podstawy problematyki argumentacji za istnieniem boga

PODSTAWY PROBLEMATYKI
ARGUMENTACJI ZA ISTNIENIEM BOGA
I) 
Problem relacji: ‘Wiara – rozum’ (fides – ratio),
‘Wiara – Wiedza’ (Fides – Scientia)
- 
Czy “treści przekonań religijnych można tak
uzasadnić, aby stały się one wiedzą?”
- 
MoŻLIWE JEST RACJONALNE UZASADNIENIE
PRZEKONANIA O ISTNIENIU BOGA I JEGO
P O D STAWOW YC H AT RY B U TAC H ( WS Z E C H M O C Y,
WSZECHWIEDZY I INNYCH)
- 
DOWODZĄC ISTNIENIA BOGA, ZAWSZE DOWODZI SIĘ
I ST N I E N I A “ JA K I E G O Ś ” B O G A , a Z AT E M P O S I A DA N I A
PRZEZ BYT ABSOLUTNY PEWNEGO OKREŚLONEGO
ZESPOŁU CECH
WIARA (FIDES) – WIEDZA (SCIENTIA)
WIARA (FIDES) – wiara religijna jest
aktem woli, to znaczy akceptacją
treści pochodzących z objawienia
oraz sposobem życia pociąganym
przez tę akceptację, a obie te rzeczy
opierają się na zaufaniu do ludzi, do
świadków, do autorytetów, a także na
własnych doświadczeniach
egzystencjalnych i na ogólnym
rozumieniu świata (Judycki)
WIEDZA (SCIENTIA) – mamy z nią do
czynienia, gdy:
a) Podmiot poznający jest przekonany
o czymś
b) Jego przekonanie jest prawdziwe
c) Gdy może podać odpowiednie
uzasadnienie dla swojego
przekonania
(Standardowa lub trójskładnikowa
koncepcja wiedzy sformułowana w
artykule E. Gettiera, Is Justified True
Belief Knowledge? w: “Analysis” (23)
1963, s. 121-123.
DO WIEDZY, KTÓRA NIE DOTYCZY
SPRAW ZUPEŁNIE OCZYWISTYCH
RODZAJE UZASADNIEŃ
I) 
Uzasadnienia o charakterze probabilistycznym i apodyktycznym (nieistnienie
Boga nie da się konsekwentnie pomyśleć, a próba negacji istnienia Boga
prowadziłaby do jakiegoś rodzaju sprzeczności, na przykład do tezy, że nicość jest
czymś istniejącym)
II) 
Uzasadnienia dyskursywne i niedyskursywne (mistyczne) – (“widzę” salę
studentów)
Co z redukcją wiary do wiedzy?
STANOWISKA W SPORZE O ISTNIENIE BOGA
I) 
TEIZM – stanowisko filozoficzne uznające, że sąd (zdanie) “Bóg istnieje” jest sądem
nie tylko prawdziwym, lecz również można go odpowiednio uzasadnić: albo
apodyktycznie, albo probabilistycznie, a więc w obu wypadkach dyskursywnie, albo
poprzez doświadczenie (mistyczne). Klasyczny teizm mówi o Bogu, jako o osobie, która
istnieje koniecznie, stworzyła świat I przysługują jej określone atrybuty
II) 
ATEIZM – stanowisko filozoficzne, wedle którego sąd (zdanie) “Bóg istnieje” jest sądem
fałszywym. Antydowody ateistyczne lub antyteistyczne (J. N. Findlay, “Can God’s
Existence Be Disproved? w: A. Flew, A. MacIntyre (red.), “New Essays in Philosophical
Theology”, New York: Macmillan 1955, s. 47-56. Doskonały byt musi być bytem
koniecznym, ale taki byt jest bytem niemożliwym, a niemożliwość pochodzi z samego
pojęcia bytu koniecznego. Jeżeli istniełby byt konieczny to musiałby istnieć
przynajmniej jeden koniecznie prawdziwy sąd egzystencjalny, lecz Findlay był
przekonany, że prawdy konieczne mogą być jedynie prawdami analitycznymi, a więc
muszą wynikać wyłącznie ze znaczenia słów. Nie może zatem istnieć koniecznie
prawdziwy sąd egzystencjalny.
