETYCZNE STRUMIENIA NEUTRONÓW
WYTWARZANE PRZEZ RÓŻNE TYPY ŹRÓDEŁ
Pierwszym elementem niepewności podczas wyznaczania r o z k ł a d u energetycznego s t r u m i e n i a neutronów w p o w i e t r z u
jest
dosyć dowolne przyjmowanie k s z t a ł t u widma neutronów ź r ó d ł a ,
gdyż b r a k j e s t wiarygodnych danych co do c h a r a k t e r u samego
ź r ó d ł a . W przypadku a n a l i z y wybuchu jądrowego z a k ł a d a s i ę zazwyczaj, i ż
j e s t t o widmo odpowiadające widmu r o z s z c z e p i e n i o -
wemu w r e a k t o r a c h jądrowych. Większość autorów opracowań s t o s u j e widmo podane w r a p o r c i e ORNL 4464 pokazane na r y s . 1 ,
z a w i e r a j ą c e s i ę w p r ż e d z i a l e od około
MeV do k i l k u MeV.
Dla wybuchu termojądrowego ś r e d n i e j mocy z a k ł a d a s i ę zaz w y c z a j , i ż widmo neutronów pierwotnych s k ł a d a s i ę z około
83% neutronów r o z s z c z e p i e n i o w y c h i
około 17% neutronów pręd-
k i c h w p r z e d z i a l e e n e r g i i od 12 do 16 MeV. Skład procentowy
może u l e g a ć zmianie w z a l e ż n o ś c i od mocy wybuchu i
konstrukcji
bomby. Ha r y s . 1 pokazano przyjmowane n a j c z ę ś c i e j widmo neutronów ź r ó d ł a termojądrowego [ i ] . Podczas o b l i c z e ń stosowano wył ą c z n i e widma energetyczne zamieszczone w r a p o r c i e 0RNL-4464
Wybór b i b l i o t e k i przekrojów czynnych oraz metody o b l i c z e ń
stanowi d r u g i e ź r ó d ł o niepewności w ocenie r o z k ł a d u energetycznego s t r u m i e n i a neutronów w p o w i e t r z u . Podczas o b l i c z e ń
k o r z y s t a n o z b i b l i o t e k i danych jądrowych CASK IV d l a 22 grup
e n e r g i i neutronów i 18 grup e n e r g i i fotonów gamma.
Do o b l i c z e ń r o z k ł a d u energetycznego s t r u m i e n i a neutronów
i
fotonów gamma w p o w i e t r z u wykorzystano jednowymiarowy pro-
gram ANISN [ б ] . Wyniki o b l i c z e ń porównano z danymi publikowanymi w l i t e r a t u r z e przez k i l k u autorów.
Na r y s . 2 pofezano widmo energetyczne s t r u m i e n i a
nów, pochodzące od t r z e c h rodzajów ź r ó d e ł neutronów,
przez
Suchoruczkina [V], Sandmeiera [4] i
neutrouzyskane
Karсhera [3] d l a
r ó ż n y c h o d l e g ł o ś c i od ź r ó d ł a . J a k widać na o d l e g ł o ś c i około
5
300 m od ź r ó d ł a neutronów do e n e r g i i około 10 eV przeważa
s t r u m i e ń neutronów pochodzący od ź r ó d ł a termojądrowego,
dla
21
iüiranaport neutronów i fotonów gamma w powietrzu
1
1
-1
S [M«V - · S ]
10
10
\
10
r~1
ι
10
EjMev]
10
-1
'l
2
3
• źródło
źródło
4
5
6
7
8
9
10
11 12
13
14
15
rozszczepieniowe
termojądrowe
R y s . 1 . Widmo neutronów
eonów źżrróóddłłai rozszczepieniowego i t e r moudro•*' " według
*
