8. Lucyna Kubicka - Centrum Edukacji Artystycznej

Lucyna Kubicka
© Centrum Edukacji Artystycznej
W 2003 roku ukończyła z wyróżnieniem studia na Uniwersytecie
Muzycznym Fryderyka Chopina w Warszawie (specjalność
rytmika) oraz w Akademii Muzycznej im. Grażyny i Kiejstuta
Bacewiczów w Łodzi (specjalność muzykoterapia). Jest
nauczycielem przedmiotów ogólnomuzycznych na etapach:
przedszkolnym, pierwszego i drugiego stopnia; obecnie pracuje
z najmłodszymi dziećmi w Państwowej Szkole Muzycznej
I stopnia nr 5 w Warszawie. Współpracuje z Centrum Edukacji
Nauczycieli Szkół Artystycznych i Centrum Edukacji Artystycznej; jest autorką tekstów i piosenek dla dzieci.
1
Lucyna Kubicka
PSM I stopnia nr 5 im. Henryka Wieniawskiego w Warszawie
Pierwsze miesiące realizacji przedmiotu – utrwalenie dźwięków gamy
i poznanych wartości rytmicznych
Klasa I cyklu sześcioletniego – pilotażowe zajęcia rytmiki z kształceniem słuchu
Połączenie rytmiki z elementami kształcenia słuchu stwarza możliwość korelacji tych dwóch
przedmiotów, dzięki której dzieci nie siedzą na lekcji zbyt długo w ławce. Gdy dysponujemy
przestrzenią do zabawy i ławkami do pisania jednocześnie, wszystkie nasze teoretyczne
poczynania mogą być poprzedzone działaniami praktycznymi. Według twórcy metody rytmiki
Émile Jaques-Dalcroze'a powinno się przechodzić od praktyki do teorii na zasadzie: słucham,
słyszę, wykonuję – nazywam, utrwalam, zapamiętuję.
Punktem wyjścia na lekcjach rytmiki z kształceniem słuchu są ćwiczenia dalcrozowskie
będące kontynuacją rytmiki przedszkolnej. Główny materiał metodyczny stanowią: piosenki,
„utworki” z literatury dziecięcej oraz utwory z literatury muzycznej dobrane w taki sposób,
by przypadły do gustu małym odbiorcom – muszą być melodyjne, proste i zrozumiałe
zarówno w warstwie melodyczno-rytmicznej, jak i tekstowej.
PRZYKŁADY:
Przywitanie:
Pożegnanie:
Dzień dobry, witam wszystkich was
powitania nadszedł czas
witaj, witaj,
powitania nadszedł czas.
Już pożegnania nadszedł czas
żegnam wszystkich dzisiaj was
żegnaj, żegnaj,
pożegnania nadszedł czas.
Dzieci, siedząc w kole, klaszczą puls o kolana i śpiewają jednocześnie piosenkę. Kilkoro
dzieci wykonuje na dzwonkach akompaniament, uderzając w sztabki c i g. Piosenka jest
refrenem, który przeplatany jest improwizowanymi zwrotkami, utrwalającymi poczucie
tonalności, śpiewanymi na zasadzie echa za nauczycielem.
© Centrum Edukacji Artystycznej
popularna melodia amerykańska
2
WPROWADZENIE LUB UTRWALENIE DŹWIĘKÓW: SOL-MI
Wyliczanka Ślimak (melodia popularna)
Ślimak, ślimak, ślimak pokaż rogi
dam ci sera, sera na pierogi.
Na planszy z dźwiękami sol-mi nauczyciel wskazuje, który dźwięk i w jakim rytmie śpiewają
dzieci (solmizacją lub z tekstem wyliczanki).
Zabawa w kukułkę
Sol-mi – tak kuka kukułka. Mama kukułka szuka swoich dzieci (można zawiązać oczy
chustką). Na dźwiękach sol-mi śpiewa: Gdzie jesteście dzieci, odezwijcie się. Dzieci stoją
tyłem do mamy; wyznaczone dziecko odzywa się „tercją kukułczą”. Dziecko z zawiązanymi
oczami rozpoznaje, kto naśladował kukułkę.
