I. PRODUKTY PODWÓJNEGO ZASTOSOWANIA a
Transkrypt
I. PRODUKTY PODWÓJNEGO ZASTOSOWANIA a
I. PRODUKTY PODWÓJNEGO ZASTOSOWANIA a) Rozporządzenie Rady (WE) nr 428/2009 z dnia 5 maja 2009 r. ustanawiające wspólnotowy system kontroli wywozu, transferu, pośrednictwa i tranzytu w odniesieniu do produktów podwójnego zastosowania – streszczenie – tło ogólne b) Najlepsze wzorce uzgodnione przez państwa członkowskie w dziedzinie kontroli wywozu produktów podwójnego zastosowania c) Wspólne działanie 401/2000/WPZiB dotyczące kontroli pomocy technicznej odnoszącej się do niektórych wojskowych użytkowników końcowych II. SPRZĘT WOJSKOWY a) Wspólne stanowisko Rady określające wspólne zasady regulujące kontrolę wywozu technologii wojskowych i sprzętu wojskowego b) Zewnętrzne działania UE propagujące wśród państw trzecich kontrolę wywozu uzbrojenia oraz zasady i kryteria kodeksu postępowania UE w sprawie wywozu uzbrojenia c) Wsparcie UE na rzecz prawnie wiążącego międzynarodowego traktatu o handlu bronią d) Kontrola pośrednictwa w handlu bronią I. PRODUKTY PODWÓJNEGO ZASTOSOWANIA a) Rozporządzenie Rady (WE) nr 428/2009 z dnia 5 maja 2009 r. (+COR) ustanawiające wspólnotowy system kontroli wywozu, transferu, pośrednictwa i tranzytu w odniesieniu do produktów podwójnego zastosowania (wersja przekształcona) – weszło w życie w dniu 27 sierpnia 2009 r. (W tym samym dniu zostało uchylone rozporządzenie Rady (WE) nr 1334/2000 z dnia 22 czerwca 2000 r. ustanawiające wspólnotowy system kontroli eksportu produktów i technologii podwójnego zastosowania) (Wyszukiwarka pomoże szybko zapoznać się z tekstem i wykazami produktów podwójnego zastosowania podlegających kontroli). Streszczenie Wywóz, transfer, pośrednictwo i tranzyt w odniesieniu do produktów podwójnego zastosowania są uregulowane na szczeblu Wspólnoty rozporządzeniem Rady (WE) nr 428/2009. Rozporządzenie to – mające ułatwić legalny handel oraz umożliwić skoncentrowanie zasobów na kontroli wywozu, transferu, pośrednictwa i tranzytu w odniesieniu do potencjalnie niebezpiecznych produktów podwójnego zastosowania i na zwalczaniu nadużyć finansowych – składa się z następujących głównych elementów: rozporządzenia właściwego, które między innymi: – definiuje (w art. 2) pojęcia: ,,produkty podwójnego zastosowania” (obejmujące również oprogramowanie i technologię), ,,wywóz”, ,,eksporter”, ,,deklaracja eksportowa”, „pośrednik”, „usługi pośrednictwa”, „tranzyt”, „generalne wspólnotowe zezwolenie na wywóz” oraz inne rodzaje zezwoleń na wywóz udzielanych na szczeblu krajowym; – określa swój zakres zastosowania: poza wymogiem zezwolenia na wywóz produktów podwójnego zastosowania wymienionych w załączniku I przewiduje też – na mocy art. 4, zwanego ,,klauzulą ogólną” – wymóg zezwolenia na wywóz każdego produktu, który ma lub może mieć zastosowanie w związku z bronią masowego rażenia, jak również na wywóz broni konwencjonalnej, jeśli ma ona być wywieziona na obszar objęty embargiem na broń; – ustanawia generalne wspólnotowe zezwolenie na wywóz (art. 9 ust. 1 i załącznik II) – do siedmiu państw trzecich o podobnych poglądach – wszystkich produktów podwójnego zastosowania z wyłączeniem produktów potencjalnie najbardziej niebezpiecznych; – jeżeli chodzi o wywóz wszystkich innych produktów wymagających zezwolenia zgodnie z tym rozporządzeniem, pozostawia ostateczną decyzję organom krajowym, które rozstrzygają o udzieleniu krajowego, globalnego lub indywidualnego zezwolenia na wywóz (art. 9 ust. 2); tym samym