ттОт L * J
wego
ORNb-4464
e n e r g i i powyżej 10 5 eV zaczyna przeważać strumień pochodzący
od ź r ó d ł a 14 MeV. W o d l e g ł o ś c i około 1800 n od ź r ó d ł a w całym zakresie e n e r g i i przeważa strumień neutronów pochodzący
od ź r ó d ł a 14 MeV. Neutrony pochodzące ze ź r ó d ł a 14 MeV muszą
przebyć pewną drogę w powietrzu by ulec spowolnieniu, stąd
u d z i a ł neutronów o n i e w i e l k i e j e n e r g i i w s t r u m i e n i u w p o b l i ż u
22
J.Adamski
Rys.2. Widmo neutronów w powietrzu d l a różnych o d l e g ł o ś c i
źródła
od
iüiranaport neutronów i fotonów gamma w powietrzu
23
ź r ó d ł a j e s t mniejszy od u d z i a ł u wnoszonego przez ź r ó d ł o termojądrowe i rozszczepieniowe, które e m i t u j ą neutrony o różnych
energiach.2
o4jrR -0n/E/
[βν"*·3"1/1 neutron źródła]
106
JO7
Ε [ev]
Rys.3. Widmo neutronów w powietrzu d l a różnych odległości od
ź r ó d ł a . Według Strakera [1] ORNb-4464. Neutrony pochodzące ze
ź r ó d ł a 14 MeV i termojądrowego. Porównanie wyników
obliczeń
programem ANISN z wynikami podanymi przez Strakera w raporcie
ORNL 4464
Na r y s . 3 i r y s . 4 przedstawiono wyniki obliczeń przy pomocy programu ANISN i wyniki o b l i c z e ń uzyskane przez Strakera
24
J.Adamski
[ 1 ] . Porównano widmo energetyczne strumienia neutronów d l a
t r z e c h różnych o d l e g ł o ś c i od ź r ó d ł a termojądrowego i ź r ó d ł a
14 MeV. Do o b l i c z e ń p r z y j ę t o widmo neutronów ź r ó d ł a
termoją-
iüiranaport neutronów i fotonów gamma w
powietrzu
25
drowego z r a p o r t u ORNb-4464. Jak widać uzyskano dobrą zgodność wyników w stosunku do o b l i c z e ń Strakera. Obliczenia przeprowadzono w p r z y b l i ż e n i u P-3 d l a S^g, 140 s t r e f , współczynniku o d b i c i a 0 , 5 i mieszaniny t l e n u z azotem. Dla trzech
o d l e g ł o ś c i od ź r ó d ł a 500 m, 1000 m i 2000 m występuje wyraźne maksimum strumienia neutronów leżące w zakresie e n e r g i i
od 5·10^ do 1 0 5 eV. Występuje również podana uprzednio prawidłowość, i ż w p o b l i ż u ź r ó d ł a , w zakresie niższych, e n e r g i i ,
przeważają neutrony pochodzące od ź r ó d ł a termojądrowego,
Niemnie w o d l e g ł o ś c i większej a n i ż e l i 500 m przeważa wyraźnie
strumień pochodzący od ź r ó d ł a 14 MeV i t o d l a całego zakresu
e n e r g i i neutronów.
3. OCENA WIELKOŚCI DAWEK POCHŁONIĘTYCH
I DAWEK BIOLOGICZNYCH
Dawki pochłonięte wyznacza s i ę z z a l e ż n o ś c i
D(r) =
Ν
SDi(
i =1
N
r
G
> =
i >
i =1
gdzie:
0^(E) - strumień neutronów w grupie i - t e j w odległości
od ź r ó d ł a »
r
Gj^
- współczynnik przeliczeniowy dawki p o c h ł o n i ę t e j d l a
grupy i - t e j ,
D.j_(r) - dawka p o c h ł o n i ę t a w odległości r w grupie i - t e j .
