Untitled - Powiat Bytowski

Transkrypt

Strategia rozwoju społeczno - gospodarczego Powiatu Bytowskiego w latach 2007 - 2015
cz. I diagnostyczna: audyt społeczno - gospodarczy Powiatu Bytowskiego
opr. W. Jabłonowska i A. Pacuła
Strategia rozwoju społeczno - gospodarczego
Powiatu Bytowskiego w latach 2007 - 2015
Gminy: Borzytuchom, Bytów, Czarna Dąbrówka,
Kołczygłowy, Lipnica, Miastko, Parchowo, Studzienice,
Trzebielino, Tuchomie
I część diagnostyczna:
audyt społeczno - gospodarczy Powiatu Bytowskiego
2
Spis treści:
1. Informacje o strategii. .................................................................................................................................. 4
2. Podstawowe informacje o Powiecie Bytowskim i 10 Gminach............................................................ 6
3. Wielokulturowe dziedzictwo i kultura współczesna Powiatu Bytowskiego....................................... 13
3.1.
Ochrona dziedzictwa kulturowego w Powiecie Bytowskim ......................................................... 23
3.2.
Kultura współczesna: instytucje - organizacje - współpraca międzynarodowa......................... 27
4. Środowisko przyrodnicze powiatu bytowskiego - zasoby i ochrona. ................................................. 33
4.1.
Zasoby przyrodnicze Powiatu Bytowskiego.................................................................................... 34
4.2.
Obszary ochrony prawnej na terenie Powiatu Bytowskiego. ....................................................... 42
4.3.
Infrastruktura ochrony środowiska. ................................................................................................. 49
5. Społeczeństwo - infrastruktura - polityka społeczna. ........................................................................... 67
5.1.
Demografia........................................................................................................................................... 67
5.2.
Aktywność społeczna. ........................................................................................................................ 77
5.3.
Problemy społeczne - obszary wykluczenia społecznego............................................................. 88
6. Ochrona zdrowia - infrastruktura - zdrowotność mieszkańców Powiatu Bytowskiego................. 94
7. Edukacja .....................................................................................................................................................105
7.1
Edukacja - baza materialna i organizacja. ......................................................................................105
7.2.
Organizacja kształcenia dorosłych - kształcenie ustawiczne......................................................109
8. Ekonomia Powiatu Bytowskiego. ...........................................................................................................111
8.1
Dostępność komunikacyjna i sieć drogowa Powiatu Bytowskiego. ..........................................111
8.2
Telekomunikacja - Internet..............................................................................................................121
8.3
Aktywność gospodarcza...................................................................................................................123
8.4
Rynek pracy - bezrobocie.................................................................................................................133
8.5
Rolnictwo. ...........................................................................................................................................140
8.6
Dochody Powiatu Bytowskiego ......................................................................................................147
9. MoŜliwości rozwoju gospodarki turystycznej w Powiecie Bytowskim - analiza .............................149
9.1
Serwis turystyczny - infrastruktura i usługi. ..................................................................................149
9.2
Ruch turystyczny na terenie Powiatu Bytowskiego......................................................................159
9.3
Turystyka, jako gospodarka regionalna, w dokumentach planistycznych 10 Gmin i Powiatu
Bytowskiego. ........................................................................................................................................................161
9.4
Koncepcja rozwoju gospodarki turystycznej Powiatu Bytowskiego - analiza .........................165
9.5
Model funkcjonalny gospodarki turystycznej Powiatu Bytowskiego. .......................................175
3
1. Informacje o strategii.
Dokument planistyczny „Strategia rozwoju społeczno - gospodarczego Powiatu Bytowskiego na lata 2007 - 2015” został opracowany na zlecenie Zarządu Powiatu Bytowskiego,
w składzie:
Roman Zaborowski - Starosta,
Krzysztof Sławski - Wicestarosta,
Zbigniew Batko - Członek Zarządu,
Jacek Żmuda-Trzebiatowski - Członek Zarządu,
Zbigniew Kosiński - Członek Zarządu.
Strategię opracował zespół Fundacji Pokolenia, pod kierunkiem Wai Jabłonowskiej oraz
Stanisława Andrzeja Pacuły - „pacuła etcA”.
Ze strony Starostwa Powiatowego w Bytowie prace strategiczne koordynowali pracownicy Wydziału Rozwoju Gospodarczego.
Termin realizacji strategii: 1 03 2007 - 30 09 2007.
Metoda opracowania strategii: społeczno - ekspercka.
Strategia składa się z dwóch części:
I. Część diagnostyczna: audyt społeczno - gospodarczy Powiatu Bytowskiego,
II. Część programowa: kierunki strategiczne i programy rozwoju społeczno - gospodarczego Powiatu Bytowskiego.
W opracowaniu strategii brali udział przedstawiciele trzech sektorów: administracji samorządowej: powiatowej i gminnej, organizacji pozarządowych oraz sektora prywatnego,
którzy tworzyli Zespół Konsultacyjny Strategii. (Zobacz: rozdział 9, cz. I audyt społeczno
- gospodarczy.)
Zespół zrealizował założony program warsztatów programowych, konsultacji roboczych
oraz spotkań i rozmów podczas prac audytowych. Efekty tej pracy są wykorzystane
w części diagnostycznej: audycie społeczno - gospodarczym Powiatu Bytowskiego
i w części programowej - strategicznej.
Zarząd Powiatu Bytowskiego i autorzy strategii wyrażają podziękowanie wszystkim
Osobom, Instytucjom i Organizacjom, których zaangażowanie, wiedza i myśl planistyczna pozwoliły zrealizować program prac analitycznych, diagnostycznych i programowych.
4
Przedmiot audytu:
Przedmiotem audytu jest analiza Powiatu Bytowskiego, w kluczowych dziedzinach społecznych (zasoby ludzkie i infrastruktura, edukacja, wykluczenie społeczne, ochrona
zdrowia), gospodarczych (przedsiębiorczość, rynek pracy) oraz w zakresie stanu zachowania, zagospodarowania (infrastruktura) i ochrony (infrastruktura) środowiska przyrodniczego i kulturowego. A więc w dziedzinach, których stan i jakość determinuje rozwój kultury1 w wymiarze osobowym każdego człowieka i w wymiarze społecznym.
Cele audytu:
1. Audyt społeczno - gospodarczy wraz z analizą dokumentów strategicznych Powiatu
i 10 Gmin2 oraz wnioskami Zespołu Konsultacyjnego jest podstawą programową „Strategii rozwoju społeczno - gospodarczego Powiatu Bytowskiego
w latach 2007 - 2015”.
2. Audyt posłuży w szczególności:
Do identyfikacji kluczowych problemów społeczno - gospodarczych i opracowania priorytetów strategicznych oraz odpowiednich programów działania. Do określenie standardów rozwoju społeczno - gospodarczego Powiatu Bytowskiego - z zachowaniem zasady zrównoważoności w odniesieniu do środowiska przyrodniczego i kulturowego - stanowiących merytoryczną/programową podstawę misji i wizji Powiatu.
Do realizacji warsztatów strategicznych z Zespołem Konsultacyjnym Strategii
i rzetelnej, realnej i pragmatycznej analizy kluczowych problemów Powiatu Bytowskiego.
Do zakreślenia obszarów (dziedzin) współdziałania trzech sektorów: publicznego,
prywatnego i pozarządowego.
Do korekty i modernizacji (jeżeli będzie taka potrzeba) istniejących priorytetów
i kierunków strategicznych rozwoju społeczno - gospodarczego Powiatu.
Audyt będzie użyteczny przy formułowaniu szczegółowych działań: planów operacyjnych, ich hierarchii, harmonogramu realizacyjnego oraz oceny skuteczności
wdrażania.
3. Dodatkowym i integralnym elementem audytu jest analiza możliwości rozwoju gospodarki turystycznej w Powiecie Bytowskim.
4. Nadto: wyniki audytu będą przydatne przy formułowaniu wniosków o dofinansowanie projektów społecznych i gospodarczych składanych do funduszy Unii Europejskiej i innych źródeł, przez jednostki administracji samorządowej - powiatowej
i gminnej oraz partnerów z sektora prywatnego i pozarządowego.
1
KULTURA - wszystko to, co stanowi człowieka, jego stan fizyczny i stan psychiczny, intelektualny
oraz duchowy. Kultura to człowiek, ten, który tworzy kulturę i jest zarazem w kulturze formowany. A zatem:
wszystko to, co tworzy JA osobowe człowieka, podmiotowość, duchowość, światopogląd, jakość etyczną i
intelektualną oraz wszystko to, co dotyczy organizacji środowiska, w którym żyje, które eksploatuje i które
chroni.
2
Dla ułatwienia komunikacji w dokumencie używamy zamiennie określeń Powiat i Powiat Bytowski,
a określeniem 10 Gmin - obejmujemy wszystkie gminy należące do Powiatu. Określenia „region”, „obszar” używamy w znaczeniu kulturowym, odnosząc się do dziedzictwa kulturowego i kultury współczesnej, a nie
do terytorium wyznaczonego granicami administracyjnymi.
5
2. Podstawowe informacje o Powiecie Bytowskim i 10 Gminach.
Uwaga:
Dane statystyczne, wg stanu na dzień: 31.12.2006, źródło: GUS, Urzędy Gmin i Starostwo Powiatowe. Pozostałe informacje pochodzą z dokumentów programowych poszczególnych 10 Gmin i
Powiatu. Odsetek bezrobocia – procentowy udział bezrobotnych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym
liczony dla gmin, z uwagi na brak danych dotyczących liczby ludności aktywnych zawodowo niemożliwe jest
wyliczenie stopy bezrobocia
Powiat Bytowski
Ludność: - 75 328, (M - 37 413, K - 37 915); średnia gęstość zaludnienia: 34 osób/km2.
(Województwo Pomorskie - 120 osób/km2).
Struktura wiekowa: wiek przedprodukcyjny: 19 376, wiek produkcyjny: 47 498, wiek poprodukcyjny: 8 454.
Stopa bezrobocia: 31,6%.
Powierzchnia: 219 206 ha, (12% pow. Województwa Pomorskiego, drugi, co do wielkości
terytorium powiat, po powiecie słupskim), grunty orne - 64 453 ha (29,4 % pow. Powia6
tu), lasy - 116 294 ha (53% pow. Powiatu), wody (stojące i płynące) - 7 052 ha (3,2% pow.
Powiatu.
Podział administracyjny: 10 gmin, 140 sołectw i 313 miejscowości, miasta: Bytów (siedziba
powiatu) i Miastko, gminy wiejskie: Borzytuchom, Czarna Dąbrówka, Kołczygłowy,
Lipnica, Parchowo, Studzienice, Trzebielino, Tuchomie, gminy miejsko - wiejskie: Bytów
i Miastko.
Gmina Borzytuchom
Ludność: 2 803 (M - 1442, K -1373), gęstość zaludnienia 26 osób/km2.
Struktura wiekowa: w wieku przedprodukcyjnym - 803, w wieku produkcyjnym - 1685,
w wieku poprodukcyjnym - 315 osób.
Dochód gminy na 1 mieszkańca: 2 078 zł.
Odsetek bezrobocia 21,25% (358 osób M - 127 ,K - 231, dane za rok 2006)
Najważniejsze sektory zatrudnienia mieszkańców: produkcja, handel, rolnictwo, leśnictwo, usługi materialne.
Powierzchnia gminy - 10 852 ha, grunty orne - 3 479 ha (32% pow. gminy), lasy - 5 492 ha
(50,6% pow. gminy), wody (stojące i płynące) - 215 ha (2% pow. gminy).
Podział administracyjny: 8 sołectw: Borzytuchom, Chotkowo, Dąbrówka, Jutrzenka Kamieńc - Ryczyn, Krosnowo, Osieki, Niedarzyno, Sruszewo.
Priorytety inwestycyjne:
1. Modernizacja i budowa infrastruktury sanitarnej: gminna oczyszczalnia ścieków
w Borzytuchomiu, budowa kanalizacji sanitarnej dla wsi: Jutrzenka, Krosnowo, Niedarzyno, Osieki.
2. Modernizacja stacji uzdatniania wody.
3. Modernizacja i budowa dróg gminnych.
Gmina Bytów - gmina wiejsko-miejska.
Ludność: 24 243, K - 12 449, M - 11 794, (wg danych ewidencji ludności Urzędu Miejskiego w Bytowie z dnia 12.06.2007 r.), miasto Bytów: 16 708 (M - 8009, K - 8699), gęstość zaludnienia: 119 osób/km2.
Struktura wiekowa: w wieku przedprodukcyjnym - 5 699, w wieku produkcyjnym 16 162, w wieku poprodukcyjnym - 2 382.
Najważniejsze sektory zatrudnienia mieszkańców: produkcja przemysłowa, usługi materialne (warsztaty naprawcze, handel itd.), rolnictwo oraz zatrudnienie poza granicami
regionu: w kraju i za granicą.
Powierzchnia gminy - 19 692 ha, w tym: miasto Bytów - 870 ha, grunty orne - 7 516 ha (38
% pow. gminy), lasy - 7 764 ha (39,4 % pow. gminy), wody (stojące i płynące) - 512 ha
(2,6% pow. gminy)
Podział administracyjny: miasto Bytów i 15 sołectw: Dąbie, Gostkowo, Grzmiąca,
Mądrzechowo, Mokrzyn, Niezabyszewo, Płotowo, Pomysk Mały, Pomysk Wielki, Rekowo, Rzepnica, Sierżno, Świątkowo, Udorpie, Ząbinowice.
Priorytety inwestycyjne: (na podstawie listy rankingowej zadań inwestycyjnych uchwalonej przez Radę Miejską w Bytowie dnia 27. 06. 2007 r.)
1. Modernizacja i budowa ulic w Bytowie. Rewitalizacja Śródmieścia Bytowa.
Zagospodarowanie nabrzeży rzeki Bytowy wzdłuż ulic Wolności i Młyńskiej.
7
2. Budowa nowoczesnej bazy sportowo-rekreacyjnej: modernizacja obiektów MOSiR
i budowa pływalni z widownią. Budowa boisk osiedlowych i przyszkolnych. Zagospodarowanie terenów wokół jeziora Jeleń. Budowa ścieżek rowerowych na terenie gminy Bytów.
3. Budowa kanalizacji sanitarnej na terenach wiejskich w aglomeracji Bytów. Modernizacja stacji uzdatniania wody przy ul. Mickiewicza. Budowa wodociągu Sierżno - Niezabyszewo. Budowa kanalizacji deszczowej przy ul. Sikorskiego i Pochyłej w Bytowie.
4. Modernizacja linii kolejowej Bytów - Lipusz - nowoczesne połączenie kolejowe
z Trójmiejskim Obszarem Metropolitarnym.
5. Budowa Centrum Pomocy Społecznej w Bytowie.
6. Budowa i modernizacja Biblioteki Miejskiej. Budowa Centrum Konferencyjnego na
Zamku. Modernizacja Miejskiego Domu Kultury.
Gmina Czarna Dąbrówka
Ludność: 5 626 (M - 2830, K - 2796), gęstość zaludnienia: 19 osób/km2.
Struktura wiekowa: w wieku przedprodukcyjnym - 1554, w wieku produkcyjnym 3438, w wieku poprodukcyjnym - 645.
Najważniejsze sektory zatrudnienia mieszkańców: rolnictwo, usługi materialne i niematerialne.
Powierzchnia gminy - 29 806 ha, grunty orne - 8 543 ha (28,6 % pow. gminy), lasy - 17 732
ha (59,5 % pow. gminy), wody (stojące i płynące) - 1 301 ha (4,4% pow. gminy).
Podział administracyjny: 20 sołectw: Bochowo, Czarna Dąbrówka, Jasień, Jerzkowice,
Karwno, Kartkowo, Kleszczyniec, Kłosy, Kotuszewo, Kozy, Mikorowo, Mydlita, Nożyno,
Nożynko, Otnoga, Rokiciny, Rokitki, Rokity, Unichowo, Wargowo.
1. Modernizacja i budowa dróg gminnych i osiedlowych.
2. Rozbudowa, budowa i modernizacja sieci kanalizacyjnych - rozbudowa oczyszczalni
Jasień i modernizacja (zwiększenie przepustowości) oczyszczalni ścieków w Czarnej Dąbrówce.
3. Kompleks rekreacyjno-sportowy w Czarnej Dąbrówce i Centrum Turystyczne
w Łupawsku.
Gmina Kołczygłowy
Ludność: 4 313 (M - 2 163, K - 2 150), gęstość zaludnienia: 25 osób/km2.
Struktura wiekowa: w wieku przedprodukcyjnym -1 197, w wieku produkcyjnym - 2 645,
w wieku poprodukcyjnym - 481 osób.
Dochód gminy na 1 mieszkańca: 2 240 zł.
Odsetek bezrobocia 23,67 % (626 osób M - 241 ,K - 385, dane za rok 2006)
Najważniejsze sektory zatrudnienia mieszkańców: przetwórstwo drewna, produkcja rolna (przewaga gleb klasy IV b i V) w 320 gospodarstwach prywatnych i gospodarstwach
AWRSP. Ponadto: mieszkańcy znajdują zatrudnienie w Bytowie i w Słupsku.
Powierzchnia gminy - 17 357 ha, grunty orne - 5 303 (30,5 % pow. gminy). lasy - 9 540 ha
(55% pow. gminy), wody (stoją i płynące) - 229 ha (1,3% pow. gminy).
Podział administracyjny: 14 sołectw: Barkocin, Barnowiec, Barnowo, Darżkowo, Gałąźnia
Wielka, Jezierze, Kołczygłówki, Kołczygłowy, Łobzowo, Łubno, Podgórze, Radusz, Wier8
szyno, Witanowo, Zagony.
Priorytety inwestycyjne: (za: Wieloletni program inwestycyjny Gminy Kołczygłowy na
lata 2003 – 2008):
1. Budowa Gimnazjum w Kołczygłowach.
2. Budowa oczyszczalni ścieków wraz z kolektorami sanitarnymi i pompowniami
ścieków dla wsi: Barnowiec, Darżkowo, Górki, Kołczygłowy, Radusz, Wierszyno.
3. Sieć wodociągowa dla wsi: Górki - Wierszyno, Radusz.
4. Modernizacja dróg: Rokowo - Witanowo, Kołczygłówki - Barnowiec, Darżkowo Wierszyno. Modernizacja oświetlenia ulicznego wraz z rozbudową.
5. Rekultywacja terenu po wysypisku śmieci w Kołczygłowach.
Gmina Lipnica
Ludność: 4789 (M - 2 501, K - 2 288), gęstość zaludnienia: 15 osób/km2
Struktura wiekowa: w wieku przedprodukcyjnym - 1 268, w wieku produkcyjnym - 2 879,
wieku poprodukcyjnym - 648,
Dochód gminy na 1 mieszkańca: 2 504 zł
Powierzchnia gminy - 30 881 ha, lasy - 16 251 ha (52,6% pow. gminy), grunty orne - 8 679
ha (28,1 % pow. gminy), wody (stojące i płynące) - 1 518 ha (4,9% pow. gminy).
Podział administracyjny: 15 sołectw: Borowy Młyn, Borzyszkowy, Brzeźno Szlacheckie,
Brzozowo, Gliśno Wielkie, Kiedrowice, Lipnica, Luboń, Łąkie, Mielno, Ostrowite, Osusznica, Prądzona, Wojsk, Zapceń.
1. Budowa kanalizacji i kolektorów sanitarnych w miejscowościach: Lipnica
- Kiedrowice - Osusznica, Brzeźno Szlacheckie - Łąkie - Borowy Młyn, Prądzona - Borzyszkowy - Ostrowite - Gliśno Wielkie.
2. Budowa wodociągów w miejscowościach: Mielno - Karpno - Modziel - Mogiel Budy - Kiedrowice, Osusznica - Lipnica, Nowe Brzeźno - Stare Brzeźno - nad J.
Gwieździniec, Łącki Młyn - Rokitniki.
3. Utworzenie Domu Kultury i wyposażenie wiejskich świetlic w Internet.
4. Budowa dróg utwardzonych, asfaltowych na terenie gminy.
Gmina Miastko - gmina miejska i wiejska
Ludność: 19 698 (M - 9 721, K - 9 977), miasto Miastko - 10 945 (M - 5 274, K - 5 671); gęstość zaludnienia: 42 osób/km2
Struktura wiekowa: wiek przedprodukcyjny: 4 722, wiek produkcyjny: 12 700, wiek poprodukcyjny: 2 364.
Główne sektory zatrudnienia mieszkańców: budownictwo, handel, transport, produkcja
przemysłowa (miasto Miastko), usługi materialne. Ponadto rynkiem pracy dla mieszkańców jest Bytów, Koszalin, Słupsk i Szczecinek.
Powierzchnia gminy - 46 709 ha, tereny wiejskie - 46 041 ha, miasto Miastko - 568 ha,
(gmina należy do największych obszarowo w kraju), grunty orne - 13 681 (29,7% pow.
gminy), lasy - 24 807 ha (53,1 % pow. gminy), wody (płynące i stojące) - 1 683 ha (3,6%
pow. gminy).
9
Podział administracyjny: 28 sołectw: Biała, Bobięcino, Chlebowo, Czarnica, Dolsko,
Dretyń, Dretynek-Trzcinno, Głodowo, Kamnica, Kawcze, Kwisno-Szydlice, Lubkowo,
Miłocice, Okunino-Kowalewice, Pasieka, Piaszczyna, Popowice, Przęsin-Zadry,
Role-Żabno, Słosinko, Świeszyno, Świerzenko, Świerzno, Turowo, Wałdowo, Węgorzyno,
Wołcza Mała, Wołcza Wielka
Priorytety inwestycyjne: (za: informacja Urzędu Miasta i Gminy Miastko):
1. Modernizacja dróg w Gminie Miastko.
2. Budowa mieszkań.
3. Pozyskanie nowych inwestorów.
Gmina Parchowo
Ludność: 3 624, M - 1 799, K - 1 825, gęstość zaludnienia: 28 osób/km2.
Struktura wiekowa: wiek przedprodukcyjny - 978, wiek produkcyjny - 2250, wiek poprodukcyjny - 396.
Główne sektory zatrudnienia mieszkańców: rolnictwo, produkcja przemysłowa, budownictwo, transport, inne usługi materialne.
Powierzchnia: 13 121 ha, grunty orne - 4 140 ha (31,5% pow. gminy), lasy - 6 720 ha
(51,2% pow. gminy), wody (stojące i płynące) - 425 ha (3% pow. gminy).
Podział administracyjny (obowiązujący od dnia 01. 01. 2008 r.- Uchwała Rady Gminy
Parchowo) 11 sołectw: Chośnica, Gołczewo, Grabowo, Jamno, Jeleńcz, Nakla, Nowa Wieś,
Parchowo, Soszyca, Sylczno, Żukówko.
1. Rozbudowa Zespołu Szkół w Parchowie. Budowa przedszkola samorządowego
w Parchowie.
2. Modernizacja, termomodernizacja, wymiana kotłów centralnego ogrzewania na ekologiczne i usunięcie barier architektonicznych dla osób niepełnosprawnych w budynkach
użyteczności publicznej na terenie gminy, np. w budynku Urzędu Gminy, Wiejskich Domów Kultury w Gołczewie i w Nakli oraz w ośrodku zdrowia.
3. Modernizacja zaplecza pola namiotowego (Strażacka 21 a) wraz z kompleksowym
zagospodarowaniem posesji na potrzeby Warsztatów Terapii Zajęciowej.
4. Wymiana pokryć dachowych zawierających azbest.
5. Rozbudowa i budowa sieci wodociągowej i kanalizacyjnej na terenie gminy.
6. Remonty kapitalne dróg i budowa infrastruktury drogowej na terenie gminy.
7. Rozwój i budowa infrastruktury sportowo – rekreacyjno – turystycznej na terenie
gminy.
8. Budowa sieci teleinformatycznych w ramach partnerstwa publiczno – prywatnego.
Gmina Studzienice
Ludność: 3 389 (M- 1 714, K - 1 675), gęstość zaludnienia: 19/km2.
Struktura wiekowa: w wieku przedprodukcyjnym: 866, w wieku produkcyjnym: 2 137,
w wieku poprodukcyjnym: 380.
Odsetek bezrobocia 20,54 %(439 osób M - 170 ,K - 269, dane za rok 2006)
10
Podstawowe sektory zatrudnienia mieszkańców: handel, usługi, rolnictwo, usługi turystyczne (nad największymi jeziorami działa 9 ośrodków wypoczynkowych z 930 miejscami noclegowymi).
Powierzchnia gminy - 17 626 ha, grunty orne - 2 978 ha (16,9 % pow. gminy), lasy - 11 860
ha (67,2% pow. gminy), wody (stojące i płynące) - 814 ha (4,6% pow. gminy).
Podział administracyjny: 11 sołectw: Czarna Dąbrowa, Kłączno, Łąkie, Osława Dąbrowa,
Półczno, Przewóz, Rabacino, Skwierawy, Sominy, Studzienice, Ugoszcz.
1. Budowa sieci wodociągowych, modernizacja stacji uzdatniania wody; budowa
kanalizacji sanitarnej na terenie gm. Studzienice.
2. Adaptacja pomieszczeń na świetlicę socjoterapeutyczną. Rozbudowa Ośrodka
Zdrowia w Studzienicach - dostosowanie do wymogów Ministerstwa Zdrowia.
3. Budowa i remont dróg gminnych: Ugoszcz – krzyżówka Kłączno, Sominy - Przewóz – Hamer Młyn - Lipnica, Ugoszcz – Rabacino, Sominy – Sominki - Skoszewo.
4. Budowa oświetlenia ulicznego na terenie gm. Studzienice.
5. Informatyzacja gminy, wg programu powiatowego: „Rozwój społeczeństwa informacyjnego szansą na rozwój Powiatu Bytowskiego”.
Gmina Trzebielino
Ludność: 3 741 (M - 1 862, K - 1 879); gęstość zaludnienia: 17 osób/km2
Struktura wiekowa: w wieku przedprodukcyjnym - 958, w wieku produkcyjnym - 2 344,
w wieku poprodukcyjnym - 428.
Dochód gminy na 1 mieszkańca - 1 651,19 zł (dane: 2003)
Bezrobotni - 550 (M - 231, K - 319, dane za 2006).
Odsetek bezrobocia – 23,46% - Najważniejsze sektory zatrudnienia ludności: rolnictwo, (na terenie gminy nie działają
zakłady przemysłowe), usługi materialne - np. budownictwo, stolarstwo, transport, mechanika pojazdowa, handel. Rynkiem pracy są też miasta: Bytów, Miastko, Słupsk.
Powierzchnia gminy - 22 597 ha, grunty orne - 5 112 ha (22,6% pow. gminy), lasy - 14 509
ha (64,2% pow. gminy), wody (stojące i płynące) - 193 ha (0,85% pow. gminy).
Podział administracyjny: 11 sołectw: Bożanka, Cetyń, Dolno, Gumieniec, Miszewo, Objezierze, Poborowo, Starkowo, Suchorze, Trzebielino, Zielin.
1. Budowa sieci kanalizacji we wsiach: Bąkowo, Bożanka, Broczyna, Gumieniec,
Kleszczewo, Miszewo, Objezierze, Poborowo, Suchorze.
2. Modernizacja i remonty świetlic wiejskich.
3. Przebudowa dróg gminnych.
Gmina Tuchomie
Ludność: 3 915 (M - 2 004, K - 1 911), gęstość zaludnienia 37 osób/km2.
Struktura wiekowa: w wieku przedprodukcyjnym: 1 102, w wieku produkcyjnym: 2 459,
wieku poprodukcyjnym: 349.
11
Powierzchnia gminy: 10 665 ha (najmniejsza gmina Powiatu Bytowskiego), grunty orne 5 022 ha (47,1% pow. gminy), lasy - 2 619 ha (24,5% pow. gminy3) i wody - 162 ha (1,5%
pow. gminy).
Podział administracyjny: 12 sołectw: Ciemno, Kramarzyny, Masłowice Trzebiatkowskie,
Masłowice Tuchomskie, Masłowiczki, Modrzejewo, Nowe Huty, Piaszno, Tągowie,
Trzebiatkowa, Tuchomie, Tuchomko.
Główne sektory zatrudnienia ludności: rolnictwo, usługi leśne i przeróbka drewna, budownictwo, transport, ślusarstwo.
Priorytety inwestycyjne: (za: Wieloletni Plan Inwestycyjny Gm. Tuchomie 2007 - 2009) 1. Rozbudowa sieci kanalizacyjnych, budowa systemu przydomowych oczyszczalni
ścieków. Rozbudowa i wymiana sieci wodociągowej.
2. Budowa dróg gminnych (w tym: oświetlenie, chodniki).
3. Inwestycje oświatowe (termomodernizacje budynków).
4. Budowa lub modernizacja budynków socjalnych dla mieszkańców.
3
Średnia krajowa - 28%.
12
3. Wielokulturowe dziedzictwo i kultura współczesna Powiatu Bytowskiego.
Zasoby kulturowe Powiatu Bytowskiego charakteryzujemy pod kątem ich wartości
w budowaniu tożsamości kulturowej i możliwości zagospodarowania w ofercie usług
czasu wolnego dla mieszkańców Powiatu, czy w rozwijaniu oferty turystycznej.
Potencjał kulturowy tworzą walory historyczne i współczesne. Dziedzictwo kulturowe
(intelektualne, ekonomiczne, artystyczne, techniczne) zapisane w kulturze społeczności
lokalnej, w krajobrazie kulturowym, a więc np. obiekty zabytkowe i zbiory muzealne,
tradycje religijne i obyczajowość świecka, folklor i współczesne formy kultury, wpisane
w życie społeczności regionu.
W analizie zasobów kulturowych przyjęliśmy uwarunkowania, które wyrażają cechy bogatej w wydarzenia i złożonej historii ziem, należących współcześnie do Powiatu Bytowskiego.
Obecnie w granicach Powiatu Bytowskiego znajdują się tereny należące w przeszłości do innych obszarów administracyjnych i centrów małomiejskich. Inaczej np. toczyły
się dzieje historycznej Ziemi Bytowskiej (Bytów, Borzytuchom, Tuchomie, Studzinice, Jasień), w państwie Zakonu Krzyżackiego, w księstwie Gryfitów,Brandenburgii i Prusach,
inaczej Miastka i Ziemi Miasteckiej, które do XVII wieku były niezmiennie w rękach rodziny Massow. W czasach pruskich i niemieckich istniał odrębny powiat miastecki złożony z terytorium obecnych gmin Kołczygłowy, Kępice, Miastko i Trzebielino. Z kolei,
wchodzące obecnie w skład Powiatu Bytowskiego tzw. Gochy (umownie w w granicach
współczesnej Gminy Lipnica) zamieszkiwane przez Kaszubów, od XV wieku do rozbiorów, a następnie w latach 1918 - 1939 należały do Polski, stanowiąc integralną część powiatu chojnickiego.
Po 1945 roku do 1975 roku dzisiejsze terytorium Powiatu Bytowskiego należało do powiatów: miasteckiego, bytowskiego, chojnickiego, słupskiego i kartuskiego.
W tym regionie ogniskują się procesy historyczne właściwe tej części Polski i Europy,
od prehistorii do 1945 roku; w dużym uproszczeniu można powiedzieć, że jest to obszar,
na którym współistniały lub ścierały się, używając współczesnych rozróżnień narodowych i religijnych, „żywioły” kulturowe: niemieckie i polskie, katolickie i protestanckie.
Te procesy kulturowe: polityczne i społeczne, religijne i ekonomiczne, przebiegały wewnątrz, bądź w znacznej mierze dotyczyły najstarszej grupy etnicznej zamieszkującej ten
region – Kaszubów.
Zmiany polityczne i administracyjne po roku 1945 - m.in. zmiany granic województw i powiatów, przymusowa emigracja Kaszubów, osadnictwo ludności z terenów
Polski Południowo - Wschodniej, przymusowe osadnictwo ludności ukraińskiej, zmiana
struktury własności.
Te, zaledwie naszkicowane, uwarunkowania uzmysławiają, jak złożonym jest kulturowe
dziedzictwo Powiatu Bytowskiego i dzieje jego społeczności, zamieszkującej obecnie
gminy o charakterze postmigracyjnym w części lub całości, np. Bytów, Kołczygłowy,
Miastko i gminy o trwałym osadnictwie, jak np. Parchowo i Lipnica.
13
Węzłowe punkty historii:
uwaga:
Poniższy przegląd nie ma charakteru rozprawy historycznej na temat dziejów Pomorza Ziemi Bytowskiej czy Miasteckiej, ani analizy zasobnej biblioteki prac historycznych i kulturoznawczych
pisanych przez uczonych niemieckich, i polskich w XIX, XX i XXI wieku. Służy przede wszystkim
uwypukleniu zasobności dziedzictwa kulturowego i jego wartości w budowaniu tożsamości regionalnej oraz rozwoju społeczno - gospodarczego.
Prehistoria i wczesne średniowiecze:
Archeolodzy4 datują ślady osadnictwa w regionie na schyłek starszej epoki kamiennej
- 8 000 lat p. n. e - po ostatnim zlodowaceniu, zwanym bałtyckim.
W środkowej epoce brązu na Pomorzu (w Wielkopolsce, Małopolsce, Ziemi Lubuskiej) - 1300 - 300 p.n.e. - rozwinęła się kultura łużycka, której widomym śladem
w krajobrazie kulturowym są kurhany - ciałopalne mogiły, obsypane kamieniami
i ziemią.
Udokumentowane archeologicznie są związki z kulturą starożytnego Rzymu - m.in.
zdobnictwo wyrobów rzemieślniczych.
W okresie wędrówki ludów (375 - 570 n.e.) tereny Ziemi Bytowskiej zostały zasiedlone prze plemiona „północnej grupy Słowian zachodnich, określanych mianem Pomorzan,
z których, w późniejszym czasie, wyodrębniła się grupa etniczna Kaszubów”. (ibidem:
Historia Bytowa, s. 3).
„W dotychczasowych badaniach przyjmuje się, że osadnictwo słowiańskie wczesnośredniowieczne w Bytowie i okolicach sięgało przełomu wieków VII i VIII i trwało do
XIII”.(ibidem: Historia Bytowa, s. 3).
W XII wieku Ziemia Bytowska wchodziła w skład kasztelani słupskiej, od 1 poł. XIII
w. była pod zwierzchnictwem książąt gdańskich, a od początku XIV w. książąt
zachodniopomorskich Warcisława IV i Bogusława IV (1317).
Od 1329 do 1455 roku we władaniu Zakonu Krzyżackiego: 12 lipca 1346 - Bytów
otrzymał prawa miejskie na prawie chełmińskim. Przełom XIV i XV wieku - budowa warownego zamku w Bytowie. (W latach 1455 - 1637 - Bytów i Ziemia Bytowska, przeszły
we władanie Gryfitów. W tych czasach bytowski zamek został znacząco rozbudowany.)
W 1455 r. książę pomorski Gryfita - Eryk II otrzymał od króla Polski w dożywocie
Ziemię Lęborską i Ziemię Bytowską; we władaniu Gryfitów do 1637 r.
1534 - książęta pomorscy (na sejmie trzebiatowskim) proklamowali religię luterańską
jako obowiązującą (za: Historia Bytowa”, op. cit.); rozpoczął się okres reformacji.
Jednym z osiągnięć reformacji było wprowadzanie do liturgii języków narodowych.
Znamiennym wydarzeniem było wydanie przez pastora Szymona Krofey’a w 1586 roku
”Małego katechizmu” wg. Marcina Lutra, pierwszej książki religijnej spisanej
w ówczesnej Kaszubszczyznie i adresowanej do mieszkańców Bytowa.
To wydanie nie zachowało się i katechizm jest znany z edycji późniejszych, m.in. z 1759 r.
Ponadto Krofey przygotował do druku tłumaczenia pieśni ewangelickich z kancjonału W.
Babsta i wydał pod tytułem: Duchowne pieśnie D. Martina Luthera y ynssich naboznich mę4
Historia Bytowa, pod red. Zygmunta Szultki
14
zow. Zniemieckiego w Slawięsky ięzik wilozene Przes Szymana Krofea sluge slowa Bozego w Bytowie. (za: Historia Bytowa, s. 48 i n.)
W latach 1637 - 1657 Ziemia Bytowska należała do Korony Polskiej. Nowy status
prawny i organizacyjny starostwa bytowskiego usankcjonował sejm polski 20 sierpnia
1641 roku w Ordynacyi Powiatow Lemburskiego y Bytowskiego. „Akt ten miał historyczne
znaczenie (...), bowiem zrównał pod względem prawnym miejscową starą szlachtę,
w tym najbiedniejszą, ze szlachtą polską i nie przyznał tych samych praw, w tym prawa
posiadania ziemi, napływowej szlachcie zachodniopomorskiej. Na jego mocy przywrócono też Kościołowi katolickiemu prawa, kościoły i dochody sprzed reformacji”. (w: Historia Bytowa, s. 55.)
W 1657 roku („traktaty welawsko - bydgoskie”) Ziemie: Bytowska i Lęborska przeszły w ręce elektora brandenburskiego Fryderyka Wilhelma I: do 1701 r. brandenburskiej,
do 1918 r. Państwa Pruskiego, a do 1945 r.
Rzeszy Niemieckiej.
Ziemia Miastecka: od XIV wieku w posiadaniu pomorskich rodów: Puttkamer, Zitzewitz
i Massow.
W 1374 roku Bronisz Puttkamer otrzymał od księcia słupskiego zwierzchnie prawa sądowe w majątkach w Raduszu i Kołczygłowach. Ród Zitzewitzów zajmował ziemie na zachód od rzeki Wieprzy; na pocz. XV w. siedzibą rodu była wieś Tursko; w 1560 r. powstała wieś Darnowo, a w 1565 r. Broczyna i Węgorzno. Inne wsie należące do posiadłości rodowych: Biasowice, Ciecholub i Warcino. Ziemie w widłach rzek Wieprzy i Studnicy należały do rodziny Massow. Matecznikiem ich włości była wieś Barcino (parafia, sąd), której właściciel Ewald Massow założył wieś Dretyń, a później Miastko, osadę leśną, bartniczą i rybacką. Massowowie nie chcieli nadać wsi praw miejskich i na tym tle dochodziło
do konfliktów, aż do otwartego buntu (1616/17) mieszczan, ukoronowanego uzyskaniem
praw miejskich - 26 marca 1617 roku. Tej decyzji Massowowie podporządkowali się dopiero w roku 1721, po rezolucji króla Prus Fryderyka Wilhelma I. Od I poł. XVII wieku w
dokumentach występuje niemiecka nazwa Miastka: Rummelsburg.
W 1843 roku miasto zostaje siedzibą powiatu Rummelsburg aż do 1945 r. Wg danych z
1935 r. miało 8 531 mieszkańców, kilka zakładów rzemieślniczych, cztery fabryczki sukna, zatrudniające 200 robotników. Przed zakończeniem II wojny światowej niemiecka
ludność miasta została ewakuowana w styczniu 1945 r., a 3 marca miasto zajęła Armia
Czerwona.
II poł. XIX wieku - fala emigracji Kaszubów m.in. do Ameryki Północnej i do Westfalii. Następne rozproszenie Kaszubów, nastąpiło po 1945 roku, kiedy administracja Polski
Ludowej zmusiła do masowych wyjazdów Kaszubów Bytowskich do Niemiec.
(patrz: Historia Bytowa, pod red. Zygmunta Szultki)
W zasobach kulturowych Powiatu Bytowskiego wyróżniliśmy 6, umownych5, obszarów:
a) Zabytki czasów prehistorycznych i wczesnośredniowiecznych.
b) Kaszuby - polskie dziedzictwo kulturowe i kultura współczesna.
5
Jedną z cech kultury jest nawarstwianie nowych tekstów kulturowych na dziełach poprzedników.
Dlatego oddzielanie dziedzictwa kulturowego od kultury współczesnej jest zabiegiem bardziej formalnym,
niż merytorycznym. Dziedzictwo jest materią twórczą kultury współczesnej, a kultura współczesna wyrasta z
dziedzictwa kulturowego.
15
c) Dziedzictwo kultury niemieckiej: państwo Zakonu Krzyżackiego, Państwo Pruskie
i Rzesza Niemiecka.
d) Kultura ukraińska.
e) Kultura techniczna - elektrownie wodne, młyny, sieć drogowa, itd.
f) Kultura współczesna - instytucje i organizacje działające na polu kultury.
a) Zabytki czasów prehistorycznych i wczesnośredniowiecznych.
przykłady
Gmina Miastko - miejscowość Bobięcino –wczesnośredniowieczny zespół osadniczy, położony na wyspie na jeziorze Bobięcińskim; cmentarze całopalne i kurhany kultury łużyckiej; cmentarzyska ciałopalne kultury pomorskiej; osady kultury pucharów
lejkowych, m.in. w Kowalewicach, Kwisnie, Miłaczewie, Wałdowie i innych. Piaszczyna - cmentarzyska kultury pomorskiej oraz cmentarzysko kurhanowe kultury łużyckiej.
Borzytuchom - grodzisko wczesnośredniowieczne; znaleziska z epoki kamienia
i żelaza, potwierdzające ówczesne osadnictwo.
Broczyna (gm. Trzebielino) - cmentarzysko kurhanowe IX-VIII w. p.n.e.
Gołczewo i Jamno (gm. Parchowo) - grodzisko wczesnośredniowieczne i cmentarzysko kurhanowe.
Niezabyszewo (gm. Bytów) „Wysoki Kamień” - prawdopodobnie stela nagrobna,
pochodząca z okresu wpływów rzymskich: I - IV wiek n.e.
Gm. Czarna Dąbrówka: Rokity– grodzisko wczesnośredniowieczne, Mikorowo wczesnośredniowieczne, rzędowe cmentarzysko szkieletowe, unikalne na terenie Pomorza, odkryte w 1997 r.
Parchowo – grodzisko wczesnośredniowieczne.
b) Kaszuby - polskie dziedzictwo kulturowe i kultura współczesna.
Tabela 1. Kaszubi w Powiecie Bytowskim. Stan na koniec 2005 r.
Gmina
Lipnica
Bytów
- tereny wiejskie
Parchowo
Studzienice
Bytów - miasto
Czarna
Dąbrówka
Tuchomie
Borzytuchom
Kołczygłowy
Miastko
Kaszubi
%
Nie-Kaszubi
%
82,2
77
Częściowy
rodowód
kaszubski
%
12,6
14,3
5,2
8,7
Liczba Kaszubów
i osób z częściowym
rodowodem
kaszubskim
4551
5228
77
59,7
45,7
37,5
8,5
25,3
20,8
23,1
14,5
15
33,5
39,4
2993
2805
1177
3515
34,2
30
6,4
6,1
36,9
10,9
14,6
5,6
28,9
59,1
79
88,3
2702
1104
903
1041
16
- tereny wiejskie
Miastko - miasto
Trzebielino
Powiat Bytowski
- średnia
Woj. Pomorskie
- średnia
2,1
0,9
38%
6,2
3,1
13%
91,7
96
49%
988
156
37 757
23%
10,4%
66,6%
Liczba
566 737
źródło: J. Mordawski Statystyka ludności kaszubskiej. Kaszubi u progu XXI wieku. Gdańsk 2005
Gochy.
Najczęściej nazwę Gochy wywodzi się od słowa goche, określającego piaszczyste tereny.
Jedną z przyczyn tworzenia odmiennych nazw dla poszczególnych grup ludności kaszubskiej były różnice gwarowe. Z Gochów wywodzą się znane kaszubskie rody, wiele z
nich, zachowało swoje siedziby, w granicach historycznych. Współczesny obszar zamieszkiwania Gochów to pogranicze Ziemi Bytowskiej i dawnego Powiatu Człuchowskiego. Największe skupiska Gochów: gminy Lipnica i Tuchomie.
Muzyka i taniec: reprezentacyjnym tańcem Kaszubów jest koséder zwany „kaszubskim polonezem”; wiele tańców ma charakter obrzędowy, np. Rëbôcczi tuńc (taniec rybaków) czy Brutczi tuńc (taniec panny młodej). Obecnie na terenie Kaszub działa ponad 100
zespołów artystycznych śpiewu i tańca.
Zrzeszenie Kaszubsko - Pomorskie.
Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie (powstało 2.12. 1956) jest największą organizacją Kaszubów. Główne cele Zrzeszenia: wszechstronny rozwój społeczny i gospodarczy Kaszub i Pomorza, ochrona tradycji i rozwój współczesnej kultury kaszubsko-pomorskiej.
Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie działa na terenie pięciu województw: pomorskiego, zachodnio-pomorskiego, kujawsko-pomorskiego, warmińsko-mazurskiego, wielkopolskiego i mazowieckiego i liczy 87 oddziałów. Zrzeszenie jest organizatorem bądź współorganizatorem wystaw, konkursów, festiwali, festynów
i wernisaży oraz wydawcą czasopism (miesięcznik „Pomerania”) i publikacji historycznych i kulturoznawczych. Od 2006 Zrzeszenie realizuje Strategię ochrony i rozwoju języka i kultury kaszubskiej.
Oddziały Zrzeszenia na terenie Powiatu Bytowskiego, mają siedziby w: Bytowie, Lipnicy,
Miastku, Parchowie, Studzienicach i Tuchomiu. (info: www.kaszuby.pl)
Kultura materialna - przykłady:
Płotowo - wieś w gminie Bytów. W okresie międzywojennym, dzięki rodzinie StypRekowskich, było enklawą polskości. Działała
tu polska szkoła w ówczesnych granicach Rzeszy Niemieckiej. Muzeum Szkoły Polskiej
(oddział Muzeum Zachodnio-Kaszubskiego - od 1979 r.) mieści się
w budynku, jednej z czterech czynnych w Niemczech, szkół polskich. Częścią ekspozycji
są zbiory rodziny Styp - Rekowskich z Płotowa. W jednej sali zrekonstruowano klasę lekcyjną z lat 20. XX w., a w drugiej przygotowano ekspozycję działań Związku
Polaków w Niemczech.
17
Sominy - trzy obiekty drewniane: kościół pod wezwaniem Matki Boskiej Królowej
Polski (1757, odnowiony w latach 1910 - 1911), chata owczarza z początku XIX oraz stara
drewniana szkoła.
Kłączno - Izba Pamięci prowadzona przez Stanisława Szroedera. Kaszubskie checze
(chaty) zachowane np. w Brzeźnie Szlacheckim, Borzyszkowach, Gliśnie, Lipnicy, Smołdzinach, Zapceniu, drewniany młyn i tartak w Hamer Młynie.
Borzytuchom - zabytkowy dom ryglowy z 1897 r., zagroda w Krosnowie i młyn wodny w
Jutrzence.
Gm. Parchowo - charakterystycznym znakiem krajobrazu kulturowego są tzw. „wybudowania”, przysiółki - np. Frydrychowo, Wiślany, Karłowo, Parchowski Bór itd. - położone między wzgórzami, pod lasem, albo nad jeziorem, które tworzy kilka gospodarstw.
Szczególną cechą kulturową krajobrazu kaszubskiego są krzyże przydomowe i przydrożne, stawiane w intencji religijnej, dla ochrony przed wszelkim złem.
Charakterystycznym przejawem kaszubskich tradycji rodowych są wpisane w kulturę współczesną zjazdy rodzin kaszubskich, m.in. Szrederów, Gliszczyńskich, Trzebiatowskich, Czapiewskich, Wnuk-Lipińskich i innych oraz osoba i status seniora rodu.
Muzeum Zachodnio - Kaszubskie w Bytowie prezentuje na stałej wystawie „Kulturę
materialną Kaszubów Bytowskich”, m.in.: kultura rolna, rzemiosła wiejskie, wyposażenie
wnętrz domowych, itd.
c) Dziedzictwo kultury niemieckiej: państwa Zakonu Krzyżackiego, Państwa
Pruskiego i Rzeszy Niemieckiej.
przykłady
Bytów
Zamek Krzyżacki - w państwie Zakonu Krzyżackiego6 zamek pełnił rolę strażnicy
i prokuratorii granicznej oraz „hotelu” dla orszaków rycerskich, podążających do stolicy
w Malborku. W latach 1455 - 1637 we władaniu Gryfitów i wówczas został znacząco
przebudowany. Zniszczony przez Szwedów (1656) długo odzyskiwał użyteczność. W
czasach pruskich i niemieckich pełnił funkcje magazynowe i mieszkalne; od 1930 r. był
ośrodkiem szkoleniowym niemieckich organizacji młodzieżowych, a w 1945 roku miejscem uwięzienia Kaszubów z Bytowa i okolic. Po 1960 r. zamek wyremontowano, lokując
w nim siedziby instytucji kultury. Zamek należy do Szlaku Zamków Gotyckich7 Polski
Północnej.
