Przełomowy okres dorastania - przejście z dzieciństwa do dorosłości

1
Przełomowy okres dorastania: przejście z dzieciństwa do
dorosłości – pierwsze kroki na rynku pracy.
Dorastanie to „okres zmian w rozwoju psychicznym zapoczątkowany dojrzewaniem
płciowymi i przebiegający w sposób indywidualnie zróżnicowany pod wpływem czynników
społecznych, przy czym jego zakończeniem jest uzyskanie stanu rozwoju psychicznego,
którego właściwością jest zdolność do podjęcia ról społecznych człowieka dorosłego” .
Okres dojrzewania należy do jednych z najtrudniejszych okresów w życiu. Jest to przemiana,
która polega na przeobrażeniu organizmu dziecka w organizm dorosłej osoby. Zmiany w
okresie dojrzewania dotyczą budowy wewnętrznej, zewnętrznej oraz zmian psychiki.
Kształtuje się charakter, potrzeby, światopogląd i opinia na temat otoczenia. Dojrzewanie
niesie za sobą wiele niebezpieczeństw i trudności, których negatywne konsekwencje mogą
pojawić się nawet wiele lat po okresie adolescencji.
Okres zmian, czy też przejścia charakteryzują cechy zmienne dla fazy wcześniejszej
i fazy następnej, czyli późnego dzieciństwa i wczesnej dorosłości. W tym okresie adolescenci
domagają się praw a także przywilejów zarówno z okresu dzieciństwa, jak i z okresu
dorosłości. Dążą do autonomii, pragnąc, aby rodzice, wychowawcy, nauczyciele starali się
ograniczać swoją rolę przypominającą zachowanie kontrolerów lub strażników. Zarazem z
wielką chęcią korzystają z pomocy, opieki rodziców, zwłaszcza dotyczących czynności
codziennych. Spostrzeganie przez pedagogów bezsilności do dojrzewającej młodzieży oraz
ich niedojrzałe zachowania utrudniają dorosłym rezygnację z kontroli, weryfikacji
i obchodzenie się z nastolatkami jak z odpowiedzialnymi partnerami. Zdolność rodziców do
ograniczania swoich wpływów, polegająca na przykład na przyznawaniu dorastającym prawa
do własnych opinii i ocen moralnych oraz dowolnego ich artykułowania, jest bez wątpienia
jednym z istotnych atutów tego okresu. Brak takich kwalifikacji u osób dorosłych skutkuje
pojedynkiem o autonomię. Przewaga nakazów i zakazów oraz odwzajemnianie negatywnych
bodźców, jak również pozostawienie młodej osobie całkowitej swobody, będącej wyrazem
braku potrzeby zainteresowania jego własną osobą, decydują o negatywnych skutkach tego
okresu. Zadania rozwojowe, przed którymi staje adolescent, narzucają zaakceptowanie zmian
zachodzących w jego organizmie i otoczeniu oraz wygenerowania kompetencji będących
podstawą pełnienia ról społecznych w fazie następnej.
2
Przebieg okresu adolescencji zależy w znacznym stopniu od pewnego rodzaju
wzajemnych oddziaływań pomiędzy wychowawcami a młodymi dorastającymi. Rodzice
i nauczyciele, którzy starają się pomóc młodzieży w opanowaniu i zrozumieniu otaczającej
ich rzeczywistości i znalezieniu w niej obszaru dla siebie, komponują konstruktywne
otoczenie sprzyjające przekształceniom owocujących pełną gotowość do podjęcia zadań w
dorosłości. Pomyślny proces tego etapu może być synonimem nowych perspektyw oraz
uprawnień, których przedtem nie doświadczał młody człowiek.
Tradycyjny punkt widzenia traktuje dorastanie jako trudny czas zarówno dla młodych
dorastających, jak i ich doświadczonych rodziców. W okresie tym następuje formowanie
młodego człowieka do aktywnej działalności w dwóch nowych płaszczyznach: pełnienie ról
zawodowych oraz roli rodzinnej. Przygotowanie to kreuje wiele wydarzeń związanych z
przeciwnościami i komplikacjami, które wymuszą realizację trudnych wyborów, które mają
charakter decyzji życiowych.