Dáwka p o c h ł o n i ę t a w o d l e g ł o ś c i r od ź r ó d ł a j e s t sumą dawek grupowych»
Podobnie dawkę b i o l o g i c z n ą w o d l e g ł o ś c i г od ź r ó d ł a wyznacza s i ę z z a l e ż n o ś c i
B
D (r) =
л ·
gdzie
N
Σ Di(r>
i=1
QPŁ oznacza współczynnik przeliczeniowy dawki b i o l o g i c z n e j
w grupie i - t e j
J.Adamski
26
Dokładność wyznaczania dawek zależy zatem od dokładności
z j a k ą jesteśmy w stanie wyznaczyć strumień neutronów w dan e j grupie e n e r g i i oraz od p r z y j ę t y c h współczynników przeliczeniowych dawek. W t a b l i c y 1 zestawiono współczynniki przeliczeniowe dawek d l a 22 grup e n e r g i i neutronów stosowane przez
Hendersona [δ] i AtucLer-Snydera [7], a na r y s . 5 pokazano
zmianę dawek w f u n k c j i e n e r g i i . W o b l i c z e n i a c h dawek skorzyGj/Е/ [rad. n"1 .cm -2 ]
E[ev]
OF.
12
10
8
6
*| J
l
E[eV]
1
10
100
10"
10*
10
10
10
8
10
Hys.5. Wartości współczynników przeliczeniowych dawki G i i QF.
w f u n k c j i e n e r g i i . 7/edług Auxiera - Snydera [7] d l a 22
grup
e n e r g i i neutronów
iüiranaport neutronów i fotonów gamma w powietrzu
27
Tablica 1
Wartości współczynników przeliczeniowych, dawki oraz współczynników QF d l a neutronów
Nr
grupy
neutronów
Μ
Henderson
[8]
1
2
15,00 +6
12,20 +6
3
4
10,00 +6
8,18 +6
6,36+6
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
Współczynnik prze l i c ze niowy
dawki Lrad.n - ' 1 . cm~2J
Górny
zakres
e nergii
4,96
4,06
3,01
2,46
+6
+6
+6
+6
2,35
1,83
1,11
5,50
1,11
+6
+6
+6
+5
+5
3,35+3
17
18
"" 5,83 +2
1,01 +2
2,90 +1
19
20
21
22
1,07 +1
3,06
1,12
0,414
5,46 -9
5,13
4,48
4,61
4,44
I
-9
-9
-9
-9
4,13 -9
4,01 -9
3,39 -9
3,15 -9
3,09 -9
2,64 -9
1,97 -9
1,12 -9
I
QF
AusLer-Snyder
[7]
7,61 -9
6,68 -9
6,0
6,16 -9
6,5
6,6
6,8
5,87 -9
5,56 -9
5,15
4,55
4,03
3,83
-9
-9
-9
-9
3,74 -9
3,52 -9
2,92 -9
1,47 -9
5,21 -10
2,29 -10
0,00
4,95 -10
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
5,57
5,96
6,21
6,34
6,30
6,07
5,31
-10
-10
-10
-10
-10
-10
-10
6,3
7,0
7,4
7,9
8,6
9,0
9,7
10,5
10,1
8,3
^,з
2,0
2,4
2,1
2,4
2,6
2,8
3,0
stano ze współczynników przeliczeniowych, podanych przez Auxier-Snydera,coI pozwala porównać wyniki własnych obliczeń z wynikami podanymi przez Strakera [5]»
Ná r y s . 6 podano wyniki uzyskane przez Strakera dla dwóch
rodzajów ź r ó d e ł . Jak widać dawki pochodzące od ź r ó d ł a 14 MeV
J.Adamski
28
są wyższe w całym zakresie o d l e g ł o ś c i od ź r ó d ł a w porównaniu
z dawkami pochodzącymi od ź r ó d ł a rozszczepieniowego. Dotyczy
t o dawek pochodzących od neutronów, j a k i fotonów gamma.