Gotycka wieża kościoła p.w. św. Katarzyny z I poł. XIV w., spalonego w marcu 1945 r.,
która przetrwała zniszczenia wojenne. Przeprowadzone w roku 2001 badania pomogły
odtworzyć kolejne epoki stylistyczne w architekturze kościoła i przyniosły cenne odkrycia: dwie krypty grobowe z pochówkami, cmentarz przykościelny oraz wiele przedmiotów kultowych i użytku codziennego.
6
Pełna nazwa: Zakon Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie.
7
Do szlaku należą zamki, warownie i siedziby biskupie w: Bytowie, Gniewie, Kętrzynie, Kwidzynie,
Lidzbarku Warmińskim, Malborku, Nidzicy, Nowym, Olsztynie, Ostródzie, Rynie i Sztumie.
18
Obecnie: Odział Historii Miasta Muzeum Zachodnio – Kaszubskiego w Bytowie.
Najważniejsze ocalałe zabytki: 1. budynek Poczty Konnej z przełomu XVIII i XIX w. - kilkakrotnie przebudowany, 2. trzy kamieniczki z końca XVIII w. - relikty najstarszej architektury miasta, w pierzei rynku miasta lokacyjnego (ul. Jana Pawła II), 7 kamienic (ul.
Drzymały - koniec XIX w.) eklektycznych, zdobionych detalami w stylistyce gotyku, baroku, empire i secesji, 3. willa Landrata (starosty) z lat 20. XX w., obecnie: siedziba przedszkola, 4. budynek banku (ul. Bauera), zbudowany w 1900 z cegły
ceramicznej, zmodernizowany w 1994 r., 5. budynek ewangelickiego seminarium nauczycielskiego, zbudowany w 1868 r., (obecnie:Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych).
Miastko
Do 1945 roku miasto nosiło nazwę Rummelsburg i należało do Rzeszy Niemieckiej. (Podług danych z 1935 r. miało 8 531 mieszkańców). Niemiecka ludność miasta została ewakuowana w styczniu 1945 r., a 3 marca miasto zajęła Armia Czerwona. Najważniejsze zabytki: 1. siedziba Starostwa Powiatowego (1931), Urząd Skarbowy i Celny (1939), Urząd
Pocztowy (pocz. XX w.), Sąd Rejonowy (1918), Królewska Szkoła Tkacka i Królewski Zakład Przygotowujący do Stanu Nauczycielskiego (ul. Mickiewicza), 2. rynek i kościół
ewangelicki z 1730 r. (obecnie parafia rzymsko - katolicka), 3. Dom Młodzieży Męskiej
YMCA (obecnie: Cerkiew Grekokatolicka), 4. dworzec PKP, kolejowa wieża ciśnień
(1900), budowle fabryki sukienniczej Mischków (1866), zabytkowe kamienice z pocz. XX
w. przy ul. ul. Dworcowej, Grunwaldzkiej Koszalińskiej, Kazimierza Wielkiego, Zielonej
itd.
Zespoły pałacowe i dworsko-parkowe: Barnowiec– zespół dworski (1863 r.), Barnowo (gm. Kołczygłowy)– zespół dworski (XVIII w.), Dąbrówka Bytowska – dwór (XIX
w.), Gałąźna Mała (gm. Kołczygłowy) – zespół dworski (XVIII w.), Gostkowo (gm. Bytów)
- klasycystyczny dwór z pocz. XIX w. (Nota bene: z wyposażenia dworu pochodzi eksponowana w Muzeum Zachodnio-Kaszubskim w Bytowie szafa gdańska, z 1773 r., arcydzieło kunsztu rękodzielniczego z pracowni J. Ch. Augerera.), Jasień (gm. Czarna Dąbrówka) – zespół pałacowy (XVIII w.), podpalony w 1994 r., obecnie ruiny, Kamnica (gm.
Miastko) – zespół pałacowy (XIX w.), Kartkowo (gm. Czarna Dąbrówka)– zespół pałacowy (XIX w.); Kołczygłówki– zespół pałacowo-parkowy (XIX w.), Kozin (gm. Czarna Dąbrówka) –zespół dworski (XVIII w.), Parchowo –dwór (XIX w.), Poborowo (gm. Trzebielino) – pałac ( XVIII w.), Radusz (gm. Kołczygłowy), Trzcinno (gm. Miastko)–zespół pałacowo-parkowy (XIX w), Trzebielino– pałac von Puttkamerów (z pocz. XIX), Tuchomie –
zespół dworski (XIX w.), Tursko (gm. Miastko) - zespół pałacowo-parkowy (XVIII w.).
Kołczygłówki (gm. Kołczygłowy, niem. nazwa Alt Kolziglow) - pałac i zespół obiektów gospodarczych oraz dwór w Barnowie - siedziby rodowe von Puttkamerów.
Kołczygłowy – szachulcowo-murowany kościół p.w. Chrystusa Króla (1823), z którym
jest związane wydarzenie historyczne: ślub Johanny von Puttkamer z Otto Edwardem
Leopoldem von Bismarck - 28 lipca 1847. Od 1867 roku Bismarckowie mieli wiejską rezydencję we wsi Wierszyno (kaszubski: Wierszënò, niem. Versin) - która była miejscem spotkań znanych osobistości tamtej epoki.
Trzebielino - własność rodziny von Puttkamer do 1945. Zabytki: kościół ewangelicki
(1691), młyn szachulcowy z II poł. XIX w. i kuźnia (1922). Broczyna: pałac i park z XIX w. i
młyn wodny z 1921 r. Cetyń: kościół ewangelicki (1696), pałac z 1880 r., Objezierze: kościół filialny z 1864 r., pałac, szkoła z II poł. XIX w. Suchorze: pałac z XVIII w.
19
Tuchomie - nazwa Tuchom, po raz pierwszy odnotowana w 1315 r., w wersji Tuchomie w 1686 r.; nazwa niemiecka: Gross Tuchen. Przed 1385 rokiem właścicielem klucza
był Chocimierz, po 1385 klucz tuchomski należał do Zakonu Krzyżackiego, w XV w. do
Księstwa Zachodnio - Pomorskiego, a następnie - do 1945 r.- do Brandenburgii, Prus i
Niemiec. Najważniejsze zabytki: dwór murowany i zagrody XIX- wieczne.
Szczególnym dziedzictwem kultury pruskiej jest organizacja krajobrazu kulturowego,
umiejętne i harmonijne zespolenie funkcji gospodarczych, mieszkalnych i rekreacyjnych,
z ochroną wartości przyrodniczych i estetycznych; m.in.: sieć dróg, organizacja pól
uprawnych, organizacja gospodarki leśnej, gospodarcze wykorzystanie rzek (młyny, elektrownie, tartaki). Administracja pruska i właściciele folwarków zbudowali jeden z najlepszych w XIX wiecznej Europie system planowania przestrzennego.
zabytki: - przykłady: 1. Borzytuchom - kościół ryglowy (1804), 2. Bytów - kościół p.w.
św. Katarzyny - eklektyczny (1854), zbudowany (wg proj. Schindlera) na wzór kościoła
św. Mateusza w Berlinie. We wnętrzu: zabytkowe organy z 1854 r. oraz dwa dzwony z
1821 r., ufundowane przez króla Fryderyka Wilhelma III. 3. Pomysk Wielki (gm. Bytów):
kościół neogotycki (1890).
Cmentarze ewangelickie.
Cmentarz leśników - Bukowa Góra (rezerwat) - Jezioro Pyszne (gm. Bytów); obecnie 31
grobów, m. in. grób królewskiego nadleśniczego Otto Heinricha Smaliana (1827-1874),
twórcy używanej do dziś metody obliczania miąższości drewna oraz
Królewskiego Nadinspektora Lasów Fridricha Adolpha Olberga (1805-1878).
Inne cmentarze ewangelickie: Ciemno, Dąbie, Gostkowo (2), Kramarzyny, Masłowiczki,
Mokrzyn, Niezabyszewo (3), Piaszno, Płotowo, Pomysk Wielki i Mały, Rekowo, Tuchomie, Udorpie.
Obecnie na terenie Powiatu działa zbór w Wołczy Wielkiej gm. Miastko.
Organizacja pozarządowa: Powiatowy Bytowski Związek Ludności Pochodzenia
Niemieckiego, z siedzibą w Bytowie i w Miastku.
Uwaga:
Inne zabytki kultury są szczegółowo skatalogowane w Wykazie Obiektów Wpisanych do Rejestru
Zabytków Województwa Pomorskiego z terenu Powiatu Bytowskiego, który stanowi załącznik do
Powiatowego programu opieki nad zabytkami na lata 2006-2009 - Uchwała Nr XXIII/237/2006 Rady Powiatu Bytowskiego z dnia 23 lutego 2006 r.
d) Kultura ukraińska
Po II wojnie światowej, w latach 1947 - 49 (akcja „Wisła”) wysiedlono z Polski Południowo - Wschodniej ok. 140 tys. ludzi, wyznania greko-katolickiego, w większości o poczuciu
tożsamości narodowej ukraińskiej, w tym Łemków i Bojków. Osiedleni na terenie obecnego Powiatu Bytowskiego do 1956 r. byli pozbawieni możliwości organizowania własnego
życia kulturalnego, społecznego i religijnego. Dopiero po Październiku 1956 roku powołano do życia Ukraińskie Towarzystwo Społeczno-Kulturalne (UTSK), organizację, która,
pomimo administracyjnego nadzoru i infiltracji odegrała istotną rolę w integrowaniu społeczności i do 1989 roku była jedynym forum aktywności społeczno - kulturalnej. Pierwsze koła UTSK w miejscowościach obecnego Powiatu Bytowskiego powstały w 1959 roku
20
w Bytowie, Dąbrówce Bytowskiej, Jutrzence, Rabacinie, Udorpiu. W 1990 r. Ukraińskie
Towarzystwo Społeczno-Kulturalne (UTSK) przekształciło się w Związek Ukraińców
w Polsce, który w zmienionych warunkach społeczno-politycznych rozwija różne formy
działalności kulturalnej i społecznej.
Od 1990 r. parafia Bizantyjsko - Ukraińska św. Jerzego w Bytowie oraz bytowskie Koło
Związku Ukraińców w Polsce (ZUwP) organizują „Bytowską Watrę”, imprezę, która
obecnie należy do najznaczniejszych prezentacji ukraińskiej kultury w północnej Polsce.
Od 1992 r. „Bytowska Watra” odbywa sie w Udorpiu.
Ukraińcy zamieszkujący Powiat Bytowski należą przeważnie do kościoła BizantyjskoUkraińskiego, parafia św. Jerzego w Bytowie.
Zarząd Koła Związku Ukraińców w Bytowie, ul. Wojska Polskiego 12 - przewodniczący:
Mirosław Harasym. (info: http://info.fuw.edu.pl/bytow/ukr.htm)
e) Kultura techniczna
System Energetyczny na rzece Słupi.
Na terenie Parku Krajobrazowego, na rzece Słupi zbudowano unikalny w skali europejskiej (jeden z najstarszych działających w Europie) system elektrowni wodnych. Słupia
przez wieki pełniła rolę gospodarczą, jako droga transportu drewna i produktów rolnych
oraz „wodny motor” młynów, hamerni i foluszy, stawianych przy niej od średniowiecza.
Na terenie Powiatu Bytowskiego do „systemu energetycznego Słupi” należą dwie elektrownie:
1. Struga w Soszycy (1898 r.) - moc 250 kW, najstarsza działająca nieprzerwanie elektrownia wodna w Europie. Woda jest doprowadzana sztucznym kanałem o dł. 1700 m do systemu z turbiną Francisa. Ponadto zachowana jest marmurowa tablica rozdzielcza z roku
1911 oraz najstarsze na świecie, wciąż działające żarówki sygnalizacyjne.
2. Gąskowo w Gałąźni Małej - druga w kolejności biegu rzeki elektrownia, wybudowana
w roku 1912, połączona z j. Głębokim, o różnicy poziomów 39 m. Taki spadek
i ilość wody pozwala osiągnąć moc 3,5 MW. Przy elektrowni znajduje się ścieżka przyrodniczo - dydaktyczna.
Pozostałe elektrownie są na terenie Powiatu Słupskiego: Strzegomino w Konradowie
(1924), Krzynia (1925) i elektrownia na rzece Skotawie w Skarszewie Dolnym (1922). Do
systemu należy także elektrownia - Młyn Zamkowy w Słupsku.
Szlaki kolejowe - przykłady:
Bytów
Most kolejowy nad rzeką Borują (1884), wzorowany na rzymskich akweduktach, należy
do najpiękniejszych zabytków kolejowych w Polsce. Ma sześć murowanych,
z cegły ceramicznej, przęseł o sklepieniach kolistych, wspartych na granitowych podporach, na których umieszczono płaskorzeźbione herby Prus, Rzeszy Niemieckiej, Pomorza
i Bytowa i kolei pruskich.
Budynki stacji kolejowych z pocz. XX w.: np. Bytów, Gumieniec, Miastko, Pomysk
Wielki, Soszyca, Tuchomie, Zielin.
Inne zabytki techniki - przykłady:
Broczyna (gm. Trzebielino) – kuźnia (XVIII w.) i młyn wodny z 1921 r.
Jutrzenka (gm. Borzytuchom)– szachulcowy młyn wodny z 1844 r.
21
Otnoga (gm. Czarna Dąbrówka)– szachulcowy młyn wodny (I poł. XIX w.)
Sominy (gm. Studzienice)–zagroda owczarza i owczarnia (XIX w.)
Trzebielino –kuźnia podcieniowa z XVIII w. i młyn szachulcowy z II poł. XIX w.
Wniosek: wielonarodowe dziedzictwo kulturowe
Historyczne ziemie w granicach Powiatu Bytowskiego są archeologiczną skarbnicą kulturowych śladów różnych nacji, zamieszkujących i wędrujących tu przez stulecia.
Wielokulturowe dziedzictwo okresu starożytnego powinno być eksponowane w krajobrazie kulturowym, wykorzystane w budowaniu tożsamości kulturowej i oferty turystycznej.
Można skonstatować, że Powiat Bytowski jest miniaturą Europy małych ojczyzn, których
siłą jest tożsamość kulturowa, a nie polityczny, administracyjny nakaz, a przejawem
współistnienia i współpracy wspólne projekty kulturalne.
Wielokulturowe dziedzictwo Powiatu Bytowskiego jest kręgosłupem tożsamości kulturowej i jest równocześnie wartością ekonomiczną, którą można wykorzystywać w promocji i w budowaniu oferty gospodarczej, np. turystycznej. A zatem powinno być chronione
i właściwie wykorzystane, nie tylko jako wartość sama w sobie, ale, jako jeden z filarów
rozwoju społeczno - gospodarczego.
22
3.1. Ochrona dziedzictwa kulturowego w Powiecie Bytowskim
W rejestrze zabytków Powiatu Bytowskiego - prowadzonym przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Gdańsku - znajduje się 115 obiektów w kategoriach:
założenie przestrzenne
- 1
architektura i budownictwo
- 76
parki i cmentarze
- 13
budownictwo przemysłowe
- 6
stanowiska archeologiczne
- 19
Rada Powiatu Bytowskiego uchwaliła zasady wspierania z budżetu samorządowego
działań w zakresie ochrony zabytków wpisanych do rejestru konserwatorskiego. Obie
uchwały, wraz z planami przestrzennego zagospodarowania są prawnymi ramami dla
zarządzania zasobami kulturowymi.
3.1.1. Zasady udzielania dotacji na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty
budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków - Uchwała Nr XXXI/216/2005
Rady Powiatu Bytowskiego z dnia 22 grudnia 2005 roku.
Prawo lokalne - zgodne z art. 81 i w związku z art. 77 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r.
o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami - Dz. U. Nr 162 poz. 1568 - w zakresie „dofinansowanie prac konserwatorskich, restauratorskich lub robót budowlanych” - przewiduje szczegółowe zasady udzielania tej pomocy. Dotację może otrzymać zarejestrowany
zabytek, który ma właściciela, znajduje się w złym stanie technicznym lub posiada istotne
znaczenie historyczne, artystyczne lub naukowe dla społeczności Powiatu Bytowskiego.
Rada Powiatu ustanowiła konieczność „uwzględniania uwarunkowań ochrony zabytków, w tym krajobrazu kulturowego i dziedzictwa archeologicznego, łącznie
z uwarunkowaniami ochrony przyrody i równowagi ekologicznej” oraz określiła cele
ochrony dziedzictwa kulturowego oraz ustaliła, że corocznie w budżecie powiatu
(w rozdziale 92 120) zabezpieczone będą środki na realizację uchwały.
Dotacja może być udzielona na dofinansowanie planowanych prac konserwatorskich lub
budowlanych oraz na podobne prace, przeprowadzone w okresie roku poprzedzającego
złożenie wniosku o udzielenie dotacji. Wysokość dotacji: 50 % nakładów koniecznych na
wykonanie prac konserwatorskich, restauratorskich lub robót budowlanych, albo 100%
dla zabytków o wyjątkowej wartości historycznej, artystycznej lub naukowej dla społeczności Powiatu Bytowskiego. Nadto uchwała określa szczegółowo procedury przyznawania dotacji i jej rozliczania.
3.1.2. Powiatowy Program Opieki nad Zabytkami na lata 2006-2009
23 lutego 2006 r. Rada Powiatu Bytowskiego (Uchwała XXIII/237/2006) przyjęła, jako
prawo lokalne Powiatowy Program Opieki nad Zabytkami na lata 2006-2009, powierzając
jego realizację Zarządowi Powiatu.
Autorzy programu zdefiniowali cel naczelny: „Celem programu jest budzenie w społeczeństwie świadomości istnienia zabytków i potrzeby ich rewitalizacji oraz zwrócenie
23
uwagi na istniejącą wspólnotę kulturową.”8
W uzasadnieniu konieczności uchwalenia programu Rada Powiatu sformułowała podstawowe zasady postrzegania dziedzictwa kulturowego i jego wartości dla współczesnych i przyszłych mieszkańców Powiatu Bytowskiego, które należy przytoczyć
w istotnym fragmencie:
„Dziedzictwo kulturowe stanowi dorobek materialny i duchowy poprzednich pokoleń,
jak również dorobek naszych czasów. Mieszkańcy powiatu są spadkobiercami dorobku kulturowego poprzednich pokoleń. Bogactwo to, szczególnie w wymiarze materialnym, było niszczone w trakcie licznych wojen, z powodu zaniedbań mieszkańców, czy
też braku działań konserwatorskich. Wszystko to spowodowało, że niewiele przejawów kultury naszych przodków dotrwało do współczesności. Kultura ta jest częścią
polskiego, europejskiego i światowego dziedzictwa. Stanowi nasze korzenie. Warto ją
chronić. Kultura stanowi też „kapitał”, który można wykorzystać do rozwoju gospodarczego wsi lub gminy. W Polsce „kapitał” ten jest często nadal niezauważany lub
niszczony. Spójrzmy więc wokół siebie oczami dobrego gospodarza i spróbujmy dostrzec to, co możemy jeszcze ocalić i co może stanowić atrakcję - promocję naszej wsi,
gminy i powiatu.”
Główne cele Programu Ochrony Zabytków Powiatu Bytowskiego na lata 2006 - 2009:
Włączenie problemów ochrony zabytków do systemu zadań strategicznych, wynikających z koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju.
Uwzględnianie uwarunkowań ochrony zabytków, w tym krajobrazu kulturowego
i dziedzictwa archeologicznego, łącznie z uwarunkowaniami ochrony przyrody
i równowagi ekologicznej.
Zahamowanie degradacji zabytków i doprowadzenie do poprawy stanu ich zachowania. Wyeksponowanie poszczególnych zabytków oraz walorów krajobrazu
kulturowego.
Podejmowanie działań zwiększających atrakcyjność zabytków dla potrzeb społecznych, turystycznych i edukacyjnych oraz wspieranie inicjatyw sprzyjających
wzrostowi środków finansowych na opiekę nad zabytkami.
Określenie warunków współpracy z właścicielami zabytków, eliminujących sytuacje konfliktowe związane z wykorzystaniem tych zabytków.
Podejmowanie przedsięwzięć umożliwiających tworzenie miejsc pracy związanych z opieką nad zabytkami.
W programie określono działania w zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego, na
podstawie prawa powszechnego i prawa lokalnego:
Ochronie podlega najbliższe otoczenie zabytku.
Ochrona zabytków i ich otoczenia jest jednym z priorytetów polityki zagospodarowania przestrzennego Powiatu Bytowskiego.
Ilość zabytków może maleć, na przykład na skutek ich zniszczenia lub zniekształcenia stylistycznego samego zabytku i otoczenia. Autorzy programu postulują:
„Wymaga to odpowiedzialności właścicieli i użytkowników za właściwy stan zachowania obiektów historycznych oraz aktywnego udziału samorządów w wyko-
8
Wytłuszczenia i podkreślenia w cytowanych dokumentach, pochodzą od autorów opracowania.
24
rzystaniu i promowaniu dziedzictwa kulturowego.
Należy zatem apelować o wspólną dbałość o wartości historyczne i estetyczne
architektury i przestrzeni.”
W zakresie adaptacji zabytków do różnych funkcji Autorzy formułują postulat
„zrównoważoności” w duchu i w literze praw o ochronie dziedzictwa kulturowego. Konstatacje brzmią następująco: „Sytuowanie i rozwój usług, handlu, rzemiosła w zespołach staromiejskich, zespołach dworsko-parkowych i folwarcznych,
zagrodach oraz innych obiektach można określić rozwojem zrównoważonym
w ujęciu konserwatorskim. Ograniczenie skali inwestycji daje efektywność - małe
firmy mogą chronić historyczną strukturę przez dostosowanie funkcji do obiektu”.
W planach lub studiach zagospodarowania gmin wyodrębniono kilkadziesiąt stref
ochrony konserwatorskiej, o których Autorzy programu piszą z niepokojem:
„Mocno różnicowany jest zakres ochrony w obrębie poszczególnych stref”.
Co oznacza, że są strefy niedostatecznie chronione przed zniekształcaniem krajobrazu kulturowego.
Modelowy program ochrony dziedzictwa i krajobrazu kulturowego realizuje Miasto Bytów, który warto przywołać w istotnych fragmentach: „Program rewitalizacji śródmieścia Bytowa” (uchwała Rady Miejskiej w Bytowie z dnia 28. 04. 2004
r.).
Cele strategiczne:
1. Rozwój gminy i poprawa jakości życia mieszkańców poprzez rozwój turystyki oraz
rozbudowę małych i średnich przedsiębiorstw w sektorze usług turystycznych, drobnego przemysłu, przetwórstwa żywności i rzemiosła.
2. Rewaloryzacja historycznego układu architektonicznego i urbanistycznego śródmieścia miasta. Na terenie miasta Bytowa i wiejskiej części Gminy wyznaczono strefy
ochrony konserwatorskiej dziedzictwa kulturowego i skatalogowano obiekty oraz
miejsca do nich przypisane:
Strefa A: ochrona konserwatorska obiektów wpisanych lub wyznaczonych do
wpisu do rejestru zabytków. Wymagane uzyskanie od Wojewódzkiego Konserwatora
Zabytków zezwolenia na realizację inwestycji. Tereny wiejskie: kościoły
w Pomysku Wielkim, Niezabyszewie i Rekowie, Muzeum Szkoły Polskiej w Płotowie.
Miasto Bytów: Zamek Krzyżacki i otoczenie, cerkiew pw. św. Jerzego i otoczenie,
most kolejowy nad rz. Borują, ul. Drzymały.
Strefa W: ścisła ochrona archeologiczna obiektów wpisanych lub wyznaczonych
do wpisu do rejestru zabytków. Wymagania: zakaz wprowadzania zmian bez badań
archeologicznych, zatwierdzonych przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków;
zmiany w zagospodarowaniu określa Konserwator Zabytków.
Gmina wiejska: obręb Udorpie oraz płd.- wsch. część obrębu Pomysk Wielki.
Strefa B: ochrona konserwatorska układów przestrzennych i zespołów zabudowy. Wymagania: uzgodnienia projektu z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków,
przestrzeganie historycznej kompozycji urbanistycznej oraz gabarytów i estetyki budynków. Zalecana likwidacja obiektów dysharmonizujących.
Gmina wiejska: układy przestrzenne wsi: Gostkowo, Pomysk Wielki i Mały, Niezabyszewo, Udorpie, Sierżno, Rekowo, Ząbinowice, nieczynny dworzec PKP
25
w Pomysku Małym. Miasto Bytów: Stare Miasto, zespoły zabudowy pomiędzy ul. Kochanowskiego i ul. Sikorskiego oraz zespół zabudowy starego dworca PKP.
Strefa K: ochrona historycznego krajobrazu. Wymagania: ochrona elementów historycznego krajobrazu; wszelkie zmiany wymagają uzgodnień konserwatorskich.
Tereny wiejskie: nieczynna linia kolejowa, cmentarze w Dąbiu, Gostkowie (2), Mokrzyniu, Niezabyszewie (3), Płotowie, Pomysku Wielkim, Pomysku Małym, Rekowie,
Udorpiu, Sierżnie nad jeziorem Pyszne i w Ząbinowicach, park dworski w Gostkowie.
Miasto Bytów: cmentarze historyczne: Nad Borują, przy ul. ul. Wolności i Dworcowej,
Gdańskiej i Miłej, tereny nieczynnej linii kolejowej.
Strefa OW: obszar obserwacji archeologicznej. Wymagania: prace ziemne pod
kontrolą Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.
Tereny wiejskie: wieś i otoczenie jeziora w Niezabyszewie, Rekowo i Płotowo
z otoczeniem, obręby: Gostkowo, Dąbie, Mądrzechowo, Mokrzyń, Niezabyszewo,
Pomysk Wielki i Mały, Rzepnica, Świątkowo, Udorpie, Ząbinowice.
Miasto Bytów: obszar Starego Miasta oraz określone miejsca przy ul. Miasteckiej
(dwa) i w otoczeniu jeziora Jeleń (11 stanowisk).
Strefa E: ekspozycja krajobrazu kulturowego. Wymagania: zakaz wprowadzania
zabudowy ograniczającej wgląd w obiekty eksponowane, uzgodnienia konserwatorskie w szczególnych sytuacjach. Tereny wiejskie: zachodni i południowy brzeg jeziora
Niezabyszewskiego - ochrona ekspozycji zabudowy wsi. Miasto Bytów: ekspozycja
Zamku Krzyżackiego i Starego Miasta.
Wnioski: ochrona dziedzictwa i krajobrazu kulturowego
Należy podkreślić wartości kulturowe i ramy prawne wyznaczone przez Powiatowy Program Ochrony Zabytków Powiatu Bytowskiego na lata 2006 - 2009 oraz działania Gminy
Bytów w tym zakresie. Podstawowym problemem pozostaje egzekwowanie prawa
o ochronie i kształtowaniu krajobrazu kulturowego, synergia działań właścicieli, zarządców i administracji uczestniczących w procesie projektowania, zarządzania i zagospodarowywania krajobrazu kulturowego.
Zadania wynikające z prawa lokalnego (i powszechnego), zalecone w Programie Ochrony
Zabytków Powiatu Bytowskiego na lata 2006 - 2009:
Diagnoza stanu ochrony dóbr kultury i środowiska kulturowego i zahamowanie
degradacji dziedzictwa kulturowego.
Eksponowanie zabytków oraz walorów krajobrazu kulturowego.
Podejmowanie działań zwiększających atrakcyjność zabytków dla potrzeb społeczności lokalnej i gospodarki turystycznej.
Wspieranie inicjatyw sprzyjających pozyskiwaniu pieniędzy na opiekę nad zabytkami i właściwe ich zagospodarowanie. Wykorzystanie wszelkich form partnerstwa
publiczno - prywatnego (PPP).
Wspieranie projektów organizacji pozarządowych w zakresie edukacji i podnoszenia świadomości wartości (także: gospodarczej) dziedzictwa kulturowego.
26
3.2. Kultura współczesna: instytucje - organizacje - współpraca międzynarodowa.
Instytucje (publiczne i niepubliczne) i organizacje kulturalne:
Gmina Borzytuchom
Gminny Ośrodek Kultury - realizuje zadania z zakresu edukacji i upowszechniania
kultury oraz organizacji życia kulturalnego. Przygotowuje społeczność lokalną do uczestnictwa w kulturze, organizuje: koncerty, wystawy, odczyty, prowadzi świetlice wiejskie.
Gminna Biblioteka Publiczna - zbiory: 10 447 woluminów; prenumerata 11 tytułów
czasopism, w tym: pisma edukacyjne i regionalne; czytelnia i wypożyczalnia, działalność
edukacyjna, organizacja imprez czytelniczych.
Gmina Bytów
Biblioteka Miejska - zbiory: 54 000 woluminów, prenumerata 33 tytułów czasopism,
w tym pism regionalnych i specjalistycznych; oddział dla dzieci z wypożyczalnią
i Salą Bajek, czytelnia i wypożyczalnia dla dorosłych, Internet; działalność w zakresie
popularyzacji książki i czytelnictwa. www.biblioteka-bytow.pl
Biblioteka Pedagogiczna w Bytowie, ul. Zamkowa 2
Bytowskie Centrum Kultury - działalność: edukacja artystyczna, kultura regionu, organizacja życia kulturalnego (koncerty, spektakle, itd.), działy i sekcje: muzyczna (instrumentalna i wokalna), teatralna, taneczna, plastyczna, literacka, fotograficzna, kino „Albatros”. Przy BCK działa Kaszubski Zespół Pieśni i Tańca „Bytów” www.mdk-bytow.pl
Muzeum Zachodnio – Kaszubskie w Bytowie - oprócz stałej ekspozycji muzealnej (archeologia, etnografia, historia i rzemiosło Kaszub) - muzeum organizuje wystawy czasowe, koncerty kameralne, odczyty, itd. Mieści się w gotyckim Domu Zakonnym, najstarszej części zamku w Bytowie oraz w wieży dawnego kościoła św. Katarzyny.
Muzeum Szkoły Polskiej w Płotowie - od 1979 r. oddział Muzeum ZachodnioKaszubskiego. Mieści się w budynku szkolnym, jednej z czterech czynnych w Niemczech,
prywatnych szkół polskich i jedynej, która dotrwała do 1939 r.; w ekspozycji dokumenty z
lat 1918-1945, z okresu walki Kaszubów o prawa narodowe, o polską kulturę, mowę i
szkołę. Częścią ekspozycji są zbiory Styp - Rekowskich z Płotowa, rodziny bardzo zasłużonej dla kultury kaszubskiej.
Galeria Wieża (c.d.) - działalność: promocja i sprzedaż polskiej sztuki, wystawy malarstwa, grafiki, ceramiki, szkła artystycznego.
Organizacje pozarządowe, działające na polu kultury i edukacji artystycznej:
Powiatowy Bytowski Związek Ludności Pochodzenia Niemieckiego z siedzibą
w Bytowie, www.gryf.bytow.pl
Stowarzyszenie Kaszubsko-Pomorskie Bractwo Rycerzy Zamku Bytowskiego - działania: popularyzacja kultury rycerskiej, popularyzacja kulturowych walorów Bytowa i
okolic, wspieranie rewaloryzacji zamku w Bytowie.
27
Stowarzyszenie Miłośników Kultury Muzycznej - działania: rozwijanie kultury muzycznej, opieka nad chórem „Collegium Musicum”, organizowanie koncertów, festiwali i
konkursów muzycznych.
Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie, Oddział Bytów, www.kaszubi.pl
Związek Ukraińców w Polsce, Koło w Bytowie, www.watra.bytow.pl
Związek Mniejszości Niemieckiej, Oddział Terenowy w Bytowie - głównym celem
organizacji jest utrzymanie więzi narodowościowych, kulturowych i językowych
w społeczności pochodzenia niemieckiego.
Związek Harcerstwa Polskiego, Komenda Hufca im. Zawiszy Czarnego,
www.zhp.org.pl
Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej, www.bytow.zhr.pl
Gminny Ośrodek Kultury - działalność: edukacja artystyczna, upowszechnianie kultury, organizacja życia kulturalnego, pracownia komputerowa, świetlice wiejskie, zespoły: teatr, kabaret, taniec, muzyka.
Biblioteka Publiczna - księgozbiór: 10 133 voluminów, Internet, czytelnia.
Prywatne muzeum regionalne p. Haponiuk w Kleszczyńcu.
Gmina Kołczygłowy
Gminny Ośrodek Kultury - działalność: realizuje program kulturalno-wychowawczy,
edukacja artystyczna, opieka nad zespołami artystycznym, organizacja imprez oświatowych, rozrywkowych i rekreacyjnych dla mieszkańców gminy; prowadzi świetlice wiejskie i Gminny Klub Sportowy.
Gmina Lipnica
Biblioteka Publiczna w Lipnicy - księgozbiór: 10 428 woluminów, czytelnia, czasopisma regionalne i edukacyjne.
Gmina Miastko
Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury - działalność: upowszechnianie kultury, edukacja
artystyczna, organizacja imprez estradowych, teatralnych i muzycznych; sala kinowo widowiskowa (200 miejsc).
Młodzieżowy Dom Kultury w Miastku – w placówce działa 50 sekcji, z których korzysta ponad 700 uczniów.
Miejsko-Gminna Biblioteka Publiczna - czytelnia, Internet, konkursy czytelnicze, spotkania autorskie i inne formy działalności upowszechniania kultury humanistycznej.
Państwowa Szkoła Muzyczna I st. - edukacja artystyczna, koncerty.
Katolickie Stowarzyszenie "Civitas Christiana", Oddział Miejski w Miastku
Miastecki Związek Ludności Pochodzenia Niemieckiego
Miasteckie Stowarzyszenie Oświatowe
Polski Związek Emerytów, Rencistów i Inwalidów
Stowarzyszenie Przyjaciół Miastka i Ziemi Miasteckiej
Środkowopomorskie Stowarzyszenie Miłośników Muzyki
Towarzystwo Twórców i Miłośników Kultury „Spichlerz”
Zrzeszenie Kaszubsko Pomorskie - Oddział w Miastku
Związek Ukraińców w Polsce – Koło w Miastku
Związek Harcerstwa Polskiego
28
Gmina Parchowo
Gminny Ośrodek Kultury - działalność: upowszechnianie kultury, edukacja artystyczna, przygotowanie środowiska do aktywnego uczestniczenia w kulturze oraz współtworzenia jej wartości. Zespoły i kluby: zespół folklorystyczny „Modraki”, Teatr Dialogus, chór „Cassubia Cantat”, pracownia szkutnicza (jachty sterowane radiem), nauka gry
na instrumentach. Filie: we wsiach Gołczewo i w Nakla.
Gminna Biblioteka Publiczna w Parchowie.
Filia Gminnej Biblioteki Publicznej w Nakli.
Gmina Studzienice
Ośrodek Kultury Gminy Studzienice - działalność: zajęcia artystyczne i sportowe, organizacja festynów, wystaw plastycznych i zabaw tanecznych, itd. Ośrodek prowadzi
wiejskie domy kultury w Ugoszczy, Studzienicach i Sominach, świetlice wiejskie
w Czarnej Dąbrowie, Przewozie, Rabacinie, Kłącznie i Skwierawach, nadzoruje obiekt zabytkowy: Chatę Owczarza w Sominach oraz Biblioteki w Studzienicach i Ugoszczy.
Izba Pamięci w Kłącznie, prowadzona przez Stowarzyszenie „Naju Checz”.
Gmina Trzebielino
Biblioteka Publiczna w Trzebielinie, filia w Suchorzu.
Fundacja Lokalna Grupa Działania „Wrzeciono” (Leader +)
Stowarzyszenie Inicjatyw Lokalnych „Dłoń” w Suchorzu
Stowarzyszenie na rzecz rozwoju Gimnazjum w Starkowie
Stowarzyszenie „Wzajemna Pomoc” w Trzebielinie
Gmina Tuchomie
Gminny Ośrodek Kultury w Tuchomiu - działalność: edukacja artystyczna, kultura
regionalna, rękodzieło hafciarskie, organizacja aktywności kulturalnej mieszkańców gminy. Zespoły i kluby: Kaszubski Zespół Pieśni i Tańca „Gzubë z Tuchomia”, Klub Seniora i
Wolontariusza (wspieranie ludzi starszych i niepełnosprawnych, budowanie więzi międzypokoleniowych).
Europejskie Laboratorium Sztuki w Tuchomiu - organizatorzy: Barbara Ur - Piwarska
(malarstwo, rzeźba, grafika) i Andrzej J. Piwarski (artysta malarz).
Pracownia malarska Jolanty Doroszewskiej - Potting w Masłowiczkach oraz pracownia i galeria Tadeusza Drozdowskiego w Masłowicach Tuchomskich.
Stowarzyszenie Centrum Międzynarodowych Spotkań – organizacja wymiany międzynarodowej, wspieranie lokalnej kultury poprzez działalność grantodawczą.
Na terenie Powiatu Bytowskiego działają dwie organizacje partnerskie:
Fundacja ,,Partnerstwo Dorzecze Słupi” (realizuje program Leader +, II schemat), do
którego należy 7 gmin: Borzytuchom, Bytów, Czarna Dąbrówka, Kołczygłowy, Parchowo,
Studzienice, i Tuchomie
Fundacja LGD „Wrzeciono”, skupia dwie gminy: Miastko i Trzebielino.
29
Europejska współpraca kulturalna Powiatu i 10 Gmin:
Francja
Gmina od 2000 roku współpracuje ze Stowarzyszeniem Gmin z rejonu Pontgibaud w Masywie Centralnym, w okręgu Parku Wulkanicznego, 20 km od Clermont-Ferrand. Pola
współpracy: wymiana kulturalna, wymiana młodzieży, współpraca klubów sportowych i
organizacji pozarządowych.
Litwa
Gmina Parchowo
Od 2001 roku Gmina współpracuje z Gminą Mosedis (pow. 97 km2, 3 226 mieszkańców, 5
szkół, centrum kultury, biblioteki, 2 tartaki, zakłady rzemieślnicze, Narodowe Muzeum
Unikatowych Głazów, rezerwat ptaków wodnych itd.). Formy współpracy: wymiana kulturalna, także z udziałem niemieckiego partnera Gminy Parchowo - miasteczka Friesack.
Niemcy
Powiat Bytowski
Powiat Bytowski współpracuje od roku 2001 z powiatem Schmalkalden - Meiningen. Powiat Schmalkalden - Meiningen (8 gmin) należy do największych powiatów Freistaat Thüringen. Wyróżnia się górskim krajobrazem i rozwiniętą gospodarką turystyczną. Meiningen jest starym miastem o bogatych tradycjach i współczesnych dokonaniach kulturalnych; m.in. Teatr z Meiningen jest znany na arenie międzynarodowej. Najważniejsze
obszary współpracy: wsparcie gospodarczych i kulturalnych inicjatyw, turystyka i wymiana młodzieży.
W roku 2006 Powiat Bytowski rozpoczął współpracę z drugim partnerem niemieckim Powiatem Rugia.
Miasto Bytów
Od 2002 roku Miasto Bytów współpracuje z miastem Frankenberg. Pola współpracy: wymiana kulturalna i wymiana młodzieży. Moderatorem współpracy jest organizacja Heimatkreis Bütow, zrzeszająca Niemców pochodzących z Bytowa i przedwojennego Powiatu Bytowskiego (niem. nazwa Kreis Bütow).
Gmina Kołczygłowy
Gmina współpracuje z miastem Rethem (Aller) od 26 listopada 2005r. Z okazji
współpracy odbywają się spotkania mieszkańców, w celu rozwoju kontaktów między stowarzyszeniami, związkami, szkołami i instytucjami. Aby realizować współpracę należy utrzymywać kontakty na płaszczyźnie kulturowej, sportowej, turystycznej, gospodarczej, oświatowej i politycznej.
Miasto Miastko
Od 2000 r. Miastko współpracuje z trzema z partnerami z Niemiec: z Bad Fallingbostel,
miastem w Dolnej Saksonii, z gminą Gartow oraz z Bad Bentheim. Pola współpracy: wymiana grup artystycznych, warsztaty muzyczne, współpraca grup zawodowych: strażaków, leśników, rolników.
Wymiernym owocem współpracy jest modernizacja centrum wsi Świerzno, dzięki dotacji
w kwocie 100 tys. marek, przyznanej przez Bundestag. Ponadto, niemieccy partnerzy
opracowali analizę możliwości rozwoju turystyki w gminie Miastko oraz dostosowania
miejscowości Świerzno do zabudowy letniskowej. Wspólnie opracowano album fotogra-
30
ficzny "Miastko w starych fotografiach". W Fallingbostel działa Związek Byłych Mieszkańców Miastka, moderator współpracy.
Gmina Parchowo
Od 1998 roku Gmina współpracuje z miasteczkiem Friesack (50 km na płd. wschód
od Berlina, 2 400 mieszkańców; szkoła budowlana, muzeum sztuki użytkowej, ferma hodowlana koni itd.) Formy współpracy: wymiana kulturalna, wakacyjna wymiana młodzieży, kontakty grup zawodowych: strażaków, rolników i rzemieślników.
Od partnera niemieckiego Gmina uzyskała wsparcie finansowe przy budowie oczyszczalni ścieków i sieci kanalizacyjnej.
Gmina Studzienice
Od 2004 r. Gmina współpracuje z Gminą Lohme - Rugia. Formy współpracy: wymiana kulturalna i wakacyjne wymiany młodzieży.
Stany Zjednoczone Ameryki Północnej
Miasto Bytów
Od 2004 roku miasto Bytów ma podpisaną umowę partnerską z miastem Winona (stan
Minnesota). Inicjatorem kontaktów był ks. Paula Brezy z Winony, mający kaszubskie korzenie. Pola współpracy: kultura, kontakty mieszkańców i współpraca szkół. W Winonie
zmarł i jest pochowany Hieronim Derdowski (1852-1902), „ojciec
literatury kaszubskiej”.
Szwecja
Miasto Bytów
Od 1996 r. miasto Bytów współpracuje z miastem Markaryd. Umowa partnerska przewiduje wymianę wiedzy i doświadczeń m.in. w zarządzaniu zasobami komunalnymi, w
ochronie środowiska, w gospodarce oraz wymianę kulturalną.
Ukraina
Miasto Bytów
Od 1997 r. miasto Bytów współpracuje z miastem Zaleszczyki. Pole współpracy:
wymiana kulturalna, zwłaszcza zespołów folklorystycznych.
Gmina Studzienice
Od 2002 r. gmina współpracuje z miastem Beresteczko. Podpisana jest umowa
o współpracy, która obejmuje wymianę kulturalną i wakacyjną wymianę młodzieży.
Wnioski: kultura współczesna
Profil kulturalnych instytucji i organizacji z 10 Gmin Powiatu Bytowskiego nie jest opisem
pełnym (przekracza to ramy tego opracowania), ani diagnozą wielowątkowego procesu
socjologicznego, antropologicznego, edukacyjnego, intelektualnego itd., który nazywamy
„kulturą współczesną”. Brak analiz niezbędnych do formułowania merytorycznych wniosków; usługi kulturalne są zadaniem własnym gmin i audyt tej dziedziny wymagałby
osobnej analizy każdej z gmin.
Należy odnotować trzy zjawiska, których rozwój ilościowy, jakościowy i ekonomiczny,
znacząco kształtuje kulturę społeczności Powiatu Bytowskiego:
1. Rozwój organizacji pozarządowych, zajmujących się usługami kulturalnymi, od edukacji dla kultury, po usługi czasu wolnego i formy kultury masowej.
31
2. Wzrost poziomu intelektualnego i ekonomicznego społeczności lokalnej, postępujący
z roku na rok, który będzie wpływał na zakres i treść potrzeb kulturalnych9.
3. Postępująca globalizacja gospodarki i innych procesów kulturowych, równocześnie
wyzwala silne tendencje społeczne do poszukiwania i wzmacniania tożsamości lokalnej:
tożsamości miejsca i osoby, czasu i przestrzeni kulturowej. Jeżeli te procesy nie zostaną
zakłócone, w skali kontynentu lub globu, to regiony o silnej osobowości kulturowej, a do
takich należy Powiat Bytowski, powinny te zjawiska w odpowiedni sposób zdyskontować.
Konstatacja: mając świadomość, że polityka kulturalna jest suwerenną dziedziną samorządów gminnych, należy w dokumencie strategicznym o skali powiatowej zapisać następujący postulat:
odbiorcy i twórcy, organizatorzy i mecenasi usług kulturalnych nie żyją i nie tworzą
w obrębie granic administracyjnych, ale w obrębie przestrzeni kulturowej: w przestrzeni
kultury współczesnej, wspartej na wielokulturowych filarach dziedzictwa
i tożsamości kulturowej regionu Pomorza i Kaszub. A zatem: konieczna jest koordynacja i współpraca - merytoryczna, organizacyjna, finansowa, analityczna itd. - wszystkich
realizatorów usług kulturalnych: organizacji pozarządowych, instytucji prywatnych i
publicznych, ponad granicami administracyjnymi i obszarami partykularnych potrzeb,
czy obowiązków.
9
Usługi materialne i niematerialne - w formie indywidualnej lub w formach wspólnotowych - służące
rozwojowi zdolności i umiejętności, tożsamości osobowej człowieka. Różne formy zabawy, rekreacji, odnowy
psychofizycznej, rozwoju artystycznego i intelektualnego, rozwoju zawodowego, itp.
32
4. Środowisko przyrodnicze powiatu bytowskiego - zasoby i ochrona.
Uwaga:
Zasoby przyrodnicze analizujemy pod kątem możliwości ich wykorzystania - zagospodarowania,
z zachowaniem zasady zrównoważoności, praw o ochronie i zagospodarowaniu naturalnego środowiska powszechnych i lokalnych, a nie w celu tworzenia katalogu inwentaryzacyjnego, który
jest znany partnerom Strategii i dostępny w odpowiednich wydziałach Starostwa Powiatowego i
10 Urzędów Gmin.
Do całości obrazu zasobów przyrodniczych Powiatu należy dołączyć tereny rolne, które, charakteryzujemy w rozdziale 6: Ekonomia Powiatu Bytowskiego, ze względów oczywistych. Poniższa
systematyka zasobów przyrodniczych jest częścią analizy możliwości rozwoju gospodarki turystycznej- zobacz: rozdział 8.
Środowisko geograficzne
Powiat Bytowski należy do Pojezierza Południowobałtyckiego i trzech mezoregionów:
Wysoczyzny Polanowskiej, Pojezierza Bytowskiego i Równiny Charzykowskiej.
Wysoczyzna Polanowska - między Pojezierzem Bytowskim na południu, a Wysoczyzną Damnicką na północy i doliną rz. Łupawy na wschodzie - wznosi się z południowego
zachodu na północny wschód. Oddzielona jest od Pojezierza Bytowskiego obniżeniem
wypełnionym piaskami lodowcowo-rzecznymi, obficie zalesionym i rzadko zaludnionym, z urozmaiconą rzeźbą terenu, o kulminacjach od 227 m n.p.m. w pobliżu Miastka do
256 m n.p.m. - Góra Siemierzycka w pobliżu Tuchomia.
Pojezierze Bytowskie zajmuje centralną i południową część Powiatu, graniczy od
wschodu z Pojezierzem Kaszubskim, a od płdn. wschodu z sandrową Równiną
Charzykowską w dorzeczu Brdy. Rzeźbę terenu kształtują utwory czwartorzędowe
o zmiennej konfiguracji i dużej krajobrazowej atrakcyjności, typowej dla utworów młodoglacjalnych. Cechą szczególną Pojezierza Bytowskiego jest największa w Polsce koncentracja torfowisk wysokich i przejściowych (pow. 7 tys. ha, 6% zasobów krajowych) oraz
jezior lobeliowych, o szczególnej wartości przyrodniczej i krajobrazowej.
Klimat
Klimat Powiatu Bytowskiego ma cechy dzielnicy bałtyckiej, w której silniejsze są wpływy
oceaniczne, niż w innych częściach Polski. Morze Bałtyckie działa ocieplająco zimą,
a ochładzająco latem; ścieranie się mas powietrza atlantyckiego i kontynentalnego wpływa na kontrasty i zmienność pogody. Klimat jest chłodniejszy, niż w Polsce centralnej,
a ilość opadów wyższa. Temperatury w lipcu są o 1 – 2 stopnie niższe niż w środkowej
części kraju.
Okres wegetacyjny trwa ok. 200 dni (średnio 215 dni w środkowej Polsce).
Średnia roczna suma opadów - ok. 700 mm.
Pokrywa śnieżna utrzymuje się do 75 dni.
Średnia temperatura roczna - 80 C.
Przeważają wiatry zachodnie (ok. 70 % wiatrów).
33
Uwaga:
Klimat w Europie ulega ociepleniu. Nie wnikając w naukowe dywagacje, co do przyczyn i skali
zjawiska, topnienie lodowców w Alpach, w strefach polarnych i w Himalajach jest faktem. Klimat
obszarów nadmorskich, do których należy Powiat Bytowski staje się bardziej umiarkowany, niż
dotąd i bardziej zmienny. Ta zmienność warunków atmosferycznych (uwarunkowanie w rozwoju
oferty turystycznej) objawia się m.in. zanikiem rozgraniczenia na 4 pory roku i zmianą zachowań
rynków turystycznych.