WPROWADZENIE LUB UTRWALENIE DŹWIĘKÓW: SOL-MI-LA
Olejanka (melodia popularna)
Moja Olejanko, klęknij na kolanko
podeprzyj se boczki
chwyć się za warkoczki
buzię myj, włoski czesz
i wybieraj kogo chcesz.
© Centrum Edukacji Artystycznej
Plansza z dźwiękami sol-mi-la. Dzieci śpiewają wskazane dźwięki solmizacją i ze słowami.
Wyklaskują rytm i realizują go jednocześnie krokami.
3
WPROWADZENIE LUB UTRWALENIE DŹWIĘKÓW: SOL-MI-LA-DO-RE
Piosenka Jeż
autor nieznany
To – czy jabł – ko
lecz ja – błusz – ko
się po ścież – ce,
wca – le
jeż
na
nie chce w kol – ce
kol – ce
je – ża
wziąć je
chce,
do – stać się.
Dzieci szukają nowych, nieznanych im jeszcze dźwięków (do, re) i zaznaczają je w tekście
nutowym.
WPROWADZENIE LUB UTRWALENIE NAZW SOLMIZACYJNYCH DŹWIĘKÓW GAMY C-DUR
Piosenka z filmu Dźwięki muzyki
Do – jak Donald Kaczor jest,
Re – jak Reksio – sławny pies,
Mi – jak Miki Mouse lub miś,
Fa – jak fala morska jest,
Sol -solidny coli łyk,
La – jak cola lecz bez ko,
Si – z sikawki dyngus sik
I wracamy znów do Do.
Ćwiczenie inhibicyjno-incytacyjne:
W ćwiczeniu bierze udział ośmioro dzieci. Każdemu z nich zostaje przyporządkowany jeden
z dźwięków gamy C-dur. Dzieci chodzą po sali przy dźwiękach akompaniamentu
improwizowanego przez nauczyciela. Na usłyszane dźwięki gamy ustawiają się we
właściwych miejscach na pięciolinii.
© Centrum Edukacji Artystycznej
Dzieci śpiewają piosenkę przydzielone do nazw poszczególnych dźwięków gamy. Na swój
dźwięk ustawiają się na naklejonej na podłodze pięciolinii we właściwym miejscu.
4
UTRWALENIE POZNANYCH WARTOŚCI RYTMICZNYCH
Piosenka Stary zegar
Utrwalenie ćwierćnut, ósemek oraz pauzy ćwierćnutowej.
sł. i muz. L. Kubicka
Tik - tak, tik - tak
sta-ry ze-gar ga- da.
o tym, że już czas nie wraca ti-ku, ti-ku, tak,
2. Tik-tak, tik-tak,
Gdy Cię czeka praca.
Tik-tak, tik-tak,
Zrób ją i nie wracaj.
Tik - tak, tik - tak
baj- ki o- po-wia- da
ta-ka jest już je- go pra-ca,
ti-ku, ti-ku, tak.
Bo czas nigdy nie poczeka
Tiku, tiku, tak.
On jest tak jak rwąca rzeka.
Tiku, tiku, tak.
Dzieci otrzymują zapis nutowy piosenki. Nauczyciel omawia jej treść muzyczną, zwracając
uwagę na charakterystyczne odległości i znak przy kluczu. Następnie uczy piosenki metodą
słuchową lub przy pomocy nut, zależnie od stopnia zaawansowania grupy. Jeśli piosenka
wykorzystywana jest do utrwalenia poznanych wartości rytmicznych, należy skupić się
głównie na jej rytmie, omawiając krótko przy okazji nieznane treści (bemol przy kluczu,
tonacja piosenki, odległość kwarty czystej).
Tik-tak, tik-tak
stary zegar gada
Tik-tak, tik-tak
bajki opowiada
Dzieci są zegarami – tykają, stojąc w kole.
