Zaburzenia dzieci i młodzieży

PSYCHOLOGIA KLINICZNA
mgr Lidia Dąbrowa
ZABURZENIA DZIECI I
MŁODZIEŻY
1. Dzieci o niskiej kontroli (nadpobudliwe)
albo jako silnie uzewnętrzniające emocje zaburzenia zachowania. (sprawia problemy
innym)
2. Dzieci odznaczające się podwyższoną
kontrolą albo przeżywające zdecydowanie
bardziej wewnętrznie - deficyty reagowania i
zahamowania emocjonalne. (Stwarza
problemy sobie)
ZABURZENIA DZIECI O
OBNIŻONEJ KONTROLI
1. ZABURZENIA UWAGI I
NADAKTYWNOŚĆ
2. ZABURZENIA ZACHOWANIA
SĄ TO ZABURZENIA
NADPOBUDLIWE
Do nadpobudliwości dochodzi
wówczas, gdy współwystępują
predyspozycje do zaburzeń i
niekorzystne praktyki wychowawcze
rodziców. Rodzice nadpobudliwych
dzieci udzielają im więcej
wskazówek i poleceń, a relacje
przyjmują zabarwienie negatywne.
Zaburzenia zachowania występują 3 - 4
razy częściej u chłopców niż u
dziewczynek. Początek pojawienia się
objawów zaburzeń zachowania ma
ogromne znaczenie dla rokowania.
Obowiązuje tu zasada: im wcześniej,
tym grosze prognozy. Epidemiologię
zaburzeń zachowania u dzieci i
młodzieży określa się na 2 - 6%. W
wieku 4 - 11 lat 4%, jednak 12 - 16 lat
aż 8%
Pojęcie zaburzenie zachowania (DSMIV) nie ma jednoznacznego rozumienia.
Zawiera ono różnorodne zachowania
nadpobudliwe:
* zastraszanie i poniżanie innych;
* agresja wobec ludzi i zwierząt;
* upór, nieposłuszeństwo;
* wszczynanie bójek, wrogość słowna;
* kłamstwo, destrukcja;
* wandalizm, kradzież, rozmyślne niszczenie mienia;
* wczesna konsumpcja alkoholu i narkotyków;
* ucieczki z domu i wagary
* zmuszanie innych do kontaktów seksualnych.
Zaburzenia zachowania określane
są poprzez wpływ jakie to
zachowanie ma na otoczenie
(szkoła, rodzina, rówieśnicy).
ZESPÓŁ NADPOBUDLIWOŚCI
PSYCHORUCHOWEJ - ADHD
Zaburzenia zachowania stają się coraz
częstsze i bardziej ostre. Istnieje coraz
silniejsza tendencja traktowania ich jako
wyodrębnionej jednostki chorobowej
związanej ze zmianami w mózgu.
CZYNNIKI POWODUJĄCE
ZMIANY W CUN
Dzieci pozostawione są samym sobie;
nadmiar bodźców powodujących chaos
społeczny;
słabsze więzi emocjonalne;
coraz więcej czasu spędzają przed tv i
komputerem;
coraz słabsze więzi emocjonalne;
samotność w świecie bajek, gier i iluzji.
Zmiany w CUN głównie w
zakresie wydzielania:
Serotoniny,
Noradrenaliny,
Dopaminy,
neuroprzekaźników odpowiedzialnych
za przekaz informacji między
neuronami
u ok. 3% dzieci mniejsza objętość
mózgu.
Etiologia zaburzeń zachowania
Uwarunkowania rodzinne (złe
doświadczenia rodzinne w tym
wykorzystywanie seksualne)
Uwarunkowania genetyczne (badania
bliźniąt jedno i dwu jajowych).
Dziecko w rodzinie alkoholika
Zasady, których uczy się dziecko:
nie mówić
nie ufać;
nie odczuwać.