zachowuje równowagę pomiędzy zasadą kompetencji Wspólnoty a uzasadnionym prawem państw członkowskich do kontroli nad sprawami związanymi z bezpieczeństwem narodowym; – ustanawia zasady konsultacji i wymiany informacji pomiędzy państwami członkowskimi w sprawie decyzji o udzieleniu zezwolenia na wywóz itd. (art. 13); – powołuje ,,grupę koordynacyjną” (art. 23), skupiającą przedstawicieli wszystkich państw członkowskich, działającą pod przewodnictwem Komisji i mającą za zadanie badać wszelkie kwestie związane ze stosowaniem przedmiotowego rozporządzenia. W myśl art. 23 ust. 2 w sprawach dotyczących rozporządzenia grupa koordynacyjna może zwracać się o opinię do organizacji reprezentujących eksporterów. załączniki: – Załącznik I Wspólny wykaz produktów podwójnego zastosowania podlegających kontroli. Wykaz ten, sporządzony z pełnym uwzględnieniem wymogów i zobowiązań przyjętych przez państwa członkowskie stosujące odpowiednie międzynarodowe systemy nierozprzestrzeniania broni i mechanizmy kontroli wywozu (m.in. porozumienie z Wassenaar, Reżim Kontrolny Technologii Rakietowych, Grupa Dostawców Sprzętu Jądrowego i Grupa Australijska) lub przyjętych w drodze ratyfikacji odpowiednich umów międzynarodowych (takich jak konwencja o broni chemicznej), jest uaktualniany w świetle nowych uzgodnień dokonywanych w ramach tych systemów, mechanizmów i umów międzynarodowych. – Załącznik II Generalne wspólnotowe zezwolenie na wywóz, obejmujące wywóz wszystkich produktów podwójnego zastosowania poza produktami potencjalnie najbardziej niebezpiecznymi do Australii, Japonii, Kanady, Norwegii, Nowej Zelandii, Stanów Zjednoczonych i Szwajcarii. – Załącznik IIIa Wzór formularza obowiązującego wszystkie państwa członkowskie przy wydawaniu krajowych, globalnych i indywidualnych zezwoleń na wywóz. – Załącznik IIIb Wzór formularza obowiązującego wszystkie państwa członkowskie przy wydawaniu zezwoleń na usługi pośrednictwa. – Załącznik IIIc Wspólne elementy uwzględniane przy publikacji generalnych zezwoleń na wywóz. - Załącznik IV Wykaz potencjalnie najbardziej niebezpiecznych produktów podwójnego zastosowania wymienionych w załączniku I, które podlegają kontroli w przypadku transferu wewnątrzwspólnotowego. Szczegółowe dane dotyczące właściwych organów krajowych, które w państwach członkowskich przyznają zezwolenia na wywóz, oraz adresy krajowych stron internetowych z informacjami o przepisach dotyczących nadzoru nad wywozem i o procedurach krajowych są podane tutaj. Tło ogólne W czerwcu 2003 r. Rada Europejska w Salonikach przyjęła plan działania przeciw rozprzestrzenianiu broni masowego rażenia; punkt 21 tego planu przewiduje rozpoczęcie „wzajemnej oceny systemów stosowanych przez wszystkie państwa członkowskie i przystępujące w przypadku kontroli wywozu towarów”. Punkt ten brzmi: ,,Aby lepiej skoordynować kontrolę wywozu w państwach członkowskich UE oraz skorzystać z doświadczeń innych, należy przeprowadzić wzajemną ocenę we wszystkich państwach członkowskich i przystępujących”. Strategia UE przeciwko rozprzestrzenianiu broni masowego rażenia przyjęta dnia 12 grudnia 2003 r. wymienia wśród elementów, które mają zostać objęte działaniami UE, zwiększenie skuteczności kontroli wywozu w rozszerzonej Europie oraz podkreśla potrzebę przeprowadzenia wzajemnej oceny. Pierwszy etap wzajemnej oceny zakończono w lipcu 2004 r. Przeprowadzono ją w grupach obejmujących dwa lub trzy kraje: przeanalizowano krajowe ustawodawstwo oraz jego realizację w celu