Sygn. akt I ACz 166/15 POSTANOWIENIE Dnia 31 marca 2015 r

Sygn. akt I ACz 166/15
POSTANOWIENIE
Dnia 31 marca 2015 r.
Sąd Apelacyjny w Warszawie I Wydział Cywilny
w składzie następującym:
Przewodniczący:
SSA Jerzy Paszkowski (spr.)
Sędziowie:
SA Marzena Miąskiewicz
SA Lidia Sularzycka
po rozpoznaniu w dniu 31 marca 2015 r. w Warszawie
na posiedzeniu niejawnym
sprawy
z
powództwa
Ubezpieczeniowego
grupowego
E.C.A.
Spółki
Biura
z
Doradztwa
ograniczoną
i
Pośrednictwa
odpowiedzialnością
w Warszawie
przeciwko Link4 Towarzystwu Ubezpieczeń Spółce Akcyjnej w Warszawie
o odszkodowanie
na skutek zażaleń obu stron
na postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 27 października
2014 r., sygn. akt XVI GC 676/14
postanawia:
1. uchylić zaskarżone postanowienie,
2. rozstrzygnięcie o kosztach instancji odwoławczej pozostawić Sądowi
Okręgowemu w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie.
Sygn. akt I ACz 166/15
UZASADNIENIE
Postanowieniem z dnia 27 października 2014 r., Sąd Okręgowy
w Warszawie odrzucił pozew oraz zasądził od powódki na rzecz pozwanej
kwotę 7.217 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu. W ocenie Sądu, powód
nie wykazał, że wszyscy członkowie grupy utracili klientów, oraz że ich
przychody uległy w latach 2008-2010 obniżeniu na skutek emisji spornych
reklam, a zdecydowana większość członków grupy wykazała nawet wzrost
przychodów, w porównaniu do lat ubiegłych. Tylko 9 członków odnotowało
spadek przychodów, a zatem jest to liczba niewystarczająca do dochodzenia
roszczeń w postępowaniu grupowym. Nadto Sąd zaznaczył, iż oddziaływaniem
spornych reklam nie mogli zostać dotknięci członkowie grupy nie mający
statusu
agenta
ubezpieczeniowego
oraz
agenci
oferujący
inne
typy
ubezpieczenia i kierujący swoja ofertę wyłącznie do przedsiębiorców
(postanowienie – k. 2938, uzasadnienie – k. 2944-2953).
Na powyższe rozstrzygnięcie zażalenie złożyły obie strony.
Strona
powodowa
zaskarżyła
rozstrzygnięcie
Sądu
Okręgowego
w całości, wnosząc o jego zmianę i przyjęcie sprawy do rozpoznania
w postępowaniu grupowym, ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie do
ponownego rozpoznania Sądowi I instancji. Skarżąca zarzuciła naruszenie:
a) art. 386 §6 k.p.c. w zw. z art. 397 §2 zd. 1 k.p.c. w zw. z art. 1 ust. 1 w zw.
z art. 10 ust. 1 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym
polegające na tym, że Sąd nie zastosował się do oceny prawnej wyrażonej
przez sąd odwoławczy, odrzucając pozew jako niepodlegający rozpoznaniu
w postępowaniu grupowym, opierając się na merytorycznej ocenie żądania;
b) art. 386 §6 k.p.c. w zw. z art. 397 §2 zd. 1 k.p.c. w zw. z art. 1 ust. 1 w zw.
z art. 10 ust. 1 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym
polegające na ustaleniu, że członkowie grupy nie spełniają kryteriów
przynależności do grupy, w sytuacji, gdy Sąd Okręgowy zastosował inne
kryteria przynależności do grupy (spadek przychodów, status agenta
ubezpieczeniowego, oferowanie określonego typu ubezpieczeń, kierowanie
oferty do konsumentów) niż przyjęte za podstawę roszczeń w pozwie oraz
wbrew ocenie Sądu Apelacyjnego, że zakreślona w pozwie podstawa
roszczeń i sposób ich ujednolicenia spełniają przesłanki dopuszczalności
postępowania grupowego, co oznacza, że według tych właśnie kryteriów
należało oceniać przynależność członków do grupy;
c) art. 1 ust. 1 w zw. z art. 10 ust. 1 w zw. z art. 16 ust. 1 ustawy o dochodzeniu
roszczeń w postępowaniu grupowym polegające na tym, że Sąd Okręgowy
odrzucił pozew jako niepodlegający rozpoznaniu w postępowaniu grupowym
z uwagi na niewykazanie przynależności członków do grupy, podczas gdy
w stosunku do każdego z członków udowodniono przynależność do grupy,
wobec czego sprawa podlega rozpoznaniu w postępowaniu grupowym;
d) art. 217 §1 i 2 w zw. z art. 227 k.p.c. w zw. z art. 1 ust. 1 w zw. z art. 10 ust.