Role dla dla dzieci w rodzinie
alkoholowej:
Najstarsze: silne, dzielne, twarde - mały dorosły;
młodsze: „czarny charakter” - niemożność
dorównania starszemu rodzeństwu;
kolejne dziecko: dziecko zagubione i wycofane;
najmłodsze: wewnętrznie rozdarte pomiędzy tym
co słyszy a tym co widzi, wesołkowate, maskotka
rodzinna.
Role te podejmowane są
w sposób nieświadomy i
trwają w różnym
nasileniu przez całe
życie.
DZIECI MALTRETOWANIE I
WYKORZYSTYWANE
SEKSUALNIE.
Obniżona samoocena;
brak zaufania;
szczególne zainteresowanie seksem lub unikanie
wszelkiego kontekstu i skojarzeń seksualnych;
zaburzenia snu;
nasilenie depresji i izolacji;
specyficzna ocena własnego ciała (uszkodzone, brudne);
zmiana zachowania;
tajemniczość;
uwidocznienie przejawów przemocy seksualnej w pracach
plastycznych;
nasilenie agresji;
pojawienie się myśli lub prób samobójczych.
LECZENIE: PSYCHOTERAPIA
ZARÓWNO DZIECI JAK I ICH
RODZINY WYMAGAJĄ FACHOWEJ
POMOCY, KTÓREJ CELEM JEST
ODZYSKANIE WŁASNEJ WARTOŚCI
ORAZ UWOLNIENIE OD POCZUCIA
WINY
Leczenie zaburzeń zachowania
Podejście indywidualne;
trening kontroli złości;
trening zastępowania agresji
stosowanie terapeutycznych metod ma
charakter prewencyjny
ZABURZENIA DZIECI O
PODWYŻSZONEJ
SAMOKONTROLI.
Objawy nadmiernego lęku:
nasilony niepokój
odmowa wykonywania obowiązków
dolegliwości somatyczne
nieodstępowanie osób bliskich
silny, chroniczny niepokój
napięcie utrudniające codzienne
funkcjonowanie
LĘKI DZIECIĘCE:
Zaburzenia lękowe wykazuje 6 - 8%
wszystkich dzieci i młodzieży, co
sprawia, że jest to najczęstsze
zaburzenie u dzieci.
ETIOLOGIA ZABURZEŃ
LĘKOWYCH.
O CHARAKTERZE WRODZONYM
O CHARAKTERZE
ŚRODOWISKOWYM
Najważniejsze uwarunkowania:
* zaburzone kontakty rodzinne;
* nadmierne wymagania;
* nadmierna wrażliwość;
* mały zakres doświadczeń i obniżona
sprawność procesów intelektualnych;
* brak lub obniżenie umiejętności
przewidywania - trudności w unikaniu
sytuacji traumatyzujących.
FOBIA SZKOLNA:
Niechęć chodzenia do szkoły może pochodzić z
trudności występujących w relacji matka dziecko (lęk przed rozłąką).
Lęk przed szkołą - sama szkoła lub ogólna fobia
społeczna.
W wielu przypadkach lęki dziecięce ustępują
samorzutnie.
Leczenie:
Wzmocnienie pozytywne
techniki modelowego uczenia się
Terapia jest bardzo skuteczna. Po 8
tygodniach leczenia dzieci zostają
uwolnione od fobii. W 80% przypadków
- pełne wyzdrowienie.
NIEŚMIAŁOŚĆ SPOŁECZNA
Brak wiary w swoje możliwości i
umiejętności;
unikają obcych oraz nowych sytuacji;
boją się zabierać głos;(wybiórczy
mutuzm);
lubią przebywać w otoczeniu rodziców
i najbliższej rodziny.
Terapia: jak w innych zaburzeniach
lękowych.