wyłonienia najlepszych wzorców w rozszerzonej Unii. Wzajemną ocenę koordynowały służby Komisji, korzystając z pomocy grupy zadaniowej, która na podstawie sprawozdań grup sporządziła analizę i zalecenia. W dniu 13 grudnia 2004 r. Rada wydała oświadczenie, w którym zawarła zalecenia wynikające z wzajemnej oceny i podkreśliła, jak dużą wagę UE przywiązuje do skutecznej kontroli wywozu – zarówno wewnętrznej, jak i zewnętrznej. Wykonanie zaleceń wynikających z wzajemnej oceny zostało w roku 2005 i 2006 uznane za priorytet przez działającą w ramach Rady Grupę Roboczą ds. Towarów Podwójnego Zastosowania. Opierając się na dyskusjach nad realizacją wzajemnej oceny – przeprowadzonych zarówno przez Grupę Roboczą ds. Towarów Podwójnego Zastosowania, jak i przez grupę koordynacyjną utworzoną na mocy art. 18 – oraz na wynikach konsultacji z eksporterami, Komisja w dniu 18 grudnia 2006 r. przedstawiła Radzie komunikat i wniosek w sprawie przekształcenia rozporządzenia Rady ustanawiającego wspólnotowy system kontroli wywozu produktów i technologii podwójnego zastosowania; w dokumentach tych uwzględniła zalecenia wynikające ze wzajemnej oceny oraz wyniki późniejszej analizy skutków regulacji, a także obowiązki przypadające państwom na mocy rezolucji nr 1540 Rady Bezpieczeństwa ONZ. Zgodnie z zapowiedzią zawartą we wspomnianym komunikacie Komisja – na podstawie dyskusji prowadzonych w roku 2007 na forum podgrupy zajmującej się kwestią nowych generalnych wspólnotowych zezwoleń na wywóz i wchodzącej w skład Grupy Roboczej ds. Towarów Podwójnego Zastosowania – przedstawiła Radzie w grudniu 2008 r. wniosek dotyczący nowych generalnych wspólnotowych zezwoleń na wywóz niektórych produktów podwójnego zastosowania niepodlegających szczególnym ograniczeniom do niektórych krajów niepodlegających szczególnym ograniczeniom. Wniosek ten obejmuje sześć nowych generalnych wspólnotowych zezwoleń na wywóz. b) Najlepsze wzorce uzgodnione przez państwa członkowskie w dziedzinie kontroli wywozu produktów podwójnego zastosowania i) lista kontrolna – z której państwa członkowskie mogą korzystać przy ocenianiu swojego podejścia do kontaktów z przedsiębiorstwami branżowymi, by zwiększyć świadomość tych przedsiębiorstw na terenie UE co do możliwości kontroli wywozowych oraz by zyskać ich pełne wsparcie i aktywną współpracę w walce z rozprzestrzenianiem broni masowego rażenia – została wymieniona w sprawozdaniu, z którym Rada zapoznała się w dniu 12 grudnia 2005 r. ii) zalecenia w sprawie najlepszych praktyk dotyczących elementów wspólnotowego certyfikatu użycia końcowego W myśl zaleceń wynikających ze wzajemnej oceny przeprowadzonej w roku 2004, na posiedzeniu w dniu 23 grudnia 2008 r. Komitet Stałych Przedstawicieli zapoznał się z zaleceniami w sprawie najlepszych praktyk dotyczących elementów wspólnotowego certyfikatu użycia końcowego (uzgodnionymi przez Grupę Roboczą ds. Towarów Podwójnego Zastosowania); certyfikat ten – właściwie podpisany i opatrzony pieczęcią – ma być w odpowiednich przypadkach przedstawiany organom krajowym przez eksporterów ubiegających się o zezwolenie na wywóz produktów podwójnego zastosowania (por. art. 9 ust. 2 rozporządzenia Rady (WE) nr 428/2009). Więcej informacji na stronie: http://www.ec.europa.eu/comm/trade/issues/sectoral/industry/dualuse/index_en.htm c) Wspólne działanie 401/2000/WPZiB dotyczące kontroli pomocy technicznej odnoszącej się do niektórych wojskowych użytkowników końcowych Tekst ten – powodujący, że kontrolą