4.1. Zasoby przyrodnicze Powiatu Bytowskiego.
Lasy
Lasy mają duże znaczenie gospodarcze, jako miejsce pracy, źródło pozyskania surowca
i runa leśnego oraz źródło dochodów gmin z tytułu podatków. Zajmują powierzchnię
116 294 ha, 53% terytorium Powiatu, blisko dwukrotnie więcej niż średnia krajowa - 28%.
W regionalizacji leśnej, należą do dzielnicy Pojezierza Drawsko - Kaszubskiego i mezoregionów: Wysoczyzny Polanowskiej i Pojezierza Drawsko-Bytowskiego. Przeważającą częścią (90%) lasów Powiatu administrują Lasy Państwowe, w 10 nadleśnictwach: Bytów,
Cewice, Dretyń, Leśny Dwór, Lipusz, Łupawa, Miastko, Osusznica, Trzebielino i Warcino. Największe kompleksy leśne znajdują się w płn.- zach. i płdn. części Powiatu; najwyższy wskaźnik lesistości mają gminy: Studzienice - 67,2%, Trzebielino - 64,2%, Czarna
Dąbrówka - 59,5 % i Kołczygłowy - 55%. Lesistość Województwa Pomorskiego wynosi
35,4%, a lesistość kraju 28,4%.
Lasy w większości porastają gleby niezbyt żyzne i charakteryzują się przewagą boru mieszanego świeżego (34%) i boru świeżego (28%). Udział siedlisk żyznych – lasu świeżego
i lasu mieszanego świeżego ocenia się na 30%. Najwięcej fragmentów lepszych siedlisk
leśnych (boru mieszanego świeżego i lasu mieszanego świeżego) jest w centralnej części
Powiatu Bytowskiego na osi Miastko – Parchowo.
Politykę Powiatu Bytowskiego wobec zasobów leśnych oraz ich wykorzystania w zmianach strukturalnych w rolnictwie, czy w rozwijaniu gospodarki turystycznej definiuje
„Program ochrony środowiska Powiatu Bytowskiego na lata 2004 - 2007”:
„Na terenie powiatu znaczny udział mają gleby klas V i VI, co będzie wymuszało zmiany
specyfiki upraw (surowce farmaceutyczne, plantacje bioenergetyczne) i/lub zalesienia.
W niektórych gminach jest możliwe i uzasadnione podniesienie wskaźnika lesistości
(wskaźnik docelowy 33% dla kraju), np. w gminie Tuchomie – obecnie ok. 25%. Jak oceniono w „Koncepcji rozwoju Powiatu Bytowskiego na lata 2000 - 2006”, w przyszłości aktywność gospodarcza gmin powiatu związana będzie w znacznej mierze z leśnictwem,
rozwojem turystyki i drobnej przedsiębiorczości oraz usług, co nie wyklucza możliwości
produkcji rolnej tzw. ekologicznej, jako źródła dochodu. Dlatego istotne jest zachowanie
i pomnażanie zasobów leśnych poprzez ich trwałe i zrównoważone zagospodarowanie.
(...) Gospodarka leśna w powiecie powinna być realizowana tak, by osiągać cele zabezpieczenia trwałości i pomnażania zasobów leśnych poprzez:
zachowanie ekosystemów leśnych w stanie zbliżonym do naturalnego,
restytucję zniekształconych lub zdegradowanych ekosystemów leśnych i ochronę
różnorodności biocenoz leśnych,
racjonalne wykorzystywanie zasobów leśnych, odchodzenie od zrębów zupełnych na
rzecz rębni udoskonalonych (tam gdzie możliwe jest odnowienie naturalne), odchodzenia
34
od prostych linii zrębów oraz ograniczanie szerokości powierzchni zrębowych do 30-60 m
i ich wielkości do 4 ha,
opracowanie skutecznego programu poprawy gospodarowania w lasach prywatnych
tak, by zapobiegać ich dewastacji,
wykorzystywanie istniejących zadrzewień i naturalnej mozaiki siedlisk przy zalesianiu gruntów porolnych i nieużytków,
ochrona gleb leśnych, a szczególnie ich substancji organicznej,
Ważnym narzędziem realizacji tych działań jest wdrażanie zaleceń planów ochrony przyrody w nadleśnictwach”10.
Tabela 2. Zalesienie poszczególnych Gmin Powiatu Bytowskiego.
gmina
Borzytuchom
Bytów
Czarna Dąbrówka
Kołczygłowy
Lipnica
Miastko
Parchowo
Studzienice
Trzebielino
Tuchomie
Powiat Bytowski
powierzchnia
lasów
5 492 ha
7 764 ha
17 732 ha
9 540 ha
16 251 ha
24 807 ha
6 720 ha
11 860 ha
14 509 ha
2 619 ha
116 294 ha
% powierzchni
gminy
50,6%
39,4 %
59,5 %
55%
52,6%
53,1%
51,2%
67,2%
64,2%
24,5%
53%
Dane: Starostwo Powiatowe w Bytowie, stan na dzień 31.06.2007 r.
Zalesienie poszczególnych Gmin Powiatu
Bytowskiego.
% powierzchni gminy
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10
Powiat Bytowski
Tuchomie
Trzebielino
Studzienice
Parchowo
Miastko
Lipnica
Kołczygłowy
Czarna Dąbrówka
Bytów
0%
Borzytuchom
10%
Program ochrony środowiska Powiatu Bytowskiego na lata 2004 - 2007, s. 34.
35
Tabela 3. Obszary leśne w zarządzie Lasów Państwowych (własność osób prawnych i fizycznych).
Nadleśnictwa
Lasów Państwowych
Borzytuchom
Bytów
Bytów
Cewice
Dretyń
Leśny Dwór
Lipusz
Łupawa
Miastko
Osusznica
Trzebielino
Warcino
Lasy prywatne i osób prawnych
w zarządzie Lasów Państwowych
5349
3977
105
318
RAZEM - gminy
5 554
7 626
Czarna
Dąbrówka
Kołczy
głowy
7838
3010
1655
Lipnica
Miastko
Parchowo
Studzienice
649
5457
9287
3331
4597
6338
9385
8
4276
600
814
1379
16 494
24 370
6 625
172
3835
10154
231
154
16 580
9 270
Dane: Lasy Państwowe, stan na dzień 15.12.2006.
36
432
3921
424
3454
338
5163
TrzebieTulino chomie
436
4448
1631
1520
8874
758
136
568
11 861
14 013
2 671
Razem 11 610
(10%)
Razem Powiat
Bytowski:
115 064
Kopaliny - bogactwa naturalne.
Podstawowe surowce mineralne: plejstoceńskie piaski, żwiry i iły oraz holoceńskie surowce organiczne – torfy i kreda jeziorna. Ponadto: w zarastających zbiornikach jeziornych powstają sukcesywnie złoża tzw. wapna łąkowego, wydobywane na niewielką skalę. Torfy i kruszywa naturalne eksploatowane są w mniejszych odkrywkach, we wszystkich gminach.
Zasoby kopalin w złożach udokumentowanych i eksploatowanych na terenie Powiatu:
żwirownia w Ostrowitem (gm. Lipnica, firma „Lafarge”),
złoża kruszyw naturalnych w Łubnie (gm. Kołczygłowy) A - B - C - D, o zasobach
szacowanych na 200 tys. ton,
złoża kruszyw naturalnych Kozin, Kozin II, Dęby i Jasień (gm. Czarna Dąbrówka)
o zasobach powyżej 40 mln ton,
złoża piasków kwarcowych „Studzienice” - zakład„Prefabet” Osława Dąbrowa.
Ponadto surowce ilaste są wydobywane w Niezabyszewie, w złożu o zasobach obliczanych na 165 tys. ton. Ponadto złoże nieeksploatowane istnieje w Ugoszczy.
Wody - rzeki i jeziora.
Rzeki
Odpływ wód z Obszaru odbywa się w dwóch kierunkach: poprzez rzeki Brdę i Wieprzę,
w kierunku dolnej Wisły, a przez rzeki Łupawę i Słupię do Morza Bałtyckiego.
Brda - dł. 239 km, pow. dorzecza 4 627 km2 - jeden z najpiękniejszych szlaków wodnych w Europie. Na terenie Powiatu płynie przez gminę Miastko; wypływa z j. Smołowego.
Bytowa - dł. 29 km, lewy dopływ Słupi. Płynie od Ugoszczy (gm. Bytów) do ujścia
w pobliżu j. Głębokiego. W roku 2007 zaplanowano regulację rzeki na odcinku 10 km - od
Bytowa do Niedarzyna (wartość inwestycji - 3 mln zł). W pracach melioracyjnych, będą
stosowane materiały na osnowie włókna kokosowego i walce kamienne w siatce z włókna
sztucznego. Inwestycja konsultowana z organizacjami ekologicznymi.
Jutrzenka - dł. 17 km, lewobrzeżny dopływ Słupi, pow. dorzecza: 57 km2
Kamienica - dł. 30 km, lewy dopływ Słupi, wypływa z j. Kamieniczno, płynie w wąskich dolinach, często przybiera górski charakter. Największy dopływ Poleśnica.
Łupawa - dł. 98,7 km, pow. dorzecza 924 km2. Początek 20 km od Bytowa w Parku
Krajobrazowym „Dolina Słupi”, przepływa przez jeziora Oborowo i Jasień, wzgórza morenowe, nizinę nadmorską i wpada do j. Gardno w Słowińskim Parku Narodowym. Jeden
z najpiękniejszych i naturalnych wodnych szlaków na Pomorzu.
Studnica - dł. 38 km, pow. dorzecza: 315 km2,lewobrzeżny dopływ Wieprzy. Źródła na zachód od miasta Miastka. Studnica ma miejscami charakter rzeki górskiej z dużą ilością wystających kamieni i zwalonych drzew, przegradzających koryto.
Słupia - dł. 140,6 km, pow. dorzecza: 1600 km2. Od źródeł w torfowiskach w pobliżu
wsi Sierakowska Huta na Pojezierzu Kaszubskim, przepływa przez kilka jezior Pojezierza
Bytowskiego i uchodzi do Bałtyku. Główne dopływy z Obszaru: Bytowa i Kamienica. Od37
cinek środkowy rzeki znajduje się na terenie Parku Krajobrazowego „Dolina Słupi". Rzeka
jest częścią sieci szlaków wodnych, którymi można dopłynąć do Morza Bałtyckiego; ceniona przez wędkarzy. Na Słupi jest zlokalizowany system hydroelektrowni, z unikatowym zabytkiem kultury technicznej, klasy międzynarodowej - Elektrownią „Struga” we
wsi Soszyca.
Wieprza - dł. 140,3 km, pow. dorzecza 2 172, 7 km2, należy do zlewni bałtyckiej. Na
terenie gm. Miastko wypływa z j. Białego, przepływa przez Wysoczyznę Polanowską
i Równinę Słupską, uchodzi do Morza Bałtyckiego w Darłowie. Większe dopływy: Doszenica, Pokrzywna, Miłacz oraz Studnica.
Jeziora
Obszar jeziorny Powiatu należy do Pojezierza Bytowskiego i otoczony jest równie zasobnymi w walory przyrodnicze Pojezierzem Kaszubskim i Pobrzeżem Słowińskim.
Cechy szczególne:
1. Jeziora lobeliowe - nazwa pochodzi od lobelii jeziornej, jednej z czterech roślin wskaźnikowych, z którą występują porybliny: jeziorny i kolczasty - pradawne paprotniki oraz
brzeżyca jednokwiatowa; objęte ścisłą ochroną, są bardzo czułe na zmiany parametrów fizykochemicznych wody. W Polsce jest 155 jezior lobeliowych, na Pomorzu 151, w Powiecie
Bytowskim 50. W Europie jeziora lobeliowe występują w Norwegii, Finlandii, Danii i
Szkocji.
2. Jezioro Jasień - rynnowe jezioro, składające się z dwóch akwenów o pow. 587 ha,
z siedmioma wyspami i miejscami lęgowymi kormoranów, orła białego, czapli i łabędzi;
zagospodarowane turystycznie.
3. Jeziora Pojezierza Bytowskiego są zgrupowane na osi Miastko – Bytów oraz między
Parchowem i Czarną Dąbrówką. Większość jezior ma charakter polodowcowy, występują
też jeziora rynnowe i zaporowe (sztuczne zbiorniki wodne, np. Konradowo
w gm. Kołczygłowy, czy zalew rzeki Bytowy). Szczególne znaczenie ma fakt, że przez jeziora przepływa wiele rzek, co sprzyja retencyjności.
4. Obok dużych jezior (np. Jasień, Bobięcińskie Wielkie, Skotawsko, Studzieniczno,
Głębokie, Wiejskie, Obrowo, Duże Pietrzykowskie) na obszarze Powiatu występuje mnóstwo niewielkich, wytopiskowych (bezodpływowych) jezior wzbogacających scenografię
krajobrazu.
38
Tabela 4. Największe jeziora Powiatu Bytowskiego, wg 10 Gmin.
Gmina Borzytuchom
nazwa - powierzchnia/ha
1. Chotkowskie - 58, 2 ha
2. Duże - 48,7 ha
3. Osiecko - 30,5 ha
4. Ogrodowe - 12,9 ha
5. Moczydło - 9,3 ha
6. Herta - 9,3 ha
7. Graniczne - 5,9 ha
8. Stradno - 5,75 ha
5 jezior lobeliowych: Czarne, Diabelskie, Herta, Krosnowskie, Okoniewskie.
Gmina Bytów
9. Jeleń - 89 ha
10. Duża Boruja - 65 ha
11. Mądrzechowskie - 52,5 ha
12. Niezabyszewskie - 48,4 ha
13. Głęboczko - 22 ha
14. Ząbinowieckie - 16,7 ha
15. Gubisz - 14 ha
16. Wiejskie - 12,9 ha
17. Stary Staw - 11 ha
Jeziora lobeliowe: Czarnik, Duża i Mała Boruja, Płoczyca, Rekowskie,
Gubisz i Stary Staw.
18. Jasień 577 ha
19. Skotawsko Wielkie - 80 ha
20. Obrowo Duże - 37 ha
21. Trzebiesz (Nożyno, Trzebisz) - 33,2 ha
22. Skotawsko Małe - 33 ha
23. Długie - 15 ha
24. Unichowskie - 19 ha
Jeziora lobeliowe: Pomysko - 11 ha, Obrowo Małe - 10 ha, Czarne - 18
ha, Modre - 5 ha.
Gmina Kołczygłowy
25. Konradowo - 104 ha
26. Graniczne - 19 ha
27. Czarne - 18 ha
28. Godzierz - 11, 2 ha - jez. lobeliowe
39
Gmina Lipnica
31. Gwiazda - 210 ha
32. Wiejskie - 166 ha
33. Kielskie - 139,6 ha
34. Kamieniczno - 102,6 ha
35. Kiedrowickie - 104,1 ha
36. Borzyszkowskie - 101,2 ha
I jeszcze 22 jeziora o powierzchni powyżej 10 ha, popularne wśród
miłośników sportów wodnych, wypoczynku nad wodą
i wędkarzy. Jeziora lobeliowe: m.in. Kiedrowickie, Czarne.
Gmina Miastko
37. Bobięcińskie Wielkie - 524,6 ha (użytek ekologiczny)
38. Pietrzykowskie (Głębokie) - 139 ha
39. Kościelne - 72,5 ha (użytek ekologiczny)
40. Studzieniczno - 64,2 ha
41. Skąpe - 64,1 ha
42. Kamień - 49,4 ha (rezerwat)
43. Piasek - 42 ha (użytek ekologiczny)
44. Wołczyca - 36, 5 ha (użytek ekologiczny)
45. Smołowe - 36, 8 ha (rezerwat)
46. Dolskie - 34,8 ha (użytek ekologiczny)
47. Bobięcińskie Małe - 33,1 ha (użytek ekologiczny)
48. Świeszyńskie - 31,6 ha
49. Pajarskie - 21 ha
50. Kamnickie - 18,5 ha
51. Byczyńskie - 16, 7 ha (użytek ekologiczny)
52. Siodło -13,5 ha
53. Orle 11, 8 ha (rezerwat)
54. Lednik - 10,3 ha
55. Kwisno - 8,6 ha (użytek ekologiczny)
Jeziora lobeliowe: Byczyńskie, Bobięcińskie Wielkie
i Małe, Kościelne, Kamień (rezerwat), Orle (rezerwat), Smołowe (rezerwat), Dolskie.
Gmina Parchowo
56. Sumino - 105,9 ha
57. Żukowskie - 140,3 ha
58. Gogolinko - 8,65 ha
59. Stropno - 44,7 ha
60. Księże - 8,2 ha
61. Nakla - 29,5 ha
62. Glinowskie (lobeliowe) - 63,8 ha
(poza obszarem gminy 34,3 ha)
63. Jelenie Wielkie (lobeliowe) - 17 ha
64. Bez nazwy (Nowa Wieś)- 7,3 ha
40
Gmina Studzienice
65. Studzieniczno - Kłączno - Ryńskie - 215,5 ha/ 32 m
66. Somińskie - 433 ha/ 14 m (częściowo w granicach gminy)
67. Cechyńskie Małe - 48,4 ha/ 20 m (rezerwat)
68. Cechyńskie Wielkie - 45,6 ha/13 m
69. Glinowskie – 34,3 ha(częściowo w granicach gminy)
70. Małe - 33,7 ha/ 8 m (częściowo w granicach gminy)
71. Dywańskie - 32,3 ha/ 7,5 m
72. Pipionek - 22,8 ha/11 m
73. Łąkie - 23,4 ha/23 m
74. Krążno - 15 ha/15 m
Niektóre jeziora są ostojami ptactwa wodnego, np. Somińskie: 30 gatunków ptactwa w tym 5 zagrożonych wyginięciem..
Gmina Trzebielino
75. Trzebielskie - 16,2 ha
76. Miłaczewo - 15,1 ha
77. Święto - 8,9 ha
78. Darnowskie - 8,7 ha
79. Bąkowo - 8,1 ha
Gmina Tuchomie
80. Kamieniczno - Ciemno - 132,1 ha/14 m (na terenie gminy 29,5 ha/
7 km dł.
81. Piaszno - 24 ha/5 m
82. Naleton Duży 14,2 ha/5 m
83. Naleton Mały - 11 ha/5,5 m
84. Długie - 10,4 ha/ 5 m
85. Krumer - 7,2 ha/ 6 m
41
4.2. Obszary ochrony prawnej na terenie Powiatu Bytowskiego.
Obszary chronione zajmują 20,3% powierzchni Powiatu, a w powiatach sąsiednich:
23,%% - w Lęborskim, 48,7% - w Kartuskim, 54,8% w Kościerskim i 55,3% w Chojnickim.
Obszary specjalnej ochrony sieci Natura 200011.
Gmina Bytów w całości leży w obszarze węzłowym 9 M, o znaczeniu międzynarodowym,
w sieci ECONET - Polska. Występują tu 3 biocentra: – nr 25 z jeziorami lobeliowymi, torfowiskami, lasami bukowymi i sosnowymi, nr 58 z jeziorami lobeliowymi, torfowiskami
wysokimi i przejściowymi, lasami bukowymi oraz 21 wzdłuż doliny rz. Słupi z borami i
torfowiskami.
Na terenie gminy wyznaczono ostoję ptasią na terenie Parku Krajobrazowego „Dolina
Słupi” (dla 25 gatunków ptaków) oraz 4 Specjalne Obszary Ochrony (tereny siedliskowe):
1. „Bytowskie jeziora lobeliowe”, 2. „Zapceńskie Mechowisko”, 3.„Pływające wyspy pod
Rekowem”, 4. „Lisia Kępa”.
Także południowa część gm. Czarna Dąbrówka wchodzi w skład obszaru węzłowego 9
M, którego cechą charakterystyczną jest wysoki stopień różnorodności biologicznej i krajobrazowej, korzystne warunki dla siedlisk gatunków o znaczeniu krajowym i europejskim. W programie CORINE, obszar Doliny Słupi oraz lasy w Dolinie Łupawy (na pograniczu gmin Czarna Dąbrówka i Potęgowo) są ostojami przyrody i korytarzami ekologicznymi o znaczeniu krajowym.
Istniejące i projektowane parki krajobrazowe i rezerwaty przyrodnicze na terenie
Powiatu Bytowskiego.
Park Krajobrazowy „Dolina Słupi” (założony w 1981 r.) - pow. 37 040 ha, wraz z otuliną: 120 210 ha. Park - położony na terenie powiatów: słupskiego i bytowskiego - należy
do największych w Woj. Pomorskim. Jego osią jest dolina rz. Słupi, z urozmaiconą rzeźbą
terenu i lesistością 72 %. Przeważają jeziora polodowcowe, rynnowe oraz wytopiskowe ponad 50, w tym największy wodny zbiornik Powiatu Bytowskiego
- j. Jasień (jedna ze 118 ostoi ptaków w Polsce) oraz 10 jezior lobeliowych. Park, ukształtowany w okresie topnienia północnoatlantyckiego lądolodu, charakteryzuje się dużym
zróżnicowaniem form wysoczyzn morenowych, porozcinanych dolinami rzek i siecią rynien jeziornych.
Flora: 476 gatunków roślin naczyniowych, liczne gatunki ginące, zagrożone i rzadkie.
Fauna: 41 gatunków ssaków, wiele gatunków ryb, płazów i gadów oraz rzadkie okazy
11
Do krajowej sieci ekologicznej ECONET - POLSKA (opracowanej w ramach Międzynarodowej Unii
Ochrony Przyrody – IUCN) wchodzi 78 obszarów węzłowych, połączonych siecią korytarzy ekologicznych.
Program integruje krajowe systemy ochrony przyrody w Europejską Sieć Ekologiczną – EECONET.
42
ptaków: np. gągoł, błotniak zbożowy, kania rdzawa, bielik, orzeł krzykliwy i inne. Na terenie Parku znajdują się 4 rezerwaty przyrody: „Grodzisko Borzytuchom”,
„Jezioro Małe i Duże Sitno”, „Gołębia Góra”, „Gniazda Orła Bielika” i 58 pomników
przyrody: 44 drzewa, 13 grup drzew i 1 głaz narzutowy.
Rezerwaty:
„Jeziora Małe i Duże Sitno”: rezerwat wodno-torfowiskowy, pow. 40, 7 ha (od 1981) ochrona rzadkich roślin torfowiskowych i ostoi ptasiej. Obszar proponowany do sieci Natura 2000 (gm. Czarna Dąbrówka).
„Gniazda Orła Bielika”: rezerwat florystyczny i leśny, pow. 104 ha (od 1981) - ochrona
starodrzewu sosnowego i boru mieszanego; miejsce lęgowe orła bielika; obszar proponowany do sieci Natura 2000 (gm. Czarna Dąbrówka).
„Grodzisko Borzytuchom”: rezerwat leśny, pow. 27 ha (od 1981) - ochrona buczyny
pomorskiej oraz torfowiska przejściowego. Na terenie rezerwatu zachowane pozostałości
grodziska wczesnośredniowiecznego. Obszar proponowany do sieci Natura 2000 (gm.
Borzytuchom).
„Jeziorka Chośnickie”: rezerwat florystyczno-wodny, pow. 213,6 ha, (od 1985) ochrona 7 dystroficznych jezior, w różnych stadiach zarastania, otoczonych torfowiskami
przejściowymi. Obszar proponowany do sieci Natura 2000 (gm. Parchowo).
„Gołębia Góra”: rezerwat krajobrazowy, pow. 6,95 ha (od 1981) - ochrona wysoczyzny morenowej z kwaśną buczyną pomorską. Obszar proponowany do sieci Natura 2000
(gm. Bytów).
„Jezioro Głęboczko”: rezerwat florystyczno-wodny, pow. 24,3 ha (od 1976) - ochrona
jezioro lobeliowego (gm. Bytów).
„Las nad Jeziorem Mądrzechowskim”: rezerwat leśny, pow. 25,3 ha (od 1998) ochrona zbiorowiska grądów i łęgów oraz stanowisk skrzypu olbrzymiego (gm. Bytów).
„Bukowa Góra nad Pysznem”: rezerwat leśny, pow. 6,2 ha (od 1982) - ochrona drzewostanu bukowego (wiek do 170 lat), (gm. Bytów).
„Jezioro Cechyńskie Małe”: rezerwat florystyczno-wodny, pow. 49 ha, (od 1985) ochrona jeziora lobeliowego (gm. Studzienice).
„Torfowisko Zieliń Miastecki”: rezerwat florystyczno-torfowiskowy, pow. 46,5 ha,
(od 1981) - ochrona torfowiska przejściowego, z dobrze zachowanymi stadiami sukcesyjnymi oraz stanowisko rzadkich i chronionych roślin (gm. Trzebielino).
„Ostrów Trzebielski”: rezerwat ptasi, pow. 8,1 ha (od 1987) - wyspa na
j. Trzebielskim, pod ochroną miejsca lęgowe ptaków wodnych, m.in. mew śmieszek, rybitw zwyczajnych i mew srebrzystych (gm. Lipnica).
„Jezioro Smołowe”: rezerwat florystyczno-wodny, pow. 36,8 ha (od 1976)- ochrona
jeziora lobeliowego (gm. Miastko).
„Jezioro Kamień”: rezerwat florystyczno-wodny, pow. 11,8 ha (od 1985) - ochrona
rynnowego jeziora lobeliowego (gm. Miastko).
„Jezioro Orle”: rezerwat florystyczno-wodny, pow. 11,8 ha (od 1965) - ochrona jeziora
lobeliowego (gm. Miastko).
43
Projektowane rezerwaty przyrody
Gmina Bytów - planowane jest utworzenie nowych rezerwatów przyrody dla obiektów wpisanych w projekt NATURA 2000, tj. jezior lobeliowych na Pojezierzu Bytowskim
oraz „Pływających Wysp” na j. Leniwym k/Rekowa.
Jezioro Czarne - rezerwat wodno-torfowiskowo-leśny, ochrona jeziora lobeliowego
z torfowiskiem wysokim i kompleksem borów sosnowych (gm. Czarna Dąbrówka).
Jeziora Modre, Obrowo Małe, Pomysko i Pomysk Mały - rezerwat wodny, torfowiskowy i leśny, ochrona jezior lobeliowych, torfowiska wysokiego, boru bagiennego, starodrzewia sosnowego (gm. Czarna Dąbrówka).
Jezioro Herta - rezerwat krajobrazowy, wodno-leśny, ochrona- jezioro lobeliowego,
kwaśnej buczyny niżowej i unikalnego krajobrazu (gm. Kołczygłowy).
Jezioro Godziskie - rezerwat wodno-torfowiskowo-leśny, ochrona jeziora lobeliowego, roślinności wodnej, szuwarowej, torfowiskowej oraz boru sosnowego i bagiennego
(gm. Kołczygłowy).
Projektowane Zespoły Przyrodniczo – Krajobrazowe
ZPK 1 „Jezioro Jasień” - obszar: jezioro i wieś Jasień, kompleks leśny i trzy jeziora położone na południe od j. Jasień. Ochrona: walorów przyrodniczych (m.in. ptasie ostoje),
krajobrazowych i kulturowych - gm. Czarna Dąbrówka.
ZPK 2: obszar: odcinek doliny rz. Słupi, od wsi Byliny do j. Głębokiego, ochrona:
rzeźby terenu, krajobrazu, fauny; m.in. miejsca rozrodu lipienia, głowacza białopłetwego,
pstrąga potokowego oraz strzebli potokowej - gm. gm. Czarna Dąbrówka,
Bytów i Borzytuchom.
ZPK 3: obszar: odcinek doliny rz. Słupi (Stara Słupia) od ujścia Bytowy do Zalewu na
Słupi; ochrona walorów przyrodniczych, krajobrazowych i kulturowych, zwłaszcza ryb i
ptaków związanych ze środowiskiem wodnym Pomorza. Znajduje się tu mikroregion
osadniczy i przeszło 90 stanowisk archeologicznych oraz zabytkowa elektrownia wodna gm. Borzytuchom i Kołczygłowy.
ZPK 4: obszar: wzgórza morenowe i obniżenia wokół jezior: Herta (projektowany rezerwat), Diabelskie, Krosnowskie, Okoniewskie i Czarne wraz z projektowanymi użytkami ekologicznymi i rezerwatem przyrody; planowana korekta granicy Parku Krajobrazowego „Dolina Słupi” - gm. Borzytuchom.
ZPK 5: obszar: Kołczygłowy – Kołczygłówki – Barnowiec; ochrona: walorów krajobrazowych i kulturowych dziedzictwa von Puttkamerów; cmentarzyska kurhanowego
kultury łużyckiej - gm. Kołczygłowy.
ZPK 6: obszar: Dolina Brodki, obszar poniżej Wierszynka, między oddz. 206 i 263 obrębu Nadleśnictwa Leśny Dwór. Ochrona walorów przyrodniczych, krajobrazowych
i kulturowych doliny rzecznej - gm. Kołczygłowy.
44
Tabela 5. Przyrodnicze obszary chronione na terenie Powiatu Bytowskiego.
Gmina
Borzytuchom
Bytów
Czarna
Dąbrówka
Kołczygłowy
Lipnica
Miastko
Parchowo
Studzienice
Trzebielino
Tuchomie
Razem:
Suma powierzchni
P
chronionych obszao
Obszary
rów przyrodniczych
w RezerParki
Pomniki
Użytki
chronioie waty
krajobraprzyrody
ekologiczne
przynego
r
zowe
rody
krajobrazu
z
udział %
c
pow.
w pow.
h
- ha
gminy
n
ia
10 857
27,0
4 480
4 480
41,3
2
19 744
62,9
1 440
162
1 495, 8
7,6
25
29 828
51,4
7 292
63,3
7 353,3
24,7
5
17 334
30 957
46 682
13 091
17 596
22 545
10 647
219 281
7 460
8,1
99,2
213,6
49,0
46,5
557,7
9 700
13 454
29
6,6
150
20 672
23 304
69,9
7 460
9 708,1
13 454
220,2
49
196,5
43
31,4
28,8
1,7
0,3
0,9
44 418,9
20,3
6
2
3
7
1
66
11
128
Źródło: M. Przewoźniak, Przestrzenne formy ochrony przyrody, tab. 5 [w:] Materiały do monografii przyrodniczej regionu gdańskiego, t. VIII, Gdańsk 2002.
Tabela 6. Pomniki przyrody na terenie Powiatu Bytowskiego.
gmina
Borzytuchom
gdzie/ rodzaj
Borzytuchom - 2 lipy szerokolistne, obwód 350 i 380 cm, 3 dęby szypułkowe, buk pospolity, 6 lip drobnolistnych
Osieki - orzesznik owłosiony, limba, czeremcha amerykańska i leszczyna czerwonolistna
Bytów
Bytów - 21 dębów, 7 kasztanowców, 3 lipy, 1 klon, 2 sosny zwyczajne, 1 topola,
1 jesion, 1 buk
Gostkowo - 4 dęby i graby, Pomysk Mały - 7 lip i klonów, Chomice - 1 lipa
Sierżno - 5 lip, kasztanowców i dębów, Udorpie - 5 dębów i lip, Grzmiąca - 1 buk,
1 grab
Dąbie - 12 dębów szypułkowych, Płotowo - 1 głaz narzutowy, obw. 10 m,
3 pomnikowe drzewa (żywotniki, buki)
45
Czarna
Dąbrówka
Mikorowo - 1 dąb, Rokitki - cisy pospolite, Rokity - lipa drobnolistna, Leśnictwo
Flisów - buki i dęby
Kołczygłowy
Kołczygłowy - 13 buków zwyczajnych (obw. od 265 – 460 cm), dąb i sosna zwyczajna, 3
buki pospolite, 7 dębów szypułkowych, lipa drobnolistna
Gałąźnia Wielka - głaz narzutowy „Smocze Jajo”, obw. 13 m i wys. 2, 25 m
Leśnictwo Łubno - głaz narzutowy, obw. 7,6 m, Kołczygłówki, Barnowiec - starodrzew
w parku dworskim, pomnikowe drzewa w okolicach Wierszynka, Radusza, Sierowa
nad Starą Słupią
Lipnica
Borzyszkowy - 300 - letnia lipa, wiąz górski, głaz narzutowy, jałowiec 150 - letni
Miastko
Lubkowo i Kwisno - głaz narzutowy, Leśnictwo Role - 3 głazy narzutowe, obw. 5,2 m,
6,3 m i 8,1 m
Leśnictwo Dretyń, Kowalewice – buk zwyczajny
Wałdowo - dąb szypułkowy, Węgorzyno - 3 dęby szypułkowe
Parchowo
Żukówko - 3 lipy drobnolistne, dąb szypułkowy, buk zwyczajny, klon zwyczajny.
Glinowo - dąb bezszypułkowy
Studzienice
Leśnictwo Leśny Dwór - 1 głaz narzutowy
Leśnictwa: Bożanka - 24 lipy, Trzcinno - 14 drzew różnych gatunków, Dretyń - 6 dębów
szypułkowych, głaz narzutowy, Zieliń - 3 dęby szypułkowe ( ok.200 lat)
Leśnictwo Bąkowo - 14 dębów szypułkowych (od 160 do 250 lat), 4 świerki pospolite
(100 lat), 3 sosny zwyczajne (150 lat), głaz narzutowy, obw. ponad 10 m
Leśnictwa: Trzebielino - 2 dęby szypułkowe ( 200 lat), 2 buki zwyczajne ( 200 lat), Poborowo - 3 modrzewie europejskie (100 lat), 8 dębów szypułkowych (160 lat). Łubno głaz narzutowy, obw. 9 m
Trzebielino
Uliszkowice -głazy narzutowe zwane „Trzema Panami” , Leśnictwo Łubno - głaz narzutowy o obwodzie 9 m
Leśnictwo Bożanka - drzewa pomnikowe – 24 okazy lip, Leśnictwo Trzcinno - drzewa
pomnikowe -14 drzew różnych gat., Leśnictwo Poborowo - drzewa pomnikowe - 3
modrzewie europejskie w wieku ok. 100 lat, 8 dębów szypułkowych
w wieku ok. 160 lat
Leśnictwo Dretyń - drzewa pomnikowe – 6 dębów szypułkowych, głaz narzutowy,
Leśnictwo Trzebielino - drzewa pomnikowe: 2 dęby szypułkowe i 2 buki zwyczajne w
wieku ok. 200 lat, Leśnictwo Zieliń - drzewa pomnikowe: 3 dęby szypułkowe w wieku
ok. 200 lat
Leśnictwo Bąkowo - drzewa pomnikowe: 14 dębów szypułkowych w wieku od 160 do
250 lat , 4 świerki pospolite w wieku ok. 100 lat, 3 sosny zwyczajne w wieku ok. 150 lat,
głaz narzutowy, o obwodzie ponad 10 m
Tuchomie
Kramarzyny - 3 głazy narzutowe, obw. 11,7 m, 5,6 m i 9,7 m,
Modrzejewo - 2 brzozy brodawkowe, 1 lipa drobnolistna.
za: Program ochrony środowiska Powiatu Bytowskiego na lata 2004 - 2007
46
Wniosek: zasoby przyrodnicze
Powiat Bytowski posiada wyjątkowe walory przyrodnicze, o wartości regionalnej, krajowej i europejskiej.
Zróżnicowana rzeźba terenu, unikatowe jeziora lobeliowe, doliny rzek, obszary leśne
i łąkowe, bogate w osobliwości fauny i flory.
Obszary ochrony przyrodniczej i krajobrazowej - obecne i projektowane - z Parkiem
Krajobrazowym „Dolina Słupi” i 14 rezerwatami przyrody.
Cechą szczególną krajobrazu Powiatu Bytowskiego jest dziedzictwo pruskiej kultury
upraw rolnych i leśnych, zagospodarowania jezior i rzek oraz planowania przestrzennego: harmonijnego zespolenia funkcji mieszkalnych, gospodarczych i rekreacyjnych,
wkomponowanych w środowisko przyrodnicze, z zachowaniem jego wartości i własności.
Wiele z zasobów przyrodniczych Powiatu jest chronionych prawnie i skutecznie, ale
znacznie więcej tylko formalnie. (Przykłady ekstremalnych zniszczeń niezgodne z prawem o ochronie środowiska i zasadami zagospodarowania przestrzennego: sztuczne nawożenie i zarybianie jezior lobeliowych, wapnowanie jezior, wylesianie nabrzeży jezior
w celu zabudowy mieszkalnej itp.)
Priorytetowe działania:
1. Harmonijne, zgodne z zasadą zrównoważoności godzenie polityk ochronnych
z gospodarczym użytkowaniem terenów przyrodniczych i krajobrazowych.
2. Organizacja odbioru i utylizacji wszystkich odpadów stałych oraz kompletna sieć
odbioru ścieków bytowych i rolniczych.
3. Likwidacja niskiej emisji zanieczyszczeń gospodarczych, gospodarstw domowych,
instytucji publicznych oraz ograniczanie i monitoring zanieczyszczeń komunikacyjnych.
4. Ustanowienie stref ochronnych jezior lobeliowych, tam, gdzie to jest niezbędne.
Wzmocnienie ochrony obszarów torfowych, mokradłowych, cennych ekosystemów
podnoszących wartość środowiska przyrodniczego. Zrównoważona polityka w zakresie osuszanie gruntów podmokłych, usuwania zalesień, zarośli łęgowych oraz
technicznej regulacji rzek12.
5. Ochrona różnorodności biologicznej przez zapewnienie spójności chronionych obszarów, ochronę ekosystemów i gatunków oraz stworzenie przestrzennie spójnego i
funkcjonalnie powiązanego systemu, synergicznego do systemu wojewódzkiego. Co
jest szczególnie ważne przy wdrażaniu sieci Natura 2000.
Wniosek: zasoby leśne
Obok zasobów wodnych i plastycznej konfiguracji krajobrazu polodowcowego tereny leśne (ponad 53% pow. Powiatu) stanowią podstawowy walor przyrodniczy Powiatu Bytowskiego. Takie bogactwo, to z jednej strony potencjał gospodarczy i walor przyrodniczy
w gospodarce turystycznej, a z drugiej skala wyzwań stojących przed ich właścicielami i
zarządzającymi ładem przestrzennym na terenach leśnych i z nimi powiązanych.
12
Ustawa o zalesianiu gruntów rolnych, proteguje zalesianie „gruntów zalewanych”, pomijając wartość wodno-błotnych ekosystemów.
47
Niezbędna jest koordynacja polityk zarządców i właścicieli lasów, administracji odpowiedzialnych za kształtowanie ładu przestrzennego i ochrony dziedzictwa przyrodniczego. Polityk, respektujących cel nadrzędny - zasadę zrównoważonego rozwoju oraz priorytety planistyczne 10 Gmin i Powiatu.
48
4.3. Infrastruktura ochrony środowiska.
Odpady stałe: (info: na podstawie gminnych Planów Rozwoju Lokalnego i planów gospodarki odpadami oraz „Sprawozdania z realizacji planu gospodarki odpadami Powiatu
Bytowskiego za okres od 26.02.2004 r. do 31.12.2006 r.”)
Na terenie Powiatu Bytowskiego działa 6 składowisk odpadów stałych w: Gatce, Kozach,
Osławie Dąbrowie, Sierżnie, Rokitach i Unichowie. Tylko składowisko w Sierżnie spełnia
wymagania ustawy o ochronie środowiska. Istnieje też 27 nieczynnych składowisk, wymagających rekultywacji. Jest to zadanie kosztowne i, jak dotychczas, żadna z gmin nie
rozpoczęła ich rekultywacji.
Na terenie Powiatu Bytowskiego znajdują się 2 nieczynne mogilniki, w których składowane są opakowania po środkach ochrony roślin (pestycydach) oraz opakowania ze
środkami przeterminowanymi:
Mogilnik „Tuchomie” - objętość ok. 40 m3, zawartość: środki ochrony roślin - ok. 2 t,
szacunkowy koszt likwidacji – 260 tys. zł.
Mogilnik „Sierżno” - objętość ok. 155 m3, zawartość: ciekła smoła pogazowa ok. 155
m3, szacunkowy koszt likwidacji – 500 tys. zł.
Zgodnie z zaleceniami „Programu wykonawczego II Polityki Ekologicznej Państwa na
lata 2002 – 2010” - mogilniki będą zlikwidowane do 2010 r.
Największe składowisko odpadów Powiatu Bytowskiego, którym zarządza Zakład Zagospodarowania Odpadów (ZZO), znajduje się w Sierżnie (gm. Bytów) i obsługuje gminy
z Powiatu i z powiatów ościennych.
Składowisko zlokalizowane jest na działkach oznaczonych geodezyjnie nr 283,284 i 223/7
w obrębie Sierżna. Obiekt usytuowany jest w odległości ok. 8 km od centrum Bytowa w
południowej części gminy Bytów oraz 1 km na południe od wsi Sierżno, przy północnej
stronie drogi wojewódzkich nr 212 relacji Bytów-Chojnice.
Obiekt zlokalizowano w naturalnym zagłębieniu terenu. W najbliższej okolicy składowiska (500 m) brak jest jakiejkolwiek zabudowy. Łączna powierzchnia składowiska wynosi
7,39 ha w tym pod składowanie odpadów przewidziano ok. 5.15 ha.
Z terenem składowiska sąsiadują:
- od strony południowej oraz północno-wschodniej grunty rolne znajdujące się w użytkowaniu rolniczym,
- od strony południowo wschodniej teren składowiska przylega do drogi woj. Nr 212 Bytów-Chojnice,
- od strony północno zachodniej obiekt graniczy z niewielkim kompleksem leśnym.
Dalsze otoczenie składowiska stanowią od strony zachodniej i północnej duze kompleksy
pól uprawnych, a od południa i wschodu zwarte kompleksy lasów, głównie bukowych i
mieszanych z licznymi obszarami bagien i torfowisk.
Parametry techniczne – powierzchnia składowiska:
49
Obiekt zlokalizowano w naturalnym zagłębieniu terenu. W najbliższej okolicy składowiska (500 m) brak jest jakiejkolwiek zabudowy. Łączna powierzchnia składowiska wynosi
7,39 ha w tym pod składowanie odpadów przewidziano ok. 5,15 ha. Obecnie uzytkowa
niecka posiada powierzchnię ok. 32 500 m2. Bezpośrednio za bramą wjazdową znajdują
się obiekty infrastruktury składowiska: waga samochodowa o nośności do 40 Mg, kontenerowy budynek administracyjno – socjalny oraz brodzik do dezynfekcji kół pojazdów
opuszczających składowisko. Na terenie składowiska w 2002 roku wybudowano nowoczesna sortownię odpadów surowcowych. Obiekt sortowni to stalowa hala o pow. 760 m2
wyposażona w linię technologiczną do segregacji doczyszczania odpadów pochodzących
z selektywnej zbiórki o wydajności 1000 Mg/rok, na jedna zmianę robocza.
Teren składowiska ze wszystkich stron ogrodzony jest płotem z siatki drucianej o wysokości ok. 2,0 m mocowanej na słupach betonowych. Od strony północnej granicę składowiska dodatkowo zamyka wał ziemny o wysokości ok. 2 m. ogrodzenie zostało w ostatnim czasie poddane gruntownemu remontowi i uzupełnieniu. Składowisko wyposażone
jest w dwa brodziki dezynfekcyjne, z których jeden zlokalizowany jest na drodze wjazdowej z czaszy składowiska, a drugi dla pojazdów dowożących odpady surowcowe do
sortowni przy drodze wewnętrznej prowadzącej w kierunku sortowni.
Technologia składowania odpadów:
1. Na kwaterę trafiają odpady komunalne balastowe, które nie stanowią surowców
wtórnych i nie kwalifikują się do dalszego wykorzystania oraz są pozbawione odpadów niebezpiecznych.
2. Odpady są dowożone luzem, a następnie rozprowadzane kompaktorem warstwami o grubości 30-50 cm metodą pasmowa, aż do osiągnięcia wysokości ok. 1,0 m
3. Warstwy są ułożone do wysokości 1,0 m i przykrywane warstwami izolacyjnymi
0,20 cm, na warstwy izolacyjne stosuje się piasek ziemi i gruz budowlany.
4. Składowanie odpadów odbywa się metodą „tortowa”.
5. Na obrzeżach kwatery, odpady SA składowane 0,3 m poniżej rzędnej technologicznej korony ogroblowania, w celu zapobieżenia odpływowi zanieczyszczonych
wód poza teren składowiska.
6. Dzienna działka odpadów o gr. 1,0 m jest przykrywana warstwa izolacyjna o grubości 20 cm. Wielkość działki roboczej limitowana jest wielkością dobowego nagromadzenia odpadów dowiezionych „luzem”, przy zachowaniu odpowiedniego frontu
rozładowczego dla samochodów dowożących odpady na składowisko.
7. W przypadku przekroczenia poziomu korony ogroblowania, zewnętrzne skarpy
pryzmy odpadów są na bieżąco pokrywane warstwami izolacyjnymi.
8. Dla zwilżenia składowania odpadów, celem zapewnienia prawidłowych warunków ich fermentacji oraz dla ograniczenia emisji lotnych pyłów do atmosfery, poza zainstalowanymi kominkami odgazowującymi w okresach głównie letnich bezdeszczowych dowozi się beczkowozami odcieki ze zbiornika retencyjnego (wariantowo przy
zastosowaniu motopompy) lub przy braku odcieków w zbiorniku wodę z zewnatrz.
9. w okresie letnim w razie potrzeby, powierzchnie świeżo ułożonych odpadów posypywane są wapnem chlorowanym.
50
Aktualne plany rozbudowy składowiska:
1. Uzyskanie pozwolenia zintegrowanego,
2. Budowa wodociągu dla wsi Sierżno,
3. Przebudowa ciagu technologicznego istniejącej sortowni,
4. Zakup wagi elektronicznej
5. Budowa nowej Kwatery składowiska
Wykaz gmin korzystających ze składowiska:
Aktualnie ze składowiska odpadów w Sierżnie korzysta 13 gmin, tj.
Bytów, Borzytuchom, Kołczygłowy, Lipnica, Parchowo, Studzienice, Tuchomie, Chmielno, Konarzyny, Lipusz, Studzienice, Linia, Sulęczyno
Tabela 7. Stan prawny czynnych składowisk na terenie Powiatu Bytowskiego.
Składowisko
odpadów koSkładowisko
Składowisko
munalnych dla
odpadów koodpadów
miasta
munalnych komunalnych
i gminy MiastUnichowo
w Sierżnie
ko
w Gatce
Decyzja o wykonaniu przeglądu Starosta
ekologicznego na Bytowski
podst. art. 33 ust. 26.02.2002 r.
1 ustawy wpro- OŚ.OG. 7641/
7/2002
wadzającej
Decyzja o dostosowaniu
na podstawie art.
33 ust. 2 pkt 1
ustawy wprowadzającej
Czy decyzja o
dostosowaniu
nie dotyczy
została wykonana?
Pozwolenie
zintegrowane
Składowisko
odpadów komunalnych Kozy
Składowisko odSkładowisko
padów komunalodpadów konych
munalnych w Osławie DąRokity
browie
Starosta
Bytowski
26.02.2002 r.
OŚ.OG. 7641/
8/2002
Starosta
Bytowski
17.12.2003 r.
OŚ.ODP.
7644-6-7/03
Starosta
Bytowski
26.02.2002 r.
OŚ.OG. 7641/
6/2002
Starosta
Bytowski
30.07.2004 r.
OŚ.ODP.
7644-6-6/04
Starosta
Bytowski,
26.02.2002 r.,
OŚ.OG. 7641/
6/2002
Starosta
Bytowski
30.07.2004 r.
OŚ.ODP.
7644-6-4/04
Starosta Bytowski,
26.02.2002 r.,
OŚ.OG. 7641/
6/2002
Starosta
Bytowski
30.07.2004 r.
OŚ.ODP.
7644-6-5/04
Starosta Bytowski
26.02.2002 r.
OŚ.OG. 7641/
5/2002
nie
nie
nie
nie
nie dotyczy
-
-
-
-
w trakcie uzyskiwania
Starosta
Bytowski
30.07.2004 r.
OŚ.ODP.
7644-6-5/04
Źródło: Sprawozdanie z realizacji planu gospodarki odpadami Powiatu Bytowskiego za okres od 26.02.2004 r.
do 31.12.2006 r. Opr. Starostwo Powiatowe w Bytowie
W tabeli nr 8 zestawiono dane o ilości i rodzajach odpadów komunalnych poddanych
procesom unieszkodliwiania na terenie Powiatu Bytowskiego w latach 2004-2006.
Ewidencja tych odpadów w roku 2004 była prowadzona w 8 gminach (poza gm. Miastko
i Tuchomie), a od roku 2005 we wszystkich gminach Powiatu.
51
Tabela 8. Niesegregowane (zmieszane) odpady komunalne (kod odpadu 20 03 01) unieszkodliwione na terenie Powiatu w latach 2004-2006.