Czynności psychiczne, których funkcją jest poznawanie otaczającej rzeczywistości oraz
samego siebie nazywamy aktywnością poznawczą. Opierają się one na pozyskiwaniu
i analizowaniu danych informacji. Do bazowych procesów poznawczych zalicza się pamięć,
uwagę, odbieranie wrażeń, spostrzeganie, myślenie. Podkreśla się, że rozwój umysłowy
zastrzega większość zmian w systemie psychicznym osobnika, jakie występują w okresie
dorastania. Uchwycenie tych zmian oraz okrzesanie nastolatka wydaje się niepełne bez
wiedzy na temat tego, jak on sam dostrzega i rozumie siebie, a także świat, który go otacza.
Jednym z większych problemów młodego człowieka, w momencie ukończenia szkoły
staje się poszukiwanie pracy. Pytając ośmiolatka, kim chciałby zostać, gdy dorośnie, z
pewnością udzieli konkretnej odpowiedzi, na przykład „strażakiem”, „weterynarzem” lub
„artystą”. Pytając osobę w okresie wczesnej dorosłości, mającą osiemnaście lat, istnieje
ewentualność, że w odpowiedzi usłyszymy: „myślę o paru rzeczach. Jestem pewien, że
chciałbym pójść na studia, ale nie wiem, na jaką uczelnię, i nie jestem pewien, na jaki
kierunek”. Odpowiedź dorastającej osoby w głębszym sensie rozważa przyszłość, jest
bardziej przemyślana i zawiera element niepewności. Taka modyfikacja może odzwierciedlać
fakt, że dorastający młody człowiek jest bliższy podjęcia poważnej życiowej decyzji i przez
to bardziej świadomy jej kompleksowości. Lecz może to równocześnie uwypuklić tkwiące u
podstaw zmiany w sposobie myślenia, które są już możliwe na tym poziomie rozwojowym.
3
Pierwsze poszukiwania i próba podjęcia pracy zawodowej, szczególnie po raz pierwszy
w życiu, wymaga od jednostki niejednokrotnie sporego wysiłku, tym samym połączonego ze
starannymi przygotowaniami do osiągnięcia zamierzonego celu. Szczególną uwagę zwracamy
wtedy
na
przygotowanie
merytoryczne,
odpowiednie
przygotowanie
dokumentów
aplikacyjnych czy też przygotowanie prezentacji własnej kandydatury. Wszyscy silnie
przeżywamy czas poprzedzający podjęcie pracy w nowym środowisku, a szczególne emocje
budzi pierwszy dzień w nowej pracy. Emocje pozytywne przeplatają się z negatywnymi,
dając tym samy efekt sparaliżowania. Jednym ze sposobów redukowania napięcia
emocjonalnego jest wyobrażanie sobie wybranych pozytywnych sytuacji i wielokrotne
trenowanie własnych reakcji i zachowań.
Podczas pierwszego dnia pracy kreowanie się na „postać pierwszoplanową” nie będzie
najlepszym pomysłem, gdyż może to doprowadzić do irytacji innych i zrażenia do naszej
osoby. Zachowanie musi przybrać formę aktywności odbiorczej. Należy zachowywać się
optymalnie względem określonej sytuacji. Im szybciej nagromadzimy zasób konkretnych
informacji potrzebny do poprawnego funkcjonowania w zakładzie pracy, tym łatwiej nam
dokonać analizy i oceny, która staje się domeną szybkiej i harmonijnej adaptacji w nowym
dla nas środowisku. Pierwsze dni w pracy mogą stać się dla nas rewolucją. Należy zatem
pamiętać, aby włożyć jak najwięcej starań w poznanie i zrozumienie nowych dla nas rzeczy.
Osoby które stawiają na chęć nauki i potrafią to okazać w środowisku pracy wzbudzają w
otoczeniu szacunek i postrzegane są jako osoby stabilne, odpowiedzialne jak również
inteligentne.
Michał Karpeza
doradca zawodowy, psycholog
Centrum Informacji i Planowania Kariery Zawodowej
WUP Olsztyn