objęto pomoc techniczną związaną z bronią masowego rażenia – stanowi pierwszy krok ku zharmonizowaniu kontroli usług związanych z towarami podwójnego zastosowania. Krok kolejny jest zasygnalizowany w art. 3, przewidującym możliwość kontrolowania pomocy technicznej, jeżeli wiąże się ona z konwencjonalnymi zastosowaniami wojskowymi i jest świadczona krajom objętym embargiem na broń na mocy decyzji Unii Europejskiej, OBWE lub Rady Bezpieczeństwa ONZ. SPRZĘT WOJSKOWY a) WSPÓLNE STANOWISKO RADY 2008/944/WPZiB określające wspólne zasady regulujące kontrolę wywozu technologii wojskowych i sprzętu wojskowego Tło ogólne i streszczenie UE od wielu lat odgrywa zarówno w regionie, jak i na świecie czołową rolę w kontrolowaniu wywozu uzbrojenia. W 1998 roku Rada przyjęła kodeks postępowania UE w sprawie wywozu uzbrojenia, który określa osiem kryteriów obowiązujących przy wywozie broni konwencjonalnej, ustanawia mechanizmy powiadamiania i konsultacji w związku z odmowami i przewiduje procedurę przejrzystości polegającą na publikacji rocznych sprawozdań UE dotyczących wywozu uzbrojenia. Kodeks znacznie przyczynił się do harmonizacji krajowych polityk w dziedzinie kontroli wywozu uzbrojenia, a jego zasady i kryteria zostały oficjalnie uznane przez różne państwa trzecie. Co roku Rada oceniała realizację kodeksu (zob. pierwsze, drugie, trzecie, czwarte, piąte, szóste, siódme, ósme, dziewiąte i dziesiąte sprawozdanie roczne). Odnośnie do następnych sprawozdań, zob. poniżej Wspólne stanowisko 2008/944/WPZiB, przyjęte w dniu 8 grudnia 2008 r., oznacza, że przegląd kodeksu – zwieńczony sukcesem – oficjalnie się zakończył i że poczyniono kolejny ważny krok w doskonaleniu unijnych norm kontroli wywozu. Wspólne stanowisko jest znacznie aktualniejszym i lepszym instrumentem, który ma zająć miejsce wspomnianego kodeksu. Zawiera kilka nowych elementów, które pogłębiają i poszerzają zakres jego zastosowania. Między innymi kontrolą objęte zostają: pośrednictwo, transakcje tranzytowe i niematerialne transfery technologii oraz wdrożone zostają zaostrzone procedury służące harmonizacji polityki eksportowej państw członkowskich. Uznając szczególną odpowiedzialność państw eksportujących sprzęt wojskowy i technologie wojskowe, państwa członkowskie jeszcze raz dowiodły, że są zdecydowane zapobiegać wywozowi tych produktów, jeśli mogłyby zostać wykorzystane do niepożądanych celów, np. do represji wewnętrznych lub ataków międzynarodowych lub mogłyby się przyczynić do destabilizacji regionalnej. Artykuł 8, ust. 2 wspólnego stanowiska UE przewiduje publikację rocznego sprawozdania UE (zob.: jedenaste sprawozdanie roczne). W myśl klauzuli operacyjnej nr 5 kodeksu postępowania UE w sprawie wywozu uzbrojenia Rada w dniu 13 czerwca 2000 r. przyjęła wspólny wykaz sprzętu objęty przepisami kodeksu wraz z deklaracją nr 2000/C/191/01. W dniu 15 lutego 2010 r. Rada przyjęła najnowszą wersję wspólnego wykazu uzbrojenia Unii Europejskiej, uaktualniającą wersje poprzednie. Artykuł 12 wspólnego stanowiska 2008/944/WPZiB przewiduje, że wspólny wykaz powinien stać się punktem odniesienia dla krajowych wykazów technologii wojskowych i sprzętu wojskowego, ale nie powinien ich bezpośrednio zastępować. Wspólny wykaz uzbrojenia UE pomaga państwom członkowskim także interpretować unijne embargo na broń. Przewodnik użytkownika, sporządzony i regularnie uaktualniany przez Grupę Roboczą ds. Wywozu Broni Konwencjonalnej, służy państwom członkowskim jako wskazówka we wdrażaniu