400
800
1200
1600
2000
2400
2800
32ОД R[m]
Bys.6. Zależność dawki p o c h ł o n i ę t e j od o d l e g ł o ś c i d l a neutronów i fotonów gamma. Źródło rozszczepieniowe i ź r ó d ł o 14 MeV.
Ośrodek nieskończony powietrze. ?/edług Strakera [5]
Obserwuje s i ę również następną prawidłowość. W przypadku źród ł a 14 MeV do o d l e g ł o ś c i od ź r ó d ł a około 1600 m przeważa dawka pochodząca od neutronów, natomiast w dalszych o d l e g ł o ś c i a c h
od ź r ó d ł a przeważa dawka pochodząca od fotonów gamma. W przypadku ź r ó d ł a rozszczepieniowego obserwuje s i ę t ę samą prawidłowość, z tym że o d l e g ł o ś ć , na k t ó r e j zaczyna przeważać dawka
od fotonów gamma wynosi około 2300 m.
iüiranaport neutronów i fotonów gamma w powietrzu
29
Bys.7. Zależność dawki p o c h ł o n i ę t e j od odległości dla neutronow. Program AMISN, P-3, S-16, IM-140, albedo-0,5,
(0 + N)
29
J.Adamski
Í D x 4 * R 2 [rad.cm 2 na 1 neutron
źródła]
Rys.8. Zależność dawki p o c h ł o n i ę t e j d l a neutronów i promienio^
wania gamma, ź r ó d ł o 14-MeV
'Transport neutronów 1 fotonów gamma w powietrzu
31
Na r y s . 7 pokazano wyniki własnych obliczeń dawki pochłon i ę t e j d l a trzech rodzajów ź r ó d e ł . Przedstawiono dawki poc h ł o n i ę t e w f u n k c j i odległości od ź r ó d ł a pochodzące od neutronów. Jak widać uzyskano dobrą zgodność wyników w porównaniu
do wyników uzyskanych przez Strakera.
Na r y s . 8 porównano d l a przypadku ź r ó d ł a 14 MeY wyniki własnych o b l i c z e ń z wynikami otrzymanymi przez Strakera. Jak
widać wyniki są porównywalne i t o zarówno d l a przypadku dawki
ppchodzącej od neutronów j a k i fotonów gamma.
2"
4
d®/«7 rem .cm
f O n / r / [ r a d . n - 1 .crrf2.s-1]
10
•
10
Β
'· ··
/
10"
o
STo-^s
O O^
o
I
V,
ł
^ źródło termojądrowe
Karcher [з]
—л
10
źródło rozszczep' eniowe
Sandme •er W
biotogiczna
-у davv kú
i*'···..
10
v
r
• • i f
Y \
-9
10
Υ
Ν
10-10
V
N
4
c*·
\ *'··<*'
^
Л . .
\
daw ka
v
\
л\
\
\
\%
\ л
\\
-11
10
10-12г
4
pochliśnięta
.
V
''•ř
.
\
Ś
Jl-J
400
r m
800
Rys.9. Zależność dawki p o c h ł o n i ę t e j i dawki b i o l o g i c z n e j
' o d l e g ł o ś c i . Według [3] i Μ
od
32
J.Adamski
Ha r y s . 9 przedstawiono dawki p o c h ł o n i ę t e i dawki b i o l o g i c z ne otrzymane przez Karchera i Sandmeiera d l a ź r ó d ł a termojądrowego i ź r ó d ł a rozszczepieniowego. Widać wyraźne r ó ż n i c e w
w i e l k o ś c i a c h dawek w porównaniu do wyników Strakera i własnych
o b l i c z e ń . Głównym powodem niezgodności j e s t stosowanie przez
t y c h autorów p r z e s t a r z a ł y c h b i b l i o t e k danych jądrowych oraz
trochę innych widm ź r ó d e ł neutronów.