DEPRESJA W DZIECIŃSTWIE
I MŁODOŚCI (7 - 17 LAT)
APATIA I SMUTEK;
WYCOFANIE SIĘ;
POCZUCIE ZMĘCZENIA;
DOLEGLIWOŚCI SOMATYCZNE;
NIEPOKÓJ I ROZDRAŻNIENIE;
BUNT I PRZEJAWY AGRESJI;
NADWRAŻLIWOŚĆ;
UTRATA DOTYCHCZASOWYCH
ZAINTERESOWAŃ;
OGRANICZENIE APETYTU I TRUDNOŚCI ZE
SNEM.
Etiologia:
Możliwość genetycznego
uwarunkowania. Zasadniczo jednak
badania koncentrują się na
determinantach rodzinnych jako
najbardziej istotnych.
LECZENIE: PSYCHOTERAPIA
TRENING UMIEJĘTNOŚCI
SPOŁECZNYCH
JAK POMÓC DZIECKU:
wsparcie emocjonalne;
rozmowa o zdarzeniu, przeżyciach;
tworzenie atmosfery spokoju;
wykazanie zainteresowania problemami
dziecka
udzielanie pozytywnych i rzeczowych
informacji o tym co można zrobić w
przyszłości w podobnej sytuacji.
ANOREKSJA JADŁOWSTRĘT
PSYCHICZNY
W etiologii anoreksji uwzględnia się
następujące czynniki:
konflikt między potrzebą niezależności od rodziny
oraz lęk przed stawaniem się dorosłym;
lęk przed nadwagą (narzucony obraz kobiety
idealnej);
uwarunkowania organiczne - zaburzenia
funkcjonowania podwzgórza
konflikt w rodzinie lub zawód miłosny;
lęk przed odpowiedzialnością.
Objawy:
Zaburzenie łaknienia;
zaparcia;
biegunki;
brak menstruacji;
pogarszające się krążenie krwi;
podatność na infekcje;
zmiany w zachowaniu
LECZENIE:
Medyczne: zapobieganie komplikacjom
fizjologicznym.
Psychoterapeutyczne: wyjście z izolacji,
powrót do otoczenia, a zwłaszcza
terapia rodzinna.
BULIMIA:
Okresowe spożywanie ogromnych ilości
jedzenia w krótkim czasie i uwalnianie
się od nich poprzez wymioty lub
zażywanie środków przeczyszczających.
Cechy charakterystyczne:
* rzadka u mężczyzn;
* rozpoczyna się w okresie dorastania i
wczesnej dorosłości (15 - 24 r. ż.)
* napady jedzenia trwają 3 lata, zanim
zaczną pacjenci stosować wypróżnienie;
Cykl przejadania i wypróżniania
występuje z różną częstotliwością:
raz na tydzień;
raz dziennie;
nawet kilkadziesiąt razy na tydzień.
Pacjenci cierpią na depresję, mają
trudności w kontaktach
interpersonalnych,rodzinne i zawodowe.
Leczenie farmakologiczne: środki
antydepresyjne oraz psychoterapia.
Zaburzenia czynności
wydalania.
Dzieci z zaburzeniami wydalania moczą się
lub zanieczyszczają wielokrotnie i
mimowolnie swoje ubrania, łóżko lub
podłogę pomimo osiągnięcia wieku, w
którym powinno się te funkcje opanować.
Wyróżniamy:
moczenie pierwotne - zaniedbanie
środowiskowe
moczenie wtórne - zaburzenia emocjonalne
Objawy te wykazuje ok. 7% chłopców i
3% dziewczynek w wieku 5 lat i ok. 3%
chłopców i 2% dziewczynek w wieku 10
lat.
Leczenie: techniki warunkowania
klasycznego i leczenie farmakologiczne.
Nie należy ich zawstydzać czy też karać.
ZABURZENIA UCZENIA SIĘ,
KOORDYNACJI I
KOMUNIKACJI
Trudności z opanowaniem umiejętności
liczenia (dyskalkulia);
zaburzenia pisania (dysgrafia);
zaburzenia czytania (dysleksja).
10 - 15% populacji dziecięcej.