przedmiotowego wspólnego stanowiska (por. art. 13 wspólnego stanowiska). Skierowany jest przede wszystkim do urzędników wydających zezwolenia na wywóz. Punkt 4.1.2 podręcznika wymaga, by państwa członkowskie eksportujące sprzęt wymieniony we wspólnym wykazie uzbrojenia UE publikowały krajowe sprawozdania na temat wywozu sprzętu obronnego. Większość państw członkowskich publikuje krajowe sprawozdania w Internecie, na następujących stronach: Austria: (rząd: http://www.austria.gv.at Ministerstwo Spraw Zagranicznych: http://www.bmaa.gv.at) Belgia: « Rapport du Gouvernement au Parlement sur la loi relative à l'importation, l'exportation et le transit d'armes » http://www.diplomatie.be/fr/press/homedetails.asp?TEXTID=8481 (diplobel.fgov.be) http://docs.vlaanderen.be/buitenland/deelsites/wapenhandel.htm http://gov.wallonie.be/code/fr/rap_2005.pdf Bułgaria: http://www.mee.government.bg/ind/lic/arms.html Czechy: « Yearly National Reports: 2001, 2002, 2003, 2004 » http://www.mzv.cz/wwwo/mzv/default.asp?ido=15135&idj=2&amb=1&ikony=True&tri d=1&prsl=True&pocc1=8 (www.mzv.cz/kontrolaexportu) Dania: « Udforsel af vaben og produkter med dobbelt anvendelse fra Danmark 2004 » http://www.um.dk/NR/rdonlyres/5D6C5BD3-E876-484B-B974AA62D12D949B/0/2004Udfoerselafvaabenogdualuseprodukterrev2.pdf Estonia: http://www.vm.ee/eng/kat_153 Finlandia: « Annual report according to the eu code of conduct on arms exports 2003 » http://www.defmin.fi/index.phtml/page_id/334/topmenu_id/75/menu_id/334/this_topmen u/75/lang/3/fs/12 Francja: « Rapport au Parlement sur les exportations d'armement de la France en 2002 et 2003 » http://www.defense.gouv.fr/sites/defense/actualites_et_dossiers/rapport_sur_les_exportati ons_darmement_en_2002_et_2003 Hiszpania: http://www.revistasice.com/Estudios/Documen/bice/2827/BICE28270101.PDF (www.mcx.es/sgcomex/mddu) Holandia: « Bijlage: Jaarrapport Wapenexportbeleid 2004 » http://www.exportcontrole.ez.nl Irlandia: http://www.entemp.ie/trade/export/military.htm Litwa: http://www.urm.lt/index.php?1703452064 Luksemburg: www.mae.lu Łotwa: www.mfa.gov.lv Malta: http://mcmp.gov.mt/commerce_trade04.asp Niemcy: « 2004 Military Equipment Export Report » http://www.bmwi.bund.de/Navigation/Service/bestellservice,did=72610.html Polska: http://dke.mg.gov.pl Portugalia: http://www.mdn.gov.pt/Defesa/Estrutura/Organigrama/DGAED/relatorios_anuarios.htm Rumunia: www.ancex.ro, www.export-control.ro Słowacja: www.economy.gov.sk Słowenia: www.mors.si Szwecja: http://www.sweden.gov.se Węgry: http://www.mkeh.hu Wielka http://www.fco.gov.uk/servlet/Front?pagename=OpenMarket/Xcelerate/ShowPage&c=Pa Brytania: ge&cid=1007029390554 Włochy: http://www.senato.it/leg/15/BGT/Schede/docnonleg/12689.htm b) Zewnętrzne działania UE propagujące wśród państw trzecich kontrolę wywozu uzbrojenia oraz zasady i kryteria kodeksu postępowania UE w sprawie wywozu uzbrojenia (i) Wspólne działanie Rady 2008/230/WPZiB z dnia 17 marca 2008 r. w sprawie wspierania działań UE mających na celu propagowanie wśród państw trzecich kontroli wywozu uzbrojenia oraz zasad i kryteriów kodeksu postępowania UE w sprawie wywozu uzbrojenia. Wspólne działanie przewidywało sfinansowanie z budżetu UE kwotą 500 500 EUR seminariów organizowanych przez prezydencję (z pomocą Sekretariatu Rady), których uczestnikami mieli być eksperci zajmujący się kontrolą wywozu uzbrojenia pochodzący z państw członkowskich UE i innych zainteresowanych państw, zwłaszcza blisko sąsiadujących z UE. Inicjatywa ta