2004 r.
2005 r.
2006 r.
Masa unieszkoMasa unieszkoMasa
Masa unieszkoMasa wytwo- dliwiona metodliwiona meto- Masa wytwowytworzona
dliwiona metodą
rzona [Mg]
rzona [Mg]
dą
dą
D 5 [Mg]
[Mg]
D 5 [Mg]
D 5 [Mg]
4561,41
4407,71
6339,42
5851,79
8633,87
8228,99
do 31.12.2006 r. Opr. Starostwo Powiatowe w Bytowie
. Niesegregowane (zmieszane) odpady komunalne (kod odpadu 20 03
01) unieszkodliwione na terenie Powiatu w latach 2004-2006.
8228,99
2006 r.
Masa unieszkodliwiona metodą D 5 [Mg]
8633,87
Masa wytworzona [Mg]
5851,79
2005 r.
6339,42
wytworzona [Mg]
4407,71
2004 r.
4561,41
Masa wytworzona [Mg]
0
2000
4000
6000
8000
10000
Objaśnienie do tabeli 8: proces unieszkodliwiania odpadów D 5 – składowanie na składowiskach odpadów niebezpiecznych lub na składowiskach odpadów innych niż niebezpieczne.
52
Tabela 9. Ilość i rodzaj odpadów (z wyłączeniem odpadów komunalnych) poddanych poszczególnym procesom odzysku na terenie Powiatu Bytowskiego, w latach 2004-2006.
Rodzaj
i kod odpadu
opakowania z papieru i
tektury - 15 01 01
opakowania
z tworzyw sztucznych 15 01 02
opakowania
ze szkła - 15 01 07
papier i tektura
- 20 01 01
szkło - 20 01 02
tworzywa sztuczne
- 20 01 39
20 01 33*
Masa
[Mg]
2004 r.
Oznaczenie
procesu
odzysku
Masa
[Mg]
2005 r.
Oznaczenie
procesu
odzysku
Masa
[Mg]
2006 r.
Oznaczenie procesu
odzysku
109,32
R 15
131,05
R 15
123,62
R 15
236,06
R 15
354,80
R 15
421,64
R 15
558,04
R 15
658,87
R 15
758,55
R 15
b. d.
R 15
29,90
R 15
28,70
R 15
b. d.
R 15
89,00
R 15
102,00
R 15
b. d.
R 15
23,40
R 15
27,40
R 15
0,70
R 15
1,98
R 15
1,89
R 15
do 31.12.2006 r.
Objaśnienie do tabeli 9:
20 01 33* - łącznie z bateriami i akumulatorami wymienionymi w 16 06 01, 16 06 02 lub 16
06 03 oraz niesortowalne baterie i akumulatory zawierające te baterie - odpad niebezpieczny.
Proces odzysku R 15 – przetwarzanie odpadów, w celu ich przygotowania do odzysku,
w tym do recyklingu.
Dane, przedstawione w tabeli 9, ilustrujące zakres odzysku odpadów stałych: papieru
i tektury (20 01 01), szkła (20 01 02) oraz tworzyw sztucznych (20 01 39) dotyczą wyłącznie
gminy Miastko. W pozostałych gminach Powiatu te odpady zostały zakwalifikowane do
grupy 15 01, określonej w katalogu odpadów jako „odpady opakowaniowe (włącznie
z selektywnie gromadzonymi komunalnymi odpadami opakowaniowymi)”.
Natomiast dane o ilości odzyskanych odpadów niebezpiecznych: baterii i akumulatorów
(20 01 33*) za rok 2004 odnoszą się wyłącznie do gm. Bytów, a za rok 2005 do dwóch
gmin: Bytów i Miastko. Pozostałe gminy, jak stwierdzają autorzy „Sprawozdania z realizacji planu gospodarki odpadami Powiatu Bytowskiego za okres od 26.02.2004 r. do
31.12.2006 r.” - „pomimo podjęcia działań polegających na organizowaniu punktów odbioru zużytych baterii, nie przedstawiły danych na temat ilości zebranych odpadów w tej
grupie”.
53
Azbest - programy usuwania wyrobów azbestowych: budowlanych i gospodarczych.
Ważnym zadaniem dla 10 Gmin Powiatu jest realizacja programu inwentaryzacji i usuwania azbestu. Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Socjalnej z dnia
2 kwietnia 2004 r. w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego użytkowania
i usuwania wyrobów zawierających azbest (Dz. U. Nr 71, poz. 649) zobowiązuje właściciela, użytkownika wieczystego lub zarządcę nieruchomości (obiektu, urządzenia, instalacji przemysłowej, itd.) do inwentaryzacji elementów azbestowych, którą należy przedłożyć wojewodzie (osoby fizyczne przedkładają wójtom lub burmistrzom). Wyroby zawierające azbest powinny być usuwane po zgłoszeniu prac organowi nadzoru architektoniczno – budowlanego.
Cytowane rozporządzenie nakazywało gminom- w terminie do końca 2006 r. - sporządzenie „Programu usuwania azbestu”, który jest niezbędny do ubiegania się o środki
pomocowe na ten cel. Na terenie Powiatu Bytowskiego tylko13 Gmina Tuchomie - zarządzenie nr 198/2006 Wójta Gminy z dnia 9 stycznia 2006 r. - przyjęła program usuwania
azbestu, który jest realizowany w oparciu o „Regulamin udzielania dotacji ze środków
gminnego funduszu ochrony środowiska i gospodarki wodnej dla osób fizycznych na
utylizację odpadów azbestowych przy wymianie lub likwidacji pokryć dachowych i elewacji zawierających azbest w obiektach budownictwa mieszkaniowego”.
Odpady zwierzęce.
Problemem, który wymaga systemowego rozwiązania na terenie Powiatu Bytowskiego
jest brak tzw. „grzebowiska” padłych zwierząt i zakładu unieszkodliwiania odpadów
zwierzęcych. Zgodnie z ustawą z dnia 24.04.1997 r. o zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt, badaniu zwierząt rzeźnych i mięsa oraz o Państwowej Inspekcji Weterynaryjnej martwe zwierzęta muszą być przekazane do zakładu utylizacji lub na tzw. „grzebowisko”.
Najbliższe zakłady znajdują się w Dębnicy Kaszubskiej oraz w Nowym Klinczu k. Kościerzyny, w powiatach ościennych. Koszt odbioru, transportu i utylizacji (prawie 98%) pokrywa budżet państwa, za pośrednictwem Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa), a tylko 2% kosztów producent rolny.
Gospodarka odpadami stałymi w poszczególnych gminach Powiatu Bytowskiego.
Wszystkie gminy Powiatu Bytowskiego uchwaliły i realizują plany gospodarki odpadami
stałymi oraz (poza gm. Parchowo) uchwaliły i realizują „regulaminy utrzymania czystości
i porządku w gminie”. Priorytetowe cele i działania gminnych planów gospodarki odpadami:
Szczelny system selektywnej zbiórki odpadów stałych.
Selektywna zbiórka odpadów biodegradalnych, odpadów wielkogabarytowych,
budowlanych i odpadów niebezpiecznych.
13
Sprawozdanie z realizacji planu gospodarki odpadami Powiatu Bytowskiego za okres od 26.02.2004
r. do 31.12.2006 r. Opr. Starostwo Powiatowe w Bytowie
54
Wyeliminowanie bezprawnych wysypisk (tzw. „dzikich”).
Edukacja mieszkańców w zakresie ekologii, sozologii oraz zagrożeń zdrowia
z powodu zanieczyszczeń środowiska przyrodniczego.
Gmina Borzytuchom
Plan gospodarki odpadami, uchwała RG nr XVIII/126/04 z dnia 29.10.2004 r.
Na terenie gminy nie ma składowiska odpadów stałych. Wszystkie odpady stałe są wywożone na składowisko w Sierżnie (gm. Bytów). Gmina wdrożyła selektywną zbiórkę
odpadów domowych.
Gmina Bytów
Plan gospodarki odpadami, uchwała RM nr XXI/180/2004 z dnia 20.10.2004 r.
Gmina posiada nowoczesne składowisko odpadów komunalnych we wsi Sierżno i sortownię; powierzchnia czaszy składowiska - 7,4 ha, chłonność, wg projektu - 833 tys. m³.
Od 1997 roku rozpoczęto na terenie gminy selektywną zbiórkę odpadów (plastik, szkło,
makulatura), a od 2005 r. zbiórkę odpadów wielkogabarytowych i niebezpiecznych: np.
złom elektroniczny, przeterminowane leki, opakowania po środkach ochrony roślin itp.
Plan gospodarki odpadami, uchwała RG XX/166/2004 z dnia 19 listopada 2004 r.
Gmina posiada 2 składowiska odpadów komunalnych: w Kozach i Rokitkach, które mają
wymagane, przed 2004 r., decyzje eksploatacyjne. Gmina podpisała porozumienie międzygminne i będzie korzystać ze składowiska w Sierżnie (gm. Bytów).
Systemem zbiórki odpadów zmieszanych objętych jest ok. 35% mieszkańców gminy; do
zbierania odpadów komunalnych gromadzonych nieselektywnie wykorzystywane są pojemniki o pojemności 1 100 i 110 litrów, a do selektywnie zbieranych odpadów - pojemniki o obj. 1100 litrów. (razem 94 szt.).
Gmina Kołczygłowy
Plan gospodarki odpadami, uchwała RG nr XV/114/2004 z dnia 17.09.2004 r.
Odpady stałe z terenu gminy są wywożone na składowisko w Sierżnie (gm. Bytów). Od
roku 2004 Gmina realizuje program zarządzania odpadami stałymi i selektywną zbiórkę
odpadów: plastiku, szkła i makulatury.
Gmina Lipnica
Plan gospodarki odpadami, uchwała RG nr XVIII/100/04 z dnia 19.11.2004 r.
Od 31.12.2004 Gmina korzysta ze składowiska odpadów w Sierżnie. Zbiórkę odpadów
z terenu gminy realizuje Miejskie Przedsiębiorstwo Komunalne z Bytowa; na dzień
31.12.2006 przedsiębiorstwo podpisało 414 umów na odbiór odpadów z gospodarstw
domowych, rolnych i zakładów. Na terenie gminy jest wdrożony program selektywnej
zbiórki odpadów (plastik, szkło, papier).
Wielkość odpadów w roku 2006 zebranych z terenu Gminy Lipnica: na podstawie „Sprawozdania z realizacji planu gospodarki odpadami z dnia 31.12.2006”:
1. Niesegregowane odpady komunalne (kod: 20 30 01)
- 165 Mg.
2. Masa odpadów poddanych segregacji:
15 01 01 - papier, tektura
- 3 Mg
15 01 02 - tworzywa sztuczne
- 23,6 Mg
15 01 03 - szkło
- 43,8 Mg
55
Gmina Miastko
Plan gospodarki odpadami, uchwała RM nr 59/IV/2005 z dnia 03.06.2005 r.
Gmina korzysta ze składowiska w Bierkowie (gm. Słupsk) oraz wysypiska komunalnego
(we wsi Gatka), zbudowanego w 1998 roku i obliczonego na 250 000 m3 odpadów, co
oznacza, wyczerpanie pojemności w 2008/2009 roku. Składowisko jest otoczone drenażem
wód ociekowych, teren jest ogrodzony, oświetlony i zazieleniony, a strefa ochrony sanitarnej wynosi 500 m. W gminie Miastko wprowadzono system selekcji odpadów stałych szkła, plastiku, makulatury, puszek aluminiowych i odzieży.
Gmina Parchowo
Plan gospodarki odpadami, uchwała RG nr 150/XXV/2004 z dnia 02.12.2004 r.
Od 29.09.1999 Gmina korzysta ze składowiska w Sierżnie. Od 5.09.2001 zbiórkę odpadów
na terenie gminy realizuje Miejskie Przedsiębiorstwo Komunalne z Bytowa; na dzień
31.12.2006 przedsiębiorstwo podpisało 517 umów na odbiór odpadów z gospodarstw
domowych, rolnych i zakładów.
Na terenie gminy jest realizowana selektywna zbiórka odpadów (szkło, plastik, makulatura), przy użyciu 9 pojemników. Wielkość odpadów w roku 2006 zebranych z terenu
Gminy Parchowo: na podstawie „Sprawozdania z realizacji planu gospodarki odpadami
z dnia 31.12.2006”:
- 196,52 Mg
- 1,7 Mg
- 9,06 Mg
15 01 03 - szkło
- 16,23 Mg
Gmina Studzienice
Plan gospodarki odpadami, uchwała RG nr XXI/125/2004 z dnia 10.11.2004 r.
Od 1.04.2006 gmina korzysta ze składowiska w Sierżnie, a zbiórkę odpadów realizuje
w zakresie własnym.
Selektywną zbiórką odpadów (szkło, plastik, makulatura) - objętych jest 100% mieszkańców gminy (na podst. „Sprawozdanie z realizacji gminnego planu gospodarki odpadami
stałymi za lata 2004 - 2006”). Wielkość odpadów w roku 2006 zebranych z terenu Gminy
Parchowo: na podstawie „Sprawozdania z realizacji planu gospodarki odpadami z dnia
31.12.2006”:
- 146 Mg
- 8,7 Mg
- 16,3 Mg
15 01 03 - szkło
- 29,4 Mg
Gmina Trzebielino
Plan gospodarki odpadami, uchwała RG nr 104/XXII/2004 z dnia 28.10.2004 r.
Gmina korzysta z wysypiska śmieci w Bierkowie (gm. Słupsk). W 2001 roku na terenie
gminy wprowadzono selektywną zbiórkę odpadów (szkło, plastik, makulatura).
Gmina Tuchomie
Plan gospodarki odpadami, uchwała RG nr XIV/118/2004 z dnia 06.08.2004 r.
Gmina korzysta z wysypiska śmieci w Sierżnie (gm. Bytów). W kilku miejscowościach
gminy (np. w Tuchomiu, Trzebiatkowej, Tuchomku, Modrzejewie) wprowadzono selek56
tywną zbiórkę odpadów (szkło, plastik, makulatura). Większe ilości zużytego oleju silnikowego i innych substancji smarnych odbiera specjalistyczna firma zajmujące się jego
przetwarzaniem.
Tabela 10. Prognoza składu i wielkości strumienia odpadów stałych dla
Powiatu Bytowskiego na lata 2010, 2014.
Nazwa strumienia
2010
2014
2010
2014
Odpady kuchenne,
biodegradalne
Odpady zielone
Papier i tektura (nie
opakowania
Opakowania z
papieru i tektury
Opakowanie wielomateriałowe
Tworzywa sztucz.
(nie opakowania)
Opakowania
z tworzyw sztucz.
Tekstylia
Szkło (nie opakowania)
Opakowania
szklane
Metale
Opakowania
z blachy stalowej
Opakowania
z aluminium
Odpady mineralne
22,55
22,55
1 804
1 835
4,30
10,95
4,34
10,95
344
868
353
891
15,89
15,89
1 259
1 293
1,78
1,78
141
144
21,24
20,82
1 699
1 694
6,84
6,70
547
545
4,79
1,04
4,84
1,05
379
83
394
85
19,66
19,86
1 573
1 616
4,65
1,65
4,65
1,65
372
132
378
134
0,48
0,48
38
39
13,35
13,48
1 068
1 097
19,15
19,35
1 532
1 575
15,00
15,00
1 200
1 220
40,00
42,63
3 200
3 469
2,00
2,00
160
163
205,02
208,02
16 404
16 930
Drobna frakcja popiołowa
Odpady wielkogabarytowe
Odpady
budowlane
Odpady
niebezpieczne
Razem
za: Program gospodarki odpadami w Powiecie Bytowskim na lata 2004 - 2007
57
Gospodarka wodno - ściekowa.
Dane: na 31.12.2005, źródło: gminne Plany Rozwoju Lokalnego, programy ochrony środowiska,
informacje z 10 Gmin.
Gmina Borzytuchom
Sieć wodociągowa obejmuje - 96% mieszkańców, sieć kanalizacyjna - 58% mieszkańców.
Długość sieci kanalizacyjnej – 45,3 km, długość przyłączy do gospodarstw – 8,2 km, ilość
przyłączonych budynków – 507. Do sieci kanalizacyjnej jest podłączone 6 z 8 sołectw.
Utylizacja ścieków odbywa się w mechaniczno-biologicznej oczyszczalni o przepustowości 220 m3/d. W Wieloletnim Planie Inwestycyjnym Gminy zaplanowano podłączenie do
oczyszczalni wsi: Jutrzenka i Rosnowo. Termin realizacji zdania - do 2008 r.
Gmina Bytów
Sieć wodociągowa obejmuje - 98% mieszkańców, sieć kanalizacyjna - 88 %.
Kanalizacja deszczowa znajduje się tylko w mieście Bytowie i wymaga rozbudowy i modernizacji. Na terenie miasta i na terenach wiejskich ścieki są odprowadzane do mechaniczno – biologicznej oczyszczalni ścieków w Przyborzycach. Oczyszczalnia
w Przyborzycach obsługuje całą gminę, objętą jedną siecią (zlewnią) kanalizacyjną.
Wymaga modernizacji i zwiększenia przepustowości.
Sieć wodociągowa obejmuje - 91 % mieszkańców, sieć kanalizacyjna - 49 %.
Zasoby wód podziemnych Gminy przewyższają obecne zapotrzebowanie. Jakość wód
czwartorzędowych, ze studni wierconych do gł. 50 m, nie budzi zastrzeżeń pod względem bakteriologicznym, natomiast w niektórych ujęciach występują przekroczenia żelaza.
W trzech wodociągach: w Czarnej Dąbrówce, Kartkowie i Dębach - jakość wody nie odpowiada normom jakościowym, podobnie jak w 7 zakładowych wodociągach, zaopatrujących 850 mieszkańców. Do oczyszczalni ścieków w Czarnej Dąbrówce, o przepustowości 320 m3/d doprowadzane są ścieki z Czarnej Dąbrówki, Podkomorzyc, Kleszczyńca,
Nożyna i Unichowa. W planach inwestycyjnych gminy: modernizacja oczyszczalni do
przepustowości 762 m3/d, budowa kanalizacji dla wsi: Karwno, Mikorowo, Kozy, Kartkowo, Jerzkowice, Dęby, Rokitki, Bochówko, Bochowo, Rokiciny, Rokity, Mydlita, Zawiaty, Otnoga. Oczyszczalnia ścieków w Jasieniu przyjmuje ścieki z tej miejscowości; w planach podłączenie wsi Ceromino i Łupawsko oraz ośrodków wypoczynkowych i zwiększenie przepustowość oczyszczalni 106 m 3/d.
Gmina Kołczygłowy
Sieć wodociągowa obejmuje - blisko 100 % mieszkańców, sieć kanalizacyjna - do 66%.
Na terenie gminy znajduje się 9 ujęć wody. Oczyszczalnie ścieków:
Łubno - mechaniczno – biologiczna, wydajność 2 x 25 m3/d, 50 m3/d.
Wierszyno - BIOBLOK – BIS, wydajność 350 m3/d. Oczyszczalnia obsługuje 9 miejscowości: Barnowo, Barnowiec, Darżkowo, Górki, Jezierze, Kołczygłowy, Kołczygłówki,
Radusz, Wierszyno.
Gałąźnia Wielka – mechaniczno – biologiczna BIOCLER, wydajność: 65 m3/d.
Do oczyszczalni zostanie podłączona miejscowość Gałąźnia Mała.
Gmina Lipnica
Siec wodociągowa obejmuje - 75% mieszkańców gminy, sieć kanalizacyjna - do 10%.
Na terenie gminy działa nowa, uruchomiona w 2006 r., oczyszczalnia ścieków (we wsi
58
Upiłka), o przepustowości 600 m3/d, docelowo 1200 m3/d. Oczyszczalnia może przyjąć
wszystkie ścieki domowe i komunalne z terenu gminy. Sieć kanalizacyjna obejmuje 10%
mieszkańców i liczy 22 km sieci głównej i 7 km przyłączy do gospodarstw domowych, we
wsiach: Borowy Młyn, Upiłka i Osusznica.
Gmina Miastko
Sieć wodociągowa obejmuje - 82% mieszkańców wiejskiej części gminy i 75% wsi. (dane:
31. 12. 2005). Miasto Miastko posiada wodociąg komunalny, z którego korzysta 98%
mieszkańców. Większe zakłady pracy na terenie miasta posiadają własne ujęcia wody.
Odbiór i utylizacja ścieków - podstawowe problemy:
niedostatecznie rozwinięty układ sieciowy,
niski procent ludności korzystającej ze zbiorowej kanalizacji,
mała przepustowość i niska sprawność oczyszczalni nie zapewniających właściwego stopnia oczyszczenia ścieków,
konieczność wymiany niewydolnej kanalizacji sanitarnej, liczącej ponad 70 lat.
Na terenie Gminy Miastko funkcjonują oczyszczalnie ścieków: Dretyń - przepustowość
250 m3/d - uruchomiona w roku 2002 i Węgorzynko - przepustowość 2 542 m3/d- uruchomiona w roku 2005. Oczyszczalnie ścieków w Słosinku i Świerzenku wymagają modernizacji i rozbudowy.
W latach 2007-2013 będzie wybudowana zlewnia ścieków do oczyszczalni we wsi Wałdowo, o przepustowości 250 m 3/d, sieć odbioru ścieków obejmie wsie: Czarnicę, Głodowo, Kwisno, Piaszczynę, Role, Turowo, Wałdowo, Wiatrołom i Żabno.
Gmina Parchowo
Sieć wodociągowa obejmuje - 85% mieszkańców, sieć kanalizacyjna - 45 %.
Ścieki z terenu gminy są odprowadzane siecią kanalizacyjną i dowożone (z obszarów nieskanalizowanych) do mechanicznej oczyszczalni (Parchowo), o przepustowości 180 m³/d
i obciążeniu [RLM] 514 . Oczyszczone ścieki są zrzucane do rzeczki Stropna.
Gmina Studzienice
Sieć wodociągowa obejmuje 82, 2 % mieszkańców, sieć kanalizacyjna - 55 %.
Oczyszczalnia ścieków w Ugoszczy przyjmuje ścieki z trzech (na 11) sołectw: Kłączno,
Studzienice i Ugoszcz.
Gmina Trzebielino
Sieć wodociągowa obejmuje - 85% mieszkańców, sieć kanalizacyjna - 37%.
Na terenie Gminy działają dwie oczyszczalnie mechaniczno-biologiczne: w Trzebielinie
i Zieliniu o max. wydajności 424 m3/d, średniej mocy przerobowej: 115 m3/d. W planach
inwestycyjnych gminy jest przewidziana modernizacja oczyszczalni w Zieliniu.
Gmina Tuchomie
Sieć wodociągowa obejmuje - 93% mieszkańców, sieć kanalizacyjna - 53%.
Ścieki ze zbiorników bezodpływowych są wywożone do oczyszczalni ścieków, m.in.
w Tuchomiu, Modrzejewie i w Kramarzynach.
Od roku 2007 na terenie gminy, w porozumieniu z mieszkańcami, jest wdrażany program budowy oczyszczalni ścieków przydomowych. (info: na dzień 15.05. 2007). Program
jest na etapie aplikacji do pozabudżetowych źródeł finansowania inwestycji.
W „Programie ochrony środowiska Powiatu Bytowskiego na lata 2004 - 2007, został rozpisany harmonogram budowy sieci kanalizacyjnej do roku 2015 oraz modernizacji
oczyszczalni ścieków. Ilość niezbędnych do wybudowania sieci kanalizacyjnych i oczysz59
czalni, wyraziście ilustruje stan potrzeb i infrastrukturalnych zapóźnień.
Tabela 11. Projektowana długość sieci kanalizacyjnej w Powiecie Bytowskim na lata
2003 - 2015. (dane w km).
gmina
2003 - 2005
2006 - 2010
2011 - 2015
razem
27
110
Lipnica
46
37
24
32
Bytów
8
14
15
9
22,4
Studzienice
9,9
3,5
25
Borzytuchom
4
10,5
10,5
35,6
Kołczygłowy
20,7
14,9
30
Czarna
16
14
Dąbrówka
Parchowo
38,7
5,0
14,2
19,5
Miastko
105
20
40
45
razem
161,4
163,9
69,5
394,8
za: Program ochrony środowiska Powiatu Bytowskiego na lata 2004 - 2007
Tabela 12. Projektowana rozbudowa oczyszczalni ścieków w Powiecie
Bytowskim, na lata 2003 - 2010.
czas realizacji
gmina
wydajność liczba obsłużonych mieszkańców
m3/d
Lipnica
1300
4 500
2003-2006
Bytów
6000
24 000
2004
Studzienice
260
1 700
2003-2006
Studzienice
200
800
2003-2008
Studzienice
60
150
2006-2010
Borzytuchom
600
3 000
2007-2010
Kołczygłowy
150
960
2007
Kołczygłowy
350
3 000
2003
Czarna
700
4 800
2005-2006
Dąbrówka
360
3 300
2005-2006
Parchowo
180
1 520
2010
Tuchomie
50
550
2003-2005
Tuchomie
2 542
12 500
2006-2010
Miastko
300
1 700
za: Program ochrony środowiska Powiatu Bytowskiego na lata 2004 - 2007, info. z Gminy Parchowo.
Związek Miast i Gmin Dorzecza Rzeki Słupi i Łupawy.
Związek został zarejestrowany 20 grudnia 1999 roku w Sądzie Okręgowym w Słupsku,
jako stowarzyszenie. Z terenu Powiatu Bytowskiego do związku należą gminy: Borzytuchom, Bytów, Czarna Dąbrówka, Kołczygłowy, Parchowo, Studzienice, Trzebielino
i Tuchomie. A ponadto: miasto Słupsk (siedziba zarządu stowarzyszenia) i gminy: Ustka
(gmina wiejsko-miejska), Damnica, Dębnica Kaszubska, Główczyce, Kobylnica,
Potęgowo, Smołdzino, Sierakowice i Sulęczyno.
14
15
w tym 2,5 km na terenie sąsiedniej gminy
w tym 3,7 km na terenie sąsiedniej gminy
60
Najważniejszy celem Związku jest doprowadzenie wód rzek Słupi i Łupawy do I klasy
czystości.
Podstawowe działania:
1. Ochrona różnorodności biologicznej dorzecza rzek Słupi i Łupawy, a zwłaszcza: ekosystemów leśnych, bagiennych i jezior lobeliowych.
2. Zrównoważony rozwój. Rozwijanie gospodarki naturalnej: rolnictwa, leśnictwa, rybactwa, z zachowaniem trwałości i odnawialności zasobów.
3. Podejmowanie wspólnych przedsięwzięć w zakresie rozwoju turystyki i rekreacji,
z zachowaniem zasady zrównoważoności.
4. Edukacja ekologiczna mieszkańców regionu i wychowanie młodzieży w poszanowaniu środowiska.
Niska emisja zanieczyszczeń.
Dane: na 31.12.2005, źródło: gminne Plany Rozwoju Lokalnego i programy ochrony środowiska.
Gminy wiejskie Powiatu Bytowskiego nie posiadają sieci gazowej. Niewielka (trudna do
oszacowania) ilość gospodarstw domowych korzysta z gazu ze zbiorników prywatnych.
Niska emisja zanieczyszczeń, nasilona w okresie grzewczym, powoduje wzrost zanieczyszczenia powietrza, negatywnie oddziaływuje na organizm człowieka, i, w pewnej
mierze, zwiększa zanieczyszczenia gleby i wód powierzchniowych.
Niska emisja zanieczyszczeń, na skutek używania paliw stałych: węgla, koksu, odpadów
przemysłowych, śmieci gospodarczych (bez użycia właściwych technologii spalania, bezpiecznych dla środowiska), powoduje wzrost stężenia dwutlenku siarki i pyłów i jest źródłem emisji dioksyn (PCDD/PCDF). Dwutlenek siarki jest wyjątkowo niebezpieczny dla
ludzi i środowiska przyrodniczego. Drugim czynnikiem ujemnego wpływu na jakość
powietrza atmosferycznego jest niekontrolowane spalanie odpadów i śmieci z indywidualnych gospodarstw domowych. Powoduje to emisję dioksyn i furfuranów, bardzo szkodliwych dla człowieka i środowiska.
Źródłem niskiej emisji zanieczyszczeń powietrza i gleb są także spaliny samochodowe,
które, szczególnie intensywnie oddziaływują na gleby w pasach przydrogowych pozamiejskich i na organizmy ludzi w nasyconych ruchem samochodowym miastach i wsiach
o zagęszczonej zabudowie.
Na terenach 8 gmin wiejskich i terenach wiejskich gmin Miastko i Bytów brak sieci gazowej. Podstawowe paliwa używane przez mieszkańców to: drewno opałowe, węgiel oraz,
w mniejszych ilościach, koks i paliwa płynne. W gm. Czarna Dąbrówka działa kilka kotłowni lokalnych, opalanych węglem, ogrzewających obiekty usługowe: publiczne
i mieszkalne.
Gmina Miastko realizuje program gazyfikacji obszarów wiejskich - planowane zakończenie w 2013 r.
61
Odnawialne źródła energii.
Na początku XX w. zbudowano na rz. Słupi wzorcowy system hydroenergetyczny, do
którego należą 4 elektrownie wodne: Struga w Soszycy (1898), Gąskowo w Gałąźni Małej
(1913), Strzegomino w Konradowie (1923) i elektrownię w Krzyni (1925). W skład systemu wchodzą również: syfony, podziemne sztolnie, kanały i jazy. Ten system, zaprojektowany ponad 100 lat temu, działa nieprzerwanie i może być rozbudowany.
Tabela 13. Elektrownie wodne działające na terenie Powiatu Bytowskiego.
nazwa/właściciel/gdzie
1. Energetyka wodna - E. Marcinkowski - Kozin
2. Energetyka wodna - E. Marcinkowski - Kozin
3. Energetyka wodna - J. Żelazny- Podkomorzyce
4. Elektrownia wodna - Bujno - Trzebielino
5. Elektrownia wodna - „Struga” - Soszyce
6. Elektrownia wodna - „Gałęźnia” - Gałęźnia
7. Elektrownia wodna - „Hydrowat” - Barnowiec
8. Elektrownia wodna - „Borowy Młyn”- Borowy Młyn
9. Elektrownia wodna - „Kawczyn I” - Kawczyn
10. Elektrownia wodna - „Kawczyn II” - Kawczyn
11. Elektrownia wodna - „Żurawi Młyn” - Ciemno
rzeka
Łupawa
Bukowina
Łupawa
Pokrzywna
Słupia
Słupia
Kamienica
Gwiazda
Studnica
Studnica
Kamienica
moc
30 kW
56,8 kW
45 kW
20 kW
250 kW
3 500 kW
90 kW
b. d
35 kW
65 kW
b. d
źródło: Wydział Ochrony Środowiska, Starostwo Powiatowe w Bytowie
W „Programie ochrony środowiska Powiatu Bytowskiego na lata 2004 - 2007” wykorzystanie „zielonej energii” oraz rozwój źródeł odnawialnych jest jednym z priorytetów.
Odnośne zapisy przytaczamy poniżej:
Priorytet: wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych: zwiększenie udziału
odnawialnych źródeł energii w bilansie paliwowo-energetycznym regionu jest istotnym
elementem realizacji zasady zrównoważonego rozwoju. Wykorzystanie istniejących w
regionie zasobów energii odnawialnej i zwiększanie ich potencjału sprzyja oszczędzaniu
zasobów nieodnawialnych i wspomaga działania na rzecz poprawy warunków życia
mieszkańców regionu. Ułatwia także osiągnięcie założonych celów w zakresie obniżenia
emisji zanieczyszczeń do powietrza i ogranicza szkody w środowisku związane ze spalaniem paliw kopalnych.
Wzrost wykorzystania odnawialnych źródeł energii może stać się czynnikiem pobudzającym rozwój regionu przez:
rozwój lokalnej przedsiębiorczości i tworzenie nowych miejsc pracy w dziedzinie
produkcji urządzeń oraz montażu i eksploatacji instalacji wytwarzających energię ze źródeł odnawialnych,
zmianę kierunku przepływu strumieni płatności za energię (przy wykorzystaniu odnawialnych źródeł energii pieniądze pozostają w obiegu lokalnym),
zmniejszenie wydatków na energię w budżetach domowych mieszkańców i przedsiębiorców,
stymulowanie rozwoju nowoczesnych technologii i modernizację infrastruktury technicznej,
62
zmniejszenie negatywnego wpływu działalności człowieka na środowisko naturalne
przez likwidację niskiej emisji z kotłów węglowych małej i średniej mocy.
Cel nadrzędny: zwiększenie udziału odnawialnych źródeł energii w bilansie paliwowoenergetycznym powiatu. Cele szczegółowe i zadania:
1. Wprowadzenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii do gminnych programów
ochrony środowiska, a także do gminnych planów energetycznych oraz do planów zagospodarowania przestrzennego.
2. Wyznaczenie i uwzględnienie w planach zagospodarowania przestrzennego obszarów preferowanych do rozwijania infrastruktury energetycznej opartej na źródłach odnawialnych.
3. Oszacowanie zasobów odnawialnych źródeł energii w powiecie.
a. Dokonanie oceny możliwości wykorzystania gruntów o klasie VI i V pod
uprawę roślin energetycznych.
b. Dokonanie przeglądu budynków użyteczności publicznej w celu oceny możliwości wymiany kotłowni na kotłownie wykorzystujące biopaliwa.
4. Rozwój energetyki odnawialnej na szczeblu regionalnym i lokalnym, pracującej
w układach zdecentralizowanych na regionalne i lokalne potrzeby.
5. Popularyzacja i wdrażanie najlepszych praktyk w dziedzinie wykorzystania energii ze
źródeł odnawialnych, w sferze rozwiązań technologicznych, administracyjnych i finansowych. Prowadzenie akcji uświadamiających korzyści z wykorzystania odnawialnych
źródeł energii, a także informujących o możliwościach skorzystania z pomocy finansowej
oraz technicznej.
6. Zwiększenie udziału odnawialnych źródeł energii w bilansie paliwowoenergetycznym powiatu o 50% w stosunku do 2000 r.
7. Wspieranie przedsięwzięć dotyczących korzystania z ekologicznych źródeł energii
w gospodarstwach indywidualnych.
8. Stworzenie systemu zachęt do budowy i modernizacji kotłowni wykorzystujących
paliwa „przyjazne” środowisku.
Wniosek: stan czystości wód powierzchniowych.
Niekompletna sieć kanalizacyjna, niedostateczna jakość oraz pojemność niektórych
oczyszczalni oraz niska kultura ekologiczna, części mieszkańców Powiatu, wpływają znacząco na stan czystości rzek i jezior. Źródłami zanieczyszczeń są niewydolne oczyszczalnie ścieków, gospodarstwa domowe, rolnicze gospodarstwa produkcyjne i, w mniejszym
stopniu: zakłady przemysłowe. Większe rzeki Powiatu mają na ogół wody II
i III klasy czystości pod względem różnych wskaźników. Wiele mniejszych cieków, oraz
odcinki rzek głównych mają wody I klasy czystości. Na przykład w Gminie Miastko rzeki
Doszenica i Brda (w odcinku źródłowym) odpowiadają II klasie; pozostałe rzeki tylko odcinkami posiadają III klasę, a poza tym należą do kategorii NON. Główną przyczyną jest
niekompletność kanalizacji sanitarnej oraz spływy powierzchniowe, w efekcie produkcji
rolnej. (za: „Program ochrony środowiska Powiatu Bytowskiego na lata 2004 - 2007”).
Jeziora Powiatu Bytowskiego wykazują zróżnicowany stopień czystości, proporcjonalny
do intensywności zagospodarowania i dopływu wód zanieczyszczonych. Pierwszą klasę
czystości mają np. lobeliowe jezioro Bobięcińskie Wielkie (gm. Miastko), Smołowe w gm.
63
Miastko, Głęboczko w gm. Bytów, j. Piaszno w gm. Lipnica, a jeziora Skotawsko Wielkie
i Jasień w gm. Czarna Dąbrówka są kwalifikowane do II klasy czystości. Bardzo zniszczone jest j. Duża Boruja w gm. Bytów i j. Wiejskie w gm. Lipnica. Ze względu na niewielki
ruch wody lokalnej jeziora bezodpływowe są narażone na eutrofizację, zarastanie i wysychanie. (za: „Program ochrony środowiska Powiatu Bytowskiego na lata 2004 - 2007”).
Jeziora lobeliowe stanowią specjalną kategorię jezior, są bowiem praktycznie pozbawione
możliwości samooczyszczania i wymagają specjalnej opieki. Dotychczasowe formy zabezpieczeń nie zdają egzaminu, lokalne działania gospodarcze w obrębie misy jezior są
częstokroć sprzeczne z podstawowymi nakazami ochronnymi. (za: „Program ochrony
środowiska Powiatu Bytowskiego na lata 2004 - 2007”).
Obszary zagrożonych wód gruntowych występują w okolicach miast Bytowa i Miastka,
a także w rejonach zwartej zabudowy wiejskiej, na terenie całego powiatu. Do źródeł zagrożeń należą: fermy zwierzęce, rolnicze ścieki i osady, odwadnianie użytków rolnych,
zwłaszcza na obszarach zasilania głównych zbiorników wód podziemnych, np. zbiornika
GZWP 117, rozciągającego się na terenie gmin Kołczygłowy, Borzytuchom, Bytów i Parchowo (zbiornik międzymorenowy).
Wnioski: gospodarka wodno - ściekowa 10 Gmin Powiatu Bytowskiego:
Rozwinięta sieć wodociągowa (średnio 85%) była zbudowana, bez ekwiwalentnej sieci odbioru i utylizacji ścieków. Niewystarczająca przepustowość i jakość oczyszczalni
ścieków, nie zapewniających odpowiednich standardów odprowadzanych ścieków.
Istnieje pilna potrzeba zdecydowanych zmian w zakresie gospodarki ściekowej.
Konieczne jest zarówno rozwijanie sieciowych układów kanalizacyjnych, jak i budowa
sprawnych biologicznych oczyszczalni ścieków o wystarczającej przepustowości oraz
wdrażanie, tam, gdzie to konieczne i zasadne, systemu oczyszczalni przydomowych (wg.
modelu, który realizuje Gmina Tuchomie).
Mieszkańcy miejscowości, nie podłączonych do sieci kanalizacyjnej gromadzą ścieki
w zbiornikach bezodpływowych (tzw. szambach), które nie zapewniają właściwej szczelności. Niekontrolowane wypusty ścieków są trudne do oceny w sensie ilościowym, ale są
rozpowszechnione; za społecznym przyzwoleniem i, z powodu braku rygorystycznego
nadzoru administracyjnego.
Wniosek: pespektywa zbudowania kompletnej infrastruktury ochrony środowiska:
„Plan gospodarki odpadami w Powiecie Bytowskim na lata 2004 - 2007” zawiera cele długookresowe, zaplanowane do realizacji w latach 2008 - 2014. Są to zarazem priorytetowe
zadania w zakresie infrastruktury ochrony środowiska:
1. Rozwój zintegrowanego i kompletnego (szczelnego) systemu odbioru i selekcji odpadów stałych.
2. Wdrażanie nowych technologii odzysku odpadów.
3. Wytwarzania paliw zastępczych i termicznego przekształcania odpadów.
4. Intensyfikacja odzysku i unieszkodliwiania odpadów wielkogabarytowych, budowlanych i niebezpiecznych.
5. Podnoszenie świadomości ekologicznej mieszkańców.
64
W tym samym programie określono Zadania strategiczne w gospodarce odpadami na
okres od 2007 do 2014 r.:
okres
2008 - 2014
zadania
realizacja
Organizacja i doskonalenie lokalnych systemów gospodarki odpadami komunalnymi:
rozwój zbiórki selektywnej,
Powiat
intensyfikacja szkoleń i podnoszenia ekologicznej świadomo- Gminy
ści,
Przedsiębiorcy
wdrażanie nowoczesnych technologii odzysku i unieszkodliwiania odpadów, w tym metod termicznych.
2008 - 2014
Rozwój zbiórki, odzysku i unieszkodliwiania odpadów komunalnych:
budowa i modernizacja instalacji do unieszkodliwiania odpadów biodegradalnych - zgodnie z dyrektywą UE 1999/31/EC,
uzyskanie w roku 2006 zbiórki odpadów wielkogabarytowych w ilości 50%, 40% odpadów budowlanych i 50% odpadów Powiat
niebezpiecznych, wchodzących w skład strumienia odpadów ko- Gminy
munalnych,
Przedsiębiorcy
budowa instalacji przerobu odpadów wielkogabarytowych,
budowlanych i niebezpiecznych lub zawarcie odpowiednich porozumień ze świadczącymi takie usługi.
2006 - 2012
Budowa lub modernizacja składowisk odpadów komunalnych. Powiat
Zakończenie eksploatacji składowisk nie spełniających wymagań Gminy
UE. Rekultywacja składowisk do końca 2012 r
Przedsiębiorcy
„Plan gospodarki odpadami w Powiecie Bytowskim na lata 2004 - 2007” określa też zadania w zakresie odbioru i utylizacji odpadów oraz prognozy ich ilości:
1. Odpady ulegające biodegradacji - prognoza (wielkości w tonach):
rok: 2010 2014
odpady kuchenne ulegające biodegradacji
1 804 1 835
odpady zielone
344
353
papier i tektura (bez opakowań)
868
891
2. Odpady wielkogabarytowe nie są usuwane w sposób zorganizowany (np., lodówki,
pralki, metalowe elementy pieców itd.). Osiągnięcie średniej krajowej w zbiórce tych odpadów planuje się na rok 2010. Prognoza: 2010 - 1 200 t, 2014 - 1 220 t.
3. Niska kultura ekologiczna społeczności Powiatu powoduje, że odpady remontowe
(np. powłoki malarskie, azbestowe izolacje rurociągów i rury kanalizacyjne itp.) są użytkowane do zasypywania nierówności gruntowych i traktowane jak odpady obojętne dla
środowiska. W cytowanym planie przyjęto, że wielkość zbiórki tych odpadów, na poziomie średniej krajowej, zostanie osiągnięta w 2010 r. Prognoza ilości odpadów budowlanych/remontowych w Powiecie: 2010 - 3 200 t, 2014 - 3 469 t.
4. Odpady niebezpieczne (np. złom elektroniczny, środki farmaceutyczne, środki ochrony roślin itd.) powinny być odbierane w miejscach sprzedaży. Prognoza ilości odpadów
niebezpiecznych w strumieniu odpadów komunalnych: 2010 - 160 t, 2014 -163 t. „Plan go65
spodarki odpadami w Powiecie Bytowskim na lata 2004 - 2007” nakłada na gminy obowiązek zorganizowania zbiórki selektywnej tych odpadów od roku 2007.
5. Ponadto „Plan gospodarki odpadami w Powiecie Bytowskim na lata 2004 - 2007” zakłada:
Budowę nowego składowiska odpadów do 2012 r. wraz z siecią punktów przeładunkowych oraz lokalnych sortowni i kompostowni.
Kompostowanie odpadów i budowę kompostowni płytowych w Bytowie i Miastku o przepustowości 2 000 Mg/rok. Na terenach rozrzedzonej zabudowy wiejskiej
planuje się zastosowanie kompostowników przydomowych.
Program zakłada organizację zbiórki odpadów wielkogabarytowych od 2005 roku, początkowo w Bytowie i Miastku, a następnie na terenach wiejskich. Demontaż i
segregacja tych odpadów będzie realizowana w zmodernizowanym ZZO Sierżno.
Program przewiduje wdrożenie zbiórki selektywnej odpadów niebezpiecznych
w latach 2007 – 2010.
Ważnym zadaniem jest planowana likwidacja mogilników „Tuchomie”
i „Sierżno” do roku 2010, zgodnie z „Programem wykonawczym II Polityki Ekologicznej Państwa na lata 2002 – 2010”.
Wniosek: koordynacja i synergia działań
Dla osiągnięcia podstawowych celów: zbudowania komplementarnej sieci odbiorczej
i systemu oczyszczania ścieków i dla zmniejszenia obciążeń finansowych należy rozważyć i przeanalizować efektywność i skuteczność powołania organizacji międzygminnej
z wykorzystaniem możliwości, jakie niesie partnerstwo publiczno - prywatne.
Wniosek: niska emisja zanieczyszczeń
Niezbędna jest redukcja zanieczyszczeń emitowanych do powietrza. Wymaga to wprowadzenia zmian w systemach grzewczych i upowszechnienia paliw minimalizujących
szkodliwe oddziaływanie na środowisko.
Wniosek: zielona energia i źródła energii odnawialnej
W celu ograniczenia zanieczyszczeń środowiska należy rozwijać energetykę cieplną opartą na lokalnych zasobach energii odnawialnej, z wykorzystanie technologii, uzasadnionych specjalistycznymi analizami oraz uwarunkowaniami przyrodniczymi i gospodarczymi Powiatu Bytowskiego.
W „Programie ochrony środowiska Powiatu Bytowskiego na lata 2004 - 2007” wykorzystanie „zielonej energii” oraz rozwój źródeł odnawialnych jest jednym z priorytetów.
Obecnie Gminy Borzytuchom i Tuchomie analizują możliwości zlokalizowania na swoim
terenie siłowni wiatrowych.
66
5. Społeczeństwo - infrastruktura - polityka społeczna.
5.1. Demografia.
Analiza demograficzna jest elementem diagnozy potencjału społecznego Powiatu
Bytowskiego, działaniem niezbędnym w planowaniu strategicznym. Odpowiada bowiem
na pytanie: kto może być podmiotem i przedmiotem działań w horyzoncie czasowym
wyznaczanym w planach strategicznych. Zważywszy niekorzystne zmiany demograficzne zachodzące w polskim społeczeństwie w ostatnich latach, wynikające choćby z niskiej
dzietności, zmian w geografii i strukturze rynku pracy, zmian modelu rodziny, obyczajów i migracji (zarobkowych, edukacyjnych, rodzinnych) krajowych i zagranicznych analiza i bieżący monitoring tych procesów jest zadaniem niezbędnym nie tylko na etapie
planowania strategicznego, ale wdrażania i modyfikacji strategii.
Ludność Powiatu Bytowskiego: 75 286, w tym: M - 37 397, K - 37 889.
Średnia gęstość zaludnienia - 34 osoby/km2 - w Województwie Pomorskim: 119 osób/km2.
Mieszkańcy miast: 40%, mieszkańcy wsi: 60%.
Struktura demograficzna ludności Powiatu Bytowskiego:
19 376 osób w wieku przedprodukcyjnym - 25,7% populacji,
47 498 w wieku produkcyjnym
- 63,1%
8 454 osób w wieku poprodukcyjnym
- 11,2%
W latach 2000 – 2005 spadła liczba osób w wieku przedprodukcyjnym z 22 880 do 19 376.
Saldo migracji w roku 2005 wynosiło –220.
Najludniejsza gmina: miasto Bytów –16 888, najmniej mieszkańców ma gmina Borzytuchom – 2 798.
Tabela 14. Ludność wg płci i miejsca zamieszkania: Polska - Województwo Pomorskie - Powiat
Bytowski (stan: 31.12.2006).
miasto/%
wieś/%
region
ogółem mężczyźni kobiety
/%
/%
/%
razem
M/%
K/%
razem M/%
K/%
/%
/%
Polska
38 125 479 18 426 775 19 698 704 23 368 878 11 083 770 12 285 108 14 756 60 7 343 0 7 413 596
52,6%
1
50,2%
100%
48,3%
51,7%
61,2%
47,4%
05
38,7%
49,8%
Woj.
2 203 595 1 070 950
1 132 645 1 477 253 704 994
772 259
726 342 365 95 360 386
Pomorskie 5,7%
51,4%
67%
48%
52%
33%
6
49.6%
48,6%
populacji
populacji
populacji
populacji
populacji 50.4% populacji
populacji populacji
woj.
woj.
woj.
woj.
woj.
woj.
popula- woj.
kraju
cji
woj.
Powiat
Bytowski
75 286
3,4 %
37 397
49,7%
populacji
populacji
wojewódz- powiatu
twa
37 889
50,3%
populacji
powiatu
27 653
36,7%
populacji
powiatu
13 283
48%
populacji
powiatu
14 370
52%
populacji
powiatu
47 633 24 114 23 519
51% 49%
63,3%
populacji popu- populacji
powiatu lacji
powiatu
powiatu
dane: GUS, opr. własne
67
Województwo Pomorskie ma cechy demograficzne porównywalne do średniej statystyki
krajowej. W liczbie ludności miejskiej, Woj. Pomorskie o 7 % przewyższa średnia krajową,
a w liczbie ludności wiejskiej średnia krajowa jest wyższa o 6 %. Dane o podziale płci są
porównywalne.
Podstawowe cechy demograficzne społeczności Powiatu Bytowskiego:
1. Teren Powiatu Bytowskiego zamieszkuje 3, 4 % ogólnej liczby mieszkańców Woj.
Pomorskiego, na obszarze zajmującym 12% powierzchni Województwa, czyli drugim,
po Słupskim, co do wielkości terytorium powiatowym.
