Ja i pieniądze - dr Joanna Chudzian

Pieniądze a
poczucie szczęścia
Psychologia finansowa
14.12.2013r.
Wykonały: Marta Wojdak,
Ewelina Zagożdżon
ZAPRASZAMY
Agenda:
• Dobrobyt – definicja
• Dobrostan ekonomiczny a dobrostan
psychiczny
• Postawy wobec pieniądza
• Psychologiczne funkcje posiadania
• Materializm
Bibliografia
• Tadeusz Tyszka (2004). Psychologia
ekonomiczna. Gdańsk: Wyd. GWP, cz.1,
rozdz. 7.
• Maria Pietras (1994). Wprowadzenie do
psychologii ekonomicznej. Wyd. Uniwersytetu
Śląskiego, str. 135-151.
„nie ma drogi do szczęścia,
szczęście jest drogą”
Budda
Człowiek jest jedyną istotą, która zdaje sobie
sprawę z nieuchronności swego życia.
Świadomość ta zmusza nas do poszukiwania
odpowiedzi na pytanie o ostateczny cel i sens
naszego życia. Jest nim to co my sami uznamy
za ostateczny cel i sens własnego życia. Inni
nie muszą się z nami zgadzać.
NASZE ŻYCIE POWINNO
BYĆ JAK NAJLEPSZE
Dobrobyt
Warunki bytowe gwarantujące wysoki poziom
życia oraz satysfakcję w sferze kulturalnej.
Według koncepcji neoliberalnych
najprostszym miernikiem dobrobytu jest
poziom PKB (na jednego mieszkańca).
Wyróżnia się dwa podejścia
do problemu dobrobytu:
• 1) obiektywistyczne-oparte na
zewnętrznych kryteriach ekonomicznych
• 2) subiektywistyczne- akcentujące
psychologiczne stany i właściwości
podmiotu
Dwie tradycje:
hedonizm i
eudajmonizm
Tradycja hedonistyczna:
niech każdy z nas będzie jedynym i
ostatecznym sędzią we własnej sprawie, zdając
się w ocenie swego życia na osobiste odczucia
przyjemności – przykrości, spełnienia –
niespełnienia
Tradycja eudajmonistyczna:
człowiek nie zawsze wie, co w dłuższej
perspektywie jest dla niego dobre, a co złe, nie
zna w pełni swojej natury, swoich potrzeb i
możliwości, są przyjemności ograniczające
rozwój i przykrości sprzyjające pełniejszemu
rozwojowi potencjału ludzkiego
Dobrostan ekonomiczny a
dobrostan psychiczny
Związek pieniędzy z
dobrostanem psychicznym
można badać w trojaki sposób:
• W przekroju międzynarodowym
• W ramach jednego społeczeństwa
• W przekroju czasowym
Bogactwo a szczęście
narodów
Pierwsze analizy wykazały, że bogactwo państwa
nie gwarantuje szczęścia jego mieszkańców.
Członkowie zamożniejszych społeczeństw nie
wydawali się bardziej zadowoleni z życia od
swych biedniejszych sąsiadów (Easterlin,1974).
Późniejsze analizy zmieniły ten obraz. Okazało
się, że związek między PKB a dobrostanem
psychicznym całego społeczeństwa jest bardzo
silny: dochód wyjaśnia ponad 1/3 wariancji w
zakresie poczucia szczęścia i zadowolenia z życia
obywateli.
Bogactwo a szczęście
jednostki
Diener, Horwitz i Emmons (1985) stwierdzili na
przykład, że spośród 49 najbogatszych
Amerykanów co trzeci czuł się mniej
szczęśliwy od dziesiątki razy biedniejszego
przeciętnego krajana, żaden też nie uważał,
aby pieniądze były głównym źródłem
szczęścia, choć większość przyznawała, że
bogactwo ma swoje zalety.
Bogactwo a szczęście jednostki
„…pieniądze mogą nas uszczęśliwiać tylko
wówczas, gdy nasze indywidualne
dochody rosną szybciej niż dochody
sąsiadów i szybciej niż w przeszłości…”
(Easterlin)
Pieniądze nie zawsze dają szczęście, a to,
czy dają, zależy od poziomu zamożności:
biednym dają dużo więcej szczęścia i o
wiele częściej niż bogatym. Można zatem
powiedzieć, że pieniądze dają szczęście
tylko tym, którzy ich nie mają lub mają
bardzo mało.
Oto hierarchia obiektywnych korelatów
dobrostanu Polaków w roku 2000
(Czapiński,Panek,2001)
Ranga Korelat dobrostanu
psychicznego
1.Wiek (-)
2.Liczba przyjaciół (+)
3.Małżeństwo (+)
4.Dochód (+)
5.Bycie bezrobotnym (-)
6.Płeć (kobiety niższy poziom
dobrostanu)
7.Praktyki religijne (+)
8.Nadużywanie alkoholu (-)
9.Bycie rencistą (-)
10.Palenie papierosów (-)
11.Wykształcenie (+)
12.Bycie emerytem (-)
13.Bycie przedsiębiorcą (+)
14.Bycie rolnikiem (-)
15.Dzieci na utrzymaniu (-)
16.Miejsce zamieszkania (im
mniejsza miejscowość, tym niższy
poziom dobrostanu)
17.Warunki mieszkaniowe (+)
18.Narkotyzowanie się (-)
Teorie wyjaśniające związek
między ekonomicznym i
psychicznym dobrostanem
Teoria „dół-góra”
Im więcej zarabiamy, im więcej z sukcesem
inwestujemy, im więcej posiadamy, im
lepsza jest słowem nasza sytuacja
materialna, tym bardziej jesteśmy z niej
zadowoleni i tym szczęśliwsi.