Bys.10. Dawka pochodząca od neutronów wysyłanych przez ź r ó d ł o
o e n e r g i i 14 Me? umieszczone na różnych wysokościach. Według
J.U.Pace. 0НЖЪ-Ш-4841, s i e r p i e ń 1975 r o k [7]
Wielkość dawki zależy w wyraźny sposób od wysokości umieszc z e n i a ź r ó d ł a nad powierzchnią z i e m i . Z b a d a ń prowadzonych między innymi przez J.U.Pace [7] wynika, i ż w zakresie o d l e g ł o ś c i
Transport neutronów i fotonów jgamraa w powietrza
33
od ź r ó d ł a do około 550 m największą dawkę otrzymuje s i ę d l a
ź r ó d ł a umieszczonego n a j n i ż e j , a dla o d l e g ł o ś c i większych od
550 m największą dawkę uzyskuje s i ę d l a przypadku ź r ó d ł a umie.
szczonego na wysokości około 300 m. Wyniki uzyskane przez
J.U.Pace przedstawiono na rysunku 10.
Należy dodać, i ż w c e l u u ł a t w i e n i a a n a l i z y wyników ujednol i c o n o skalę o d l e g ł o ś c i oraz skalę e n e r g i i . Wszystkie dawki
odniesiono^do ź r ó d ł a emitującego jeden neutron i przemnożono
p r z e z 43rR . Wszędzie tam, gdzie z a c h o d z i ł a konieczność dokonano niezbędnych p r z e l i c z e ń wyników zamieszczonych w l i t e r a turze.
4. WNIOSKI
Porównanie wyników badań numerycznych, prowadzonych w
różnych ośrodkach, pozwala na sformułowanie pewnych wniosków.
W zakresie o d l e g ł o ś c i od ź r ó d ł a neutronów >do około 500 m przeważa strumień pochodzący od ź r ó d ł a rozszczepieniowego, natomiast na dalszych odległościach strumień pochodzący od ź r ó d ł a
termojądrowego i ź r ó d ł a monoenergetycznego neutronów o energ i i 14 MeV.
Wyznaczanie dawek w f u n k c j i o d l e g ł o ś c i od ź r ó d ł a neutronów obarczone j e s t trudnym do oszacowania błędem, gdyż zależy
od p r z y j ę t y c h współczynników przeliczeniowych dawek, które podawane są r ó ż n i e przez szereg autorów.
A n a l i z a wyników badań numeiycznych uzyskanych w szeregu
ośrodkach upoważnia do mniemania, i ż n a j b a r d z i e j pesymistyczne
wyniki otrzymuje s i ę d l a przypadku monoenergetycznego ź r ó d ł a
neutronów o e n e r g i i 14 MeV.
O z n a c z a n i e dawek b i o l o g i c z n y c h ma charakter o b l i c z e ń szacunkowych. Stosowane współczynniki przeliczeniowe dawki biol o g i c z n e j QF S ą s ł a b ą f u n k c j ą e n e r g i i i stąd na wykresie krzywe obrazujące zmianę dawki b i o l o g i c z n e j w funkcji- o d l e g ł o ś c i od
ź r ó d ł a p o s i a d a j ą t a k i sam charakter j a k krzywe dawki pochłonięt e j . Wystarczy zat-sm t e o s t a t n i e mnożyć na p z y k ł a d przez 8 i
p r z y j ą ć stąd wielkość dawki b i o l o g i c z n e j .
J.Adamski
34
7/ielkość dawki z a l e ż y w sposób wyraźny od wysokości
umieszczenia ź r ó d ł a nad p o w i e r z c h n i ą z i e m i w z a k r e s i e
odle-
g ł o ś c i od ź r ó d ł a do około 550 m.
Tíyniki w s z y s t k i c h o b l i c z e ń z a l e ż ą w i s t o t n y sposób od stosowanych b i b l i o t e k danych jądrowych i
getycznych ź r ó d e ł
od p r z y j ę t y c h widm ener-
neutronów.