PRZYCZYNY:
Czynniki genetyczne;
zaburzenia CUN:
- opóźnione, spowolnione dojrzewanie;
- zaburzenia funkcjonalne;
- mikrouszkodzenia.
Wpływ czynników psychogennych:
zaburzenia emocjonalne (uraz
psychiczny lub stres).
POMOC:
1. Indywidualizacja wymagań;
2. Uczestnictwo w grupie korekcyjno kompensacyjnej;
3. Pomoc poradni psychologiczno pedagogicznej;
4. Tworzenie klas terapeutycznych w
szkole;
5. Intensywna terapia w oddziale
dłuższego pobytu.
TERAPIA W ZABURZENIACH
LĘKOWYCH
Uczenie prawidłowego reagowania;
terapia przez zabawę;
techniki plastyczne;
psychoterapia grupowa;
psychodrama;
techniki relaksacyjne i oddechowe.
AUTYZM
Jedno z najcięższych zaburzeń
rozwojowych, dotyczące rozwoju
emocjonalnego i społecznego.
Przyczyny nadal pozostają nie
rozpoznane, nie jest chorobą jednolitą,
a jej przebieg i obraz jest bardzo
zróżnicowany.
Zaburzenia pojawiają się przed 30-tym
miesiącem życia.
OBJAWY:
Różnice na poziomie wyrażania emocji;
brak zainteresowania otoczeniem;
skrajna samotność;
nie nawiązywanie kontaktów
osobistych;
brak kontaktu wzrokowego;
traktowanie ludzi w sposób
mechaniczny;
Brak zmiany w wyrazie twarz (nawet na kontakty z
rodzicami);
braki w funkcjach mowy i możliwościach komunikacji;
echolalia (to powtarzanie słów lub zwrotów
wypowiedzianych przez inne osoby lub zasłyszanych
np. w telewizji. Zdarza się także, że osoba chora
powtarza słowa wypowiedziane przed chwilą przez
siebie. Dwie najczęstsze formy echolalii to echolalia
natychmiastowa i echolalia odroczona.);
mówienie o sobie w drugiej osobie;
język metaforyczny;
upór;
monotonia;
jednostajność;
agresja;
samookaleczanie się;
nadwrażliwość.
ETIOLOGIA I POMOC
Koncepcje:
EEG i tomografia: nieprawidłowości w
budowie mózgu (rejony móżdżku);
środowiskowe: obciążenia w
najwcześniejszym dzieciństwie (chłód
emocjonalny rodziców, sposoby
kontaktowania się z dzieckiem).
POMOC
ZINDYWIDUALIZOWANIE MOŻLIWOŚCI
ADAPTACYJNYCH DZIECI;
WSPOMAGANIE FARMAKOLOGICZNE;
TRENING NAWIĄZYWANIA KONTAKU;
WARUNKOWANIE OPERACYJNE;
INTEGRACJA RODZINY ZE
ŚRODOWISKIEM
Rokowania nie są jednak zbyt dobre.
Ogromnie ważna jest pomoc rodzicom tych
dzieci.
SAMOBÓJSTWO
Co kilkadziesiąt sekund ktoś na świecie
popełnia samobójstwo. Co kilkanaście
ktoś usiłuje to zrobić.
Zaliczane jest obecnie do jednej z
dziesięciu głównych przyczyn śmierci.
Ma miejsce we wszystkich grupach
społecznych i zawodowych. Nie chroni
przed nim żaden poziom wykształcenia.
Samobójstwo to świadomy
wysiłek rozwiązania
problemu powodującego
silne cierpienie, przy utracie
nadziei na możliwość jego
konstruktywnego
rozwiązania.