STANOWISKA W SPORZE O ISTNIENIE BOGA –
C.D
ATEIZM (C.D.) – niespójność wewnętrzna istnienia Boga (atrybuty takie jak
wszechmoc czy wszechwiedza prowadzą do paradoksów), niemożliwość
uzgodnienia istnienia Boga z naszą wiedzą na temat świata (cierpienie i zło w
świecie (N. Everitt, “The Non-Existence of God”, London and NY: Routledge 2004).
Bóg jako byt dobrym, doskonały, sprawiedliwy, kochający powinien być wyraźnie
dla nas obecny, a tak nie jest (J.N. Schellenberg, “Divine Hiddenness and Human
Reason”, Ithaca-London: Cornell U.P. 2066).
AGNOSTYCYZM (SCEPTYCYZM RELIGIJNY) – nie da się teoretycznie rozstrzygnąć
pomiędzy zdaniami “Bóg istnieje” I “Bóg nie istnieje”. Agnostyk powinien
argumentować a) na rzecz izosteni sądów egzystencjalnych odnośnie Boga b) na
rzecz tezy, że argumentowanie za istnieniem bytów nieskończonych musi się
wikłać w niemożliwe do rozwiązania antynomie. Mogą jednak istnieć MOTYWY,
choć nie ARGUMENTY za istnieniem Boga.
B. PASCAL, “MYŚLI” (451)
Zbadajmy ten punkt i powiedzmy: ‘Bóg jest albo Go nie ma’. Ale na którą stronę się
przechylimy? Rozum nie może tu nic określić; nieskończony chaos oddziela nas.
Na krańcu tego nieskończonego oddalenie rozgrywa się partia, w której wypadnie
orzeł czy reszka. Na co stawiacie? Rozumem nie możecie ani to, ani to; rozumem
mozecie bronić obu
- “Zakład Pascala” – korzystniej jest założyć, że Bóg istnieje i żyć zgodnie z tym
założeniem, gdyż w razie, gdy Bóg nie istnieje tracimy mniej, niż stracilibyśmy
wówczas, gdybyśmy się pomylili nie przyjmując Jego istnienia.
KANT, “RELIGIA W OBRĘBIE SAMEGO ROZUMU”
“Etyka wiedzie zatem nieodzownie ku religii, przez co rozrasta się w swym zasięgu [I
otwiera się na] ideę władczego moralnego prawodawcy poza człowiekiem, w
którego to woli to właśnie jest celem ostatecznym (stworzenie świata), co zarazem
może i powinno być ostatecznym celem człowieka”
- 
istnienie Boga jako postulat rozumu praktycznego
- 
Istnienie Boga należy założyć, aby uczynić sensowną, a więc celową, całą moralną
sferę życia ludzkiego: tylko bowiem w ten sposób można zapewnić, że
poświęcenie i wysiłek ponoszone przez poszczególnych ludzi, będą mogły uzyskać
odpłatę w przyszłym życiu
STANOWISKA W SPORZE O ISTNIENIE BOGA –
C.D.
FIDEIZM – odwrotność AGNOSTYCYZMU. FIDEIZM musi przyjąć twierdzenia całkowicie
zawieszającego racjonalny sąd w sprawie istnienia Boga AGNOSTYCYZMU. W tym
momencie fideista twierdzi, że istnieją MOTYWY, choć nie ARGUMENTY, aby
przyjąć, że Bóg o określonej charakterystyce istnieje (np. dobro społeczeństwa).
Wiara fideisty musi być zawsze poprzedzona “dramatycznym” skokiem wiary,
który może być umotywowany praktycznie, ale nie teoretycznie.
KIERKEGAARD, “BOJAŹŃ I DRŻENIE”
Zamierzam wyciągnąć z opowieści o Abrahamie wszystkie dialektyczne konsekwencje
w niej zawarte i wyrazić je w formie “problematów”, aby okazać, jak wielkim
paradoksem jest wiara; paradoks ten pozwala z morderstwa uczynić święty I miły
Bogu czyn, paradoks ten powrócił Abrahamowi Izaaka I nie daje się ogarnąć
myślą, ponieważ wiara właśnie tam się zaczyna, gdzie myślenie się kończy.