była skierowana m.in. do państw Europy Południowo-Wschodniej, państw objętych europejską polityką sąsiedztwa (państw Afryki Północnej i basenu Morza Śródziemnego oraz państw wschodnioeuropejskich z regionu Kaukazu), a także do Turcji i Ukrainy. Seminaria miały służyć m.in. popularyzowaniu kryteriów i zasad kodeksu postępowania UE w sprawie wywozu uzbrojenia oraz miały pomóc w opracowaniu i wdrażaniu przepisów zapewniających skuteczną kontrolę wywozu uzbrojenia. Ostateczne sprawozdanie ze wspólnego działania Rady 2008/230/WPZiB wraz z załączonymi sprawozdaniami z każdego z wydarzeń zorganizowanych na mocy wspólnego działania znajduje się w dok. 17645/09. (ii) DECYZJA RADY 2009/1012/WPZiB z dnia 22 grudnia 2009 r. w sprawie wspierania działań UE mających na celu propagowanie wśród państw trzecich kontroli wywozu uzbrojenia oraz zasad i kryteriów wspólnego stanowiska 2008/944/WPZiB W związku ze skutecznym wdrożeniem wspólnego działania 2008/230/WPZiB, które – zdaniem Rady – pomogło stworzyć w zainteresowanych krajach podwaliny pod bardziej odpowiedzialne i skuteczne przepisy i rozwiązania dotyczące kontroli wywozu, w dniu 22 grudnia 2009 r. Rada przyjęła decyzję 2009/1012/WPZiB przewidującą dodatkowe, bardziej szczegółowe seminaria adresowane do tych samych państw (poza Turcją), do których skierowane było wspólne działanie c) Wsparcie UE na rzecz prawnie wiążącego międzynarodowego traktatu o handlu bronią Odkąd w 2005 roku ruszyła brytyjska inicjatywa polegająca na promowaniu przyjęcia traktatu o handlu bronią, UE jest pełni zaangażowana w ten projekt. UE w pełni wspiera proces prowadzący do powstania traktatu o handlu bronią również na forum ONZ. W dniu 19 stycznia 2009 r. Unia Europejska podjęła dalsze konkretne kroki mające promować traktat o handlu bronią: przyjęta została decyzja Rady 2009/42/WPZiB w sprawie wspierania procesu prowadzącego do zawarcia traktatu o handlu bronią. Decyzja ma służyć podnoszeniu świadomości podmiotów krajowych i regionalnych, państw członkowskich ONZ, społeczeństwa obywatelskiego i samej branży co do aktualnych międzynarodowych dyskusji dotyczących traktatu o handlu bronią oraz pobudzić debatę między państwami członkowskimi ONZ, zwłaszcza tymi, które nie wchodziły w skład grupy ekspertów rządowych. Cele te będą realizowane dzięki organizacji sześciu seminariów regionalnych, wydarzenia towarzyszącego 64. posiedzeniu Pierwszego Komitetu Zgromadzenia Ogólnego Organizacji Narodów Zjednoczonych oraz seminariów rozpoczynających i podsumowujących to posiedzenie. d) Kontrola pośrednictwa w handlu bronią W dniu 23 czerwca 2003 r. Rada przyjęła wspólne stanowisko 2003/468/WPZiB w sprawie kontroli pośrednictwa w handlu bronią; ma ono uregulować kwestię pośrednictwa w handlu bronią, aby zapobiec obchodzeniu embarga na wywóz broni nałożonego przez ONZ, UE lub OBWE. Wspólne stanowisko jest zbiorem przepisów, które mają zostać włączone do ustawodawstwa krajowego i które nakazują państwom członkowskim podjęcie wszelkich niezbędnych kroków, by objąć kontrolą pośrednictwo prowadzone na ich terytorium lub przez osoby będące ich obywatelami. Państwa członkowskie mają przede wszystkim obowiązek rozpatrywać – w świetle przepisów Kodeksu postępowania Unii Europejskiej w sprawie wywozu uzbrojenia – wnioski o wydanie zezwoleń na konkretne transakcje pośrednictwa, utworzyć system wymiany informacji na temat pośrednictwa w handlu bronią oraz ustanowić odpowiednie sankcje gwarantujące skuteczność kontroli. ________