1 w zw. z art. 16 ust. 1 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu
grupowym,
poprzez
pominięcie
zgłoszonego
w
pozwie
dowodu
z przesłuchania stron, a także pominięcie wniosku dowodowego z dnia 27
czerwca 2013 r. w przedmiocie rozszerzenia tezy dowodu z przesłuchania
stron oraz oddalenie wniosku dowodowego z dnia 14 października 2014 r.
w przedmiocie rozszerzenia tezy dowodu z przesłuchania stron, podczas gdy
dowody te dotyczyły faktów istotnych dla sprawy (fakt uzyskiwania
przychodów z pośrednictwa ubezpieczeniowego w latach 2008-2010 oraz
utrata klientów na skutek działań pozwanej), a ocenionych przez Sąd
Okręgowy niezgodnie z twierdzeniami powoda oraz w sposób mający wpływ
na treść zaskarżonego rozstrzygnięcia, podczas gdy wskazane dowody były
zgłoszone prawidłowo i nie zachodziły podstawy do ich pominięcia lub
oddalenia;
e) art. 231 i 233 §1 k.p.c. poprzez ustalenie, jakoby sporne reklamy nie
wyrządziły szkody w postaci utraty części klientów przez członków grupy,
podczas gdy z okoliczności sprawy, zgromadzonego materiału dowodowego
(w tym prawomocnym wyroków sądów) a także doświadczenia życiowego
wynika, że członkowie grupy ponieśli szkodę na skutek spornych reklam
(zażalenie – k. 2956-2981).
W odpowiedzi na zażalenie powoda, pozwana wniosła o jego oddalenie
oraz zasądzenie kosztów postępowania odwoławczego (pismo – k. 3009-3034).
Strona pozwana zaskarżyła rozstrzygnięcie w części, tj. w zakresie,
w jakim Sąd Okręgowy oddalił wniosek pozwanej o zasądzenie od powoda
kosztów procesu ponad kwotę 7.217 złotych, wnosząc o zmianę postanowienia
poprzez zasądzenie dalszej kwoty kosztów ponad zasądzoną kwotę 7.217
złotych, w wysokości 217.028,18 złotych, ewentualnie uchylenie postanowienia
w zaskarżonej części i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego
rozpoznania, a w każdym wypadku – zasądzenie od powoda kosztów
postępowania zażaleniowego.
Skarżąca zarzuciła naruszenie art. 328 §1 w zw. z art. 361 k.p.c. w zw.
z art. 24 ust. 1 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym
poprzez brak uzasadnienia zaskarżonego postanowienia, co uniemożliwia jego
kontrolę instancyjną, jak również naruszenie art. 98 §1 i §3 oraz art. 109 §2
k.p.c. i §2 ust. 1 i ust. 2 w zw. z §6 pkt 7) oraz w zw. z §13 ust. 2 pkt 2)
Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku
w sprawie opłat za czynności adwokackie w zw. z art. 24 ust. 1 ustawy
o dochodzeniu
roszczeń
w
postępowaniu
grupowym
–
poprzez
ich
niezastosowanie i przyjęcie przez Sąd Okręgowy, że koszty procesu należnej
pozwanej wynoszą 7.217 złotych, podczas gdy pozwana poniosła koszty
procesu w wysokości 224.245,18 złotych (zażalenie – k. 2986-2997).
W odpowiedzi na zażalenie pozwanej, powód wniósł o jego oddalenie
oraz zasądzenie kosztów postępowania odwoławczego (pismo – k. 3037-3042).
Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:
Zażalenie powoda okazało się zasadne.
Zgodnie z art. 1 ust. 1 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu
grupowym, „grupowość” postępowania wyraża się w wymaganej ex lege
kumulacji podmiotowej osób fizycznych, którym – według ich twierdzeń –
przysługują
określone
roszczenia
mieszczące
się
w
kategorii
prawa
podmiotowego.
Do przesłanek dopuszczalności postępowania grupowego należą:
jednorodzajowość roszczeń członków grupy, tożsamość lub jednakowość
podstawy faktycznej roszczeń członków grupy, liczebność grupy, ujednolicenie
roszczeń pieniężnych, zdolność przedmiotowa roszczeń do rozpoznania
w postępowaniu grupowym. W realiach sprawy, Sąd Okręgowy zakwestionował
w istocie istnienie jednakowej podstawy faktycznej powództwa.
Podstawa faktyczna powództwa w niniejszej sprawie opiera się na
twierdzeniu, że wskutek prowadzonej przez pozwaną spółkę kampanii
reklamowej, członkowie grupy ponieśli szkodę. Reklamy, których dalsza emisja
została zakazana, wpływając na odbiorców, doprowadziły do zmniejszenia
zainteresowania klientów zawieraniem umów ubezpieczenia za pośrednictwem
agentów ubezpieczeniowych, czego bezpośrednim skutkiem była utrata zysków
przez członków grupy.