CZYM JEST DOWÓD?
DOWÓD – zbiór rozumowań, które prowadzą nie tylko do przekonania, że pewne
twierdzenie jest prawdziwe, lecz także do przekonania, że nie mogłoby być
fałszywe (G. Frege, M. Detlefsen, R.S. Tragesser)
DOWÓD ISTNIENIA BOGA – zbiór rozumowań prowadzących do przekonania, że Bóg –
jako byt określony co do niektótych swoich atrybutów – istnieje I do przekonania,
że nie może być inaczej. Dowód istnienia Boga jest więc zbiorem rozumowań,
które – gdy są przeprowadzone poprawnie – dają wiedzę o charakterze
koniecznym, a podmiotowym korelatem tej konieczności jest pewność.
PEWNOŚĆ
Pewność bezwarunkowa czyli absolutna – (certitudo absoluta) – występuje wtedy, gdy
stwierdzamy, że przeciwieństwo stanu rzeczy do którego odnosi się określony sąd
lub nieistnienie tego stanu rzeczy, jest niemożliwe do pomyślenia (nie można o
tym wątpić, ponieważ jest osadzone w istocie samego myślenia, w istocie
myślanej treści). Pewność bezwarunkowa jest pewnością aprioryczną
(apodyktyczną), tzn. pewnością dotyczącą koniecznych stanów rzeczy, wyrażonych
w sądach z zakresu logiki, matematyki, metafizyki (cogito). Pewność
bezwarunkowa jest niestopniowalna. Pewność empiryczna (asertoryczna) może
być stopniowalna.
Co jest bardziej pewne – to, co absolutne i konieczne, czy to, co empiryczne I
niekonieczne?
RODZAJE ARGUMENTACJI ZA ISTNIENIEM BOGA
(HISTORYCZNIE)
I) 
Argumenty aprioryczne lub konceptualne – istnienie I natura Boga mają wynikać z
samego Jego pojęcia (Anzelm- dowód ontologiczny)
II)  Argumenty kosmologiczne (aposterioryczne) – biorą pod uwagę dane empiryczne,
dotyczące natury świata fizycznego
a)  Argumentacja z pierwszej przyczyny – argumentancja kontyngencjalna (niekonieczność
istnienia świata)
b)  Argumentacja teleologiczna – konieczność przyjęcia istnienia Stwórcy ze względu na
uporządkowaną strukturę wszechświata
III) Argumentacja z cudów
IV) Argumentacja z faktu istnienia ocen moralnych
V) Argumentacja z faktu istnienia doświadczeń mistycznych
VI) Argumentacja dowodząca istnienia Boga z faktu ewolucji wszechświata
VII) Argumentacja prudencjalna (praktyczna) – zakład Pascala
JEDEN BÓG
-  Bóg jako jedyny (w przeciwieństwie do politeizmu)
-  Bóg jako wyróżniający się przymiotem jedności (prostoty simplicitas)
PYTANIA
1)  Omów problem relacji wiara-rozum, wiara-wiedza. Które z zestawień jest bardziej
uzasadnione teoretycznie?
2)  Czy wiara może być wiedzą, a jeśli tak, to w jakim sensie? Podaj definicję wiary I wiedzy.
3)  Czy mówienie o wierze jako o wiedzy nie jest redukcją wiary religijnej?
4) Przedstaw i omów ogólne rodzaje uzasadnień, które używane są również w filozofii Boga
5) Przedstaw I omów typologię stanowisk w sporach o istnienie Boga.
6) W jakim sensie agnostycyzm i fideiz stanowią “awers I rewers” tej samej postawy w
sporze o istnienie Boga?
7) Podaj i omów definicję dowodu.
8) Podaj i omów definicję dowodu na istnienie Boga
9) Przedstaw i omów typologię pewności oraz jej poszczególne rodzaje
10) Przedstaw obecne w historii filozofii rodzaje argumentacji za istnieniem Boga