2. Na terenie Powiatu Bytowskiego występuje jeden z najwyższych wskaźników
przyrostu naturalnego w Województwie Pomorskim.
3. Liczba ludności miejskiej Powiatu Bytowskiego jest dwukrotnie niższa od średniej
wojewódzkiej, odwrotnie, niż w grupie ludności wiejskiej, w której populacja powiatowa dwukrotnie przewyższa średnią wojewódzką.Taki stan rzeczy obrazuje wielkość
zasobów przyrodniczych i możliwości z tym związane oraz skalę problemu w zakresie budowy i kosztów utrzymania infrastruktury, przy dużym rozrzedzeniu siedlisk.
4. Dane o podziale płci są porównywalne.
Tabela 15. Ludność wg płci i miejsca zamieszkania: Powiat Bytowski - Gminy.
(dane za: 31.12.2006). M - mężczyźni, K - kobiety.
region/gmina
ogółem mężczyźni kobiety
miasto/%
/%
/%
/%
razem/% M/%
K/%
Powiat
75 503
37 520
37 983
27 653
13 283 14 370
Bytowski
100 %
49,7%
50,3%
36,6%
48%
52%
Borzytuchom
2815
1442
1373
3,7%
51,3%
48,7
Bytów m. i w.
23 593
11 484
12 109
16 708
8009
8699
31,2%
48,6%
51,4%
70,8%
48%
52%
Czarna Dąbrówka 5626
2830
2796
7,5%
50,6%
49,4%
Kołczygłowy
4313
2163
2150
5,7%
50,3%
49,7%
Lipnica
4789
2501
2288
6,3%
52,1%
47,9%
Miastko
19 698
9721
9977
10 945
5274
5671
m. i w.
26,1%
49,4%
50,6%
55, 6%
47,8% 52,2%
Parchowo
3624
1799
1825
4,8%
49,6%
50,4%
Studzienice
3389
1714
1675
4,5%
50,4%
49,6%
Trzebielino
3741
1862
1879
5%
50,3%
49,7%
Tuchomie
3915
2004
1911
5,2%
51,4%
48,6%
68
Tabela 16. Gęstość zaludnienia Powiatu Bytowskiego wg Gmin.
powiat/gminy
osoba/km2
Powiat Bytowski
34
Bytów
119
Miastko
42
Tuchomie
37
Borzytuchom
26
Parchowo
28
Kołczygłowy
25
Czarna Dąbrówka
19
Studzienice
19
Trzebielino
17
Lipnica
15
Gęstość zaludnienia Powiatu Bytowskiego wg
Gmin. (osoba/km2)
120
100
80
60
40
Lipnica
Trzebielino
Studzienice
Czarna Dąbrówka
Kołczygłowy
Parchowo
Borzytuchom
Tuchomie
Miastko
Bytów
0
Powiat Bytowski
20
1. Zwraca uwagę (tabela 15) wyższa liczba kobiet w miastach: w Bytowie i Miastku ok. 4 %. Natomiast na obszarach wiejskich, poza gm. Parchowo, przeważają mężczyźni: od 1 do 4 %.
2. Pięć najsilniej zurbanizowanych gmin: dwie miejsko - wiejskie: Bytów i Miastko i
trzy wiejskie: Borzytuchom, Parchowo i Tuchomie zamieszkuje 49 826 ludzi, co stanowi 70,8% populacji Powiatu.
Taka sytuacja jest m.in. uwarunkowana historycznym rozwojem obszarów eksploracji
gospodarczej wokół korytarzy komunikacyjnych i historycznej roli centrum, jaką od
69
wieków pełni Bytów oraz współczesnymi funkcjami i usługami miejskimi
Bytowa i Miastka (edukacja, rynek pracy, służba zdrowia itd.), z którymi graniczą
Borzytuchom, Parchowo i Tuchomie.
W strukturze przestrzennej Powiatu zaznacza się wyrazisty podział na strefy mieszkalne, gospodarcze i przyrodnicze, co pozwala na racjonalne planowanie i zarządzanie przestrzenne.
70
Tabela 17. Ludność wg wieku - Polska - Województwo Pomorskie - Powiat Bytowski (Uwaga: stan: 31.12.2005).
gdzie
ogółem
Polska
38 125 479
Województwo
Pomorskie
Powiat Bytowski
2 203 595
75 328
M
/%
18 426 775
48,3%
1 070 950
48,6%
K
/%
9 698 704
51,7%
1 132 645
51,4%
wiek przedprodukcyjny
0-17
ogółem
M
K
/%
/%
/%
7 660587 3 925606 3 734961
20%
51,2%
48,8%
469 304
240 934
228 370
21%
51,3%
48,7%
37 413
49,6%
37 915
50,4
19 376
25,7%
9962
51,3%
9414
48,7%
wiek produkcyjny
M 18 - 64 K 18- 59
ogółem
M
K
/%
/%
/%
24 481670 12 567550 11 914120
64 %
51,3%
48,7%
1 422 192 727 286
694 906
64%
51,1%
48,9%
ogółem
/%
5 983240
16%
312 099
15%
M
/%
1 933619
32,3%
102 730
33%
K
/%
4 049623
67,7%
209 369
67%
47 498
63%
8454
11,3%
2853
34%
5601
66%
24 598
52%
Ludność wg wieku - Polska - Województwo
Pomorskie - Powiat Bytowski
100%
16%
15%
64%
64%
20%
21%
11,30%
90%
80%
70%
60%
63%
50%
40%
30%
20%
10%
25,70%
0%
Polska
Województwo
Pomorskie
wiek produkcyjny
71
Powiat Bytowski
wiek poprodukcyjny
22 900
48%
wiek poprodukcyjny
Tabela 18. Ludność wg wieku - Powiat Bytowski - Gminy (dane za: 31.12.2005)
wiek produkcyjny
0 - 17 lat
M - 18 - 64 lat K - 18 - 59 lat
powiat
ogółem
razem
M
K
razem
M
K
gminy
/%
/%
/%
/%
/%
/%
/%
Powiat
19 376
47 498
75 328
9962
9414
24 598
22 900
Bytowski
25,7%
63%
100%
51,3%
48,7%
52%
48%
Borzytuchom
803
1685
2803
418
385
893
792
28,7%
60,2%
3,7%
52%
48%
55,8%
44,2
Bytów
5939
15 170
23 544
3035
2904
7629
7541
64,5%
25,3%
31,3%
51,1%
48,9%
50,2%
49,8%
Bytów m.
16 788
3979
2030
1949
10 975
5436
5539
Czarna
1554
3438
5637
753
801
1846
1592
Dąbrówka
27,7%
60,1%
7,5%
48,4%
51,6%
53,7%
44,3%
Kołczygłowy
1197
2645
4323
614
583
1397
1248
27,7%
61,2%
5,7%
51,3%
48,7%
52,8%
47,2%
Lipnica
1268
2879
4795
693
575
1559
1320
26,4%
60%%
6,4%
54,6%
45,4%
54,1%
45,9%
Miastko
4722
12 700
19 786
2445
2277
6548
6152
23,9%
64,2%
26,2%
51,8%
48,2%
51,5%
48,5%
Miastko m.
11 040
2294
1221
1073
7284
3648
3636
Parchowo
978
2250
3624
490
488
1175
1075
27%
62,1%
4,8 %
50,1%
49,9%
52,2%
47,8%
Studzienice
866
2137
3383
463
403
1111
1026
25,6%
63,2%
4,5%
53,5%
46,5%
52%
42%
Trzebielino
958
2344
3730
486
472
1241
1103
25,7%
62,8%
4,9%
50,7%
49,3%
53%
47%
Tuchomie
1102
2459
3910
578
524
1297
1162
28,2%
62,9%
5,2%
52,4%
47,6%
52,7%
47,3%
72
wiek poprodukcyjny
%
razem
M
K
/%
/%
/%
8454
2853
5601
11,3% 34%
66%
315
120
195
11,1% 38%
62%
2435
815
1620
10,2% 34%
66%
1834
607
1227
645
232
413
12,2% 36%
64%
481
155
326
11,1% 32,2% 67,8%
648
249
399
13,6% 38,4% 61,6%
2364
734
1630
11,9% 31%
69%
1462
443
1019
396
134
262
10,9% 33,8% 66.2%
380
152
232
11,2% 39%
61%
428
137
291
11,5% 32%
68%
349
121
228
8,9%
34,6% 65,4%
ludność w wieku
nieprodukcyjnym na 100 osób
w wieku produkcyjnym
59
66
55
53
64
63
67
56
52
61
58
59
59
Przyjmując podział populacji Powiatu Bytowskiego na trzy grupy ludzi: w wieku przedprodukcyjnym (0-17 lat), produkcyjnym (mężczyźni w wieku od 18 - 64 lat, kobiety
w wieku od 18 - 59 lat) i w wieku poprodukcyjnym, otrzymujemy statystyczny profil społeczności. Nie jest to jednak obraz komplementarny, biorąc pod uwagę uwarunkowania,
jakim podlega społeczeństwo globalne XXI wieku. Jeszcze nigdy w dziejach ludzkości
powiązania procesów demograficznych, kulturowych i regionalnych z procesami międzynarodowymi i kontynentalnymi nie były tak silne, jak obecnie.
Widoczne są, w skali regionu pomorskiego i w skali Powiatu Bytowskiego uwarunkowania, które należy brać pod uwagę przy formułowaniu i wdrażaniu polityki społecznej:
1. Mobilność społeczna i zmiany w stylu życia, geografii nauki i pracy - w Polsce i w innych krajach Unii Europejskiej.
Wg danych na koniec roku 2005 na teren Powiatu Bytowskiego przybyło 888 osób
(w tym: 36 z zagranicy), a w tym samym czasie wyjechało 1131 osób (w tym: za granicę
59). Ujemne saldo migracji wyniosło: 243 osoby.
2. Wydłużenie wieku życia i aktywności zawodowej oraz, związane z tym procesem
demograficznym, programy wspierające aktywność społeczną i gospodarczą ludzi
w wieku 50 + i starszych.
3. Wyzwania, jakie stawia społeczeństwo wiedzy (kształcenie ustawiczne) przed każdym indywidualnie, przed społecznościami samorządowymi oraz przed zarządzającymi
zasobami ludzkimi.
Analiza struktury wiekowej populacji 10 Gmin wskazuje na:
1. Wysoki procent populacji w wieku 0 - 17 - w granicach od 24 % do 28% społeczności
10 Gmin, średnio o 4 % wyższy niż w skali kraju i Woj. Pomorskiego.
2. Dobre proporcje pomiędzy grupą ludności w wieku 0-17, a grupą ludności w tzw.
wieku poprodukcyjnym; wyższe niż w kraju i w Woj. Pomorskim.
3. Wydłużanie wieku życia, a co za tym idzie, zwiększanie szans na wykorzystanie możliwości, jakie dają europejskie i krajowe programy aktywizacji intelektualnej, zawodowej i
społecznej ludzi starszych.
Wskaźnikiem (ilościowym) mobilności społecznej jest zestawienie - napływu i odpływu
ludności z Powiatu Bytowskiego za rok 2005. Przy jego analizie należy brać pod uwagę
jedną z form „ukrytego” bezrobocia, polegającej, na korzystaniu w Polsce ze statusu bezrobotnego, a wykonywaniu pracy tymczasowej poza granicami regionu, czy kraju.
Nowym elementem mobilności społecznej jest zatrudnienie różnych grup zawodowych
i nauka ludzi młodych w krajach UE. Co prawda, wciąż pozostają na stałe zameldowani
w rodzinnych domach (i figurują w statystykach) na terenie Powiatu Bytowskiego, ale ich
miejsce aktywności i, częstokroć także płacenia podatków jest w innych krajach Europy.
Aktualnie obowiązująca prognoza demograficzna (www.stat.gov.pl) zakłada, że w najbliższych latach wzrośnie skala migracji zagranicznych - do 2010 roku.
Monitorowanie zmian w migracji stanowi wyzwanie dla statystyków, z uwagi na ograniczony zakres dostępnych danych o przemieszczeniach ludności. Można odnieść się jedynie do rejestrowanych migracji na pobyt stały, tj. migracji definitywnych - krajowych
i zagranicznych. Zakładane w prognozie na 2005 rok ujemne saldo migracji zagranicznych na pobyt stały jest wyższe, niż wykazuje to bieżąca statystyka, przy czym większa
rozbieżność występuje w wielkości odpływu niż napływu. Skala przemieszczeń we-
73
wnętrznych na pobyt stały prognozowana na 2005 rok — jest o 16,6 tys. większa niż zarejestrowana. Rozbieżności są przede wszystkim wynikiem intensywnych i trudnych do
oszacowania przemieszczeń ludności występujących po wejściu Polski do UE.
Tabela 19. Liczba mieszkańców - prognoza dla Powiatu Bytowskiego do 2030 - wg. GUS
- dane w tys. osób.
rok
2010 2015 2020 2025
liczba mieszkańców 76,3 77,60 78,6 79,2
Powiatu Bytowskiego
2030
79,3
źródło: GUS
Liczba mieszkańców - prognoza dla Powiatu
Bytowskiego do 2030 w tyś. osób
liczba mieszkańców w tysiacach osób
80
79,5
79,2
79
79,3
78,6
78,5
78
77,6
77,5
77
76,5
76,3
76
75,5
75
74,5
2010 rok
2015 rok
2020 rok
2025 rok
2030 rok
lata
Prognoza dla Polski, została opracowana w 2003 roku (przez ekspertów Głównego Urzędu Statystycznego, Rządowej Rady Ludnościowej i Komitetu Nauk Demograficznych
PAN) na bazie wyników spisu ludności 2002 oraz przewidywanych trendów w zakresie
dzietności, umieralności, migracji wewnętrznych i zagranicznych.
Wyniki prognozy wskazują, że do 2020 r. liczba ludności Polski zmniejszy się o milion
osób, a w następnej dekadzie (lata 2020—2030) o kolejne półtora miliona. W 2030 roku
ludność Polski może osiągnąć liczbę 35,7 mln; przewiduje się, że do 2030 r. liczba ludności
w miastach zmniejszy się o 3 mln osób, a na wsi wzrośnie o 500 tys. Prognoza ta określana
jest jako pesymistyczna.
Niepokojąca jest prognoza tzw. dzietności, która nie zapewnia prostej zastępowalności
pokoleń. W 2005 r. tzw. dzietność wynosiła przeciętnie 1,24. Nastąpił jednak wzrost liczby
74
urodzeń: w 2005 r. - 364,4 tys., w 2006 r. - 374 tys. W roku 2006, w porównaniu do roku
2003, w którym zanotowano najniższą w powojennej Polsce liczbę urodzeń — nastąpił
wzrost o 23 tys. Urodzenia w 2005 roku były o 5% wyższe, od roku poprzedniego, zaś w
2006 r. - wyższe o 8%.
Z uwagi na fakt, iż w okresie najintensywniejszej płodności znajdują się obecnie roczniki
wyżu demograficznego z pocz. 80., przy utrzymaniu obecnego natężenia urodzeń, można
spodziewać się stopniowego wzrostu urodzeń w kolejnych latach, przynajmniej w perspektywie do 2010 roku.
W 2010 r. liczba ludności w wieku produkcyjnym może osiągnąć poziom 24,6 mln i stanowić ponad 65% populacji. Jednocześnie będzie miał miejsce postępujący proces starzenia się ludności i znaczące zwiększenie wskaźnika obciążenia ludności w wieku produkcyjnym ludnością w wieku poprodukcyjnym. Szacuje się, że liczba osób w wieku poprodukcyjnym może zwiększyć się ok. 2010 r., do 17% - 19% ogółu ludności.
Wnioski: demografia Powiatu Bytowskiego
1. Na terenie Powiatu Bytowskiego występuje jeden z najwyższych wskaźników przyrostu naturalnego w Województwie Pomorskim, niska całkowita liczba ludności (3,4 % populacji Województwa Pomorskiego), na obszarze zajmującym 12% powierzchni Województwa oraz najniższa w Województwie Pomorskim gęstość zaludnienia.
2. Do najgęściej zaludnionych gmin Powiatu Bytowskiego należą: Borzytuchom, Bytów,
Miastko, Parchowo i Tuchomie - w których mieszka 70,8% populacji Powiatu, tj. 49 826
ludzi. Wskaźnik ludności miejskiej, wynosi 40%, przy 60% mieszkańców wsi.
Liczba ludności miejskiej Powiatu Bytowskiego jest dwukrotnie niższa od średniej wojewódzkiej, a ludności wiejskiej - dwukrotnie wyższa. Taka sytuacja jest m.in. uwarunkowana historycznym rozwojem obszarów eksploracji gospodarczej wokół korytarzy komunikacyjnych i historycznej roli centrum, jaką od wieków pełni Bytów oraz współczesnymi funkcjami i usługami miejskimi Bytowa i Miastka (edukacja, rynek pracy, służba
zdrowia itd.), z którymi graniczą Borzytuchom, Parchowo i Tuchomie. W strukturze
przestrzennej Powiatu jest wyrazisty podział na strefy mieszkalne, gospodarcze i przyrodnicze.
3. Wyższa liczba kobiet na terenie miast: w Bytowie i Miastku ok. 4 %. Natomiast na obszarach wiejskich, poza gm. Parchowo, przeważają mężczyźni: od 1 do 4 %. W grupie
osób w wieku poprodukcyjnym (tendencja krajowa), zdecydowanie przeważają kobiety,
w niektórych gminach nawet o 2/3.
4. Analiza struktury wiekowej populacji 10 Gmin wskazuje na: dobre proporcje pomiędzy grupą ludności w wieku 0-17, a grupą ludności w tzw. wieku poprodukcyjnym - korzystniejsze niż w kraju i w województwie.
5. Wydłużenie wieku życia, aktywności zawodowej ludzi w wieku 60+ - a co za tym
idzie, zwiększanie szans na wykorzystanie możliwości, jakie dają europejskie i krajowe
programy aktywizacji intelektualnej, zawodowej i społecznej ludzi starszych.
6. Mobilność społeczna, zmiany w stylu życia, geografii nauki i pracy - w Polsce i w innych krajach Unii Europejskiej - są widoczne w zachowaniach populacji Powiatu.
7. Aktualnie obowiązująca prognoza demograficzna (www.stat.gov.pl) zakłada wzrost
skali migracji zagranicznych (zwłaszcza w obrębie krajów Unii Europejskiej).
75
Szacunkowy wzrost liczby ludności Powiatu Bytowskiego wynosi 1000 osób, co 5 lat, począwszy od 2010 r.
8. Na podstawie obecnych analiz społecznych można konstatować, że starzenie się
mieszkańców Powiatu jest faktem i istotnym wyznacznikiem procesów społecznych
i gospodarczych. Ten fakt ma znaczenie dla planowania przestrzennego i polityki społecznej. W niektórych wsiach (zwłaszcza atrakcyjnych krajobrazowo) będzie dokonywać
się zmiana funkcji: z gospodarczej na rekreacyjną i mieszkaniową - osiedleńczą (sezonową
i stacjonarną). Proces starzenia się ludności wsi nie musi być problemem społecznym i
ekonomicznym, jeżeli zostanie odpowiednio zdiagnozowany i objęty programem aktywizacji obszarów wiejskich i innymi programami adresowanymi do - nazwijmy to umownie
- społeczeństwa III wieku.
76
5.2. Aktywność społeczna.
Sektor pozarządowy.
Art. 3 pkt. 2 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie z dn. 24 kwietnia 2003 r., stanowi, że: „organizacjami pozarządowymi są, nie będące jednostkami sektora finansów publicznych, w rozumieniu przepisów o finansach publicznych, i nie działające w celu osiągnięcia zysku”.
Wskaźnikiem kapitału społecznego Brindig (włączającego) są organizacje pozarządowe.
W Województwie Pomorskim jest zarejestrowanych 6 406 organizacji, co, w przeliczeniu
na liczbę mieszkańców, daje 343 osoby na jedną organizację.
W Powiecie Bytowskim jest zarejestrowanych 210 organizacji (wg nr Regon - GUS), natomiast w bazie organizacji pozarządowych KLON – JAWOR zarejestrowanych jest 118 organizacji, z czego 42 nie aktualizowało danych od 7 lat. Trzeba pamiętać, że w wielu konkursach grantowych (podstawowej formie finansowani działalności organizacji pozarządowych) wymogiem formalnym jest aktualizacja danych organizacji w tej bazie. Wynika
z tego, że te organizacje bądź zaprzestały działalności, bądź prowadzą ją w bardzo ograniczonym zakresie i nie korzystają ze źródeł finansowania projektów.
Struktura organizacji pozarządowych w Powiecie, nie odbiega zasadniczo od struktury
w Województwie Pomorskim. W Powiecie Bytowskim działają dwie lokalne organizacje
grantowe: Centrum Międzynarodowych Spotkań w Tuchomiu oraz Fundacja Rozwoju
Lokalnego Parasol.
Najczęściej wskazywane pola działalności to sport - kultura fizyczna, a na drugim miejscu
pomoc społeczna. Swoją pracę organizacje w większości opierają na wolontariacie.
Najważniejsze projekty realizowane przez organizacje pozarządowe o zasięgu ponadgminnym to:
1. Działaj Lokalnie – program budowania wspólnot lokalnych, wspieranie ich w samodzielnym rozwiązywaniu problemów.
2. Pracownia Umiejętności – program aktywizacji młodzieży i edukacji przez działanie.
3. Działania Lokalnej Grupy Działania „Wrzeciono”, obejmującej gminy Miastko
i Trzebielino - „skuteczna edukacja, przemyślane programowanie i promocja szansą rozwoju obszaru”.
4. Partnerstwo Dorzecza Słupi - obejmuje swoim zasięgiem gminy Powiatu Słupskiego
oraz 8 gmin Powiatu Bytowskiego: Borzytuchom, Bytów, Czarna Dąbrówka, Kołczygłowy, Parchowo, Studzienice i Tuchomie.
77
Tabela 20. Organizacje pozarządowe w Powiecie Bytowskim,
rejestrowane w bazie Klon-Jawor.
gmina
Bytów
Borzytuchom
Czarna Dąbrówka
Kołczygłowy
Lipnica
Miastko
Parchowo
Studzienice
Trzebielino
Tuchomie
razem
ogółem organizacje organizacje, które
pożytku
nie aktualizowały
publicznego danych od 2000 roku
65
7
25
3
1
1
1
1
33
1
10
6
2
2
2
3
1
5
1
118
10
42
źródło: http://www.ngo.pl
Organizacje pozarządowe w Powiecie Bytowskim,
rejestrowane w bazie Klon-Jawor.
Bytów
Borzytuchom
Czarna Dąbrówka
Kołczygłowy
Lipnica
Miastko
Parchowo
Studzienice
Trzebielino
Tuchomie
Jedynie 42 (3,9%) organizacje, spośród 118 widniejących w ewidencji Starosty Bytowskiego aktualizowało dane w ogólnopolskiej bazie organizacji pozarządowych Klon – Jawor.
78
Aktualizacja danych, nie starsza niż dwa lata jest wymagana w wielu konkursach grantowych dla organizacji pozarządowych oraz przy korzystaniu z bezpłatnych szkoleń czy
działaniach sieciowych na poziomie regionalnym i ogólnopolskim.
Tabela 21. Stowarzyszenia w ewidencji Starostwa Powiatowego w Bytowie.
ogółem
zarejestrowane w KRS
widniejące wyłącznie
w Rejestrze Starostwa
Powiatowego w Bytowie
235
170 - 72,3%
65 - 27,7%
miejskie
wiejskie
miejskie
wiejskie
miejskie
wiejskie
131
104
97
73
34
31
55,7%
44,3%
57%
43%
52,3%
47,7%
Źródło: Starostwo Powiatowe w Bytowie, z dnia 01. 07. 2007.
Większość stowarzyszeń zarejestrowanych jest w miastach Bytowie i Miastku, jest to jednak przewaga niewielka.
Największą aktywność rejestruje się w samym mieście Bytowie; ponad jedna trzecia
wszystkich organizacji, jako miejsce działalności wskazuje Bytów.
Tabela 22. Podział stowarzyszeń ze względu na pole działania.
Ochotnicze Straże Pożarne
rozwój lokalny/turystyka
pomoc społeczna
39 - 22,9%
35 - 20,6%
widniejące wyłącznie w
Rejestrze Starostwa Powiatowego w Bytowie
4 - 6,15%
31 - 18,2%
-
sport
kultura/sztuka
edukacja/oświata
mniejszości narodowe
religijne
inne
ogółem
25 - 14,7%
10 - 5,9%
6 - 3,5%
6 - 3,5%
3 - 1,8%
15 - 8,8%
170 - 100%
59 - 90,8%
2 - 3%
65 - 100%
pole działania
zarejestrowane
w KRS
Źródło: Starostwo Powiatowe, opr. własne.
79
Podział stowarzyszeń ze względu na pole działania.
Ochotnicze StraŜe
PoŜarne
rozwój lokalny/turystyka
9%
2%
4%
22%
pomoc społeczna
4%
sport
6%
kultura/sztuka
edukacja/oświata
15%
20%
mniejszości narodowe
religijne
18%
inne
Wśród stowarzyszeń, działających na terenie Powiatu Bytowskiego przeważają organizacje sportowe 90,8 %, uwidocznione w rejestrze Starosty Powiatowego i, w ilości 25 - zarejestrowanych w Krajowym Rejestrze Sądowym. Łącznie, z ogółu organizacji, to 49,41%.
W badaniu ogólnopolskim (rok 2006) 39,2% organizacji, wskazuje sport i rekreację, jako
podstawową działalność.
12,8% organizacji, w badaniu ogólnopolskim wskazuje, jako dominujące pole działalności
- kulturę. W Powiecie Bytowskim ten wskaźnik jest o połowę niższy, tylko 5,9 %.
Udział organizacji edukacyjnych jest również niższy, od średniej krajowe, stanowi zaledwie 3,5, w kraju: 10,5%.
Na 10 tys. mieszkańców Powiatu przypadają 22 organizacje - w Województwie Pomorskim, wskaźnik ten wynosi mniej - 19.
Liczba stowarzyszeń zarejestrowanych w KRS, wg 10 Gmin:
Gm. Bytów
Gm Czarna Dąbrówka
Gm. Tuchomie
Gm. Parchowo
Gm. Kołczygłowy
Gm. Studzienice
Gm. Borzytuchom
Gm. Trzebielino
61 (59 w mieście 2 poza)
14
14
10
5
9
2
8
35,9 %
8,2%
8,2%
5,9%
2,9%
5,3%
1,18%
4,7%
80
Gm. Miastko
39 (38 w mieście 1 poza)
22,9%
Gm Lipnica
8
4,7%
razem
170
100%
Największą aktywnością w III sektorze charakteryzują się miasta: Miastko i Bytów, a spośród gmin wiejskich: Czarna Dąbrówka i Tuchomie. Najniższą aktywność w grupie organizacji pozarządowych wykazują gminy: Borzytuchom i Kołczygłowy.
Tabela 23. Fundacje działające w Powiecie Bytowskim.
fundacja
Fundacja „Naji Goche”
Fundacja Profilaktyki Społecznej
– Ośrodek Organizacji Czasu Wolnego i Rehabilitacji
Fundacja „Nasza Wspólnota”
Fundacja „De’ignis” Polska
Fundacja Rozwoju Lokalnego „Parasol”
Fundacja „Rademenes”
Fundacja „Kultura Łączy”
Fundacja Pomocy Poszkodowanym przez wojny
i kataklizmy
Fundacja Inicjatyw Społecznych i Charytatywnych – „Droga”
siedziba
gmina
Borowy Młyn Lipnica
Miastko
Miastko
Bytów
Bytów
Bytów
Bytów
Bytów
Bytów
Bytów
Bytów
Bytów
Bytów
Bytów
Bytów
Bytów
Bytów
Źródło: Wydział Edukacji, Kultury i Sportu Starostwa Powiatowego w Bytowie.
Jednym z czynników hamujących zakres i dynamikę aktywności społecznej mieszkańców
Powiatu Bytowskiego są zaszłości historyczne: zmiany struktury społecznej i narodowej,
przymusowe migracje ludności po II wojnie światowej, zmiany geografii i środowiska
kulturowego, którym poddano tysiące ludzi zasiedlonych w granicach Powiatu i stąd wysiedlonych. Te procesy dezintegracji kulturowej, w połączeniu z mechanizmem społeczno
- gospodarczym PRL, zapewniającym, co prawda stabilność socjalną na poziomie podstawowych potrzeb, ale w dużej mierze defraudującym wartość pracy i ludzkiego indywiduum (system społeczno - gospodarczy Państwowych Gospodarstw Rolnych - PGR,
dyktujący styl życia i niszczący poczucie odpowiedzialności za własność publiczną) - nie
sprzyjał budowaniu więzi i współpracy społecznej.
Bariery w rozwoju społeczeństwa obywatelskiego:
brak tradycji samoorganizacji i obywatelskich,
niski poziom zaufania do samodzielnej drogi rozwiązywania problemów, bez udziału
władz administracyjnych,
niska gęstość zaludnienia, rozproszenie osiedli, nie sprzyjające kontaktom i więziom
społecznym w obrębie miejscowości i pomiędzy nimi,
brak organizacji infrastrukturalnych wspierających rozwój intelektualny i kulturę
organizacyjną stowarzyszeń, czy fundacji,
duże bezrobocie, skupianie się na problemach socjalnych i rodzinnych.
Najczęściej wskazywane problemy organizacji to brak stałego personelu, trudności w pozyskaniu środków na stałe koszty oraz brak umiejętności pracy projektowej i prowadzenie księgowości.
81
Wnioski: organizacje pozarządowe
1. Dla dynamicznego rozwoju organizacji pozarządowych, wzrostu kapitału społecznego należy stworzyć system wsparcia instytucjonalnego, np. inkubator społeczny, granty
instytucjonalne. Należy także budować organizacje infrastrukturalne, przy niezbędnej w
tym zakresie pomocy samorządów.
2. Szansą dla terenów wiejskich jest zawiązanie się dwóch partnerstw trójsektorowych
na rzecz rozwoju obszarów wiejskich. Partnerstwa powstały w ramach Pilotażowego
Programu Leader+ działanie 2.7 SPO ROL. Obydwie Lokalne Grupy Działania mają
zbieżne cele (np. rozwój turystyki i rekreacji w Powiecie Bytowskim) i możliwości planowania i realizowania wspólnych projektów w ramach Programu Rozwoju Obszarów
Wiejskich. Lokalne Grupy Działania, ze względu na swój partnerski charakter mogą stanowić infrastrukturę rozwoju III sektora w Powiecie Bytowskim. Partnerstwa obejmują
swoim oddziaływaniem 9 gmin Powiatu. Gmina Lipnica nie należy do partnerstw. Dla
spójności obszaru należy podjąć działania włączające Gminę Lipnica do jednego z partnerstw.
82
Udział w zarządzaniu - aktywność wyborcza.
Istotnym elementem pomiaru kapitału społecznego jest analiza aktywności obywatelskiej,
udział w wyborach, szczególnie do władz lokalnych. „Kapitał społeczny odnosi się tu do takich cech organizacji społeczeństwa, jak zaufanie, normy i powiązania, które mogą zwiększyć
sprawność społeczeństwa ułatwiając skoordynowane działania. Tak jak i inne postaci kapitału, kapitał społeczny jest produktywny, umożliwia bowiem osiągnięcie pewnych celów, których nie dałoby się osiągnąć, gdyby go zabrakło. Na przykład grupa, której członkowie wykazują, że są godni
zaufania i ufają innym będzie w stanie osiągnąć znacznie więcej niż porównywalna grupa, w której
brak jest zaufania.” Putnam, Demokracja w działaniu, 1995, s. 258.
Poniżej, w trzech tabelach zestawiono statystykę wyborczą w trzech różnych wyborach:
samorządowych, parlamentarnych i w referendum.
Tabela 24. Frekwencja w wyborach samorządowych - Powiat Bytowski - 12.11.2006 r.
gmina/powiat/kraj
liczba
uprawnionych
do głosowania
2 053
18 354
3 802
3085
3800
15 739
2558
2597
2896
2200
56 485
403 713
14 893 890
Borzytuchom
Bytów
Czarna Dąbrówka
Kołczygłowy
Lipnica
Miastko
Parchowo
Studzienice
Trzebielino
Tuchomie
Powiat Bytowski
Województwo Pomorskie
Polska
liczba
wydanych kart
frekwencja
wyborcza
757
8443
1884
1779
2271
6856
1787
1480
1369
967
27 441
168 640
5 885 857
36,59
46%
49,55%
57,7%
59,8%
43,6%
69,9%
57%
47,3%
44%
48,6%
41,8%
39,6%
Źródło: Państwowa Komisja Wyborcza.
Frekwencja w wyborach samorządowych - Powiat
Bytowski - 12.11.2006 r.
80
Borzytuchom
70
Bytów
Czarna Dąbrówka
60
Kołczygłowy
Lipnica
50
Miastko
Parchowo
40
Studzienice
30
Trzebielino
Tuchomie
20
Powiat Bytowski
10
Polska
0
1
83
Tabela 25. Frekwencja w wyborach do Sejmu RP - Powiat Bytowski - 25.09.2005 r.
gmina/powiat/kraj
Borzytuchom
Bytów
Czarna Dąbrówka
Kołczygłowy
Lipnica
Miastko
Parchowo
Studzienice
Trzebielino
Tuchomie
Powiat Bytowski
Polska
liczba
liczba
uprawnionych wydanych kart
do głosowania
2046
716
18 191
7322
4352
1385
3169
1016
3760
1677
15 601
5135
2539
1118
2551
901
2848
803
2820
950
57 877
21 023
891 822
382 191
30 229 031
12 263 640
frekwencja
wyborcza
35%
40,25%
31,8%
32%
44,6%
32,9%
44%
35,3%
28,2%
33,7%
36,3%
42,9%
40,6%
Źródło: Państwowa Komisja Wyborcza
Frekwencja w wyborach do Sejmu RP - Powiat
Bytowski - 25.09.2005 r.
45%
Borzytuchom
40%
Bytów
35%
Czarna Dąbrówka
Kołczygłowy
30%
Lipnica
25%
Miastko
Parchowo
20%
Studzienice
15%
Trzebielino
10%
Tuchomie
Powiat Bytowski
5%
Polska
0%
gmina/powiat/kraj
84
Tabela 26. Frekwencja w referendum w sprawie przystąpienia
Rzeczypospolitej Polskiej do Unii Europejskiej - Powiat Bytowski - 7.06.2003 r.
gmina/powiat/kraj
Borzytuchom
Bytów
Czarna Dąbrówka
Kołczygłowy
Lipnica
Miastko
Parchowo
Studzienice
Trzebielino
Tuchomie
Powiat Bytowski
Polska
liczba
liczba
uprawnionych wydanych kart
do głosowania
1 930
1087
17 538
10 341
4 169
2171
3 048
1572
3 559
1999
15 319
8104
2 500
1522
2 470
1393
2 812
1398
2 722
1352
56 067
30 939
1 680 736
1 055 710
29 868 474
17 586 215
frekwencja
wyborcza
56,3%
59%
52%
51,6%
56,1%
52,9%
60,9%
56,4%
49,7%
49,7%
55,2%
62,8%
58,8%
Źródło: Państwowa Komisja Wyborcza
Frekwencja w referendum w sprawie przystąpienia
Rzeczypospolitej Polskiej do Unii Europejskiej Powiat Bytowski - 7.06.2003 r.
70,00%
Borzytuchom
Bytów
60,00%
Czarna Dąbrówka
Kołczygłowy
50,00%
Lipnica
40,00%
Miastko
Parchowo
30,00%
Studzienice
Trzebielino
20,00%
Tuchomie
10,00%
Powiat Bytowski
0,00%
gmina/powiat/kraj
Polska
85
Wniosek: aktywność wyborcza
Przegląd statystyk wyborczych wskazuje na znacznie wyższą, od przeciętnej krajowej,
aktywność mieszkańców Powiatu Bytowskiego w wyborach lokalnych.
W tym względzie wyróżnia się gm. Parchowo, w której frekwencja w wyborach samorządowych była o 20% wyższa od średniej powiatowej i o ponad 30% od średniej wojewódzkiej i krajowej. Najniższa frekwencja była w gminach Borzytuchom i Miastko, jednak
wyższa od średnie krajowej. Tak duże zainteresowanie wyborami do lokalnych samorządów świadczy o zaufaniu do tej ważnej instytucji demokratycznej i jej zdolności do rozwiązywania problemów społeczności gminnych.
W wyborach do parlamentu i w referendum akcesyjnym, frekwencja w Powiecie Bytowskim była znacznie niższa od wojewódzkiej i krajowej lub na porównywalnym poziomie.
Profil demograficzny Rady Powiatu Bytowskiego - stan na dzień 31.06 2007:
Tabela 27. Radni gmin Powiatu Bytowskiego, według płci, wykształcenia i wieku.
z liczby ogółem
ogółem
w wieku
wykształcenie
gdzie
- w tym
wyższe
do 29 lat 30 -59
zasadnicze
kobiety
60+
średnie
lat
i policealne
i podstawowe
Województwo
1875
658
703
514
Pomorskie
397
37
1623 215
161
30
Powiat Bytowski
32
69
50
4
141 16
Gminy miejsko
- wiejskie
Bytów
Miastko
Gminy wiejskie
Borzytuchom
Czarna Dąbrówka
Kołczygłowy
Lipnica
Parchowo
Studzienice
Trzebielino
Tuchomie
21/3
21/5
15/5
14/4
15/5
15/2
15/0
15/2
15/2
15/2
1
1
2
20
18
1
3
12
5
5
15
4
1
14
10
13
15
15
14
15
7
1
3
1
4
6
1
2
1
6
4
3
5
5
4
7
7
7
8
7
4
6
4
7
6
8
3
5
6
źródło: GUS
Radni wg wieku:
24 i mniej
0
Kobiety
Mężczyźni
25-29
0
30 - 39
4
M-4
40 - 59
14
K–2
M - 12
60+
1
M-1
86
Struktura wiekowa radnych wykazuje wysoki procent udziału osób w wieku 40 - 59 lat.
Brak w radzie przedstawicieli pokolenia ludzi urodzonych po 1980 +.
Radni wg grup zawodowych:
administracja,
wyżsi urzędnicy i kierownicy
10
prace proste
specjalista
technicy/
średni
personel
6
2
rolnicy, ogrodnicy,
leśnicy i rybacy
0
0
wyższe
14
pracownik
biurowy
0
operatorzy
i monterzy
maszyn
0
Radni wg wykształcenia:
policealne
średnie zasadnicze
zawodowe
0
3
pracownicy
robotnik,
usług osobistych rzemieślnik
i sprzedawcy l
0
1
siły
zbrojne
0
gimnazjalne
podstawowe
pozostałe
0
0
2
Radni wg wykształcenia:
2
3
14
wyŜsze
średnie
zasadnicze zawodowe
Wniosek: udział w zarządzaniu
Od 2002 roku w składzie Rady Powiatowej charakterystyczny jest brak przedstawicieli
rolników i leśników.
We władzach Powiatu obserwuje się brak ludzi młodych poniżej 29 roku życia oraz niewielki udział kobiet - zaledwie 11% - średnia wojewódzka 18 %.
W radach 10 Gmin kobiety stanowią 18,6% , a ludzie młodzi 6,6% ogółu radnych.
87
5.3. Problemy społeczne - obszary wykluczenia społecznego.
NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ
Zbiorowość osób niepełnosprawnych została podzielona na 2 podstawowe grupy:
osoby niepełnosprawne prawnie, tj. takie, które posiadają odpowiednie, aktualne orzeczenie o niepełnosprawności oraz osoby niepełnosprawne biologicznie, które nie posiadają orzeczenia, ale mają (lub miały) całkowitą lub ograniczoną zdolność do wykonywania
czynności podstawowych.
Kryteria kwalifikowania do zbiorowości osób niepełnosprawnych:
dla osób w wieku 16 + - aktualne orzeczenie wydane przez organ orzekający, ustalający niezdolność do pracy, stopień niepełnosprawności, celowość przekwalifikowania lub
inwalidztwo,
dla dzieci poniżej 16 roku życia uprawnienia do pobierania zasiłku pielęgnacyjnego.
Tabela 28. Osoby niepełnosprawne w Powiecie Bytowskim - wg wieku.
0-15
16-29
wiek
30-44 45-64
65-79
80 +
9 282
505
750
1 440
3 648
2 320
619
3 316
5 966
142
363
268
482
531
909
1 372
2 276
794
1 526
209
410
ogółem
Powiat
Bytowski
miasto
wieś
Źródło: GUS
Tabela 29. Osoby niepełnosprawne w Powiecie Bytowskim - wg płci, miejsca zamieszkania i kategorii niepełnosprawności.
ogółem
Powiat Bytowski
niepełnosprawni prawnie
niepełnosprawni
biologicznie
dorośli
niepełnosprawni
biologicznie
dzieci
niepełnosprawni
biologicznie
M
K
miasta
razem Mi
K
wieś
razem M
K
9282
7593
4606 4676
3889 3704
3316
2792
1623 1693
1421 1371
5966
4801
2983 2983
2468 2333
1689
8777
7260
717 972
4322 4455
3695 3565
524
3174
2708
202 322
1551 1623
1375 1333
1165
5603
4552
515 650
2771 2832
2320 2232
1517
505
333
627
284
194
890
221
139
466
142
84
176
72
46
290
70
38
1051
363
249
451
212
148
600
151
101
172
90
82
58
26
32
114
64
50
Źródło: GUS
88
BEZDOMNOŚĆ
W ramach projektu finansowanego ze środków Inicjatywy Wspólnotowej EQUAL, przeprowadzono w Województwie Pomorskim (2004) szczegółowe badania problemu bezdomności. Większość zebranego materiału jest reprezentatywna dla sytuacji w skali regionu. Z raportu wynika, że w Powiecie Bytowskim było 106 osób bezdomnych i w stosunku do roku 2003 nastąpił wzrost o 2%. Natomiast na obszarze Województwa Pomorskiego zanotowano tendencję malejącą.
UBÓSTWO
Definicja ubóstwa wg prof. Kazimierza Friske: „Ubóstwo, to szczególne okoliczności, które nie pozwalają ludziom na uczestnictwo w życiu zbiorowym i w istotny sposób pomniejszają ich możliwości współuczestniczenia w podstawowych sytuacjach społecznych:
od rodziny poczynając, na wymiarze sprawiedliwości kończąc. Ubóstwo to nie zrealizowane warunki społecznej partycypacji, czyli niezaspokojone ludzkie potrzeby.”
Od roku 1999 następuje spadek liczby osób ubogich i, poza wzrostem w roku 2002, tendencja ta się utrzymuje. Obecnie, w Powiecie Bytowskim różnymi formami pomocy społecznej jest objętych ponad 20% gospodarstw domowych. Stopa ubóstwa (dochody poniżej minimum socjalnego) w Powiecie Bytowskim jest wyższa, niż średnia w Województwie Pomorskim i wynosi obecnie 12,6%. Dla porównania w latach 1999 - 2004 wynosiła:
1999
27 %
2000
26 %
2001
24,4 %
2002
29,9 %
2003
26 %
2004
19 %
PROBLEMY RODZINNE - tzw. dysfunkcje rodziny
(Na podstawie informacji i analiz Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Bytowie)
Ustawa z 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej ( Dz. U. z 2004 r. Nr 64 poz. 593 z późn.
zm.) nakłada na samorządy powiatowe obowiązek realizacji zadań z zakresu pomocy
społecznej, szczegółowo zdefiniowanych w rozdziale IV: „Opieka nad rodziną i dzieckiem”. Pomoc społeczna powinna wspierać rodziny niezdolne do samodzielnego przezwyciężania trudnych sytuacji życiowych, a w sytuacjach koniecznych zapewniać dziecku
opiekę i wychowania poza rodziną biologiczną. Podstawowe zadania, jakie ustawa nakłada na Powiat:
Organizacja i świadczenie specjalistycznego poradnictwa.
Organizacja opieki w rodzinach zastępczych zawodowych, prowadzenie placówek
opiekuńczo-wychowawczych.
Udzielanie pomocy pieniężnej na częściowe pokrycie kosztów utrzymania dzieci
umieszczonych w rodzinach zastępczych.
Udzielanie pomocy - osobom opuszczającym różnego typu placówki pomocy społecznej - na usamodzielnienie i kontynuowanie nauki.
Organizowanie i prowadzenie ośrodków interwencji kryzysowej i ośrodków wsparcia.
89
Realizatorem tych zadań jest Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Bytowie, które
współpracuje z gminnymi jednostkami pomocy społecznej, wspierającymi rodzinę w naturalnym środowisku, a także z innymi podmiotami działającymi w sferze pomocy społecznej: organizacjami pozarządowymi i osobami prawnymi i fizycznymi.
Diagnoza problemu:
Najpoważniejszym problemem społecznym Powiatu Bytowskiego jest bezrobocie,
z którym wiąże się ściśle ubóstwo i brak perspektyw życiowych. Ma to wpływ na rozwój patologii społecznych, jak: agresja, przemoc domowa, uzależnienia, bezradność
w sprawach opiekuńczo-wychowawczych, przestępczość. Problem ten dotyczy nie tylko
dorosłych, ale w sposób szczególny dzieci, które nie znajdują oparcia i właściwej opieki
w rodzinie biologicznej. Rodzicom niewłaściwie wypełniającym funkcje opiekuńczowychowawcze sąd ogranicza władzę rodzicielską lub jej pozbawia. Z tego powodu dzieci
obejmowane są różnymi formami opieki zastępczej, tj. umieszczane są w rodzinach
zastępczych spokrewnionych, zawodowych lub w placówkach opiekuńczo wychowawczych.
W Powiecie Bytowskim zastępczą formą opieki objęto w roku 2006 87 dzieci. W Zespole
Placówek Opiekuńczo - Wychowawczych w Bytowie przebywało (31.12. 2006) 85 dzieci
i młodzieży.
W 2006 roku wydano 45 skierowań do SPOW na podstawie postanowień Sądu Rodzinnego, w tym: do placówki interwencyjnej 17, a do placówki socjalizacyjnej 28
W roku 2006 r. do domu rodzinnego z ZPOW powróciło 8 dzieci, a 2 dzieci umieszczono
w rodzinie zastępczej.
Tabela 30. Liczba dzieci umieszczonych w rodzinach zastępczych - Powiat Bytowski (2006 r.)
typy rodzin
rodziny zastępcze
spokrewnione
rodziny zastępcze
niespokrewnione
rodziny zastępcze
zawodowe
rodziny wielodzietne
rodziny o charakterze pogotowia rodzinnego
ogółem
razem
liczba rodzin
liczba dzieci
umieszczonych w rodzinach
na terenie poza
umieszczonych w rodzipowiatu
powiatem nach zastępczych na terenie zastępczych poza powiatem
powiatu
64
3
83
4
6
1
9
1
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
4
92
70
74
5
97
za: Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie w Bytowie.
90
Tabela 31. Liczba wychowanków w placówkach opiekuńczo - wychowawczych
- stan: 31.12.2006 r.
typ placówki
nazwa placówki
liczba dzieci
placówka interwencyjna
Zespół Placówek Opiekuńczo
Wychowawczych (ZPOW) w Bytowie
5
placówka rodzinna
-
-
placówka socjalizacyjna
ZPOW w Bytowie
80
ogółem
85
źródło: Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Bytowie.
W roku 2006 zanotowano interwencje domowe w 1244 środowiskach na terenie Powiatu,
w tym: 184 interwencje z powodu przemocy domowej, której świadkami i ofiarami było
94 dzieci. W środowiskach tych sporządzono dokumentację „Niebieskiej Karty”.
Z danych uzyskanych z Sądu Rejonowego w Bytowie wynika, że w 2006 r. w sprawach
opiekuńczo-wychowawczych toczyło się 27 postępowań. W ich wyniku 6 dzieci objęto
opieką zastępczą w rodzinach zastępczych i 4 dzieci umieszczono w placówkach
opiekuńczo-wychowawczych, ograniczając lub pozbawiając rodziców praw.
Ponadto, 7 rodziców zostało pozbawionych władzy rodzicielskiej, 21 ograniczono prawa,
a 12 środowisk rodzinnych objęto nadzorem kuratora.
Tabela 32. Organizacja pomocy dziecku i rodzinie na terenie Powiatu Bytowskiego.
nazwa, forma prawna
Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Bytowie
Powiatowy Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w
Słupsku
Ośrodek Interwencji Kryzysowej w
Bytowie
Poradnia Psychologiczno
Pedagogiczna w Bytowie
Specjalny Ośrodek SzkolnoWychowawczy w Bytowie
Ośrodki Pomocy Społecznej
z gmin Powiatu Bytowskiego
najważniejsze działania
Zapewnienie opieki i wychowania dzieciom całkowicie lub częściowo pozbawionym opieki rodzicielskiej w formach instytucjonalnych.
