Od Lasu Do Drewna - Gimnazjum nr 6 w Szczecinie.

Od lasu do drewna
Informacje podstawowe
Lasy, to obok oceanów najważniejsze dla człowieka miejsca na Ziemi. Odgrywają
one bardzo ważną rolę przy tworzeniu mikroklimatu, w gospodarce wodnej oraz
wpływają na klimat całej Ziemi. W lasach żyje większość lądowych gatunków roślin
i zwierząt; lasy dostarczają surowców budowlanych, opału, pożywienia i roślin
leczniczych. Dla wielu ludzi lasy stanowią podstawę egzystencji – ze względu na
zasoby naturalne, które eksploatują. W krajach uprzemysłowionych lasy ogrywają
również ważną rolę, jako miejsce odpoczynku i edukacji. Mimo tych wszystkich
ważnych funkcji, lasy na całym świecie są w coraz większej ilości niszczone, uszkadzane albo zamieniane na ubogie gatunkowo plantacje. Dawniej lasami było pokryte 34% powierzchni Ziemi, obecnie jeszcze tylko 26%, związane jest to również ze
zmniejszeniem różnorodności gatunków - również w Europie!
Ponad połowa to ubogie gatunkowo uprawy leśne lub plantacje. W tym procesie
niszczenia lasów ważną rolę odgrywa rosnące zapotrzebowanie na papier, ponieważ
przerabiane jest nań co piąte ścięte drzewo, a tendencja ta jeszcze wzrasta. Surowiec do produkcji papieru wykorzystywanego w Polsce pochodzi z lasów całego
świata. Jego pozyskanie często ma charakter rabunkowy, lekceważąc przy okazji
prawa człowieka, jak ma to miejsce np. w Brazylii. Rozmiar zniszczeń lasów przedstawiony został w wybranych poniżej obszarach.
Kanada
Lasy pierwotne Kanady należą do największych na świecie nienaruszonych obszarów
leśnych. Jednak od lat bogata w lasy Kanada należy do największych na świecie
eksporterów zarówno celulozy, jak i papieru. Niemcy są trzecim pod względem
wielkości importerem celulozy z Kanady i nie jest wykluczone, że papier, który Polska importuje z Niemiec, pochodzi z kanadyjskich puszcz.
90% wyrębów odbywa się na terenie puszcz. Najczęściej stosowana praktyką jest
nadal całkowity wyrąb. Konflikty między rdzenną ludnością indiańską a przemysłem
leśnym, ze względu na prawa do ziemi, toczą się niemal we wszystkich prowincjach.
EU: GRUNDTVIG PROGRAM PARTNERSKI „UCZ SIĘ WIĘCEJ, BĄDŹ ŚWIADOMYM KONSUMENTEM“, 2009
1
Rosja
W europejskiej części Rosji pozostało więcej lasów pierwotnych niż w Skandynawii.
Przed całkowitym wyrębem chroniona jest tylko niewielka część tych cennych lasów. Nielegalny wyrąb na tych terenach szacuje się na około 30%. Kraje skandynawskie (a szczególnie Finlandia) importują ponad jedną trzecią całego rosyjskiego
eksportu. Drewno z rosyjskich lasów trafia, więc okrężną drogą przez Skandynawię
na światowy rynek, jako celuloza i papier.
Brazylia
Ponad 80% wyrębu w wielkich lasach tropikalnych Brazylii jest nielegalne. Ogromne, sięgające horyzontu plantacje eukaliptusów rosną przede wszystkim na
wschodnich i południowych wybrzeżach Brazylii i zajmują obszar ponad 15 000 km2.
Skutki istnienia plantacji:
•
opadanie poziomu wód gruntowych i wysychanie rzek;
•
zanieczyszczanie wód przez pestycydy, (których użycie jest częściowo zabronione w Europie) i nawozy;
•
choroby u ludzi (ludzie, którzy pracują na plantacjach chorują również, dlatego, że nie wyjaśnia się im jak obchodzić się z różnymi substancjami i pracują bez odzieży ochronnej).
Przed tymi „zielonym pustyniami“ bronią się rolnicy i ludzie nie mający ziemi, ponieważ zabierają im one możliwość samodzielnego utrzymania się, a także utrudniają produkcję żywności. Często naruszane są prawa do ziemi ludności indiańskiej,
na przykład przez największy koncern celulozowy w Brazylii Aracruz, należący do
norwesko-brazylijskich przedsiębiorców.
Skandynawia
Lasy w Skandynawii są w ponad 90% lasami gospodarczymi, dostosowanymi do potrzeb koncernów drzewnych i celulozowych. Ich uprawa jest wysoko zmechanizowana i zracjonalizowana. Nie zostało tam wiele miejsca na biologiczną różnorodność. Tylko około 5 do 7% lasów, zwanych starodrzewiami, zachowało charakter
puszcz. Ale w żadnym z państw skandynawskich te niewielkie pozostałości naturalnych lasów nie są objęte całkowitą ochroną. W Norwegii dotychczas objęto ochroną
tylko 1% lasów.