Niezwykle cenna byłaby doświadczalna w e r y f i k a c j a badań
numerycznych na p r z y k ł a d przy pomocy ź r ó d ł a
monoenergetycznych'
neutronów o e n e r g i i 14 MeV.
BIBLIOGRAFIA
[i] S t г а к e r E.A., G r i t z n e r
M. L . : Neutron and
Secondary Gamma-Hay I r a n s p a r t i n I n f i n i t e Homogenous
A i r . ORNL-4464, 196y.
Γ2Ι S u c h o r u с ż к i η A.K. K . u c h t i e w i c z
W.I.,
T r u b n i k o w
A . I . í Zawisimost ugłowogo raspredxe l e n i a ot wremieni d l a impulsnogo i s t o с z n i k a gamma i z ł u c z e n i a . R a d i a c o n n a j a bezopastność i z a s z c z i t a A . E . S . Atomizdat
1975.
Γ3Ί К a r c h e r A.H.s Neutron Air-Transport Data f o r t h e
Design of P r o t e c t i v e S t r u c t u r e s . N . S . E . pp 367 do 487.
1967.
Γ4Ι S a n d m e i e r
H . A . : Electromagnetic P i l s c e and
L J
E x p l o s i o n . N . S . E . V o l . 48, p p . 343 do 355. 1972.
Γ 5 ] S t r a k e r Ε.A.s The E f f e c t o f the Ground on t h e Steady-State and Time-Dependent Transport o f Neutrons and Secondary Gamma Rays i n the Atmosphere. N . S . E . V o l . 46 p p .
334 do 355. 1971.
[б] ANISN-W. M u l t i g r o u p one Dimensional D i s c r e t e Q r d i n a t e s
Transport Code w i t h A n i s o t r o p i e S c a t e r i n g . ORNL-CCC-255.
Γ7Ι Ρ а c e J . V . i i n n i s Neutron and Secondary Gamma-Ray
Transport C a l c u l a t i o n s f o r 14 MeV aqd F i s s i o n Neutron
Sources i n Air-Over Ground and Air-Oęrer Seawater Geomet r i e s . ORNL-TM-4841. August 1975.
Γδΐ S t г а к e r I . A . s I n v e s t i g a t i o n o f Adewuacy of N i t r o g e n
Cross S e c t i o n Sets Comparison of Neutron Secondary GammaRay Transport C a l c u l a t i o n s w i t h I n t e g r a l ' Experiments.
ÜRSL-TM-3768. August 1972.
\ę\ P r o v e η z a η о Т . G . : ^ f e a s i b i l i t y Study: I n t e n s e 14
MeV Neutron Source f o r Operation Henre. CEX-65.01. May
1y6b.
ÍEransport neutronów i fotonów gfamma w powietrza
ТРАНСПОРТ НЕЙТРОНОВ И ГАММА - ФОТОНОВ В ВОЗДУХЕ
К ρ а ι к о β
с о д е р ж а н и е
"В работе приводятся результаты одномерного анализа транспорта нейтронов и гамма-фотонов в воздухе. Рассматриваются
три различные типы источников ядерного излучения. Проводится
анализ поглощенной дозы в зависимости от расстояния от источников излучения. Проводится сравнение полученных автором результатов вычислений, осуществленных при использовании программы AUTSNi» о результатами вычислений, полученных другими
авторами.
THE TRANSPORT OF NEUTRONS AND GAMMA-RAYS IN THE AIR
S u m m a r y
Obe t r a n s p o r t o f neutrons and gamma rays i n the i n f i n i t e
Homogenous a i r has been i n v e s t i g a t e d . Por the c a l c u l a t i o n s
has been used the Multigroup One Dimensional Discrete Qrdinates ^transport Code AHISN-W. The c a l c u l a t i o n s has been performed f o r three types of neutrons sources. OPhe neutrons and
gamma rays doses i n the a i r has been analyzed, and comparison
t o the others authors r e s u l t s has been g i v e n .
Bękopis dostarczono w grudniu I98O г .