Zlecanie zadania: orzekanie o niepełnosprawności w celu: udzielenia
pomocy społecznej, zatrudnienia oraz korzystania z ulg
i uprawnień.
Pomoc psychologiczna, pedagogiczna, prawna i socjalna dla ofiar i
sprawców przemocy domowej oraz osób w sytuacjach kryzysowych.
Poradnictwo rodzinne, zawodowe, psychologiczne, pedagogiczne,
logopedyczne.
Szkoła podstawowa, gimnazjalna, zawodowa dla dzieci z orzeczeniem Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej, wymagających kształcenia specjalnego.
Realizacja zadań z zakresu pomocy społecznej i świadczeń rodzinnych na terenie podległej gminy.
Środowiskowy Dom Samopomocy Organizacja czasu wolnego, wydawanie posiłków, specjalistyczne
w Bytowie i Miastku
usługi opiekuńcze dla osób z zaburzeniami psychicznymi, świad-
91
czone w placówce wsparcia dziennego.
Powiatowe Ognisko Wychowawcze Zajęcia pozalekcyjne, dożywianie, pomoc w nauce, realizacja proprzy ZPOW i filia przy Gimnazjum gramów terapeutycznych.
nr 1 w Bytowie
Świetlica socjoterapeutyczna
jw.
„Wyspa” przy GKRPA w Bytowie
Świetlice środowiskowe na terenie jw.
gmin powiatu bytowskiego
Sąd Rejonowy w Bytowie - Wydział Postępowania sądowe w sprawach rodzinnych i nieletnich, pozbaRodzinny i Nieletnich
wianie i ograniczanie władzy rodzicielskiej, ustalanie sytuacji prawnej dziecka
Ośrodek Adopcyjno-Opiekuńczy w Porady psychologiczne, prawne, pedagogiczne dla rodzin oraz szkoBytowie, przy ZPOW
lenia kandydatów do pełnienia funkcji rodzin zastępczych
Poradnia Zdrowia Psychicznego
Pomoc osobom uzależnionym i współuzależnionym. Diagnoza, poi Leczenia Uzależnień
radnictwo, psychoterapia, konsultacje lekarskie.
Dom Pomocy Społecznej
Stała opieka nad osobami niepełnosprawnymi intelektualnie.
w Parchowie
Warsztaty Terapii Zajęciowej
Rehabilitacja zawodowa i społeczna osób niepełnosprawnych.
w Bytowie
Ośrodek Rehabilitacji PsychoruWspieranie rozwoju dzieci niepełnosprawnych.
chowej przy Fundacji „Sprawni Inaczej”
Stowarzyszenie Kobiety na Rzecz Ko- Działalność edukacyjna i pomocowa, przeciwdziałanie patologiom
biet
społecznym, zwłaszcza przemocy w rodzinie.
Stowarzyszenie „Nazaret”
Działalność edukacyjna, pomocowa, charytatywna, wspieranie rodzin
za: Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Bytowie.
Program pomocy społecznej - tworzenie lokalnego systemu opieki nad dzieckiem
i rodziną w Powiecie Bytowskim na lata 2007 –2013.
W maju 2007 roku Zarząd Powiatu Bytowskiego przyjął do realizacji „Program Pomocy
Społecznej - tworzenie lokalnego systemu opieki nad dzieckiem i rodziną w Powiecie
Bytowskim na lata 2007 –2013”. Program jest zgodny z kierunkami polityki prorodzinnej
państwa i standardami w zakresie pomocy rodzinie i dziecku obowiązującymi w Unii Europejskiej. Autorzy programu sformułowali cel nadrzędny polityki społecznej w tej dziedzinie: „Rodzina jest najlepszym środowiskiem wychowawczym dla dziecka, w każdym okresie jego rozwoju, dlatego należy przede wszystkim wspierać rodzinę, aby
prawidłowo wykonywała swoje funkcje. Rodzina powinna otrzymywać wsparcie od
instytucji publicznych i organizacji pozarządowych działających w lokalnym środowisku”.
Priorytet programu: Zbudowanie powiatowego systemu opieki nad dzieckiem i rodziną. Elementy systemu:
1. Wsparcie dziecka i rodziny w ich środowisku społecznym.
2. Prewencja - rozwój poradnictwa i terapii rodzin dysfunkcyjnych, tworzenie placówek
wsparcia dziennego.
92
3. Wspieranie rozwoju różnych form rodzicielstwa zastępczego. Tworzenie zastępczej
opieki rodzinnej; powoływanie profesjonalnych rodzin zastępczych.
4. Zbudowanie systemu wielofunkcyjnych, niewielkich placówek opiekuńczowychowawczych.
5. Organizowanie pomocy i wsparcia dla wychowanków, w procesie usamodzielniania
się i integracji ze środowiskiem, po opuszczeniu rodziny zastępczej lub placówki wychowawczej.
6. Tworzenie systemu instytucjonalnych form pomocy dziecku i rodzinie.
7. Zapobieganie niedostosowaniu społecznemu i przestępczości wśród dzieci
i młodzieży.
Wnioski: wykluczenie społeczne - niepełnosprawność
1. W statystyce niepełnosprawności Powiat Bytowski nie odbiega od średniej z województwa i kraju. Ponad 64,3 % osób niepełnosprawnych zamieszkuje na wsi, z czego
większość stanowią kobiety oraz osoby w wieku produkcyjnym - 62,9%.
Dzieci w wieku do 15 lat stanowią 5,4% populacji niepełnosprawnych. 50,4 % ogółu osób
niepełnosprawnych stanowią kobiety.
2. Poważnym problemem na terenie Powiatu jest ubóstwo. Ponad 20% rodzin korzysta
z pomocy społecznej i stopa ubóstwa jest o 6,4% wyższa od średniej wojewódzkiej.
Rośnie liczba osób bezdomnych, przy widocznej w Województwie Pomorskim tendencji
spadkowej.
3. Należy odnotować niedostatek rodzin zastępczych, szczególnie zawodowych.
W ZPOZ w Bytowie jest o 45 dzieci więcej niż dopuszczalna liczba. W związku z tym,
kiedy wejdą w życie (2009) przepisy ograniczające liczbę do 35 dzieci, należy przygotować odpowiednie zmiany organizacyjne.
4. Opieka nad rodziną jest dobrze zorganizowana, funkcjonuje wiele różnorodnych placówek, jednak tym placówkom niezbędne jest wsparcie instytucjonalne, dające możliwość
poszerzenia usług. Większość placówek usytuowana jest w Bytowie.
5. Osoby powyżej 50 roku życia stanowią 25% ogólnej liczby mieszkańców.
Należy zatem wykorzystać programy i działania aktywizujące społecznie i włączające w
rynek pracy, osoby o dużym doświadczeniu i umiejętnościach, a pozostające na marginesie procesów społecznych i zawodowych.
93
6. Ochrona zdrowia - infrastruktura - zdrowotność mieszkańców Powiatu Bytowskiego.
Tabela nr 33. Zakłady świadczące usługi zakresie podstawowej opieki zdrowotnej na terenie
powiatu bytowskiego, stan na dzień: 22.08.2007 r.
Nazwa zakładu
Nr
Miejscowość
Ulica
1
2
3
NZOZ H. T. Nowiccy „ZDROWIE”
NZOZ „MEDYCYNA RODZINNA”
NZOZ „MEDYK”
4
NZOZ „REHAPOZ”
5
6
7
8
9
10
11
12
13
Borzytuchom
Bytów
Bytów
Bytów
Studzienice
Bytów
Bytów
Bytów
Bytów
Bytów
Czarna Dąbrówka
Kołczygłowy
Kołczygłowy
Lipnica
Zwycięstwa 52
11 listopada 1
Sikorskiego 30
pl. Kard. S. Wyszyńskiego 7
Brzozowa 6
Lęborska 11
Sikorskiego 35
Lęborska 13
Derdowskiego 4
Lęborska 11
Słupska 33
Słupska 34
Słomińskiego 33
NZOZ „SALUS”
NZOZ Pielęgniarek Medycyny Szkolnej
Szpital Powiatu Bytowskiego
Grupowa Praktyka Pielęgniarek EL-MED
NZOZ „ESKULAP”
NZOZ
NZOZ – Lekarz Medycyny Jerzy Olczak
NZOZ „ESKULAP”
NZOZ w Lipnicy
Grupowa Praktyka Pielęgniarska „Szkol-Med”
14
Miastko
Os. Niepodległości 6
S.C.
Indywidualna Praktyka Pielęgniarska Alicja
15
Miastko
Wielkopolska 6
Śmigielska
Indywidualna Praktyka Pielęgniarska Iwona
16
Miastko
Długa 8
Skoczypiec
Indywidualna Praktyka Pielęgniarska Kata17
Miastko
Długa 8
rzyna Hnat
Indywidualna Praktyka Położnicza Izabela
18
Miastko
Długa 8
Gruba
Indywidualna Specjalistyczna Praktyka Lekar19
Miastko
Wielkopolska 6
ska Jacek Sokołowski
Indywidualna Specjalistyczna Praktyka Lekar20
Miastko
Wielkopolska 6
ska Marian Liberra
21 NZOZ „ASMED”
Miastko
Świerzenko 13
22 NZOZ „LORMED”
Miastko
Wybickiego 30
23 NZOZ „RODZINA”
Miastko
Bogusława X 12
24 NZOZ „WAMED”
Miastko
Dretyń 74
25 NZOZ „MEDMAR”
Miastko
Wielkopolska 6
26 NZOZ Wiesława Białas-Gryń
Miastko
Wybickiego 30
Prywatna Przychodnia Lekarzy Specjalistów
27
Miastko
Długa 13
„MEDYK” NZOZ
28 NZOZ w Parchowie
Parchowo
Bytowska 24
29 NZOZ „MAMED”
Trzebielino
30 NZOZ „JUDYM”
Tuchomie
Jana II Sobieskiego
Opracowano na podstawie danych NFZ (www.nfz-gdansk.pl) - Lekarze, pielęgniarki i położne
POZ
94
Łącznie funkcjonuje 30 zakładów świadczących w lecznictwie otwartym usługi z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej. Najwięcej jest ich w Miastku (14) i w Bytowie (8), w każdej gminie zapewniony jest dostęp do lekarza pierwszego kontaktu.
Tabela 34. Zakłady opieki zdrowotnej świadczące usługi specjalistyczne na terenie powiatu bytowskiego - stan na dzień 25.01.2007 r.
Nr
Nazwa Zakładu
Miejscowość
Ulica
Poradnie
chirurgii ogólnej; chirurgi urazowortopedycznej; diabetologiczna; ftyzjatryczna;
ginekologicznopołożnicza; pulmunologiczna
chirurgii ogólnej
chirurgii ogólnej; chirurgii urazowoortopedycznej
dermatologiczna; leczenia bólu; urologiczna
endykronologiczna
okulistyczna
Bytów
Lęborska 13
Miastko
Wybickiego 30
2 NZOZ „REHAPOZ”
Bytów
pl. Kard. S. Wyszyńskiego 7
3 NSZOZ Centrum Medyczne „VITA”
Bytów
Sikorskiego 57
4 SNZOZ „SALUS”
5 NSZOZ „MEDICUS”
Indywidualna Specjalistyczna Praktyka
6
Lekarska Artur Kiciński
7
Lekarska Bożena Tadea Lewandowicz
Bytów
Bytów
Bytów
Sikorskiego 57
Sienkiewicza 5A
Jana III Sobieskiego
otolatyngologiczna
4/2
8 NZOZ
Czarna Dąbrówka
9 NZOZ w Lipnicy
Lipnica
1 Szpital Powiatu Bytowskiego
Bytów
NZOZ Centrum Usług Medycznych
Miastko
„DIALIZA”
11
Miastko
Lekarska Jolanta Harazińska
12 NZOZ „SIDES”
Miastko
10
Lęborska 11
Słomińskiego 33
otolaryngologiczna
chirurgii ogólnej; ginekologiczno-położnicza
chirurgii urazowoortopedycznej; ginekologiczno-położnicza
Wybickiego 30
nefrologiczna
Wielkopolska 6
okulistyczna
Wybickiego 30
onkologiczna
ginekologiczno13 NZOZ „JANMED”
Miastko
Wybickiego 30
położnicza
14 NZOZ „MEDICA”
Miastko
Wybickiego 30
reumatologiczna
Jana III Sobieskiego ginekologiczno15 NZOZ „JUDYM”
Tuchomie
22
położnicza
Opracowano na podstawie danych NFZ (www.nfz-gdansk.pl) - Poradnie specjalistyczne (ambulatoryjna opieka specjalistyczna)
95
Tabela 35. Wykaz zakładów opieki zdrowotnej świadczących usługi w lecznictwie zamkniętym
- stan na dzień 08.06.2007 r.
Nr
1
2
3
Nazwa Zakładu
„Teen Challenge” Chrześcijański
Ośrodek dla Osób Uzależnionych
Miejscowość
Ulica
Broczyna
Bytów
Lęborska 13
Miastko
Wybickiego 30
Bytów
Lęborska 13
Miastko
Wybickiego 30
Wybickiego 30
Szpital Powiatu Bytowskiego
Niepubliczny Specjalistyczny Psychiatryczny Zakład Opieki Zdrowotnej
„SON”
4
Niepubliczny Zakład Opieki Długoterminowej
Miastko
5
NZOZ „HOMO-LIBER”
Żukówko
-
Oddziały
terapii uzależnień; rehabilitacji uzależnień
anestezjologii i intensywnej terapii; chirurgii; ginekologicznopołożniczy; chorób
wewnętrznych; noworodkowy; dziecięcy;
zakład opiekuńczoleczniczy
anestezjologii i intensywnej terapii; ginekologiczno-położniczy;
chorób wewnętrznych;
noworodkowy; dziecięcy; opieki paliatywnej; rehabilitacji medycznej
zakład opiekuńczoleczniczy psychiatryczny
oddział psychitryczny
dla dorosłych
zakład opiekuńczoleczniczy
odział terapii uzależnień od alkoholu
Opracowano na podstawie danych NFZ (www.nfz-gdansk.pl)
Spośród 5 zakładów lecznictwa zamkniętego na terenie powiatu bytowskiego cztery działają jako
niepubliczne. Prowadzą one działalność rehabilitacyjną i psychiatryczną oraz (dwa zakłady) opiekę długoterminową. Dwa zakłady prowadzą działalność w zakresie terapii uzależnień (jeden prowadzony przez Kościół Zielonoświątkowy).
Tabela 36. Wykaz jednostek ratownictwa medycznego na terenie Powiatu Bytowskiego stan na dzień 31.12.2006 r.
Nr
Nazwa
Adres
Obszar obsługiwany
Ilość karetek
pogotowia
1
2
3
5
6
1 Dział Pomocy
ul. Lęborska 13 Miasto i gmina Bytów, gmina Borzytuchom, 2 ambulanse
gmina Czarna Dąbrówka, gmina Kołczygło- (w tym 1 typu
77-100 Bytów
Doraźnej
wy, gmina Lipnica, gmina Parchowo, gmina „R” i 1 typu
Szpital Powiatu
Studzienice, gmina Tuchomie, Dębnica Ka„W”)
Bytowskiego
szubska - częściowo, gmina Konarzyny - częściowo. W razie potrzeby teren całego powiatu
96
2 Szpitalny Odul. Wybickiego
dział Ratunkowy 30
Szpital Powiatu 77-200 Miastko
Bytowskiego
Miasto i gmina Miastko, miasto i gmina Kępice, gmina Trzebielino, gmina Koczała, gmina
Biały Bór – częściowo, gmina Polanów – częściowo. W razie potrzeby teren całego powiatu.
2 ambulanse
(w tym 1 typu
„R” i 1 typu
„W”)
Źródło: Szpital Powiatu Bytowskiego.
System ratownictwa uzupełniają jednostki Ochotniczych Straży Pożarnych, wyposażone w sprzęt
ratunkowy, działające na terenie powiatu.
Tabela 37. Jednostki Ratowniczo-Gaśnicze Straży Pożarnej - stan na dzień 31.12.2006 r.
jednostka
organizacyjna
JEDNOSTKI PSP
JRG PSP Bytów
JRG PSP Miastko
JEDNOSTKI OSP
OSP Gostkowo
OSP Pomysk Wielki
OSP Borzytuchom
OSP Czarna Dąbrówka
OSP Nożyno
OSP Kołczygłowy
OSP Lipnica
OSP Borzyszkowy
OSP Dretyń
OSP Wałdowo
OSP Parchowo
OSP Studzienice
OSP Półczno
OSP Trzebielino
OSP Tuchomie
za: Powiatowy plan zabezpieczenia medycznych działań ratowniczych na rok 2007.
1. Przychodnie i ośrodki zdrowia.
W każdej gminie Powiatu Bytowskiego mieszkańcy mają dostęp do lekarza pierwszego kontaktu.
W Bytowie i Miastku, działa po 5 przychodni, a wśród nich: przychodnia Medycyny Pracy, przychodnia rehabilitacyjna oraz poradnie zdrowia psychicznego dla dorosłych. Brak natomiast poradni zdrowia psychicznego dla dzieci.
W Powiecie funkcjonuje 20 niepublicznych zakładów opieki zdrowotnej i 35 praktyk lekarskich.
2. Szpital
97
3.
W Bytowie i Miastku działają piony opieki stacjonarnej Szpitala Powiatu Bytowskiego o łącznej liczbie - 287 łóżek. Poszczególne oddziały dysponują następującą ilością łóżek:
1. chorób wewnętrznych
- 71 (41 w Bytowie + 30 w Miastku)
2. chirurgiczny
- 45 (26+19)
3. anestezjologii i intensywnej terapii
- 5 (3+2)
4. ginekologiczno-położniczy
- 38 (22+16)
5. dziecięcy
- 22 (13+9)
6. noworodkowy
- 20 (12+8)
7. opieki paliatywnej
- 10 (Miastko)
8. Zakład Opiekuńczo-Leczniczy
- 50 (Bytów)
9. rehabilitacji
- 26 (Miastko)
4.
Usługi ambulatoryjne w zakresie rehabilitacji medycznej udzielane są w gminach: Lipnica,
Czarna Dąbrówka, Studzienice, Miastko.
Apteki:
W Powiecie Bytowskim działa 20 aptek, z czego 6 w Bytowie, 6 w Miastku i po jednej w Czarnej Dąbrówce, Borzytuchomiu, Kołczygłowach, Lipnicy, Studzienicach, Trzebielinie, Parchowie i Tuchomiu.
5.
Wnioski: usługi medyczne - infrastruktura
1. W obecnej formule funkcjonowania opieki zdrowotnej i systemie kontraktowania
usług opieka na poziomie podstawowym jest w pełni wystarczająca. Nie notuje się problemów z dostępem do lekarza pierwszego kontaktu.
2. Opieka specjalistyczna.
Problemy w dostępie do lekarzy specjalistów oraz do lecznictwa zamkniętego występują w całym kraju i wymagają rozwiązań systemowych. System finansowania kontraktów specjalistycznych nie uwzględnia kosztów dojazdu lekarza do pacjenta. Stąd,
przy dużej przewadze popytu nad podażą usług w samym Trójmieście, pacjenci oddaleni od ośrodka akademickiego, mają ograniczony dostęp do specjalistów. Możliwe
rozwiązania:
Wyjściem w obecnej sytuacji jest partycypacja samorządów w kosztach konsultacji
specjalistycznych, która może obejmować:
1. Użyczanie gabinetów lekarzom specjalistom. Porozumienie z POZ, ulgi podatkowe
od nieruchomości w zamian za bezpłatne udostępnianie gabinetów.
2. Refundację kosztów dojazdu z Trójmiasta lekarzom specjalistom.
3. Diagnostyka w lecznictwie zamkniętym.
Niski standard usług diagnostycznych (spowodowany wieloletnim niedoinwestowanie szpitala powiatowego w sprzęt specjalistyczny) oraz zły stan infrastruktury
wpływają na niewystarczający poziom jakości usług w lecznictwie zamkniętym.
Możliwe rozwiązania problemów w lecznictwie zamkniętym na tereniu powiatu bytowskiego:
a. Zmiana zasad funkcjonowania szpitala (między innymi poprzez zmiany własnościowe) oraz jego doinwestowanie.
98
b. Skupianie świadczenia danego rodzaju usług w celu zapewnienia kompleksowej (i na wyższym poziomie) obsługi pacjentów.
c. Zapewnienie trwałości funkcjonowania podstawowych oddziałów: interny, intensywnej terapii, chirurgii, dializoterapii, rehabilitacji, ginekologii i położnictwa, pediatrii.
d. Poszukiwanie sposobów na poszerzanie terytorialnego zasięgu oddziaływania
szpitala.
4. Ratownictwo medyczne.
Należy dążyć do zorganizowania Centrum Ratownictwa Medycznego na wysokim poziomie, zapewniającym trwałe współdziałanie z jednostkami transportu lotniczego - dla czego uzasadnieniem jest niska gęstość zaludnienia.
Stan zdrowotności ludności Powiatu Bytowskiego.
Czynniki środowiskowe: zanieczyszczenie wody, powietrza i żywności, mają duży
wpływ na zdrowie. Komisja Europejska do Spraw Zdrowia oszacowała, że prawie jedną
szóstą zachorowań i przypadków śmiertelnych wśród dzieci przypisać można oddziaływaniu czynników środowiskowych.
Szkodliwe czynniki środowiska są powodem przedwczesnych zgonów i zaburzeń
zdrowia ludności. W rejonach mało rozwiniętych dużym problemem są choroby spowodowane bakteriologicznym skażeniem wody i żywności. W rejonach o rozwiniętym
przemyśle powstają problemy związane z zanieczyszczeniami chemicznymi powietrza,
wody i gleby, narażeniem na czynniki fizyczne środowiska oraz gromadzeniem się odpadów.
Co roku umiera na świecie 49 milionów ludzi. Według Światowej Organizacji Zdrowia
(WHO) 75 procent zgonów następuje przedwcześnie wskutek zatrucia środowiska oraz
niewłaściwego trybu życia.
Obywatele sami podejmują pewne decyzje dotyczące ich zdrowia i trybu życia. Jednak
nie na wszystkie czynniki posiadają bezpośredni wpływ.
Dla zapewnienia należytej ochrony zdrowia obywateli niezbędne jest współdziałanie
organów administracji samorządowej, rządowej, Narodowego Funduszu Zdrowia, organizacji pozarządowych i jednostek edukacyjnych.
99
Ogółem leczeni
19-34
35-54
55-64
65
i więcej
Osoby zakwalifikowane do
opieki czynnej
/zachorowalność/
Rozpoznanie
Osoby, u których stwierdzono
schorzenia ogółem
/chorobowość/
Tabela 38. Stan zdrowia osób w wieku 19 +, pod opieką lekarza POZ (rodzinnego) w 2006 r.
- Powiat Bytowski.
w tym w wieku
20280
21360
5848
7193
5109
2587
42
4
15
13
10
13
Nowotwory
469
17
146
163
143
98
Choroby tarczycy
841
106
318
257
160
88
1668
72
381
616
599
186
w tym: leczeni insuliną
679
47
157
265
210
55
Niedokrwistość
549
124
158
148
119
83
Gruźlica
Cukrzyca
2327
332
784
873
338
275
8160
579
2181
2984
2416
902
163
14
60
63
26
18
choroba nadciśnieniowa
5484
486
1540
2022
1436
605
663
48
191
209
215
131
633
190
129
52
553
170
377
227
701
344
296
115
w tym:
Choroby obwodowego układu nerwowego
Choroby układu krążenia
przewlekła choroba reumatyczna
choroby naczyń mózgowych
niedokrwienna choroba serca
1809
37
379
760
z niedokrwiennej choroby serca
3
91
167
390
przebyty zawał serca
Przewlekły nieżyt oskrzeli,
1758
152
424
629
dychawica oskrzelowa
Przewlekłe choroby układu trawien2294
411
736
770
nego
Choroby układu mięśniowo301
887
884
2773
kostnego i tkanki łącznej
Pacjenci z innymi schorzeniami wy972
85
320
271
magającymi opieki czynnej
za: Pomorskie Centrum Zdrowia Publicznego w Gdańsku.
Źródło: Powiatowy Plan Zabezpieczenia Medycznych Działań Ratowniczych w 2006 r.
Na 15 badanych jednostek chorobowych w 8 zanotowano spadek zachorowań. W tym znaczący w chorobach
nowotworowych, gruźlicy, chorobach tarczycy i cukrzycy.
Wzrosła zapadalność na niedokrwistość ponad dwukrotnie na choroby układu krążenia
100
Tabela 39. Zgony mieszkańców Powiatu Bytowskiego, wg przyczyn w 2006 r.
Wyszczególnienie
AOO-B99
COO-D48
Niektóre choroby zakaźne i pasożytnicze
Nowotwory
Zgony
Ogółem
Mężczyźni
Kobiety
4
2
2
154
80
74
0
0
0
13
5
8
0
0
0
Choroby krwi i narządów krwiotwórczych oraz
D50-D89
niektóre choroby przebiegające z udziałem meEOO-E90
FOO-F99
Zaburzenia wydzielania wewnętrznego, stanu
odżywiania i przemiany metabolicznej
Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania
GOO-G99
Choroby układu nerwowego
9
4
5
HOO-H59
Choroby oka i przydatków oka
0
0
0
0
0
0
239
113
123
32
25
7
25
17
8
0
0
0
0
0
0
6
5
1
0
0
0
H60-H95
100-199
JOO-J99
KOO-K93
LOO-L99
MOO-M99
NOO-N99
000-099
Choroby ucha i wyrostka sutkowatego
Choroby układu krążenia
Choroby układu oddechowego
Choroby układu trawiennego
Choroby skóry i tkanki podskórnej
Choroby układu kostno-stawowego, mięśniowego i tkanki łącznej
Choroby układu moczowo-płciowego
Ciąża, poród i połóg
POO-P96
Niektóre stany rozpoczynające się w okresie okołoporodowym
1
0
1
QOO-Q99
Wady rozwojowe wrodzone, zniekształcenia i
aberracje chromosomowe
3
1
2
17
10
7
0
0
0
49
39
10
0
0
0
549
301
248
ROO-R99
SOO-T98
V01-Y98
ZOO-Z99
Ogółem zgony:
Objawy, cechy chorobowe oraz nieprawidłowe
wyniki badań klinicznych i laboratoryjnych gdzie
indziej niesklasyfikowane
Urazy, zatrucia i inne określone skutki działania
czynników zewnętrznych
Zewnętrzne przyczyny zachorowania i zgonu
Czynniki wpływające na stan zdrowia i kontakt
ze służbą zdrowia
za: Pomorskie Centrum Zdrowia Publicznego w Gdańsku.
Źródło: Powiatowy Plan Zabezpieczenia Medycznych Działań Ratowniczych w 2006 r.
Główną przyczyna zgonów w powiecie bytowskim są choroby nowotworowe i układu krążenia.
Nie odbiega to od statystyk w kraju i województwie.
101
Tabela 40. Dane o stanie zdrowia dzieci i młodzieży w wieku 0 -18 lat, pod opieką lekarza POZ
(rodzinnego) – powiat bytowski
Rozpoznanie
Osoby, u których stwierdzono schorzenia ogółem
/stan w dniu
31 XII./
/chorobowość/
2005r.
2006r.
Z liczby ogółem osoby, u
których
stwierdzono
schorzenia po
raz pierwszy
/zachorowalno
ść/
z tego w wieku
2005r 2006r 2005r 2006r 2005r 2006r 2005r 2006r 2005r 2006r
2005r.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
0-2
3-4
5-9
10-14
15-18
4584
4486
372
329
506
20
19
1
2
1
1
6
5
2
3
10
Niedokrwistości
170
184
75
58
30
40
28
32
11
25
Choroby tarczycy
23
35
2
2
1
2
2
4
8
Cukrzyca
24
30
0
0
0
2
5
6
Niedożywienie
204
229
10
13
33
28
88
Otyłość
366
377
13
13
51
52
Zaburzenia odżywiania
36
18
0
1
0
Upośledzenie umysłowe
105
126
4
3
Padaczka
114
127
5
62
69
757
2006r.
1100
782
8
6
4
26
29
96
66
10
10
17
12
12
11
12
8
10
5
5
72
59
88
14
28
43
34
65
74
150
143
87
95
87
64
4
16
5
16
7
4
1
11
9
14
16
27
29
38
49
22
29
13
20
5
16
21
28
27
32
36
33
38
32
18
2
1
11
15
16
17
19
24
14
12
7
8
690
4
1
13
29
144
139
338
320
258
201
158
47
41
51
0
0
0
1
0
1
7
12
34
37
21
20
Dychawica oskrzelowa
447
401
41
17
74
59
116
125
133
120
83
80
80
61
Pokarmowe
165
165
46
55
45
33
42
28
23
41
9
8
39
42
Skórne
301
302
53
56
72
68
75
76
46
57
55
45
74
75
Zniekształcenia kręgosłupa
964
826
0
0
19
3
214
158
435
378
296
287
217
125
Choroby układu moczowego
162
182
22
20
23
32
40
57
45
38
32
35
55
79
układu nerwowego
23
25
2
3
4
2
7
8
6
7
4
5
3
4
układu krążenia
74
79
12
9
14
22
15
18
19
13
14
17
24
12
narządów płciowych
23
20
1
2
9
8
10
7
1
2
2
1
12
6
aberracje chromosomowe
12
12
2
3
2
2
4
4
2
2
2
1
2
3
Inne
28
20
2
3
4
3
7
8
7
4
8
2
10
3
Zaburzenia rozwoju
255
246
22
15
42
41
87
64
83
68
21
58
64
29
fizycznego
85
75
4
2
10
9
28
28
32
24
11
12
34
8
psychomotorycznego
54
87
6
8
14
27
13
27
15
11
6
14
25
21
98
106
0
3
1
9
14
14
47
45
36
35
5
15
69
76
78
46
23
83
32
Ogółem leczeni
Nowotwory
Dziecięce porażenie mózgowe
Zaburzenia refrakcji i akomodacji
oka
w
tym
Wady rozwojowe
Alergie
Choroba nadciśnieniowa
Trwałe uszkodzenia narządu ruchu*
516 1067 1037 1551 1534 1086 1070
Pacjenci z innymi schorzeniami
258
68
49
42
39
71
303
wymagającymi opieki czynnej
* wszystkie uszkodzenia bez względu na przyczynę powodującą niepełnosprawność
Źródło: Pomorskie Centrum Zdrowia Publicznego w Gdańsku.
102
Choroby cywilizacyjne - statystyka medyczna:
1. K z OZW – ostry zespół wieńcowy - Kobiety.
2. M z OZW - ostry zespół wieńcowy - Mężczyźni.
Tabela 41. Choroby cywilizacyjne - statystyka dla Powiatu Bytowskiego i Województwa
Pomorskiego – I kwartał 2005 r.
Liczba K z OZW
Liczba K
Współczynnik OZW na
100 000 dla K
Liczba M z OZW
Liczba M
Współczynnik OZW na
100.000 dla M
Liczba chorych z OZW
Współczynnik OZW na 100.000
Powiat Bytowski
15
37 807
39,7
931
1 123 462
82,9
37
37439
98,8
1 125
1 065 456
105,6
52
69,1
2056
93,9
Źródło: Opracowanie Zdrowie dla Pomorzan 2007-2013.
Wg. raportu „Zdrowie dla Pomorzan” (źródło: Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego)
mieszkańcy Powiatu Bytowskiego należą do najmniejszej grupy ryzyka ostrej niewydolności wieńcowej oraz zagrożenia udarem mózgu. Zapadalność w Powiecie wynosi 34,6 na 100 000 mieszkańców, przy średnie wojewódzkiej 61,6. Najwyższy wskaźnik ma powiat malborski - 81. Tak znacząca różnica może sugerować, że leczenie schorzeń będących bezpośrednią przyczyną udaru mózgu
takich jak: miażdżyca uogólniona, nadciśnienie tętnicze, cukrzyca na poziomie podstawowym jest
dobrze zorganizowane.
Analizując skalę zachorowalności w Woj. Pomorskim należy zwrócić uwagę na niską zachorowalność na choroby układu krążenia i nowotwory (główne przyczyny hospitalizacji w województwie). Powiat Bytowski (statystka ze względu na miejsce zamieszkania pacjenta, a nie miejsce hospitalizacji) zajmuje w zachorowalności na nowotwory 18 miejsce (na 19 powiatów), w tym: 16
miejsce w zachorowalności na raka żołądka, 18 miejsce
w zachorowalności na raka piersi, 16 miejsce w zachorowalności na raka płuca u mężczyzn i 11
miejsce u kobiet, 15 miejsce w zachorowalności na chorobę wieńcową.
Są to główne przyczyny śmiertelności w Woj. Pomorskim, stawiające to województwo, obok śląskiego na szczycie tabeli.
Inne przyczyny hospitalizacji to:
Choroby układu moczowo płciowego – 3 miejsce w województwie, 7 w Powiecie Bytowskim.
Choroby układu oddechowego - 4 miejsce w skali województwa, 9 miejsce w Powiecie
Bytowskim.
W Powiecie Bytowskim wysoka jest zachorowalność na choroby układu trawiennego 5/2 oraz z
powodu urazów i zatruć 6/3.
Należy jednak obiektywnie zaznaczyć, że chorzy najczęściej korzystają z usług szpitali położonych
najbliżej miejsca zamieszkania i struktura zachorowalności, może odpowiadać profilowi usług
świadczonych w tym szpitalu. Dlatego duża ilość hospitalizacji z powodu urazów, zatruć i chorób
103
przewodu pokarmowego (wymagających często interwencji zabiegowej) może świadczyć o dobrej
pracy oddziałów chirurgicznych w Bytowie i Miastku, zaś z powodu braku wystarczającej bazy
diagnostycznej pacjenci z chorobami nowotworowymi i układu krążenia przekazywani są do szpitala w Słupsku, Kościerzynie, Chojnicach i Gdańsku i tam są zgłaszani, jako świeże zachorowania.
Przy dość dużej ilości wad wrodzonych u noworodków wpływających na śmiertelność okołoporodową, stawiających Pomorskie na 8 miejscu w Polsce, 7 miejsce Powiatu
Bytowskiego w skali powiatów województwa jest bardzo dobrym wskaźnikiem - na poziomie europejskim.
Wniosek: stan zdrowotności mieszkańców Powiatu Bytowskiego
Biorąc pod uwagę zachorowalność na choroby, będące najczęstszą przyczyną hospitalizacji w Województwie Pomorskim, w statystyce z terenu Powiatu Bytowskiego jedynie ilość zatruć, urazów i
chorób układu trawiennego - częstością występowania dorównują średniemu wskaźnikowi wojewódzkiemu. W pozostałych grupach chorobowych zachorowalność jest znamiennie niższa.
Ze statystyk podstawowej opieki zdrowotnej wynika, że znacznie wzrosła liczba dzieci
z wadami wzroku, postawy i otyłością. Są to choroby, które w znacznej części można
wyeliminować stosując higieniczny styl życia, profilaktykę zdrowotną, zwiększając
aktywność fizyczną, zmieniając nawyki żywieniowe.
104
7.
Edukacja
7.1
Edukacja - baza materialna i organizacja.
Edukacja przedszkolna.
W Powiecie Bytowskim jest 16 przedszkoli, w tym jedno niepubliczne, do których uczęszcza 30% populacji dzieci w wieku 3 - 5 lat, czyli o 5% mniej od średniej w Województwie
Pomorskim, wynoszącej 35%.
Do edukacji przedszkolnej nie mają dostępu dzieci w gminach: Czarna Dąbrówka
i Trzebielino, w których mieszka ich 350: w Czarnej Dąbrówce - 212, w Trzebielinie - 138.
W gminie Borzytuchom istnieje jedno przedszkole, do którego uczęszcza 16 dzieci, co stanowi tylko 15% wszystkich dzieci w wieku przedszkolnym z terenu tej gminy.
W gminie wiejsko - miejskiej Miastko występuje zróżnicowanie: obszar wiejski zamieszkuje 300 dzieci, z których do przedszkola uczęszcza tylko 24 dzieci (8%), pomimo wolnych miejsc. W mieście Miastku badany wskaźnik wynosi 40% i jest o 5% wyższy od
średniej w Województwie Pomorskim.
Najlepsza sytuacja jest w miejskiej gminie Bytów, w której do przedszkola uczęszcza 60%
dzieci, a na terenach wiejskich, gdzie funkcję przedszkoli pełnią oddziały szkolne - 36%.
Szkoły - gimnazja.
Tabela 42. Gimnazja w Powiecie Bytowskim.
gmina
Borzytuchom
Bytów
Czarna
Dąbrówka
Kołczygłowy
Lipnica
Miastko
Parchowo
Studzienice
Trzebielino
Tuchomie
ogółem
ilość
szkół
1
3
1
ilość pomieszczeń
szkolnych
5
47
11
ilość
oddziałów
6
63
12
uczniowie
133
1 362
285
absolwenci
2005/2006
471
325
36
2
3
3
2
3
1
2
21
12
20
27
8
13
1
12
156 164
12
12
39
9
12
9
9
183
251
268
1 038
200
187
189
212
4 125
88
68
83
61
53
70
51
1 306
Źródło GUS – dane za rok szkolny 2005-2006
Poziom wyników egzaminów zdawanych po szkole gimnazjalnej jest zaliczany do
niskich. Najniższe wyniki uzyskują uczniowie w gminach: Kołczygłowy i Trzebielino, zaś
nieco niższe od średniego poziomu w gminach Miastko, Borzytuchom i Czarnej
Dąbrówka. Wyniki egzaminu gimnazjalnego uczniów z terenu Powiatu Bytowskiego są
105
na poziomie średniej dla części matematyczno-przyrodniczej. Wyniki poniżej średniego
poziomu wyników uzyskiwanych w województwie pomorskim. uzyskują uczniowie
z gmin Czarna Dąbrówka i Miastko.
Tabela 43. Szkoły ponadgimnazjalne - ogólnokształcące i profilowane - na terenie
Powiatu Bytowskiego.
typ szkoły
liceum
ogólnokształcące
liceum profilowane
technikum
szkoły zasadnicza
zawodowa
szkoła specjalna
- przysposobienie
do zawodu
szkoła policealna
ilość
uczniowie
ilość
szkół oddziałów
absolwenci
2005/2006
5
38
1121
342
3
10
3
19
51
35
532
1328
869
133
376
291
1
2
18
-
4
10
210
108
źródło: GUS – dane za rok szkolny 2005-2006
W roku 2006 w Powiecie Bytowskim do egzaminu maturalnego przystąpiło 884 uczniów.
73% uczniów uzyskało wyniki powyżej minimum. W roku 2007 przystąpiło do egzaminu
dojrzałości 861 uczniów, 88,8 % z nich uzyskało wynik powyżej minimum. Niskie lub
średnie wyniki osiągane przez uczniów szkół podstawowych i gimnazjów w części matematyczno-przyrodniczej, a także brak obowiązku zdawania matematyki na maturze
powoduje, że zainteresowanie kierunkami inżynieryjnymi, matematycznymi i innymi ścisłymi jest zbyt małe. Powstające w szkołach nowe kierunki również skupiają się wokół
przedmiotów humanistycznych, których nauczanie jest tańsze.
Z powodu słabego przygotowania merytorycznego wielu absolwentów, chcących kontynuować naukę na uczelniach wyższych nie wybiera uczelni technicznych lub innych wymagających dobrego przygotowania z zakresu nauk ścisłych.
Na terenie Powiatu funkcjonuje Młodzieżowy Dom kultury w Miastku – placówka publiczna, oświatowo- wychowawcza ( wychowania pozaszkolnego). MDK w Miastku realizuje zadania edukacyjne, wychowawcze, kulturalne, profilaktyczne, opiekuńcze, prozdrowotne, sportowe i rekreacyjnew 50 sekcjach, z których korzysta ponad 730 uczniów.
Struktura wykształcenia mieszkańców w Powiecie Bytowskim:
Wykształcenie wyższe - 5,85%, co stanowi 1,77% populacji z wykształceniem wyższym Województwa Pomorskiego. Należy jednak, przy porównywaniu tych danych, brać
pod uwagę niską ogólną liczbę ludności Powiatu Bytowskiego i gęstość zaludniania, niemal trzykrotnie niższą od średniej w Województwie.
Wykształcenie średnie - 21,5%, w tym zawodowe - 14,6%, ogólnokształcące - 7%.
Wykształcenie zasadnicze zawodowe - 27,7%.
106
Wykształcenie podstawowe - 38,5%, podst. niepełne lub bez wykształcenia - 4,2%.
Powiat Bytowski należy do podregionu słupskiego. W Słupsku działają 4 szkoły wyższe:
Pomorska Akademia Pedagogiczna, szkoła ekonomiczna i dwie zawodowe. Kształci się w
nich 11% studentów Województwa Pomorskiego, z czego 9% w Akademii Pedagogicznej,
jedynej w województwie. Najwięcej studentów uczy się na kierunkach ekonomia i administracja - 24%, pedagogicznych - 15%, nauki społeczne - 12%, kierunki inżynieryjnotechniczne - 11%. Zarówno w Bytowie, jak i w Miastku do roku 2006 nie funkcjonowały
żadne placówki szkolnictwa wyższego. W roku akademickim 2007/2008 nabór przeprowadziły 2 szkoły wyższe (m.in. Collegium Varsoviensis) umożliwiające studiowanie w
Bytowie. Brak statystyk określających ilość studentów z Powiatu Bytowskiego w 5, najczęściej wybieranych ośrodkach akademickich: w Trójmieście, Słupsku, Koszalinie, Bydgoszczy i Toruniu.
Oferta edukacyjna, potrzeby regionalnego rynku pracy i trendy demograficzne.
Bezrobocie dotyczy przede wszystkim osób z niskim wykształceniem, zwłaszcza pozbawionych specjalistycznego przygotowania zawodowego. Dlatego, szczególnie dla tej grupy, należy tworzyć nowe i rozwijać istniejące formy kształcenia ustawicznego.
W 2005 wszyscy absolwenci w procesie edukacji na poziomie średniej szkoły zawodowej
zdobyli zawód, który można zaliczyć do grupy zawodów nadwyżkowych, co świadczy
o braku koordynacji między systemem edukacji a rynkiem pracy. Z tej grupy absolwentów największe trudności ze znalezieniem pracy miały osoby w zawodzie: kucharz - 45%,
sprzedawca - 44%, technik mechanik - 36%.
Na tym poziomie kształcenia nie przygotowuje się pracowników do zawodów związanych z informatyką, przetwarzaniem danych czy w inny sposób podporządkowanych
kierunkom rozwoju województwa i powiatu - np. z zakresu turystyki, hotelarstwa, usług
czasu wolnego. Brak umiejętności praktycznych jest poważną barierą w znalezieniu pracy. Badanie absolwentów zasadniczych szkół zawodowych wskazuje, że kierunki kształcenia pokrywają się z kierunkami wybieranymi w uzupełniającej edukacji na poziomie
średnim.
Największy odsetek bezrobotnych absolwentów na poziomie zasadniczym zawodowym
zanotowano dla następujących zawodów: mechanik samochodów osobowych - 59%, fryzjer, kosmetyczka - 55%, piekarz - 50%, sprzedawca - 47% .
Wnioski - edukacja dzieci i młodzieży
1. W Powiecie Bytowskim tylko 30% dzieci w wieku 3-5 lat uczęszcza do przedszkoli,
jest to poziom o 5% niższy od średniej w Województwie Pomorskim. W gminach: Czarna
Dąbrówka i Trzebielino nie ma placówki przedszkolnej.
2. Średnie i poniżej średniej wyniki z egzaminów gimnazjalnych osiągają uczniowie
z części matematyczno-przyrodniczej.
3. Konsekwencją nowej formuły egzaminu maturalnego jest rzadszy wybór matematyki
i fizyki na egzaminach, co m.in. skutkuje tym, że mniej uczniów wybiera na studiach kierunki techniczne i inne, oparte na naukach ścisłych. 27 % uczniów nie uzyskało niezbędnego minimum punktowego na egzaminie dojrzałości (2006).
107
4. W strukturze wykształcenia przeważa zawodowe i podstawowe, które obejmuje ponad 60% populacji Powiatu. Blisko 3000 osób nie posiada ukończonej szkoły podstawowej, a z wykształceniem wyższym zaledwie 4000 - na ponad 75 000 mieszkańców. Ten
stan rzeczy jest jednym z największych wyzwań społecznych dla wszystkich sektorów i
administracji uczestniczących w procesach zarządzania kapitałem ludzkim
i odpowiedzialnych za tworzenie warunków do rozwoju społecznego.
5. Sytuacja powinna ulec poprawie, po zmianie profili kształcenia w zasadniczych szkołach zawodowych na takie, które będą uwzględniały potrzeby rynku pracy i zwiększeniu
dostępu młodzieży do liceów ogólnokształcących, średnich szkół zawodowych i policealnych.
108
7.2.
Organizacja kształcenia dorosłych - kształcenie ustawiczne.
Na terenie Powiatu, w ośmiu placówkach edukacji dorosłych (27 oddziałów) uczy się 539
osób; populacja dorosłych wynosi: 47 498 - czyli uczących się jest zaledwie - 1,1%.
Udział w edukacji ustawicznej osób aktywnych zawodowo maleje, wraz z wiekiem.
Największą grupę uczących się stanowią osoby do 30 roku życia. Obserwuje się spadek
zainteresowania kształceniem ustawicznym wśród osób długotrwale bezrobotnych.
Procentowy udział dorosłych, uczestniczących w kształceniu ustawicznym przedstawia
się następująco:
- Powiat Bytowski
- Województwo Pomorskie
- Polska
- rozwinięte kraje UE
1,1%
5,7%
13%
31%.
Te dane wyraziście obrazują skalę wyzwań i potrzebnych działań. Nadto, warto wziąć
pod uwagę to, że każdy zatrudniony w Polsce poświęca na szkolenia w formach zorganizowanych 2 godz., podczas gdy w krajach rozwiniętych do 70 godz.
Duży wpływ na chęć podnoszenia kwalifikacji ma również miejsce zamieszkania i dostępność kształcenia. Na terenie Powiatu Bytowskiego ośrodki kształcenia skupione są
w Bytowie i Miastku, więc dojazd jest jedną barier dla dużej grupy odbiorców tych usług.
W przypadku osób pracujących, najwięcej środków na szkolenia wydają pracodawcy.
W Polsce, ok. 40% przedsiębiorstw inwestuje w pracowników, co jednak, w porównaniu
z innymi krajami, jest to wciąż niewystarczające. Z analizy ankiety, przeprowadzonej
wśród przedsiębiorców (na potrzeby tej strategii, omówienie - rozdział 7) wynika, że pracodawcy nie inwestują w rozwój intelektualny pracowników, z powodu zbyt wysokich
kosztów szkoleń - 43,2% odpowiedzi. Jednocześnie, w tych samych ankietach tylko 24,3%
pracodawców stwierdziło, że osoby przyjmowane do pracy miały potrzebne kwalifikacje.
Wnioski: kształcenie ustawiczne
1. Kształcenie ustawiczne jest wyzwaniem dla realizatorów polityki edukacyjnej i społecznej. Budowanie społeczeństwa wiedzy, zdolnego sprostać wysokiej - globalnej
i bezpośredniej konkurencji, ma znaczenie podstawowe dla stabilnego wzrostu gospodarczego i zaspokojenia potrzeb społecznych i indywidualnych.
Niskie nakłady finansowe na badania naukowe, kulturę i edukację w budżecie państwa, a
w konsekwencji: nakłady na edukację w budżetach samorządowych, stawiają pod znakiem zapytania możliwości konkurowania społeczeństwa polskiego ze społeczeństwami,
w których inwestycje w rozwój intelektualny są priorytetem na wszystkich poziomach i
obszarach zarządzania.
2. W tej sytuacji pilnym rozwiązaniem jest budowanie wszelkich form partnerstwa publiczno - prywatnego i optymalne wykorzystanie funduszy strukturalnych 2007 - 2013 na
inwestycje w rozwój kapitału intelektualnego społeczności Powiatu Bytowskiego.
109
Jeżeli zważyć tylko takie uwarunkowania, jak:
- emigracja wykształconych Polaków,
- niewydolny, poddawany ciągłym pseudo-reformom (dyktowanych politycznymi
względami, a nie dalekosiężną polityką budowania społeczeństwa wiedzy) system edukacyjny oraz, co z tym jest związane, brak adekwatności kształcenia do potrzeb gospodarki i społeczeństwa,
- starzenie się społeczeństwa polskiego i stan systemu ubezpieczeń społecznych (który
konsumuje obecny sukces gospodarczy, zamiast inwestować w przyszłe, znacznie większe potrzeby i wyzwania),
- wzrastające obszary analfabetyzmu funkcjonalnego, dezintegrację więzi społecznych i
rodzinnych itd.,
to wówczas, proces kształcenia ustawicznego, należy rozumieć, nie tylko jako wsparcie
ludzi dorosłych na rynku pracy, ale jako jeden z filarów rozwoju społecznego i ekonomicznego.