Edwin Shneidman
Niektóre badania prowadzone w
ostatnich latach wskazują na zmiany
anatomiczne i chemiczne w 2-ch
rejonach mózgu
części korowej płatów czołowych
fragmencie pnia mózgu
Oba te ośrodki odpowiedzialne są za
produkcję i wykorzystanie serotoniny hormonu o działaniu uspokajającym
Nie udało się dotychczas
wyodrębnić genu
odpowiadającego za
predyspozycje do samobójstwa
Czynniki charakteryzujące osoby myślące
o samobójstwie:
poczucie braku własnej wartości
brak zakorzenienia (zmiana miejsca
zamieszkania, rozbicie rodziny)
zaniedbanie i poczucie samotności
(atmosfera w domu, średni czas
poświęcany dziecku: 2,5 min. Dziennie,
reszta czasu; karcenie i pouczanie)
poczucie niezrozumienia i niedoceniania
Samobójstwa wśród dzieci i
młodzieży
Według danych statystycznych GUS w
latach 2000-2005 odnotowywano
przeciętnie 30-46 samobójstw rocznie w
grupie wiekowej 10-14 lat oraz 267-285
przypadków samobójstw prowadzących
do zgonu w grupie wiekowej 15-19 lat.
Wśród dzieci młodszych 7-9 lat
odnotowano w tym samym okresie 16
przypadków.
Jak informuje we wprowadzeniu do problematyki
prewencji samobójstw dzieci i młodzieży dr
Włodzimierz A. Brodniak, sekretarz Polskiego
Towarzystwa Suicydologicznego, „wyniki wielu
badań naukowych i szacunków wykazują, że
liczba prób samobójczych o różnym stopniu
zagrożenia dla zdrowia i życia, zwłaszcza wśród
dzieci i młodzieży, jest co najmniej 15-krotnie
wyższa niż liczba samobójstw zakończonych
zgonem, w tym prawie dwukrotnie częściej wśród
dziewczynek.(...)". Oznacza to, że "w Polsce liczba
prób samobójczych wśród dzieci i młodzieży, czyli
uczniów szkół podstawowych, gimnazjalnych,
licealnych i techników, może szacunkowo wynosić
4-5 tysięcy rocznie".
Blisko 25% nastolatków cierpi na depresję
i obciążenia typowe dla tego okresu:
egzaminy
konkurencja w szkole
poczucie zmęczenia
konflikty oraz napięcia w szkole
konflikty w domu
pierwsze próby alkoholowe i narkotyczne
wpływ środków przekazu
tempo przemian
Najwyższa korelacja między
popełnieniem samobójstwa a
warunkami domowymi
występuje u dzieci rodziców
nadużywających alkoholu, przy
czym zachowania suicydalne
wywoływał przede wszystkim
alkoholizm matki.
Najczęstsze znaki ostrzegawcze;
Werbalne znaki wahają się od otwartych
deklaracji do niejasnych wzmianek i
ukrytych aluzji (chcę umrzeć, mam
dość, już niedługo nie będziesz się o
mnie musiał martwić...)
rozdawanie swoich cennych rzeczy
nagłe zainteresowanie tematyką śmierci
i umierania
zaniedbanie życia towarzyskiego, pracy,
wyglądu zewnętrznego
Porządkowanie spraw o charakterze
ostatecznym
szukanie pogodzenia z osobami
wrogimi
wcale nie musi tym osobom
towarzyszyć depresja
niedawna śmierć bliskiej osoby
zmiana w cechach osobowości:
nadpobudliwość lub wyciszenie
Pomoc: psychoterapia
Wytworzenie pozytywnego, opartego na
zaufaniu wzajemnego stosunku pełnego
zrozumienia poprzez znalezienie
alternatywy dla postaw samobójczych
ocena możliwości dokonania
samobójstwa u rozmówcy, ocena
poziomu zagrożenia
Odkrycie i uaktywnienie tych zasobów,
możliwości i sił w osobie zagrożonej i jej
najbliższym środowisku (przyjaciele,
rodzina), które mogą być jej szczególnie
pomocne
wspólne stworzenie określonego planu
działania, wspólne poszukiwanie
rozwiązania na najbliższy czas
kolejne spotkania w następnych dniach,
konkretne zachowania, współpraca z
bliskimi osobami
dalsze etapy głębszej terapii