W ocenie Sądu Apelacyjnego, brak było podstaw do uznania, iż
przesłanka ta nie została spełniona. Podstawą faktyczną przedmiotu sporu jest
zespół faktów uzasadniających żądanie powoda – podstawa ta musi obejmować
fakty uzasadniające przede wszystkim stosunki prawne będące przedmiotem
procesu. Dla uzasadnienia jedności podstawy faktycznej wystarczyło wskazanie
na zdarzenie w postaci emisji reklam, uznanych następnie przez inny Sąd za
czyn
nieuczciwej
konkurencji.
Tymczasem
uzasadnienie
zaskarżonego
postanowienia ponownie już zmierza do oceny merytorycznej zgłoszonego
żądania, zdecydowanie wykraczając poza dopuszczalny zakres kontroli
formalnej powództwa.
Trafnie zatem zarzuca powód, iż ocena dopuszczalności postępowania
grupowego nie może być poprzedzona oceną jego zasadności, a co uczynił
w istocie Sąd Okręgowy, analizując to, czy na skutek emisji spornych reklam
podmioty po stronie powodowej rzeczywiście odnotowały finansową stratę, czy
reklamy mogą w istocie godzić wyłącznie w podmioty oferujące ubezpieczenia
komunikacyjne,
czy
także
w
podmioty
oferujące
inne
produkty
ubezpieczeniowe; wreszcie, czy ofiarą działań pozwanej mogą być wyłącznie
osoby posiadające status agenta ubezpieczeniowego, czy także inne osoby.
Przedstawione wyżej wątpliwości Sądu Okręgowego prima facie należą
do oceny merytorycznej zasadności powództwa, właściwej na dalszym etapie
postępowania rozpoznawczego, której wynikiem, efektem będzie wydane
w sprawie orzeczenie. Powyższe kwestie (przede wszystkim – wykazanie
poniesienia szkody w odniesieniu do poszczególnych członków grupy, związku
przyczynowego
czy
wysokości
szkody)
nie
stanowią
przesłanek
dopuszczalności postępowania grupowego (te zostały we wstępie rozważań
przytoczone), stanowią zaś przesłanki konkretnych roszczeń deliktowych. Żaden
przepis komentowanej ustawy nie wskazuje, aby w postępowaniu grupowym
wymagane było udowodnienie czy choćby uprawdopodobnienie roszczenia.
Przyjmując pogląd przeciwny, orzeczenie dotyczące kwestii w istocie
formalnych wkraczałoby w sferę zastrzeżoną dla orzeczeń co do meritum
(wyroków), a
kontrola
formalna
pozwu
w postępowaniu
grupowym
sprowadzałaby się do wydania prejudykatu, wyroku wstępnego.
Sąd Okręgowy w rozpoznawanej sprawie w istocie stwierdził brak
udowodnienia szkody przed przeprowadzeniem właściwego postępowania
dowodowego. Sygnalizowane przyszłe problemy dowodowe nie mogą
przesądzać o dopuszczalności samego postępowania grupowego. Nie sposób
bowiem już na tym etapie rozważać, czy podstawa faktyczna i zgłoszone
wnioski dowodowe wystarczą do uwzględnienia powództwa. Istotne jest
bowiem przede wszystkim to, czy może być w tej sprawie prowadzone
postępowanie grupowe, którego celem jest wyeliminowanie konieczności
prowadzenia
szeregu
indywidualnych
procesów
(postanowienie
Sądu
Apelacyjnego w Łodzi z dnia 28 września 2011 r., sygn. akt I ACz 836/11, Lex
nr 1499157).
Sąd Okręgowy winien dokonać oceny formalnoprawnej dopuszczalności
postępowania grupowego w niniejszej sprawie, rozstrzygając, czy zostały
spełnione przesłanki w postaci jednorodzajowości roszczeń członków grupy,
tożsamości lub jednakowości podstawy faktycznej roszczeń członków grupy,
liczebności
grupy,
ujednolicenia
roszczeń
pieniężnych
oraz
zdolności
przedmiotowej roszczeń do rozpoznania w postępowaniu grupowym.
Wobec
uchylenia
w
całości
zaskarżonego
postanowienia,
bezprzedmiotowa stała się merytoryczna ocena zasadności zażalenia pozwanej,
kwestionującego
przedmiotowe
postanowienie
jedynie
w
zakresie
rozstrzygnięcia o kosztach procesu.
Mając powyższe na uwadze, Sąd Apelacyjny orzekł na podstawie art. 386
§1 k.p.c. w zw. z art. 397 §2 k.p.c. O kosztach Sąd rozstrzygnął na podstawie
art. 108 §1 k.p.c.
Z. odpis postanowienia(niezaskarżalne) doręczyć pełnomocnikom stron.