110
8.
Ekonomia Powiatu Bytowskiego.
8.1 Dostępność komunikacyjna i sieć drogowa Powiatu Bytowskiego.
W statystyce długości sieci drogowej Powiat Bytowski zajmuje drugie miejsce w Województwie Pomorskim.
Tabela 44. Długość sieci drogowej w powiatach Województwa Pomorskiego - w km:
lp.
Nazwa powiatu
Długość sieci dróg powiatowych
Długość sieci dróg wojewódzkich
1
Bytowski
625,28
151,95
2
Chojnicki
445,02
119,64
3
Człuchowski
496,6
58
4
Gdański
290
121,92
5
Kartuski
313,52
148,94
6
Kościerski
247,1
111,65
7
Kwidzyński
300,73
186,45
8
Lęborski
245,51
75,98
9
Malborski
313,69
4,75
10
Nowodworski
290,07
61,66
11
Pucki
225,77
130,74
12
Słupski
726
153,76
13
Starogardzki
388,17
133,1
14
Sztumski
276
99,15
15
Tczewski
282,64
101,98
16
Wejherowski
481,9
78,91
5948
1738,58
ogółem
Drogi krajowe na terenie Powiatu Bytowskiego. Zarząd: Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad w Gdańsku.
nr 20 Gdynia – Kościerzyna – Bytów – Miastko – Szczecinek – Stargard Szczeciński 141 km. Droga łączy Powiat Bytowski z aglomeracją Trójmiasta i międzynarodowym lotniskiem; pod względem natężenia ruchu klasyfikowana na 7 miejscu w Województwie
Pomorskim.
nr 21 Słupsk – Miastko 54,6 km. Droga istotna ze względu na ośrodek akademicki w
Słupsku, gdzie studia wybiera większość maturzystów z Powiatu, jest też korytarzem
tranzytowego ruchu turystów z południa Polski i części środkowo-zachodniej, zmierzających na wybrzeże Morza Bałtyckiego.
111
W planach samorządu Województwa Pomorskiego są przewidziane trzy działania istotne
dla mieszkańców i gospodarki Powiatu Bytowskiego:
1. przebudowa i zwiększenie przepustowości drogi nr 21 wraz z budową obwodnicy
Miastka,
2. modernizacja drogi krajowej nr 20 na odcinku Gdynia – Żukowo,
budowa obwodnicy miasta Bytowa.
Tabela 45. Drogi wojewódzkie na terenie Powiatu Bytowskiego, w zarządzie: Zarządu
Dróg Wojewódzkich w Gdańsku.
nr
przebieg
206
209
210
211
Koszalin - Polanów - Miastko
Warszkowo- Suchorze – Bytów
Ustka - Słupsk - Unichowo
Nowa Dąbrowa - Czarna Dąbrówka - Puzdrowo
- Sierakowice - Kartuzy - Żukowo
Osowo Lęborskie – Bytów - Chojnice – Zamarte
Bytów – Klukowa - Huta – Kartuzy
212
228
długość w granicach
Powiatu Bytowskiego - w km
16,1
35, 7
1,6
18,6
60,9
19
razem: 151,9 km
Drogi powiatowe:
Zarząd Dróg Powiatowych w Bytowie administruje drogami powiatowymi o łącznej długości 625,284 km, w tym: o nawierzchni gruntowej − 36,6 km, ulice w Bytowie- 9,4 km
ulice w Miastku − 4,4 km. Nadzoruje również 32 mosty drogowe.
Stan nawierzchni dróg powiatowych o nawierzchni twardej: (info: Zarząd Dróg Powiatowych w Bytowie):
dobry
20%
dostateczny
30%
zły
50%
Stan nawierzchni powiatowych dróg gruntowych jest zły i te drogi nie spełniają warunków ustawowych dla tej kategorii.
Tabela 46. Wykaz dróg powiatowych w Powiecie Bytowskim.
Nowy
Lp
numer
.
drogi
1 2
1 1147G
2 1700G
3 1163G
4 1167G
5 1701G
Stary
numer
drogi
3
39 166
39 182
39 185
39 189
39 191
Nazwa drogi
Długość
[km]
4
DW nr 207 - gr. woj.- Osowo-Dretyń
Objezierze - Miszewo
Pustowo - Biała
Biesowiczki - Trzebielino
DW nr 209 - Gumieniec - stacja kolejowa
5
4,733
4,253
0,488
5,836
1,934
112
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
1702G
1169G
1175G
1176G
1703G
1704G
1705G
1177G
1192G
1193G
1738G
1739G
1334G
1741G
1745G
1747G
1748G
1198G
1749G
1199G
1200G
1751G
1201G
1752G
1753G
1754G
1755G
1756G
1757G
1758G
1759G
1760G
38 1761G
39
40
41
42
43
44
45
46
47
1762G
1763G
1764G
1765G
1766G
1767G
1768G
1779G
1769G
39 192
39 193
39 198
39 199
39 200
39 201
39 202
39 204
39 330
39 331
39 332
39 333
39 346
39 347
39 348
39 353
39 354
39 355
39 356
39 357
39 358
39 359
39 360
39 361
39 362
39 363
39 364
39 365
39 366
39 367
39 368
39 369
39 370
39 388
39 371
39 372
39 373
39 374
39 375
39 376
39 377
39 379
39 380
Glewnik - Trzebielino
Darnowo - Bożanka
Łysomice - Suchorze
Dębnica Kasz. - Podwilczyn - DP nr 1705G
Starkowo – Starkówko
Zielin – Starkowo – Cetyn
Trzebielino - Kołczygłowy
Głobino – Dobieszewo - Podkomorzyce
Grąbkowo – Wargowo - DP nr 1193G
Chlewnica – Mikorowo - Kozin
Karwno - Podkomorzyce
Kozy - Kotuszewo
Oskowo - Pomysk Wielki
Rokitki - Bochowo
Dwór Rokicki - DW nr 211
DW nr 212 - Nożynko - DW nr 212
Wierszynko - DP nr 1198G
Motarzyno - Kołczygłowy
Górki - Barnowo
Niemczewo - Gałąźnia Wielka
Gałąźnia Wielka - DW nr 210
Mała Gałąźnia - Jarogniew
Budowo – Krosnowo - Bytów
Krosnowo - Borzytuchom
Osieki Bytowskie - Borzytuchom
Gostkówko - Gostkowo
Czarna Dąbrówka - Sieromino
DP nr 1334G – Łupawsko – Jasień
Jasień – Chośnica - Parchowo
Pomysk Mały - Jamno
Pomysk Wielki - Pomysk Mały
Cechyny - DK nr 20 (Mokrzyn)
Parchowo - Półczno - Osława Dąbrowa –
Studzienice
Parchowo - Skwierawy
Grabowo Parchowskie - Sylczno
Nakla - Sumin
Barnowo - stacja kolejowa
Barnowo - Kramarzyny
Borzytuchom - Tuchomie
Struszewo - Dąbrówka
DK nr 20 – Udorpie
Niezabyszewo – Sierżno - DP nr 1780G
2,459
7,073
1,681
5,715
2,912
5,572
14,890
2,376
4,839
9,361
3,332
3,800
22,776
3,130
1,760
2,970
1,377
14,691
5,250
0,492
2,700
1,000
13,725
4,350
3,640
1,624
8,239
6,138
12,867
5,492
1,622
2,150
17,446
12,240
3,282
6,245
0,450
21,244
11,225
3,640
2,675
10,760
113
48 1770G
49 1771G
50 1772G
39 381
39 382
39 383
51 1780G
39 384
52
53
54
55
56
1773G
1774G
1775G
1776G
1777G
39 385
39 386
39 387
39 389
39 390
57 1934G
39 391
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
1721G
1722G
1723G
1724G
1725G
1726G
1727G
1728G
39 392
39 401
39 402
39 403
39 404
39 405
39 406
39 407
39 408
39 409
39 410
39 411
39 412
39 413
39 414
39 415
39 416
39 417
39 418
39 419
39 420
39 421
39 422
39 423
39 424
82 1729G
39 425
83
84
85
86
39 426
39 427
39 428
39 429
75
76
77
78
79
80
81
1778G
1706G
1707G
1708G
1709G
1710G
1711G
1712G
1713G
1714G
1715G
1716G
1717G
1718G
1719G
1720G
1730G
1731G
1732G
1740G
Niezabyszewo - Rekowo
Płotówko - Płotowo
Mądrzechowo - Rabacino
Udorpie - Sominy - Dziemiany DW nr 235
Ugoszcz - stacja kolejowa
DP nr 1769G – Złączno
Półczenko - Czarna Dąbrowa
Studzienice - stacja kolejowa
Studzienice – Przewóz - DP nr 1780G
DW nr 214 - Tuchlino - Sulęczyno - Lipusz Skoczkowo - DW nr 235
Borzytuchom - stacja kolejowa
Żydowo - Kawcze
Świerzenko - Świerzno
Żydowo - Malęcino – DW nr 206
Bobęcino - Wołcza Wielka
DW nr 206 – Gatka
Sępólno Wielkie - Miastko
Wołcza Wielka - Wołcza Mała
Okunino - Kowalewice
Dretyń - Łubno
Wiatrołom - DP nr 1714G
DK nr 21 Węgorzynko - DP nr 1717G
Trzcinno - Miastko
Kwisno - Przęsin
DP nr 1721G – Dolsko
DP nr 1714G - Wałdowo – Piaszczyna
7,480
0,538
7,030
0,280
4,596
1,213
10,416
7,287
1,500
6,727
1,787
2,568
21,478
1,610
4,808
11,438
10,387
9,907
9,477
Ponikła - Role – Rozjazd
7,540
Barkocin - Miłobądź
Łubno - Przyborze
Łubno – Tuchomie
DK nr 20 - Masłowice - DK nr 20
Tuchomie - Bytów
Tuchomko - Brynki Rekowskie
Tuchomie - Piaszno
DK nr 20 - Ciemno - Borzyszkowy - DW nr
212
DK nr 20 - Trzebiatkowo – Ciemno
Piaszczyna - Borzyszkowy
Prądzona - Lipnica
Miastko - Lipczynek - Nowa Wieś
2,000
3,437
10,353
8,442
12,623
7,630
3,236
17,486
0,900
2,500
2,500
0,819
8,862
3,814
13,072
5,098
14,451
5,613
7,257
114
87 1733G
88 1742G
89 1743G
90 1744G
91 1734G
92 1746G
93 1735G
94 1736G
95 1737G
96 1750G
RAZEM:
39 430
39 432
39 434
39 437
39 438
39 439
39 440
39 441
39 442
39 451
DK nr 20 - Świeszynko – Świeszyno
Miłocice – Łękinia - DP nr 2503G
Piaszczyna - Koczała
Brzeźno Szlacheckie - Bielsko
DP nr 1744G - Borowy Młyn - Upiłka
DW nr 212 - Osusznica - Lipczynek
Lipnica - Stoltmany
Kiedrowice - Modziel
Kiedrowice - leśniczówka Laska
DP nr 1746G – Kiełpin - Konarzyny
Lp.
Numer ulicy
Nazwa ulicy
1
2
3
Miasto Bytów
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
1802G
1803G
1804G
1790G
1791G
1792G
1793G
1794G
1795G
1796G
1797G
1798G
1805G
1799G
1800G
3,131
7,490
1,375
7,863
8,388
15,750
9,976
5,959
5,399
1,500
611,445
Długość
[m]
4
Bauera
Bydgoska
Kąpielowa
Kochanowskiego
Mickiewicza
Mierosławskiego
Nad Borują
Podzamcze
Polna
Prosta
Przemysłowa
Styp - Rekowskiego
Szarych Szeregów
Tartaczna
Wieża Wodna
Razem Bytów:
114
408
256
391
620
1161
525
452
1429
323
727
979
597
1 109
305
9,396 km
Razem Miastko:
Razem ulice Bytów i Miastko
172
1 126
368
650
468
506
307
118
728
4,443 km
13,839 km
Miasto Miastko
1
2
3
4
5
6
7
8
9
1787G
1783G
1789G
1782G
1781G
1785G
1788G
1786G
1784G
Piastowska
Kaszubska
Wybickiego
Dworcowa
Chrobrego
Małopolska
Sikorskiego
Młodzieżowa
Kujawska
115
Zarząd Dróg Powiatowych przygotował plan zadań priorytetowych do realizacji w latach
2007-2013 w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Pomorskiego
(RPO WP).
Tabela 47. Plan zadań priorytetowych w drogownictwie na lata 2007-2013 w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Pomorskiego (RPO WP).
zadanie
opis inwestycji
Przebudowa ulic Kochanow- Przebudowa ulic: Kochanowskiego – 400 m,
skiego, Prostej, Tartacznej,
Prosta – 300 m, Szarych Szeregów – 600 m,
Szarych Szeregów w m. By- Tartaczna – 1,1 km
towie.
Przebudowa mostu oraz drogi Przebudowa mostu drewnianego na zespolony
powiatowej nr 1735 G
stalowo-betonowy dł. 12, 5 m. Przebudowa
Lipnica - Stoltmany
drogi na odcinku dł. 10 km. Poszerzenie i
wzmocnienie konstrukcji jezdni, budowa
chodników i zatok autobusowych, utwardzenie zjazdów.
Przebudowa drogi powiato- Przebudowa drogi na odcinku dł. 7,5 km. Powej nr 1742 G Miłocice – Łę- szerzenie jezdni do szer. 5,5 m. Budowa chodkinia – DP nr 2503 G
nika we wsi Miłocice. Budowa zatok autobusowych.
Przebudowa drogi powiato- Przebudowa drogi na dł. 7,8 km, poszerzenie i
wej nr 1780 G na odcinku
wzmocnienie konstrukcji jezdni, do standardu
Udorpie - Studzienice
KR-2. Poszerzenie zatoki autobusowa
i wybudowanie zatok postojowych. Przebudowa chodnika.
Przebudowa dróg powiato- Przebudowa ulic: Dworcowej, Małopolskiej,
wych nr 1711 G
Kaszubskiej w Miastku o dł. 2,35 km, przebui 1712 G na odcinku Miastko – dowa drogi nr 1711 G od granic Miastka do
Wołcza Wielka – Wołcza Mała skrzyżowania z drogą nr 1709 G (Bobęcino) dł.
2, 5 km oraz przebudowa drogi nr 1712 G Wołcza Wielka – Wołcza Mała o dł. 1,8 km.
Przebudowa drogi powiato- Przebudowa drogi na odcinku dł. 11,5 km.
wej nr 1731 G Piaszczyna Poszerzenie jezdni do szerokości 5,5 m.
Borzyszkowy
Wzmocnienie starej nawierzchni. Na terenie
zabudowanym budowa chodnika i zatok autobusowych.
wej nr 1762 G Parchowo Poszerzenie jezdni do szerokości 5,5 m.
Skwierawy
Przebudowa drogi powiato- Poprawa parametrów technicznych drogi - na
wej nr 1334 Oskowo − Podługości 22,5 km
mysk Wielki
Przebudowa drogi powiato- Przebudowa drogi na odcinku dł. 9,4 km. Powej nr 1193 G Chlewnica –
szerzenie jezdni do szerokości 5,5 m. WzmocMikorowo - Kozin
nienie starej nawierzchni. Na terenie zabudowanym budowa chodnika i zatok autobusowych.
koszt - zł
okres
realizacji
3 500 000
2007-2008
6 000 000
2007-2008
8 000 000
2007-2008
7 000 000
2007
8 000 000
2007-2008
9 000 000
2008-2009
10 000 000
2009-2010
15 000 000
2009-2011
7 000 000
2010-2011
116
Przebudowa drogi powiatowej nr 1770 G na odcinku Płotowo
- Rekowo
Przebudowa drogi gruntowej dł. 2,10 km. Dostosowanie drogi do parametrów klasy L, budowa chodnika na terenie zabudowanym, remont przepustów, miejscowe odwodnienia
drogi - wykonanie kanalizacji deszczowej
Poszerzenie jezdni do szerokości 5,5 m.
wej nr 1746 G DW 212 –
Osusznica - Lipczynek
Przebudowa drogi powiato- Przebudowa drogi na odcinku dł. 4,6 km. Powej nr 1706 G Żydowo - Kaw- szerzenie jezdni do szerokości 5,5 m. Wzmocnienie starej nawierzchni. Na terenie zabudocze
wanym budowa chodnika i zatok autobusowych.
wej nr 1729 G DK nr 20 –
Poszerzenie jezdni do szerokości 5,5 m.
Ciemno – Borzyszkowy – DW Wzmocnienie starej nawierzchni. Na terenie
nr 212
zabudowanym budowa chodnika i zatok
autobusowych.
wej nr 1198G Motarzyno Poszerzenie jezdni do szerokości 5,5 m.
Kołczygłowy
zabudowanym budowa chodnika i zatok
autobusowych.
Przebudowa drogi powiato- Przebudowa drogi na odcinku dł. 11 km. Powej nr 1767 G Borzytuchom - szerzenie jezdni do szer. 5,5 m. Wzmocnienie
Tuchomie
starej nawierzchni. Na terenie zabudowanym
budowa chodnika i zatok autobusowych.
Przebudowa drogi powiato- Przebudowa drogi nr 1744 na odcinku od
wej nr 1744 G i 1734 G na od- Brzeźna Szlacheckiego do skrzyżowania z
cinku Brzeźno Szlacheckie - drogą nr 1734 G dł. 6 km oraz przebudowa
Upiłka
drogi nr 1734 G od skrzyżowania z drogą nr
1744 G do Upiłki o dł. 8,0 km. Poszerzenie
jezdni do szerokości 5,5 m. Wzmocnienie starej
nawierzchni. Na terenie zabudowanym budowa chodnika i zatok autobusowych
RAZEM:
167,15 km
3 000 000
2010-20011
10 000 000
2011-2012
4 000 000
2011-2012
11 000 000
2012-2013
12 000 000
2013
11 000 000
2012-2013
10 000 000
2012-2013
134,5 mln
2007-2013
Samochodowy transport zbiorowy.
Transport zbiorowy w Powiecie Bytowskim organizuje PKS (przedsiębiorstwo państwowe), dysponujące 70 autobusami. Rozkłady jazdy są koordynowane, wg. potrzeb pasażerów prze Pomorską Izbę Gospodarczą Transportu Samochodowego i Spedycji w Warszawie Oddział w Gańsku.
Komunikacja kolejowa.
Przez zachodni teren Powiatu Bytowskiego przebiega linia kolejowa jednotorowa, spalinowa, relacji Szczecinek - Miastko - Słupsk, o dużym znaczeniu dla mieszkańców regionu. Łączy Powiat Bytowski z miastem Słupskiem, które jest miejscem pracy i nauki wielu
117
mieszkańców, łączy z wybrzeżem Morza Bałtyckiego oraz z centralną i południową częścią kraju. Długość linii kolejowej w granicach gminy Miastko wynosi 28 km.
Druga linia na terenie Powiatu Bytowskiego - nr 212 Lipusz- Bytów jest w złym stanie
technicznym i właściwie uniemożliwia przewóz towarowy i osobowy. Obecnie, samorząd
powiatowy, we współpracy z gminami i przedsiębiorcami podejmuje starania o zachowanie i modernizację tej linii.
Transport kolejowy - kluczowe problemy: (info. Starostwo Powiatowe - Wydz. Komunikacji i Drogownictwa).
a. Brak połączeń kolejowych z Bytowa z innymi ośrodkami gospodarczymi i Trójmiastem; zły stan techniczny linii nr 212 Lipusz – Bytów uniemożliwiający kontynuację
przewozów towarowych i osobowych.
b. Utrzymanie połączeń pasażerskich na obecnym poziomie na linii nr 405 Piła – Miastko
- Ustka.
Transport kolejowy – rozwiązanie kluczowych problemów:
a. Przywrócenie ruchu kolejowego na linii Bytów – Lipusz - Trójmiasto.
b. Zagwarantowanie nakładów finansowych na przebudowę linii kolejowej Bytów
- Lipusz - Trójmiasto
118
Wnioski: sieć drogowa
Kluczowe problemy: (info. Starostwo Powiatowe - Wydz. Komunikacji i Drogownictwa).
1. Transport drogowy:
a. Niedostatecznie rozwinięta infrastruktura drogowa na drogach krajowych nr
21 i 20.
b. Zły stan techniczny dróg wojewódzkich.
c. Zły stan techniczny dróg powiatowych ( lub inaczej sformułowany zapis ale w tym
znaczeniu, chodzi o wpisanie problemu złego stanu dróg powiatowych)
d. 30% dróg powiatowych nie spełnia wymogów kategorii dróg powiatowych.
e. Zbyt niskie nakłady inwestycyjne na drogi powiatowe i gminne.
f. Brak obwodnic miast: Bytowa i Miastka.
g.
2. Rozwiązania kluczowych problemów:
a. Przebudowa dróg wojewódzkich nr 206, 209, 211, 212, 228.
b. Przebudowa dróg powiatowych o znaczeniu gospodarczym, społecznym, turystycznym, łączących siedziby gmin i powiatu oraz drogi wojewódzkie i krajowe.
c. Przebudowa dróg powiatowych - zmiana kategorii dróg powiatowych nie
spełniających wymogów na drogi gminne lub zakładowe.
d. Budowa obwodnic miast: Bytowa i Miastka.
e. Zwiększenie nakładów finansowych na inwestycje drogowe.
f. Pozyskiwanie środków zewnętrznych na poprawę infrastruktury drogowej.
Udział podmiotów gospodarczych i samorządów w finansowaniu zadań drogowych, o skali powiatowej.
Uwaga:
Powiat Bytowski leży na zachodnim skraju Województwa Pomorskiego, stanowiącym
dawną część Województwa Słupskiego. Wieloletnia przynależność administracyjna do
województwa z ośrodkiem w Słupsku, spowodowała kształtowanie układu komunikacyjnego (drogowego i kolejowego) na osi południe - północ. W obecnej regionalnej strategii rozwoju transportu, Powiat Bytowski zajmuje miejsce w dwóch korytarzach transportowych, które nie odgrywają strategicznej roli. Główną osią transportu jest korytarz łączący Trójmiasto z południem Polski i stolicą państwa - autostradą A 1 oraz kolejowa magistrala węglowa. Te szlaki mają gwarantować dostępność do portów i powstrzymać marginalizację gospodarki morskiej w regionie.
Występujący w poprzednich latach wzrost gospodarczy spowodował znaczny rozwój
transportu samochodowego (wzrost natężenia ruchu, zwiększenie ładowność i gabarytów
pojazdów). Przy niedoinwestowaniu w rozwój infrastruktury drogowej zauważa się postępującą degradację i ograniczenie przepustowości wszystkich kategorii dróg na terenie
powiatu. Dalszy rozwój gospodarczy a także uruchomienie kilku kopalń kruszywa na
terenie powiatu wymaga konieczności inwestowania w infrastrukturę drogową.
119
Wnioski: linie kolejowe - znaczenie gospodarcze i ekologiczne
Transport kolejowy - mądra i efektywna alternatywa dla agresywnego wobec środowiska i ludzi ciężarowego transportu drogowego.
W regionach, o tak unikalnych i cennych gospodarczo wartościach przyrodniczych, jak
Pomorze i Powiat Bytowski (porównaj podobne regiony w Niemczech, Szwajcarii, Austrii, Francji), można i należy planować przeniesienie ciężkiego transportu na szlaki kolejowe. Oczywiście, po ich modernizacji. A sieć drogową należy modernizować do potrzeb
transportu osobowego i ciężarowego, małogabarytowego.
W krajach szanujących swoje zasoby przyrodnicze, od wielu lat kolej jest rozwijana, jako
najbezpieczniejszy dla środowiska i ekonomiczny lądowy środek transportu: ludzi i towarów. Tymczasem w Polsce, następuje proces odwrotny: im bardziej cenny obszar przyrodniczy (Bieszczady, Beskidy, Mazury, Pomorze) tym łatwiej, i z lekceważeniem polityki
przestrzennej i narodowego dziedzictwa przyrodniczego, zarząd PKP likwiduje lub degraduje sieci regionalne. Pozbawione odpowiednich środków samorządy lokalne, nie są
w stanie ich utrzymać. Muszą natomiast niwelować skutki zanieczyszczenia środowiska
i obniżenia zdrowotności ludzi, mieszkających w nasyconych spalinami ciągach drogowych: miejskich i wiejskich.
Należy zatem, budować wszelkie formy lobbingu: politycznego i gospodarczego na rzecz:
odnowy regionalnego transportu kolejowego na linii z Bytowa do Gdyni. Istniejąca linia
kolejowa jest przez zarząd PKP zaniedbana i „skazana” na „śmierć” techniczną. Częściowe przejęcie linii kolejowej przez samorząd Bytowa, nie rozwiązuje problemu komunikacji kolejowej. Stan techniczny wymaga zbyt wielkich nakładów, którym nie jest w stanie
sprostać budżet jednego powiatu. Należy zatem rozważyć powołanie związku gmin
i powiatów dla odnowy transportu kolejowego i powstrzymania degradacji szlaków istniejących.
Linia kolejowa Szczecinek - Miastko - Słupsk:
Utrzymanie linii należy do priorytetu władz gminy Miastko i władz Powiatu. Linia ma
znaczenie społeczne (komunikacja z ośrodkiem akademickim i rynkiem pracy w Słupsku), gospodarcze i ekologiczne - kolej należy do najmniej szkodliwych dla środowiska
środków transportu zbiorowego.
Linia wymaga elektryfikacji i modernizacji: ma niski standard infrastruktury kolejowej.
Taki stan rzeczy oraz fatalna dla przewozów regionalnych polityka zarządu PKP wymaga
tworzenia silnego lobby, nie tylko gmin położonych przy trasie, ale w skali powiatu i regionu pomorskiego.
Wniosek: transport zbiorowy
Należy skoordynować połączenia komunikacyjne i rozkłady jazdy różnych przewoźników i dostosować do potrzeb mieszkańców, w tym: młodzieży dojeżdżającej do szkół ponadgimnazjalnych.
120
8.2 Telekomunikacja - Internet
Uwaga:
Świadczenie usług telekomunikacyjnych nie jest zadaniem własnym samorządu terytorialnego,
jednak ze względu na istotne znaczenie tej dziedziny dla rozwoju społeczno - gospodarczego, podajemy podstawowe informacje o stanie obecnym i potrzebach.
Gmina Borzytuchom
Telekomunikacja: mieszkańcy Gminy posiadają połączenie z automatyczną centralą
w Bytowie (wieś Dąbrówka ma dostęp transmisją radiową). Internet: światłowód, położony przy drodze wojewódzkiej nr 209, umożliwia dostęp do Internetu mieszkańcom
Borzytuchomia i Jutrzenki. Telefonia komórkowa: trzy sieci telefonii komórkowej.
Inwestycją niezbędną jest modernizacja centrali telefonicznej w Borzytuchomiu
i zaspokojenie zapotrzebowania na stałe łącza internetowe.
Gmina Bytów
Na terenie miejskiej i wiejskiej części gminy jest dostęp do wszystkich standardowych
usług telekomunikacyjnych: kablowych (w wersji cyfrowej i analogowej) oraz telefonii
komórkowej (trzech operatorów). Internet - dostęp szerokopasmowy i standardowy.
Przez teren gminy przebiega telekomunikacyjny kabel światłowodowy, relacji Bytów –
Lębork, który jest osią technologiczną do rozwijania telefonii cyfrowej i Internetu
wg najlepszych standardów. Sukcesywnie postępuje wymiana linii napowietrznych na
kable ziemne.
Gmina Kołczygłowy
Na terenie gminy znajduję się centrala telefoniczna; większość mieszkańców ma dostęp
kabla światłowodowego i możliwość założenia Internetu o wysokiej przepustowość.
Część mieszkańców korzysta z Internetu drogą radiową.
Gmina Lipnica
Ze względu na konfigurację terenu łącza telekomunikacyjne nie są doprowadzone do
wszystkich wsi. W Lipnicy znajduje się centrala telekomunikacyjna; na terenie gminy
jest dostęp do telefonii komórkowej.
Gmina Miastko
Na terenie miejskiej i wiejskiej części gminy jest dostęp do wszystkich standardowych
usług telefonicznych: kablowych (w wersji cyfrowej i analogowej) oraz telefonii komórkowej (trzech operatorów). Miasto Miastko obsługuje centrala telefoniczna (S 12, pojemność 4000 numerów), działa system telekomunikacyjny typu ADSL, HIS POLPAK. Część
wiejska gminy jest wyposażona w łącza telekomunikacji przewodowej i sieć telefonii komórkowej (trzech operatorów).
Gmina Parchowo
W części Gminy działa sieć telefonii kablowej. Część terenu objęta jest zasięgiem radiowym operatora TP S.A. W Parchowie znajduje się centrala cyfrowa dająca możliwość
podłączenia stałych łącz internetowych we wsiach Parchowo, Gołczewo, Jamno. Reszta
miejscowości objęta jest zasięgiem radiowym TP S.A., co dyskwalifikuje podłączenie stałych łącz kablowych. Na terenie miejscowości Parchowo i Jamno działa operator dostar121
czający Internet drogą radiową. Na terenie Gminy działają trzej operatorzy telefonii komórkowej.
Gmina Studzienice
Gmina Studzienice posiada b. wysoki wskaźnik stelefonizowania, wynoszący 160 na 1000
mieszkańców. Dostęp do Internetu jest ograniczony, ze względu na brak łączy szerokopasmowych.
Gmina Trzebielino
Na terenie gminy jest kompletna sieć telefonii kablowej oraz działają trzej operatorzy telefonii komórkowej. Brak natomiast światłowodu i stałych łącz internetowych.
Gmina Tuchomie
W gminie jest jeden operator sieci telekomunikacyjnej, obsługujący 590 abonentów.
W planie: modernizacja łączy: zastąpienie kabli powietrznych światłowodami.
Uwaga: (za: Plan Rozwoju Lokalnego)- „brak konkurencji oraz słaba jakość infrastruktury
ograniczają dostęp do Internetu”.
Dostępność uczniów do Internetu.
W szkołach podstawowych, najmniej uczniów przypadających na 1 komputer występuje
w gm. Czarna Dąbrówka, średnio 51 osób. Udział szkół podstawowych wyposażonych
w komputery w Powiecie Bytowskim wynosi 64,1% , a gimnazjów - 73,7%. W przypadku
szkół podstawowych, najniższe wskaźniki występują na obszarze gmin: Czarna Dąbrówka - 20%, Lipnica - 25% Lipnica, Borzytuchom i Studzienice - 33%.
W przypadku szkół gimnazjalnych najniższym wskaźnikiem charakteryzuje się gmina
Miastko - obszar wiejski, w którym oba gimnazja nie posiadają komputerów.
Brak dostępu do nowoczesnych technologii informatycznych znacząco zmniejsza szanse
młodzieży na rynku pracy oraz wpływa na zwiększenie różnic, między poziomem wykształcenia młodych ludzi ze wsi, a uczących się w mieście. Brak dostępu do Internetu
pozbawia uczniów możliwości poszerzania swoich zainteresowań oraz dostępu do różnorodnych, atrakcyjnych form edukacji.
Wniosek: telekomunikacja - Internet
Wszystkie braki w infrastrukturze telefonii przewodowej i bezprzewodowej oraz światłowodowej internetowej mogą zostać uzupełnione, jeżeli dokonają tego ich właściciele spółki prywatne, kierujące się przede wszystkim, rentownością. Powiat Bytowski,
w związku z niskim nasyceniem ludności - 34 osoby na 1 km2 (trzykrotnie mniejsze niż
w Woj. Pomorskim) i rozrzedzeniem sieci osadniczych oraz specyficzną konfiguracją
terenową, nie jest atrakcyjnym rynkiem dla gestorów kablowych usług telekomunikacyjnych. Ukształtowanie terenu w pasie północnym i południowym oraz zalesienie powoduje znaczne koszty instalacji połączeń Wimax, których montaż jest zasadny w pasie środkowym powiatu, na osi wschód-zachód. Brak dostatecznej sieci światłowodów, uniemożliwia dostęp do szerokopasmowego Internetu.
Cały teren Powiatu jest natomiast pokryty zasięgiem telefonii komórkowej.
122
8.3 Aktywność gospodarcza
W Powiecie Bytowskim działają 193 spółki prawa handlowego, w tym 9 spółek akcyjnych, 161 spółek z o.o. i 23 spółki osobowe. W roku 2006 nastąpił przyrost osób prowadzących działalność gospodarczą o 7,6 %. Równocześnie nastąpił spadek liczby osób zatrudnionych w przedsiębiorstwach o 1,43 %.
Tabela 48. Struktura gospodarki - Powiat Bytowski - wg. branż.
gdzie
przetwórstwo
przemysłowe
bu
do
wn
ictw
o
handel
i naprawy
hotele,
restau
racje
transport,
łączność
pośrednictwo
finansowe
169 453
20 755
49 961
10 622
14 070
8095
24 380
5436
632
20
276
531
3 338
132
305
134
364
1548
1239
1326
912
102
246
213
163
177
113
26
28
207
161
127
104
11
31
498
421
474
356
25
80
39
33
48
33
1
14
107
84
98
70
7
17
58
50
43
36
2
5
180
158
100
75
8
11
211
226
168
154
155
195
32
35
24
18
19
60
26
36
29
23
18
23
47
55
41
34
47
37
5
6
1
6
8
4
17
15
14
9
10
11
5
3
4
3
6
5
18
9
11
11
11
5
ogółem
Woj.
Pomorskie
Powiat
Bytowski
Bytów
- w tym miasto
Miastko
- w tym miasto
Borzytuchom
Czarna
Dąbrówka
Kołczygłowy
Lipnica
Parchowo
Studzienice
Trzebielino
Tuchomie
obsługa
firm
- nieruchomości
źródło: GUS, stan na 31. 12. 2005 r.
Branżowy profil gospodarczy Powiatu Bytowskiego przedstawia się następująco:
1. handel i naprawy
3 338 podmiotów gospodarczych
2. przetwórstwo przemysłowe
632
3. budownictwo
531
4. obsługa i firm i nieruchomości
364
5. transport, łączność
305
6. pośrednictwo finansowe
134
7. hotele, restauracje
132
123
BranŜowy profil gospodarczy Powiatu Bytowskiego
handel i naprawy
przetwórstwo przemysłowe
budownictwo
obsługa i firm i nieruchomości
transport, łączność
pośrednictwo finansowe
hotele, restauracje
Z analizy tabeli wynika, że najwięcej zarejestrowanych podmiotów prowadzi działalność
handlową i usługi naprawcze. Ta branża, nie wpływa znacząco na przyrost miejsc pracy.
Zatrudnienie w handlu jest niestabilne, a praca nisko opłacana. Można przypuszczać,
w związku z ekspansją sieci handlowych, że wiele mniejszych sklepów (zwłaszcza nie
należących do sieci małych i średnich sklepów) balansuje na granicy rentowności.
Pozytywną cechą struktury gospodarczej Powiatu jest ilość firm z branż o bardzo dobrej jak budownictwo, produkcja przemysłowa lub dobrej - jak usługi niematerialne i transport - kondycji rynkowej.
Tabela 49. Struktura zatrudnienia - płatnicy ZUS - dane za I kw. 2007 r.
wielkość
ilość płatników
zatrudnienia/osoby
do 6
3 443
od 6 do 20
388
od 21 do 99
118
od 100 do 1 000
21
powyżej 1 000
1
razem
3971
źródło: Inspektorat ZUS w Bytowie
124
. Struktura zatrudnienia - płatnicy ZUS - dane za I kw.
2007 r
21
118
388
1
zatrudniający do 6
pracowników
zatrudniający od 6 do 20
pracowników
zatrudniajacy od 21 do 99
pracowników
zatrudniajacy od 100 do 1
000 pracowników
zatrudniajacy powyŜej 1
000 pracowników
3 443
Analiza wielkości zatrudnienia wskazuje, że w gospodarce Powiatu Bytowskiego dominują mikro przedsiębiorstwa oraz osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą.
Ten sektor, istotny w aktywizacji gospodarczej społeczności lokalnej, nie dysponuje jednak wielkim kapitałem obrotowym. Wg danych na koniec roku 2006, w Powiecie
Bytowskim, 1889 podmiotów, prowadzących działalność gospodarczą deklarowało przychody poniżej 100 000 zł rocznie.
Tabela 50. Zarejestrowani płatnicy składek ZUS - Powiat Bytowski.
gminy
Borzytuchom, Bytów, Czarna Dąbrówka,
Kołczygłowy, Lipnica, Parchowo,
Studzienice, Tuchomie
Miastko, Trzebielino
razem
2006
2005
IV kwartał IV kwartał
2007
I kwartał
3695
4568
4823
1853
2248
2362
5548
6816
7185
125
Zarejestrowani płatnicy składek ZUS - Powiat
Bytowski.
8000
7185
7000
6816
6000
5548
5000
4000
3000
2000
1000
0
2005 IV kwartał
2006 IV kwartał
2007 I kwartał
Gminy Miastko i Trzebielino ujęte zostały oddzielnie w tabeli ze względu na przynależność do jednostki Inspektoratu w Bytowie, filia Miastku. Wyodrębnioną ewidencję podaje
Inspektorat ZUS w Bytowie. Analiza tabeli wykazuje, że liczba płatników składek ZUS
systematycznie rośnie, co wskazuje także na zwiększanie się aktywności gospodarczej
mieszkańców i przyrost miejsc pracy w sektorach pozarolniczych.
126
Tabela 51. Liczba pracowników ubezpieczonych - Powiat Bytowski.
gminy
Borzytuchom, Bytów, Czarna Dąbrówka, Kołczygłowy, Lipnica, Parchowo, Studzienice, Tuchomie
razem
2005
IV kwartał
2006
IV kwartał
2007
I kwartał
18 299
17 839
17 601
8377
8239
8029
26 676
26 078
25 630
Liczba pracowników ubezpieczonych - Powiat
Bytowski.
26 800
26 676
26 600
26 400
26 200
26 078
26 000
25 800
25 630
25 600
25 400
25 200
25 000
2005 IV kwartał
2006 IV kwartał
2007 I kwartał
Jedynie 53,96% ludności w wieku produkcyjnym jest objętym ubezpieczeniem emerytalno-rentowym w ZUS. Liczba ta systematycznie spada, w ciągu dwu lat o 1046 osób.
Tabela 52. Emeryci i renciści, biorcy świadczeń, zasiłków itp. - Powiat Bytowski.
gminy
Borzytuchom, Bytów, Czarna Dąbrówka,
Kołczygłowy, Lipnica, Parchowo, Studzienice, Tuchomie
2005
2006
IV kwartał IV kwartał
2007
I kwartał
6360
6464
6 482
3897
4016
4049
10257
10480
10531
razem
127
Emeryci i renciści, biorcy świadczeń, zasiłków itp. Powiat Bytowski.
10600
10550
10531
10500
10480
10450
10400
10350
10300
10250
10257
10200
10150
10100
2005 IV kwartał
2006 IV kwartał
2007 I kwartał
Liczba osób utrzymujących się ze świadczeń społecznych od trzech lat utrzymuje się na
stałym poziomie. Stanowi 22,17% ludności powiatu.
128
Ankieta gospodarcza - analiza.
Ankieta gospodarcza została przygotowana i przeprowadzona przez Wydział Promocji i
Rozwoju Powiatu Starostwa Powiatowego w Bytowie. W badaniach wzięło udział 19 firm
z Powiatu Bytowskiego - 72% respondentów to małe i średnie firmy. Nie jest to próba reprezentatywna i daje wycinkowy obraz potrzeb i opinii przedsiębiorców. Dane, co do
liczby zatrudnionych i dochodów respondentów w roku obrotowym są zbieżne z danymi
przekazanymi przez Urząd Skarbowy w Bytowie i Inspektorat ZUS.
Uwaga:
Wszystkie dane procentowe odnoszą się do liczby ilości respondentów: 19 = 100%.
Aktualne zatrudnienie - ilość osób:
5 - 10
26,3%
10 - 25
15,8%
25 - 50
31,6%
50 – 250
15,8%
250 +
10,5%
Przychody w ostatnim roku obrotowym - w tys. euro
0 – 100 000
36,8%
100 000 – 500 000
10,5%
500 000 – 2 000 000
31,7%
+ 2 000 000
21%
Wykształcenie pracowników (udział procentowy)
podstawowe
14,6 %
zawodowe
52,5 %
średnie
24,5 %
wyższe
8,4 %
Udział kobiet i mężczyzn w ogólnej liczbie pracowników (%)
Kobiety
38,3 %
Mężczyźni
61,7 %
Liczba zatrudnionych osób niepełnosprawnych:
Ogółem
1431
Mężczyźni
1004
Kobiety
427
Wiek pracowników – udział procentowy
18 – 25
24,1 %
26 – 40
38 %
41 – 50
22,4 %
51 – 65
15,5 %
129
Staż pracy zatrudnionych pracowników (w latach)
0–3
20,3 %
4–9
27,5 %
10 – 15
21,6 %
15 +
30,5 %
Forma zatrudnienia: (liczba osób)
Zatrudnienie w oparciu o kodeks pracy:
Umowy cywilno – prawne, kontrakty:
100% ankietowanych firm.
17,65% ankietowanych firm.
W ankiecie były także zawarte pytania o potrzeby szkoleniowe, na które 9 respondentów
udzieliło następujących odpowiedzi:
1. Czy byłaby Pani/Pan zainteresowana uczestnictwem w szkoleniach/usługach doradczych dla pracowników, realizowanym w ramach Strategii 2007 -2015?
TAK
84,2%
NIE
15,8%
2. Jakimi tematami szkoleń/usług doradczych byłaby/byłby Pani/Pan zainteresowana/y?
Można zaznaczyć więcej niż jedną odpowiedź.
a) szkolenia techniczne w zakresie umiejętności wymaganych na stanowiskach pracy
TAK
62,5%
NIE
37,5%
Zakres szkoleń - 2 odp. Wzorcowanie urządzeń pomiarowych, murarz, tynkarz, glazurnik, dekarz.
b) pozyskiwanie nowych klientów, np. negocjacje w biznesie
TAK
72,2%
NIE
27,8%
Zakres szkoleń: 1 odp. Promocja, sprzedaż bezpośrednia.
c) diagnozowanie potrzeb i opracowywanie strategii rozwoju firmy
TAK
56,2%
NIE
43,8%
d) dostosowanie kwalifikacji do wymogów rynku pracy UE, np. szkolenia językowe, ISO
TAK
70,6%
NIE
29,4%
Zakres szkoleń: 5 odp. 2 x ISO, audytor zewnętrzny SZJ, szkolenia językowe, j. angielski,
j. rosyjski, 2 x j. niemiecki.
e) szkolenia dla kadry, np. zarządzanie, organizacja pracy, księgowość w firmie, BHP.
TAK
87,5%
NIE
12,5%
Zakres szkoleń: 5 odp. 2 x księgowość, 2 x zarządzanie, finanse, kadry
f) inne - 1 odp. Poprawa efektywności produkcji
g) Ilu spośród pracowników Państwa przedsiębiorstwa wzięłoby udział w szkoleniach?
0–3
47,2%
4–9
36,6%
10 – 15
10,5%
15 +
5,7%
3. Czy są Państwo zainteresowani wzięciem udziału w projektach praktycznych form nauczania w szczególności staży i praktyk zawodowych dla uczniów z terenu Powiatu
Bytowskiego?
TAK
36,84%
NIE
63,16%
130
4. Liczba osób, które mogłyby skorzystać z praktyk/staży w Państwa firmie: łącznie 40
osób. Preferowane zawody (kierunki kształcenia): operator maszyn sterujących, budownictwo, wykończenia wnętrz, ślusarz, obróbka skrawaniem, handlowiec, frezer.
5. W jakich miesiącach roku szkolnego odbywać mogą się staże/praktyki.
Odp.: 2 x sezon letni, luty-październik, 2 x dowolnie.
6. Czy Państwa firma angażuje się w działania społeczne:
TAK
79%
NIE
21%
7. Proszę wskazać wartość udzielanego wsparcia na działania społeczne w skali roku:
do 1 tys. zł
20%
od 1 tys. zł do 3 tys. zł
33,3%
od 3 tys. zł do 6 tys. zł
26,7%
powyżej 6 tys. zł
20%
8. Czy stopień współpracy Państwa firmy z samorządami lokalnymi można określić jako:
słaby
31,6%
średni
52,6%
wysoki
10,5%
trudno określić
5,3%
Inne: 1 odp.: zawsze są problemy.
9. Proszę określić obszary, w jakich samorząd lokalny może ułatwić działalność Państwa
firmy. Proszę podkreślić 3 najważniejsze:
wsparcie finansowe
36,8%
wsparcie rzeczowe
15,8%
preferencje podatkowe
78%
lokalny rynek pracy, zatrudnienie
63,2%
partnerstwo w realizacji inwestycji
68,4%
Inne, jakie? 1 odp. brak dojazdu do firmy - „droga nie istnieje, mimo, że nieruchomość
została zakupiona od skarbu państwa”.
10. Proszę wymienić czynniki hamujące rozwój przedsiębiorczości w Powiecie
Bytowskim. (max. 3 wskazania)
położenie geograficzne
10,5%
dostępność szlaków komunikacyjnych
57,9%
wysokie podatki lokalne
47,4%
niski poziom wykształcenia i kwalifikacji
36,8%
brak instytucji reprezentującej interesu biznesu
36,8%
Inne:
21%
Brak surowca-drewna, złe przepisy przetargowe, zbyt mała zapobiegliwość starostwa
i urzędu miejskiego w pozyskanie inwestycji przemysłowych w powiecie, brak chętnych
do podjęcia pracy.
11. Proszę wymienić czynniki sprzyjające rozwojowi przedsiębiorczości w Powiecie Bytowskim. 7 odp. Odpowiedzi pojedyncze: aktywność przedsiębiorców, kontakty z zagranicą, promocja, region czysty ekologicznie - inwestycje w energię odnawialną, gospodarstwa agroturystyczne, budowa kolektorów ściekowych, wykwalifikowana kadra, położenie geograficzne, dobre usługi bankowe, fachowcy wykształceni w okresie przed likwidacją szkół zawodowych, więcej miejsc pracy w zakładach.
131
Wnioski: aktywność gospodarcza - struktura zatrudnienia- ankieta gospodarcza
1. Największe podmioty gospodarcze są skoncentrowane w miastach i wokół miast Bytów i Miastko. W przetwórstwie przemysłowym przeważa branża metalowa oraz przetwórstwo drewna - ponad 10% produkcji Województwa Pomorskiego.
2. Przeważają małe i średnie firmy handlowe i usługowe o niewielkim kapitale obrotowym. Właściciele podmiotów gospodarczych nie tworzą grup producenckich, ani stowarzyszeń, np. w celu wsparcia wzajemnego lub realizacji wspólnych celów.
Ankieta gospodarcza:
3. 70% przedsiębiorców - respondentów to firmy małe, zatrudniające do 50 osób. 67%
pracowników posiada wykształcenie zasadnicze i niższe. Udział kobiet w zatrudnieniu
jest dwukrotnie niższy niż mężczyzn. Zatrudnienie w firmach jest stabilne: w ciągu 4
ostatnich lat nie przybyły nowe stanowiska pracy, ale też nikogo nie zwolniono. Największą liczbę pracowników stanowią osoby o stażu powyżej 15 lat oraz w przedziale wiekowym od 26 do 40 lat.
4. Ponad 84 % ankietowanych jest zainteresowanych szkoleniami i usługami doradczymi realizowanymi w ramach tej strategii. Jednocześnie, ci sami przedsiębiorcy niechętnie
uczestniczyli w pracach nad strategią. Można z tego wysnuć wniosek, że osobiście zarządzają swoimi firmami, brak im pracowników, których można oddelegować do pracy nad
strategią.
a. Największe zainteresowanie (87,5%) ankietowani okazali szkoleniami z zakresu zarządzania firmą i prowadzenia księgowości, a następnie podnoszeniem
umiejętności pracy z klientem i prowadzenia negocjacji. Tylko połowa ankietowanych stwierdziła, że niezbędne dla prowadzenia firmy są szkolenia z zakresu diagnozowanie potrzeb i opracowywanie strategii rozwoju firmy.
b. Niepokojący jest fakt, że 63% przedsiębiorców nie jest zainteresowanych rozwijaniem w firmie praktycznej nauki zawodu.
5. Aż 79% firm deklaruje społeczne zaangażowanie, co przy zestawieniu z obrotami tych
firm, jest znaczącą wartością społeczną.
6. Tylko 10% spośród badanych firm wskazuje na bardzo dobrą współpracę z samorządami lokalnymi, a 68% oczekuje od samorządu partnerstwa w realizacji inwestycji.
Spośród form wsparcia ankietowani oczekują: (wg ilości wskazań): preferencji podatkowych, partnerstwa, wspierania lokalnego rynku pracy, wsparcie finansowego
i rzeczowego.