Teoria „góra-dół”
Im jesteśmy szczęśliwsi ( z racji trwałych
cech osobowości i temperamentu,
wychowania lub genów) tym bardziej
różowe są okulary przez które oceniamy
poszczególne aspekty własnego życia.
Teoria potrzeb – Ruut
Veenhoven
Ten kto posiada więcej pieniędzy, ma większe
szanse zaspokojenia potrzeb warunkujących
przetrwanie i według tej teorii powinien być
bardziej zadowolony z życia, bo nie odczuwa,
bądź rzadziej doświadcza sensorycznie głodu,
zimna i bólu związanego z chorobą.
Teorie rozbieżności – Alex
Michalos
(1985)
Trzema zasadniczymi kryteriami odniesienia do
oceny własnego życia są: aspiracje (czego bym
chciał), inni ludzie, własna przeszłość,
oczekiwania(czego się spodziewałem), oraz to
co uważam że mi się należy(na co zasługuję).
Przyjmując te kryteria człowiek może ocenić
swój aktualny stan
Teorie adaptacji – Helson,
Parducci
Z upływem czasu ludzie przyzwyczajają się
(adaptują) zarówno do dobrych, jak i złych
rzeczy, i to sprawia, że warunki, w jakich się
na dłużej znaleźli, przestają wpływać na ich
dobrostan psychiczny. W odniesieniu do
szczęścia mechanizm ten nazywamy
„hedonicznym młynem”.
Czynniki mające udział w przeżywaniu
satysfakcji bądź dyssatysfakcji życiowej
oraz sytuacyjnej
Cambpell wymienia 12 dziedzin życia , determinujących
doświadczeni dobrobytu:
•
•
•
•
•
•
•
małżeństwo,
życie rodzinne
sąsiedzi,
posiadłość,
przyjaźń,
standard życia,
praca,
•
•
•
•
•
naród,
mieszkanie(dom),
edukacja,
zdrowie,
JA
Postawy wobec
pieniędzy
Skala Ja i pieniądze Wąsowicz-Kiryło
mierzy sześć wymiarów postawy
wobec pieniędzy:
•
•
•
•
Kontrola spraw finansowych,
Pieniądze jako źródło poczucia winy,
Pożyczanie pieniędzy dla zysku,
Dobrostan finansowy i inwestowanie
pieniędzy,
• Znaczenie pieniędzy dla Ja,
• Pieniądze jako środek.
Psychologiczne funkcje
posiadania
Skłonność do gromadzenia i posiadania
dóbr nazywa się w psychologii
materializmem. Materialistów można
scharakteryzować w następujący sposób:
• umieszczają dobytek w centrum swego życia
• posiadanie dóbr jest dla nich ważne w życiu,
gdyż postrzegają je jako niezbędny warunek
satysfakcji i dobrobytu
• mają tendencję do oceniania własnego
sukcesu oraz sukcesu innych przez pryzmat
ilości i jakości posiadanego majątku
„
Cebulowa teoria
szczęścia”
Szczęście składa się z wielu
warstw.
Prof. Janusz Czapiński
Najgłębiej ukryta warstwa – wola
życia
• warstwa uwarunkowana genetycznie (rodzaj
instynktu zachowawczego), praktycznie
niezmienna i najmniej wrażliwa na zmiany
zachodzące w środowisku zewnętrznym.
Pozwala nam się nie załamywać nawet w
najbardziej niesprzyjających, czasem
dramatycznych okolicznościach.
Środkowa warstwa
• to poczucie szczęścia przeżywane w aspekcie
całego naszego życia, czyli przeszłości,
przyszłości i teraźniejszości. Poczucie
szczęścia zależy od naszych indywidualnych
doświadczeń, wyuczonych dyspozycji i
prywatnej historii.
Warstwa najbardziej
zewnętrzna
• składa się z poszczególnych epizodów, chwil radości
i zadowolenia. To właśnie ta warstwa w największym
stopniu zależy od sytuacji, w której się obecnie
znajdujemy i od tego, jak jesteśmy nastawieni do
świata i ile pozytywnych zdarzeń jesteśmy w stanie
wyłowić z każdego mijającego dnia. Kształtując tę
warstwę, mamy prawdziwą szansę dostrzec własne
życie w jaśniejszych i bardziej optymistycznych
kolorach.
„szczęśliwym nie tylko się chce bardziej,
ale także więcej mogą, ponieważ szerzej
patrzą, mądrzej myślą i mają lepszy
kontakt ze swoim ciałem”.
Prof. Janusz Czapiński
SGGW NOWOCZESNOŚĆ
DZIĘKUJEMY