Zegary wykonują cztery kroki do środka koła.
Zegary tykają blisko siebie;
idą cztery kroki do tyłu (powrót na miejsce).
O tym, że już czas nie wraca
tiku-tiku tak,
Zegary robią zwrot w prawą stronę w kole,
lekko biegną w kole w rytm melodii,
na ostatnią ćwierćnutę zatrzymują się.
Zegary zmieniają kierunek poruszania się po kole,
zachowują się jak wyżej.
taka jest już jego praca
tiku-tiku-tak.
Druga zwrotka wykonywana jest analogicznie.
© Centrum Edukacji Artystycznej
Stary zegar – zabawa rytmiczna
5
Rytmiczny zegar
Utrwalenie poznanych wartości rytmicznych.
Nauczyciel rysuje zegar i na każdej godzinie przypina jednotaktowy rytm w takcie
czteromiarowym. Następnie wskazuje wybraną godzinę, a dzieci wyklaskują lub wykonują na
klawesach przynależny jej rytm. Ćwiczenie realizowane jest z metronomem.
Piosenka Bim–bam
Utrwalenie poznanych dźwięków i wartości rytmicznych, ćwiczenie koncentracji.
popularna piosenka amerykańska
Bim-bam, bim-bam, bi-ri, bi-ri bam, bi-ri bam, bi-ri, bi-ri bam, bim-bam.
Bim - bam,
bi-ri, bi-ri bam, bi-ri
bam bi-ri, bi-ri bam, bim-bam.
bim-bam.
bim-bam.
Uczniowie śpiewają piosenkę, realizując jednocześnie jej rytm:
bim – klaśnięcie w dłonie,
bam – pstryknięcie,
biri, biri – uderzenie dłońmi o uda.
Zabawa w orkiestrę, aktywne słuchanie muzyki; utrwalenie wartości: ćwierćnuta, ósemka,
półnuta, cała nuta oraz wzajemnych stosunków czasowych między nimi.
Poszczególne wartości rytmiczne realizowane są przez grupę dzieci na instrumentach
perkusyjnych: ćwierćnuty – na klawesach, ósemki – na janczarach, półnuty – na trójkącie,
cała nuta – na tamburynie. Pozostałe dzieci, ustawione w czterech rogach sali w czterech
kołach wiązanych, realizują następujący układ choreograficzny1:
1
Autorką tekstu i układu choreograficznego jest pani Joanna Tomkowska.
© Centrum Edukacji Artystycznej
Antonio Vivaldi, Cztery pory roku – Zima, cz. II Largo
6
Śnieg biały pada i pada ,
lecą z nieba białe płatki.
Bielutko jest wszędzie,
cichutko jest wszędzie,
mięciutko jest wszędzie,
puszyście, srebrzyście jest wszędzie.
Bo pada śnieg, bo pada śnieg,
Wszystkie koła krążą na palcach.
Dzieci z I koła kucają.
II koło kuca.
III koło kuca.
IV koło kuca.
Wstają kolejno IV i III koło.
Wstają kolejno II i I koło.
bo pada śnieg, bo pada, pada.
Bo gwiazdki tańczą i wirują – pada śnieg.
Wszystkie dzieci kręcą się z rękami w górze.
Śnieg biały pada i pada,
lecą z nieba białe płatki,
lecą z nieba białe płatki.
Bielutko jest wszędzie,
cichutko jest wszędzie,
puszyście, srebrzyście jest wszędzie.
A śnieg pada, pada, pada, pada, pada
a śnieg pada, pada, pada, pada, pada
pada, pada, pada, pada śnieg.
Wszystkie koła krążą.
I koło kuca.
II koło kuca.
Koła III i IV kucają jednocześnie.
Wstają równocześnie IV i III koło.
Wstają równocześnie II i I koło.
Wszystkie dzieci wirują i na końcu kucają.
***
Utwory wykorzystane na lekcji:
© Centrum Edukacji Artystycznej
1. Antonio Vivaldi, Cztery pory roku – Zima, cz. II Largo
7