EU: GRUNDTVIG PROGRAM PARTNERSKI „UCZ SIĘ WIĘCEJ, BĄDŹ ŚWIADOMYM KONSUMENTEM“, 2009
2
Lapończycy - pierwotni mieszkańcy północnozachodniej Europy, z ich tradycyjną
hodowlą reniferów są nierozłącznie związani z użytkowaniem lasów. W Szwecji
właściciele lasów uniemożliwiają im na drodze prawnej korzystanie z lasów. W Finlandii Lapończycy są informowani przez zarządy lasów o ich planach dotyczących
gospodarki leśnej, ale nie uczestniczą w ich tworzeniu.
Szwecja jest jedynym krajem skandynawskim, w którym nadal 43% powierzchni leśnej jest zarządzane według standardów zalecanych przez organizacje ochrony
przyrody - FSC (Forest Stewardship Council).
Indonezja
Żaden inny kraj na świecie nie traci tak szybko swoich lasów jak Indonezja. Negatywną siłą napędową jest nieumiarkowany rozwój przemysłu i wszechobecna korupcja. W ciągu niewielu lat to wyspiarskie państwo stało się jednym z dziesięciu
największych na świecie producentów celulozy. Przemysł papierniczy, reprezentowany przede wszystkim przez wielkie koncerny APP i APRIL, jest odpowiedzialny za
niszczenie środowiska naturalnego, lekceważenie praw obywatelskich i finansowe
skandale. Około 300 000 hektarów lasu tropikalnego już zostało całkowicie wycięte
zamienione na przemysłowe plantacje. Do 2015 prawdopodobnie las w Indonezji
przy utrzymującej się sytuacji kompletnie przestanie istnieć. Różnorodność gatunkowa tysiącletnich lasów, odwieczne wykorzystywanie przez tutejszą ludność, oraz
także funkcje ekologiczne w zakresie ochrony klimatu – są nieodwracalnie unicestwiane. Wzrasta uwalnianie dwutlenku węgla, szczególnie podczas pożarów lasów
na wysuszonych torfowiskach. W czasie ogromnego pożaru w Indonezji w latach
1997/1998 zawartość dwutlenku węgla w atmosferze była porównywalna do uwolnionej na całym świecie w tym samym okresie. Według badań naukowców Uniwersytetu z Monachium do atmosfery uwolnione zostało wówczas dwudziestokrotnie
więcej dwutlenku węgla niż Niemcom udało się zaoszczędzić w ciągu 10 lat ich polityki klimatycznej.
Papier z Indonezji jest sprzedawany bez podania źródła pochodzenia.
EU: GRUNDTVIG PROGRAM PARTNERSKI „UCZ SIĘ WIĘCEJ, BĄDŹ ŚWIADOMYM KONSUMENTEM“, 2009
3
Cele edukacyjne
•
Informacje o światowym zalesieniu i obecnym stanie lasów
•
Informacje o wzrastającym zużyciu papieru w krajach wysoko uprzemysłowionych i jego konsekwencjach ( zagrożenie ostatnich jeszcze zachowanych
lasów pierwotnych)
•
Przyczyny importu celulozy z krajów Trzeciego Świata
•
Informacje na temat obróbki drewna od wyrębu do momentu otrzymania gotowego papieru
•
Informacje o obciążeniu środowiska naturalnego przy poszczególnych etapach produkcji papieru
Przebieg zajęć
Prowadzący zajęcia przedstawia związek pomiędzy popyt na papier w Polsce a zużyciem surowców do jego produkcji. Na podstawie mapy świata uczestnicy poznają
rozprzestrzenienie lasów na świecie wraz z podziałem na typy. Omówione zostają
pojęcia: puszcza, las naturalny, leśnictwo, plantacje. Uczestnicy dowiadują się
także o postępującym niszczeniu lasów, między innymi ze względu na produkcję
papieru. Prowadzący zajęcia informuje o wyrębie lasów na przykładzie pięciu krajów. Poszukiwanie miejsc dostarczających surowców uzmysłowi kwestie problemu
dla całego świata, przede wszystkim ludzi z krajów najuboższych, na co wskazują
liczby z tabeli „Gdzie rośnie nasz papier”. Uczestnicy podsumowują najważniejsze
wyniki, a prowadzący zajęcia podkreśla odpowiedzialność zarówno producentów
jak i konsumentów
Czas trwania zajęć
45 minut
Materiały
(I)
Mapa świata
(II)
Zdjęcia - plik „Zniszczenia przy produkcji papieru “
(III)
Ulotka „Gdzie rośnie nasz papier “ www.robinwood.de/papier
Tekst: Robin Wood, Oprac.: M. Kaczmarek, Z. Sokołowska
EU: GRUNDTVIG PROGRAM PARTNERSKI „UCZ SIĘ WIĘCEJ, BĄDŹ ŚWIADOMYM KONSUMENTEM“, 2009
4