7. Bariery rozwoju wskazywane przez przedsiębiorców to: położenie geograficzne powiatu - 10,5%, dostępność komunikacyjna - 57,9%, wysokie podatki lokalne - 47,4%, niski
poziom wykształcenia i kwalifikacji osób na lokalnym rynku pracy - 36,8, brak instytucji
reprezentującej interesy biznesmanów - 36,8%.
8. Żadna z odpowiedzi się nie powtórzyła na pytanie o szanse rozwojowe. Przedsiębiorcy wymienili: aktywność przedsiębiorców, kontakty z zagranicą, działania promocyjne,
region czysty ekologicznie - inwestycje w energię odnawialną, gospodarstwa agroturystyczne, budowę kolektorów ściekowych, wykwalifikowaną kadrę, położenie geograficzne, usługi bankowe, fachowość kadry, wykształconej w okresie przed
likwidacją szkół zawodowych.
132
8.4 Rynek pracy - bezrobocie
Dane: z dnia 31 maja 2007, źródło: Powiatowy Urząd Pracy w Bytowie.
Wg stanu z 31 maja 2007 roku, liczba zarejestrowanych bezrobotnych w Powiecie
Bytowskim wynosiła - 7 932 osoby, co oznacza zmniejszenie w stosunku do kwietnia br.
o 279 osób.
Liczba bezrobotnych kobiet - 4869, czyli 61,5%, a mężczyzn - 3063, czyli 38,5%.
Stopa bezrobocia Powiatu Bytowskiego - 28, 3%, stan na 31.04 2007 r.
Porównanie stanu bezrobocia:
maj 2006
maj 2007
liczba całkowita bezrobotnych
9988
7932 - zmniejszenie o 2 056 osoby
stopa bezrobocia
33,7%
28,3% - spadek o 5,4%.
Tabela 53 A. Stan bezrobocia w Powiecie Bytowskim - wg gmin - stan: 31.05. 2007.
gminy
/powiat
Bytów
Borzytuchom
Czarna
Dąbrówka
Kołczygłowy
Lipnica
Miastko
Parchowo
Studzienice
Trzebielino
Tuchomie
Powiat
Bytowski
% ogółu
liczba - %
liczba
zarejestrowanych bezrobotnych kobiety, w grupie bezrobezrobotnych
Powiatu
botnych gminy
Bytowskiego
1 935
24,4
1 298 - 66,9
311
3,9
208 - 67
863
10,9
516 - 60
514
489
2 295
355
356
410
404
7 932
6,5
6,2
28,9
4
4,5
5,2
5,1
100 %
309 - 60,6
278 - 56,7
1328 - 58
193 - 54,4
225 - 62,5
247 - 60,2
267 - 66
4 869 - 61,5%
bezrobotni
z prawem do zasiłku
liczba i %
385 - 19,9
61 - 19,6
122 - 14,1
88 - 17,1
59 - 12,1
582 - 25,4
59 - 16,6
43 - 12,1
74 - 18
68 - 16,8
1 541 - 19,4 %
Źródło: Powiatowy Urząd Pracy w Bytowie
133
Tabela 53 B. Stan bezrobocia w Powiecie Bytowskim, wg Gmin - stan: 31.05. 2007.
powiat
gminy
bezrobotni
ogółem
7932
- miasta: 2440 - 30, 8%
ogółu bezrobotnych,
- wsie: 5492 - 69,2%
ogółu bezrobotnych
Bytów
1 935
Borzytuchom
311
Czarna
863
Dąbrówka
Kołczygłowy
514
Lipnica
489
Miastko
2295
Parchowo
355
Studzienice
356
Trzebielino
410
Tuchomie
404
Powiat
Bytowski
osoby
osoby
osoby
osoby do osoby
osoby powyżej
osoby
poprzednio dotychczas
25 roku długotrwale
bez kwalifikacji
50 roku życia
niepełnosprawne
bezrobotne
zawodowych
pracujące nie pracujące życia
6 502
1430
1781
5 552
1342
1924
139
1613
254
322
57
421
68
1 299
222
346
44
454
71
64
7
678
185
200
664
165
198
17
405
378
1932
291
275
339
337
109
111
363
64
81
71
67
130
127
505
92
73
76
89
383
384
1 506
250
273
283
288
63
64
413
49
59
68
71
144
118
585
83
75
113
83
4
4
26
4
5
5
3
źródło: Powiatowy Urząd Pracy w Bytowie
134
Cechy bezrobocia w Powiecie Bytowskim:
1. Liczba bezrobotnych posiadających prawo do zasiłku wynosi 1 541 osób, tj. 19,4%
ogółu bezrobotnych.
2. Średni wiek bezrobotnych zarejestrowanych wyniósł 33 lata. 51,4% zarejestrowanych
bezrobotnych nie ukończyło 34 roku życia. W odniesieniu do końca 2000 r. liczba
bezrobotnych wzrosła w 3 kategoriach wiekowych:
55 – 59 lat
- wzrost o 90 %
45 – 54 lata
- wzrost o 4,7%
60 – 64 lata
- wzrost o 31,2%
W porównywanym okresie spadek liczby bezrobotnych odnotowano w grupach:
35 – 44 lata
- spadek o 30,6 %
18 – 24 lata
- spadek o 26,1%
25 – 34 lata
- spadek o 9,8%, w stosunku do 31.12. 2000 roku.
3. Wysokie bezrobocie:
a. wśród młodzieży, osoby w wieku do 25 lat stanowią 22,4 ogółu zarejestrowanych, tj. 1781 osób,
b. wśród kobiet - aż 61,5% ogółu bezrobotnych zarejestrowanych 31. 05. 2007 r.
Skala tego zjawiska stanowi wyzwanie dla organizatorów życia społeczno - gospodarczego Powiatu Bytowskiego.
c. na terenach wiejskich. W końcu maja 2007 zarejestrowano 5492 bezrobotnych
mieszkańców wsi - tj. 69,2 ogółu bezrobotnych. Wysokie bezrobocie na wsi w dużej mierze jest skutkiem utraty pozarolniczych miejsc pracy (m. in na skutek przekształceń własnościowych). Cechą szczególną populacji bezrobotnych
z terenów wiejskich jest niższe wykształcenie i kwalifikacje niedostosowane do
współczesnego rynku pracy. Znaczną część tych osób, charakteryzuje niska mobilności zawodowa, społeczna i wola zmiany swojej sytuacji.
4. Wysoki poziom bezrobocia długotrwałego, powyżej 12 miesięcy. Ta grupa bezrobotnych liczyła w końcu maja 2007 - 5 552 osoby, tj. 53,5% ogółu bezrobotnych, co stanowi
wzrost o 14% w stosunku do stanu z dnia 31. 11. 2006.
Najwyższy odsetek (dane z 31.11. 2006) długotrwale bezrobotnych odnotowano wśród
osób w wieku 45 - 54 – 27,4%, a w grupie 18 – 24 - 15,6% bezrobotnych.
75,5% długotrwale bezrobotnych to osoby z wykształceniem gimnazjalnym i podstawowym. Wraz z podnoszeniem się poziomu wykształcenia odsetek ten się zmniejsza:
osoby z wyższym wykształceniem stanowią - 1,8% populacji trwale bezrobotnych.
W końcu listopada 2006 r. wśród osób trwale bezrobotnych dominowały osoby o stażu
pracy nie dłuższym niż 5 lat - 2 218 osób, tj. 23,6% bezrobotnych. Drugą grupę stanowiły
osoby bez stażu pracy – 1693 osoby, tj. 18%. Najmniej liczną grupę stanowiły osoby ze
stażem pracy powyżej 30 lat – 136 osób, tj. 1,3 % ogółu bezrobotnych.
5. W maju 2007 w Powiatowym Urzędzie Pracy zarejestrowało się 859 bezrobotnych,
o 321 osób więcej niż w kwietniu br. W tej grupie najliczniejsi byli bezrobotni rejestrujący
się powtórnie - tj. 711 osób (82,7%). Natomiast 115 osób zarejestrowało się po ukończeniu
szkoleń, a 62 osoby po zakończeniu prac społecznie użytecznych.
135
Z ewidencji bezrobotnych ubyło 1 138 osób. Główne powody:
A. podjęcie pracy
- 618 osób
B. rozpoczęcie szkolenia
- 120 osoby
C. brak gotowości do podjęcia pracy
- 184 osoby
D. dobrowolna rezygnacja ze statusu bezrobotnego
- 90 osób
razem - 1012
Pozostałe 126 osób zostało wyłączonych z rejestru bezrobotnych z następujących powodów: rozpoczęcie stażu, przygotowanie zawodowe, nabycie praw emerytalnych
lub rentowych, nabycie praw do świadczenie przedemerytalnego.
W okresie 5 - miesięcy liczba zarejestrowanych bezrobotnych w Powiecie Bytowskim
spadła z 9 508 w dniu 31. 12. 2006, do 7 932 na koniec maja 2007, czyli o 1576 osób.
Potwierdza to, widoczne w latach poprzednich, „zjawisko sezonowości bezrobotnych”, polegające na wzmożonych rejestracjach w okresie jesienno - zimowym i spadku liczby rejestrujących się bezrobotnych w okresie wiosennym. Jedną z przyczyn jest
rytm prac sezonowych i koniunktura w budownictwie (w Polsce i w innych krajach
europejskich notuje się deficyt pracowników), drugą łatwość zatrudnienia w „szarej
strefie” - w Polsce lub za granicą. Ponadto wpływ na ten stan rzeczy ma ilość ofert
pracy - w maju 2007 zgłoszono 336.
6. Najważniejsze przyczyny wysokiego bezrobocia:
a. Niskie kwalifikacje lub niedostosowane do potrzeb rynku.
71,1% ogółu bezrobotnych stanowią osoby z wykształceniem zasadniczym zawodowym lub poniżej, co znacznie zmniejsza ich szanse na rynku pracy.
W ewidencji PUP (31.11.2006) były zarejestrowane 3 303 osoby z wykształceniem
zasadniczym zawodowym oraz 3 374 osoby z wykształceniem gimnazjalnym i
podstawowym. Równocześnie, należy odnotować, że w tej właśnie grupie nastąpił
największy spadek liczby bezrobotnych: w 2000 roku w ewidencji bezrobotnych
było tych osób 4 784, a w listopadzie 2006 roku o 1410 osób mniej - co daje spadek
aż o 30%.
Najmniej osób bezrobotnych legitymuje się wykształceniem wyższym - 241 osób,
czyli 2,6% populacji bezrobotnych.
b. Zmiany demograficzne - np. pojawienie się na rynku pracy wyżu demograficznego z lat 80. XX wieku.
c. Wysokie koszty pracy.
d. Bierność zawodowa. Ustawy o pomocy społecznej i ubezpieczeniu zdrowotnym nie wyzwalają energii i aktywności społecznej, czy gospodarczej.
136
Analiza SWOT rynku pracy Powiatu Bytowskiego - mocne i słabe strony.
źródło: Powiatowy Urząd Pracy w Bytowie.
silne strony
słabe strony
Stabilizacja rynku pracy - brak zagrożeń z tytułu Niebezpiecznie wysoka stopa bezrobocia.
masowych zwolnień np. z powodu restrukturyzacji Duże bezrobocie (również ukryte) w rolnictwie.
przedsiębiorstw.
Wysoki odsetek biernych zawodowo.
Duży wskaźnik procentowy ludzi młodych.
Dziedziczenie bezrobocia i zwiększająca się grupa
ludzi żyjąca na marginesie lub w zagrożeniu wykluczeniem społecznym.
Wzrost wykształcenia i samodzielności
Niedostosowane kierunki kształcenia do potrzeb
gospodarczej.
rynku pracy.
Brak mechanizmów sprzyjających mobilności zawodowej.
Brak doświadczenia zawodowego w zawodach, na
które jest zapotrzebowanie na rynku pracy. Odpływ wykwalifikowanej kadry poza granice powiatu i kraju.
Duża świadomość skali problemu i wola współpracy pomiędzy instytucjami rynku pracy.
Pozyskanie i wykorzystanie środków EFS na działania związane z aktywizacją osób bezrobotnych.
Usługowy profil gospodarki – wysoka pracochłonność sektora usług.
Duże rezerwy terenowe pod nowe inwestycje wolne obiekty do wykorzystania.
Znaczne zasoby niewykorzystanej siły roboczej.
Wysoka atrakcyjność turystyczna ze względu na
korzystne walory krajobrazowe - zasoby przyrodnicze.
Dobre warunki naturalne do produkcji rolnej
o charakterze ekologicznym. Potencjał do rozwoju
przetwórstwa rolno-spożywczego
Silne poczucie tożsamości lokalnej - silne związki
mieszkańców z rodzinami za granicą.
Wzrastająca aktywność organizacji pozarządowych.
Słaby system wsparcia dla MŚP.
Brak współpracy pomiędzy podmiotami działającymi na rynku pracy (czynnik utrudniający a czasami uniemożliwiający realizację celów).
Niska innowacyjność firm oraz poszczególnych
pracowników
Słabe zainteresowanie ze strony inwestorów zewnętrznych.
Niekorzystne dla rolnictwa warunki naturalne (niski stopień bonitacji gleb, ukształtowanie terenu).
Brak planów zagospodarowania przestrzennego.
137
Zadania priorytetowe w zakresie przeciwdziałania bezrobociu w Powiecie Bytowskim
na lata 2007-2013 - opr. Powiatowego Urzędu Pracy w Bytowie.
Powiatowy Urząd Pracy w Bytowie planuje w latach 2007-2013 realizację zadań priorytetowych w zakresie przeciwdziałania bezrobociu, spójnych z celami horyzontalnymi Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia, z uwzględnieniem Programu Operacyjnego
Kapitał Ludzki (PO KP), Strategii Rozwoju Województwa Pomorskiego, Strategii rozwoju
społeczno - gospodarczego Powiatu Bytowskiego na lata 2007 - 2015 i potrzebami rynku
pracy. Najważniejsze działania PUP na lata 2007 - 2013:
1. Przeciwdziałanie bezrobociu ludności w szczególności z obszarów wiejskich:
a. Wypracowanie odpowiednich (na podstawie badań rynku pracy Powiatu
Bytowskiego, ukierunkowanych na obszary wiejskie) działań i wdrażanie programu przywracania osób bezrobotnych na rynek pracy, we współpracy
z partnerami rynku pracy i organizacjami pozarządowymi.
b. Koordynowanie kierunków kształcenia młodzieży z terenów wiejskich do potrzeb rynku pracy.
c. Promocja kształcenia ustawicznego – pomoc w zdobywaniu dodatkowych
kwalifikacji i uprawnień osób z terenów wiejskich.
2. Promocja działań oraz wdrażanie rozwiązań systemowych na rzecz upowszechniania idei równych szans - promocja integracji społecznej:
a. Realizacja działań na rzecz aktywnej integracji osób zagrożonych wykluczeniem społecznym i dyskryminowanych na rynku pracy.
b. Rozwój form zatrudnienia, aktywizacji zawodowej i miejsc pracy dla osób
z dysfunkcjami (w tym alternatywne formy zatrudnienia).
c. Realizacja ponadregionalnych projektów aktywizacji zawodowej i integracji
społecznej osób niepełnosprawnych i ich otoczenia.
d. Poprawa dostępu do rynku pracy oraz wspieranie aktywności zawodowej
kobiet, osób młodych i osób po 50. roku życia.
e. Wsparcie instytucji i organizacji działających na rzecz aktywizacji zawodowej
i integracji społecznej w Powiecie Bytowskim.
3. Rozwój zasobów ludzkich i potencjału przedsiębiorstw w Powiecie Bytowskim.
a. Rozwój kadr dla nowoczesnej gospodarki: badania oraz projekty systemowe,
w tym prognozowanie kierunków rozwoju, diagnozowanie potrzeb w zakresie
kwalifikacji zawodowych, upowszechnianie nowych form kształcenia, w tym elearningu.
b. Działania wspierające podnoszenie, uzupełnienie lub zmianę kwalifikacji zawodowych, zgodnie ze specyfiką lokalnego rynku pracy oraz potrzebami społeczeństwa wiedzy.
c. W spieranie tworzenia warunków dla rozwoju mikro przedsiębiorczości, w
tym: różnych form spółdzielczości.
4. Dostosowanie oferty edukacyjnej instytucji oświatowych do potrzeb rynku pracy
poprzez:
a. Rozszerzenie poradnictwa zawodowego w szkołach.
138
b. Ściślejsze powiązanie oferty szkół zawodowych z potrzebami rynku pracy
oraz zwiększenie atrakcyjności kształcenia zawodowego.
c. Upowszechnienie kształcenia ustawicznego.
5. Podnoszenie efektywność usług świadczonych przez instytucje rynku pracy:
a. Zwiększanie dostępności usług rynku pracy, w tym: rozwój sieci instytucji,
wprowadzanie nowych metod i narzędzi aktywizacji zawodowej.
b. Wsparcie inicjatyw lokalnych na rzecz aktywizacji rynku pracy.
Wnioski: rynek pracy
Do głównych zadań zarządzających procesami społecznymi i gospodarczymi w Powiecie
i w 10 Gminach, w obrębie posiadanych kompetencji, możliwości programowych i finansowych, należeć będzie:
1. Przełamywanie regresu społecznego i zmniejszanie skali bezrobocia. W szczególności
niezbędne są działania na rzecz aktywizacji osób długotrwale bezrobotnych. Istotna rola
przypadać będzie węzłom osadniczym aktywizującym otoczenie, miastom: Bytów i
Miastko.
2. Pożądane kierunki działań i przekształceń, służące ograniczania bezrobocia:
Zmiany struktury zatrudnienia ludności wiejskiej. To wielowątkowy proces
społeczno - gospodarczy, możliwy do zrealizowania w partnerstwie publiczno prywatnym, z optymalnym wykorzystaniem funduszy strukturalnych.
Tworzenie (np. racjonalne planowanie przestrzenne, inwestycje infrastrukturalne, itd.) warunków do powstawania nowych i stabilnych miejsc pracy. Zadanie
do realizacji w partnerstwie publiczno - prywatnym. Jedną z form reintegracji społecznej osób długotrwale bezrobotnych, może być rozwijanie firm społecznych.
W miastach - w węzłach najlepiej skomunikowanych z otoczeniem, tj. Bytowie, Miastku - należy tworzyć warunki przestrzenne, infrastrukturalne i likwidować wszelkie bariery inwestycyjne dla inwestorów zewnętrznych.
3. Wsparcie wszelkich form przemysłu, wykorzystującego zasoby lokalne: warunki geograficzne i kulturowe oraz zasoby ludzkie: np. przetwórstwo spożywcze, produkcje wysokiej jakości żywności, rozwój usług turystycznych, itd.
4. Wsparcie otoczenia biznesu, ze szczególnym uwzględnieniem badań, analiz i prognoz
tworzonych na potrzeby rozwoju gospodarczego.
5. W Bytowie i Miastku uzupełnianie i rozwijanie wszystkich funkcji nowoczesnego
miasta, z zachowaniem tradycyjnych walorów kulturowych. Umacnianie lub budowanie
infrastruktury społecznej i usług publicznych. Rozwijanie wszelkich form partnerstwa
publiczno - prywatnego w tych dziedzinach.
6. Niedostatek miejsc pracy - i słabość innych elementów społecznych i infrastrukturalnych decydujących o wyborze miejsca życia i pracy - wywołuje wzrost migracji ludzi
młodych, zwłaszcza dobrze wykształconych i przygotowanych zawodowo; potencjalnych
liderów lokalnej społeczności i przedsiębiorczości. Dlatego wszelkie działania
w zakresie aktywizacji regionalnego rynku pracy są, z jednej strony działaniami na rzecz
rozwoju gospodarczego, a z drugiej pilną potrzebą „walki” o zachowania równowagi
demograficznej i stabilności społecznej.
139
8.5 Rolnictwo.
Na terenie Powiatu dominują gospodarstwa rolne, o powierzchni poniżej 5 ha. Średnia
ilość w skali Powiatu - 48%. W gminach najbardziej zurbanizowanych: Borzytuchom 65%, Bytów - 61%, Miastko - 50%, Parchowo - 52% i Tuchomie - 51%, ilość tych gospodarstw przekracza średnią powiatową. Najmniej takich gospodarstw jest w gminie
Trzebielino.
Na drugim miejscu są gospodarstwa rolne o pow. od 5 - 25 ha - 39% ogółu; najwięcej w
gminach: Czarna Dąbrówka, Kołczygłowy, Lipnica i Studzienice.
Gospodarstwa o powierzchni od 25 - 50 ha stanowią 10%, a gospodarstwa powyżej 50 ha
3, 5% ogólnej liczby gospodarstw Powiatu. Najwięcej w gm. Trzebielino - ponad 10%
gospodarstw.
Gospodarstwa o dużej powierzchni, wielkością areału „nadrabiają” niską jakość gleb. Jest
to jednak tylko doraźny i nieskuteczny sposób sprostania konkurencji gospodarstw o
wyższym stopniu bonitacji, gospodarujących na mniejszym areale.
Biorąc to pod uwagę, należy zakładać, że gospodarstwa wielkoobszarowe, ale na słabych
glebach będą poszukiwać swoich nisz rynkowych, np. w produkcji na potrzeby przemysłu farmaceutycznego lub roślin energetycznych.
Ponad 97% gruntów ornych należy do IV, V i VI klasy bonitacyjnej. Zaledwie 3 ha do klasy I (0,01% pow. gruntów rolnych), grunty klasy II prawie nie występują. Dominują grunty V i VI klasy bonitacyjnej, odpowiednio: 31,7% i 39,3% oraz klasy IV- 27,7%. W klasie
trzeciej mieści się tylko 1,3% areału gruntów ornych.
Najsłabsze gleby występują w płdn.- wsch. części powiatu, w gm. Parchowo, Studzienice,
Lipnica i częściowo Tuchomie. Gleby na utworach organogenicznych występują w rozproszeniu na całym terenie Powiatu; gleby torfowe, torfowo-mułowe i murszowe występują w dolinach rzek i strumieni, na obrzeżach jezior, w rynnach polodowcowych, w spągu obniżeń wytopiskowych oraz bezodpływowych zagłębień morenowych.
Na łąki i pastwiska wykorzystywane są gleby torfowisk niskich i dolinowych. Są to użytki zielone słabej jakości rolniczej, ale stanowiące ważny element strefy produkcyjnej i estetyczną dominantę krajobrazu kulturowego.
Niemal we wszystkich gminach Powiatu, poza gm. Tuchomie i Bytów, powierzchnia lasów przeważa nad powierzchnią użytkową rolniczą i różnica wynosi od kilku do kilkunastu procent. Widoczne są już tendencje zalesiania niskoklasowych gruntów.
Jednym z powodów są korzystne dopłaty unijne, nierentowność produkcji oraz, coraz
częściej, brak następców do przejęcia gospodarstwa.
140
Tabela 54. Użytki rolne, leśne, wody i inne grunty - Powiat Bytowski - stan: 31.12.2006 r.
Grunty zabudowane i zurbanizowane
Grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione
Użytki rolne
Gmina/ pow.
ogólna/ ha
Borzytuchom
10 852
Bytów miasto
872
Bytów
obszar wiejski
18 820
Czarna
Dąbrówka
29 806
Gru
nty
rolne
zabudowane
Gru
nty
pod
sta
wa
mi
Grunty pod
rowami
Lasy
Grunty
zadrzewione
i zakrzewione
Tereny
mieszkaniowe
Tereny
prz
em
ysł
ow
e
Inne
tereny
za
bu
do
wa
ne
Zurbanizowane
tereny
niezabudowane
Tereny
rekre
acyjne
U
ży
tk
i
Tereny komunikacyjne k
o
p
al
ne
Tere
ny
kole
jowe
Gru
nty
orne
Sady
Łąki
trwa
łe
Pastwi
ska
trwa
łe
3479
7
622
332
84
0
33
5492
23
28
1
10
2
12
176
39
0
255
2
38
8
5
0
3
64
0
112
69
57
17
19
93
34
7261
33
1227
689
173
0
81
7700
59
73
21
42
13
11
466
8543
20
977
552
251
4
68
16732
58
22
2
10
8
32
441
Drogi
141
In
ne
Grunty pod
wodami
powierzchniowymi
Uży
tki
ekologicz
ne
Nie
użyt
ki
Tereny
różne
płynące
stojące
2
123
92
0
295
0
0
0
2
86
0
7
1
24
0
6
173
260
13
488
7
8
0
6
1050
251
61
707
3
Kołczygłowy
17 357
Lipnica
30 881
Miastko miasto
568
Miastko obszar
wiejski
46 041
Parchowo
13 121
Studzienice
17 626
Trzebielino
22 597
Tuchomie
10 665
Powiat Bytowski
219 206
5303
17
602
521
107
9
37
9540
55
59
19
20
2
18
257
23
0
17
212
17
0
520
2
8679
52
1242
1437
169
12
60
16251
12
26
4
7
1
3
621
0
0
21
1106
412
29
736
1
104
0
76
9
4
0
3
61
3
86
24
39
29
20
61
14
0
0
4
15
0
8
8
13577
28
1519
1099
333
22
88
24746
119
55
22
17
5
56
780
63
29
7
1496
168
42
1709
61
4140
16
679
361
92
0
31
6720
19
27
9
29
5
8
229
0
0
4
329
96
4
322
1
2978
12
787
214
70
0
25
11860
18
51
24
36
14
9
269
60
0
8
609
205
0
377
0
5112
8
1226
500
96
5
38
14509
67
66
6
6
4
22
259
25
4
1
148
45
11
436
3
5022
26
1261
484
102
0
68
2619
47
34
8
15
3
9
289
1
0
5
78
84
0
468
42
64453
221
10256
6206
1486
52
535
116294
480
639
209
288
103
219
3941
291
33
77
5330
1731
160
6073
129
Źródło: Wydział Geodezji i Gospodarki Nieruchomościami, Starostwo Powiatowe w Bytowie.
142
Tabela 55. Liczba i wielkość gospodarstw rolnych w Powiecie Bytowskim - wg. Gmin.
obszar
ha
Borzytuchom
Bytów
Czarna
Dąbrówka
Kołczygłowy
Lipnica
Miastko
Parchowo
Studzienice
Trzebielino
Tuchomie
Razem
2005
2006
2005
2006
2005
2006
2005
2006
2005
2006
2005
2006
2005
2006
2005
2006
2005
2006
2005
2006
2005
2006
1- 2
198
2-5
163
gosp.
1-5 ha
65%
% ogółu
5 - 10
71
10 - 15
56
15 - 25
44
gosp.
5 - 25 ha
30%
% ogółu
25 - 50
16
gosp.
25 -50
ha
3%
% ogółu
50 - 100
10
100 +
gosp.
50 ha +
1, 9%
% ogółu
129
128
382
218
432
353
162
77
260
189
100
101
129
123
87
80
87
80
174
160
556
300
172
142
160
166
109
91
118
104
47
50
113
80
246
69
246
69
1677
1151
2230
1592
razem
558
53,88
95
30
38
34,17
36
7,55
18
3
4,4
477
61%
161
107
52
32%
53
5%
5
10
1,5 %
988
58,02
251
74
92
30,82
72
5,32
70
9
5,84
1353
40%
122
109
66
50%
44
7%
10
6
2,7%
596
49,12
173
92
109
40,92
67
7,33
7
17
2,63
914
47%
60
51
87
46%
18
4%
4
8
2,8%
429
50,6
70
51
64
37,15
49
9,84
4
8
2,41
498
20%
134
140
128
49%
198
24%
50
9
7%
826
20,22
134
120
164
50,61
182
22,03
50
9
7,14
826
50%
89
80
70
36%
64
9,4%
18
13
4,6%
668
62,48
194
82
105
27,81
91
6,64
30
12
3,07
1370
Źródło: Wydział Geodezji i Gospodarki Nieruchomościami, Starostwo Powiatowe w Bytowie.
Stan na koniec 2005 r.
143
52%
92
75
45
35%
57
10%
16
3
3,1%
602
48,3
131
45
66
35,85
88
13,04
16
3
2,81
675
45%
62
56
79
44%
41
10%
6
1
1,6%
445
47,95
76
47
59
39,31
51
11,02
48%
29
20
19
34%
15
7%
57,44
47
16
26
26,46
45
13,39
7
1
12
10
4
5
1,73
10,9%
2,68
463
202
336
51%
75
83
40
32%
82
13%
11
7
3%
613
51,39
75
51
73
32,46
81
13,21
48%
895
777
630
39%
588
10%
50,79
1246
608
796
35,22
762
10,13
11
7
142
67
217
74
2,94
3,5%
3,87
613
ogółem
7525
5927
Ilość gospodarstw rolnych w grupach obszarowych 1-2 ha i 2-5 ha w ewidencji Urzędów Gmin stale powiększała się przez ostatnie dziesięć lat. Od 1996r. Do 2006r. Łączna
ilość gospodarstw w gminach tworzących powiat bytowski powiększyła się o 2723. Łącznie więc na koniec 2006r. wg. Ewidencji urzędów gmin w powiecie bytowskim jest
7525 gospodarstw rolnych powyżej 1 ha.Ten statystyczny wzrost w ewidencji gospodarstw nie oznacza, że zwiększyła się w powiecie ilość gospodarstw prowadzących
produkcję rolną, gdyż liczba faktycznie zajmujących się gospodarstw produkcją rolną w powiecie zmienia się tylko w niewielkim stopniu. Według danych z biura powiatowego ARiMR do dopłat bezpośrednich w okresie ostatnich 4 lat wnioskowała około 3500 gospodarstw. Pozostałe gospodarstwa tylko w niewielkim zakresie zajmują się
produkcją rolną, a zdecydowana ilość właścicieli tych nowych statystycznych gospodarstw nabyła grunty w celach rekreacyjno-turystycznych lub dla możliwości korzystnego ubezpieczenia się w KRUS.
Stan pogłowia zawierząt
Wyszczególnienie
Wpółczynik
DJP
1
Krowy
Mleczne
2
Gminy
Razem w powiecie
Borzytuchom
Bytów
Czrna
Dąbrówka
Kołczygłowy
Lipnica
Miastko
Parchowo
Studzienice
Trzebielino
Tuchomie
Liczba
szt. Fizycz.
Liczba
DJP
1,2
648
575
840
546
1150
960
770
380
150
580
6599
7918,8
Jałówki
cielne
0,9
90
128
190
125
215
200
190
76
30
59
1303
1172,7
3
MBO
(0,5-1,5r)
0,8
430
590
690
612
840
960
720
480
200
800
6322
5057,6
4
Cielęta
(do 0,5r)
0,2
120
155
280
148
260
222
170
100
40
145
1640
328
5
Razem
bydło
1288
1448
2000
1431
2465
2342
1850
1036
420
1584
15864
6
Knury
0,4
26
41
70
26
40
35
44
30
85
27
424
169,6
7
Maciory
0,35
550
820
1500
548
780
700
760
400
1700
550
8308
2907,8
8
Warchlaki
0,07
3000
3400
8000
3226
4000
4265
3000
2570
10000
3423
44884
3141,88
Lp.
144
9
Tuczniki
do 120kg
10
Razem
trzoda
chlewna
11
Tryki
12
0,14
4424
6739
15430
4200
5680
4500
5696
3000
13215
4000
66884
8000
11000
25000
8000
10500
9500
9500
6000
25000
8000
120500
0,2
0
4
5
15
20
20
3
10
3
30
110
22
Macirki
(owce)
0,12
0
80
90
420
200
491
75
200
66
952
2574
308,88
13
Kozy
0,12
8
50
15
28
30
49
12
15
26
29
262
31,44
14
Drób
0
15000
60000
45000
3900
28000
260000
50000
47500
28000
9590
546990
2187,96
15
Konie
1,2
18
60
60
36
110
100
90
50
28
52
604
724,8
16
Razem
pozostałe
15026
60194
45170
4399
28360
260660
50180
47775
28123
10653
550540
17
Razem
24314
72642
72170
13830
41325
272502
61530
54811
53543
20237
686904
145
9363,76
Wnioski: rolnictwo
1. Cechą charakterystyczną rolnictwa indywidualnego jest przewaga gospodarstw
o mieszanym kierunku produkcji; gospodarstwa specjalistyczne związane są z obszarami
o najlepszych warunkach przyrodniczo-produkcyjnych, np. gospodarstwa hodowlane
(trzoda i bydło) w gm. Parchowo, Bytów, Borzytuchom, Miastko.
2. Gospodarka rolna na glebach o niskiej bonitacji jest wyzwaniem dla planistów i menedżerów rolnych do poszukiwania produkcji niszowych, np. w formule rolnictwa naturalnego i do wsparcia pozarolniczych źródeł zatrudnienia mieszkańców wsi.
Rozwijanie tradycyjnych technik rolniczych jest ważne dla zachowania cennych ekosystemów otwartych, ochrony czynnej i restytucji siedlisk zagrożonych. W „Programie
ochrony środowiska Powiatu Bytowskiego na lata 2004 - 2007” jednym z kierunkowych
działań jest „Zachowanie tradycyjnego, urozmaiconego krajobrazu rolniczo-leśnego na
terenie powiatu”, co jest związane z ochroną i racjonalną gospodarką naturalnymi zasobami lasów, jezior i torfowisk oraz zachowaniem różnorodności biologicznej krajobrazu z
dominującym typem małych i średnich gospodarstw o tradycyjnym sposobie gospodarowania. Na terenie Powiatu Bytowskiego są dogodne warunki do rozwoju upraw naturalnych i produkcji żywności o wysokiej wartości spożywczej. Ważnym elementem strukturalnych zmian powinien być własny system przetwórczy i marketingowy (od surowca
do opakowania i własnej sieci dystrybucji). Produkcja taka może być podstawą rozwoju
kultury rolnictwa naturalnego adresującego swoje produkty na chłonny rynek Trójmiasta
i inne rynki Pomorza.
3. Powiat Bytowski zatraca rolniczy charakter. Wpływa na to m.in.: zmiana zachowań
społecznych, wzrost wykształcenia, zmiany potrzeb i celów życiowych oraz zawodowych, migracje zarobkowe, rozwój przedsiębiorczości i usług w sektorach pozarolniczych. Społeczność gmin wiejskich, nie tylko o najniższej klasie gruntów rolnych, odchodzi od rolnictwa i rozwija pozarolnicze formy gospodarki: np. usługi, przedsiębiorczość
rzemieślniczą itd.
Są więc tereny do rozwijania upraw dostosowanych do niskiej wartości bonitacyjnej gruntów, bądź do zalesienia i powiększania terenów rekreacyjnych z możliwością rozwijania
usług turystycznych. A także, do tworzenia wiejskich osiedli, w zabudowie rozproszonej willowej, bądź rezydencjonalnej z zachowaniem najwyższych standardów kształtowania i
estetyki krajobrazu kulturowego.
Można zakładać, na podstawie widocznych od kilku lat w Polsce, tendencji do osiedlania
się poza miastem, że tereny atrakcyjne krajobrazowo, o niskiej wartości rolniczej, staną się
terenami osadnictwa wiejskiego, dla różnych grup ludności.
146
8.6 Dochody Powiatu Bytowskiego
Tabela 56. Dochody Powiatu Bytowskiego w latach 2005 - 2006.
Wyszczególnienie
Dział klasyfikacji budżetowej
1
I
II
2
Dochody ogółem
Dochody własne ogółem w tym:
Dochody ze sprzedaży mienia powiatu
Opłaty komunikacyjne
Pozostałe dochody
Udział w podatku dochodowym:
w tym:
od osób fizycznych
od osób prawnych
Wykonanie
w tys. zł
2005
2006
4
5
50 002
49 511
5373
3740
97 3
22
285
2 229
1 991
1 489
Struktura
dochodów %
2005
2006
9
10
100
100
10,7
7,5
0,1
0,0
6,6
4,5
4,0
3,0
10,2
9,1
4 549
5 060
4 372
177
4 860
200
8,7
0,4
9,8
0,4
III Dotacje celowe ogółem
W tym:
dotacje z zakresu administracji rządowej
dotacje na dofinansowanie zadań własnych
dotacje otrzymane z innych źródeł
10 885
11 983
21,8
24,2
5 373
1 660
3 852
5 636
1 695
4 652
10,8
3,3
7,7
11,4
3,4
9,4
IV Subwencje ogółem
W tym:
drogowa
oświatowa
wyrównawcza
równoważąca
uzupełnienie dochodów
IV Inne wpływy
22 282
25 234
58,3
58,0
4 426
16 700
1.156
-----------5
4 530
19 517
1.187
------------
----21 210
3.644
------------
540
214
------22 227
3.560
2.077
1.306
25
za: Sprawozdanie z realizacji zadań Powiatu Bytowskiego w kadencji 2002 - 2006.
147
Tabela 57. Wydatki Powiatu Bytowskiego w latach 2005 - 2006.
Wyszczególnienie
Dział klasyfikacji budżetowej
Wykonanie
w tys. zł
2005
2005
2006
52 388
22
88
8015
246
43
341
4444
2006
5
50 591
30
89
4261
380
45
430
5034
100
0,2
15,3
0,4
0,1
0,7
8,5
100
0,1
0,2
8,4
0,8
0,1
0,8
9,9
3649
3843
7
7,6
19 883
2880
6552
6061
80
19 749
2140
7359
5847
37,9
5,5
12,5
11,5
0,2
39
4,2
14,6
11,6
84
-
63
1 218
0,2
-
0,1
2,4
2
Wydatki ogółem
Rolnictwo i łowiectwo
Leśnictwo
Transport i łączność
Obsługa długu publicznego
Gospodarka mieszkaniowa
Działalność usługowa
Administracja publiczna
Bezpieczeństwo publiczne i ochrona
przeciwpożarowa.
Oświata i wychowanie
Ochrona zdrowia
Opieka społeczna
Edukacyjna opieka wychowawcza
Kultura i ochrona dziedzictwa narodowego
Kultura fizyczna i sport
Inne
( rezerwa)
Struktura wydatków
%
103
0,2
Źródło: Sprawozdanie z realizacji zadań Zarządu Powiatu Bytowskiego w kadencji 2002 - 2006
Obowiązująca od 1 stycznia 2004 r. ustawa o dochodach jednostek samorządu terytorialnego zmniejszyła zakres zadań samorządu powiatowego realizowanych z dotacji celowych poprzez zwiększenie innych dochodów własnych, do których należą m. in. udział
w podatku dochodowym od osób fizycznych - 8,42 % w 2004 - wzrost do 10,25 % w 2006
i w podatku od osób prawnych -1% w 2004, wzrost do 1,4% w 2006 r.
Od roku 2004 Powiat otrzymuje subwencję równoważącą. Od roku 2004 wzrosły dochody
Powiatu z opłat komunikacyjnych, a zmniejszyła się dotacja na zadania zlecone z administracji rządowej, w zakresie gospodarki gruntami i nieruchomościami, usług geodezyjnych dla rolnictwa, nadzoru budowlanego, organizacji komisji poborowej, Powiatowej
Straży Pożarnej, składek na ubezpieczenia zdrowotne dla osób nie objętych obowiązkiem
ubezpieczenia zdrowotnego (np. wychowankowie placówek opiekuńczo - wychowawczych, bezrobotni bez prawa do zasiłku), zasiłków rodzinnych, pielęgnacyjnych i wychowawczych, itd.
Dotacje celowe dotyczą: Zespołu Placówek Opiekuńczo Wychowawczych, Domu Pomocy
Społecznej i pomocy materialnej dla uczniów.
148
9.
Możliwości rozwoju gospodarki turystycznej w Powiecie Bytowskim - analiza
Uwaga:
Walory przyrodnicze oraz kulturowe Powiatu Bytowskiego zostały scharakteryzowane
w rozdziałach 3 i 4.
Analiza możliwości rozwoju gospodarki turystycznej w Powiecie Bytowskim, wynika
z istniejących zasobów przyrodniczych i kulturowych, o wysokiej wartości marketingowej. Przez co należy rozumieć potencjały do organizacji produktów turystycznych i rozwijania zróżnicowanej oferty turystycznej.
Rozwój turystyki jest jednym z priorytetów planistycznych większości gmin Powiatu
Bytowskiego z racji:
- bogatych, wolnych od cywilizacyjnych zanieczyszczeń i zniekształceń krajobrazowych
zasobów przyrodniczych, o wysokiej użyteczności w rozwijaniu usług turystycznych,
- korzystnego położenia Powiatu Bytowskiego na Pomorzu, w jednym z najpopularniejszych turystycznych regionów w Polsce i na rynkach zagranicznych,
- możliwości rozwoju społeczno - gospodarczego i nadrobienia zaległości infrastrukturalnych, finansowanych z budżetu Unii Europejskiej w latach 2007 - 2013,
- konieczności budowania alternatywnych miejsc pracy dla mieszkańców wsi w sektorach
pozarolniczych, dla których rozwój usług turystycznych i usług wspierających może stanowić jedną z szans rozwoju obszarów wiejskich.
9.1 Serwis turystyczny - infrastruktura i usługi.
Informacja turystyczna:
Bytów - Bytowski Ośrodek Informacji Turystycznej - w: Zamek Krzyżacki, ul.
Zamkowa 2, tel. 59/822 55 97
Miastko - punkt Informacji Turystycznej (otwarty w czerwcu 2007), przy ul. Armii
Krajowej (kiosk w stylistyce regionalnej korespondującej z kulturową tożsamością
miasta), tel. 59/857 33 83
Wypożyczalnie sprzętu sportowego i turystycznego:
(kajak, rower, narty biegowe, namiot itd.)
Poza niżej wymienionymi wypożyczalniami, sprzętem sportowym-rekreacyjnym dysponuje większość gospodarstw agroturystycznych oraz wszystkie ośrodki wypoczynkowe
(zobacz: wykaz) położone nad jeziorami, bądź w pobliżu jezior, udostępniające go gratis
lub po niewygórowanych cenach.
1. Bytów - Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji
2. Bytów - firma „e-Kajaki”, www.ekajaki.pl
3. Głodowo - Halina Rudnik (poczta: Piaszczyna)
4. Jamno - Mieczysław Kulas (gm. Parchowo)
5. Kłączno - Ośrodek Wypoczynkowy p. Szreder (gm. Studzienice)
6. Parchowo - Zbigniew Baran, leśniczówka
7. Parchowo - Paweł i Renata Trzeciak
149
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
Piaszno – „Wioska Gotów”, K. Leman (gm. Tuchomie)
Pomysk Mały - Zuzanna Dulna Montowska (gm. Bytów)
Przęsin - „Agro - Szczupak”, Teresa Sztobnicka
Soszyca - Tomasz Rolbiecki (gm. Parchowo)
Tuchomie – Centrum Międzynarodowych Spotkań
Wałdowo - Jolanta i Jerzy Bruski (poczta: Piaszczyna)
Wołcza Mała - Olga i Roman Hresiukiewicz (gm. Miastko)
Spływy kajakowe:
1. www.ekajaki.pl - Rzepnica, gm. Bytów
2. Tomasz Rolbiecki – Soszyca, gm. Parchowo, www.parchowo.pl
Podstawowe usługi: wynajem sprzętu wodnego i biwakowego, przewodnik, organizacja
spływów, przewóz kajaków i ludzi itd.
Stadniny konne:
1. Bytów, Zajazd - „Ułan”
2. Czarna Dąbrówka - „Flis”
3. Skwierawy (gm. Studzienice) - „Zdroje”
4. Sominy (gm. Studzienice) - „Kaszubski Bór”
5. Świerzno (gm. Miastko) - „ Złota Podkowa”
Wieże widokowe:
1. Góra Siemierzycka (256,4 m n.p.m.), wieś Płotowo, gm. Bytów - najwyższe wzniesienie Pojezierza Bytowskiego. Wieża (2005) drewniana, wys. 16 m, wznosi się ponad wierzchołki drzew i pozwala na szeroki ogląd krajobrazu Pojezierza Bytowskiego.
2. „Wieża Lemana” - ośrodek turystyczny „Wioska Gotów” Klemensa Lemana - Piaszno,
gm. Tuchomie. Wieża (2000) drewniana, nazwana przez twórcę „Wieżą wspaniałych widoków i dalekich perspektyw”, ma 20 m wys. i stoi na wyniesieniu 220 m n.p.m.
Z wieży widok na okolicę, wieś Tuchomie, Górę Siemierzycką, Gochy.
Usługi noclegowe:
Systematycznie powiększa się baza noclegowa na terenie Powiatu, poprawia się jej jakość
i standardy, dostosowane do różnych segmentów rynku. Obecnie na terenie Powiatu
funkcjonują 23 ośrodki wypoczynkowe, 7 hoteli, blisko 90 tzw. gospodarstw agroturystycznych oraz 17 pól namiotowych i kampingów.
150
Tabela 58. Hotele, ośrodki wypoczynkowe na terenie Powiatu Bytowskiego.
gdzie - co
Gmina Bytów
Bytów - Hotel Zamek
Bytów - Centrum rehabilitacyjno-wypoczynkowe
„Ułan-SPA”
Bytów - Hotel „Dana”
Bytów - Hotel „Dom
Sportowca”
Bytów - Motel „Jeleń”
nad j. Jeleń
Bytów - Regina - Kossak
Główczewska - pensjonat
Dąbie - Hotel Bismarck
ilość miejsc
/rodzaj pokoi
cechy podstawowe
60/1, 2, 3
hotel, średniowieczny zamek, restauracja, drink bar,
parking strzeżony
hotel, Internet, sala konferencyjna, ośrodek jeździecki,
restauracja na 150 miejsc itd.
50/1, 2, 3,
28/1, 2, 3 os.
50/1, 2, 3, 4
14/ 1, 2, 6
domki sezonowe,
4-5 os.
20
55/1, 2, apartament
Rekowo
18
- baza obozowa ZHP
domki letniskowe
Udorpie - motel „Zajazd”
8
Czarna Dąbrówka - Ośrodek
domki kempingowe
Wczasowy „Wrzos”
Czarna Dąbrówka - Ośrodek
domki kempingowe
Wczasowy „Zawiaty”
Łupawsko - Ośrodek Wczadomki kempingowe
sowy „Stocznia”
Nożyno - Pensjonat „Skotaw40/2, 4 os.
sko”
Gmina Lipnica
Borowy Młyn - pensjonat
30/1, 2 os.
„Gwiazda”
Gmina Miastko
Bobięcino - Harcerski Ośrodek 42/ 6 i 8 os.
Wypoczynkowy nad j. Bobię- 200 miejsc na polu nacińskim Małym
miotowym
Miastko - hotel sportowy
40/2, 3, 4 os.
(hala sportowa)
Miastko - Zajazd „U Julii”
8/2, 3 os.
Miastko - „Monte Christo”
15/3 os.
Miastko - schronisko PTSM
44/ 4 os.
Świeszyno - ośrodek wypo142
czynkowy „Słoneczny Stok”
pawilon hotelowy,
nad j. Głębokie
domki drewniane
Świeszyno - ośrodek wypo50
hotel, centrum miasta, siłownia, parking
hotel sportowy, o standardzie popularnym
w jednym budynku restauracja i pokoje na piętrze
pensjonat domowy, wspólne łazienki, wydzielone
kąpielisko nad jeziorem
hotel trzygwiazdkowy, sala konferencyjna, restauracja, dyskoteka, imprezy biesiadne, drink bar, parking
stołówka, natryski, WC, pole namiotowe
motel przy stacji paliw
ośrodek nad j. Jasień, Park Krajobrazowy „Dolina
Słupi”
wczasy, obozy żeglarskie, imprezy okolicznościowe,
ryby, grzyby
Park Krajobrazowy „Dolina Słupi”
pensjonat położony nad jeziorem, restauracja, kort
tenisowy, kawiarenka, sauna
komfortowy wiejski pensjonat
stołówka na 100 miejsc, strzeżone kąpielisko
5 pokoi z łazienkami i WC, pozostałe bez, korty tenisowe, boisko do piłki plażowej
bar, plac zabaw
noclegi, restauracja, parking strzeżony
sezon letni, schronisko szkolne sieci PTSM
parking, boisko do siatkówki, sala bilardowa, siłownia, wypożyczalnia sprzętu pływającego
wyżywienie, siłownia, bar, wypożyczalnia sprzętu
151
czynkowy „Adria” nad j. Głębokie
Świeszyno - ośrodek wypoczynkowy "Alicja"
nad j. Głębokie
Łodzierz - internat Zespołu
Szkół
Wałdowo - „Dworek Amaltea” Barbara i Włodzimierz
Przyjemscy
Gmina Parchowo
Frydrychowo - Ośrodek Wypoczynkowy „Dal-sol”
Grabowo -Ośrodek Wypoczynkowy „Skierka”
Gmina Studzienice
Czarna Dąbrowa Ośrodek Wypoczynkowy
„Grzybia Dąbrowa”
Andrzej Garstka
Kłączno - Ośrodek Wypoczynkowy Andrzej Szreder
domki kampingowe pływającego, mini zoo,
65
wyżywienie, wypożyczalnia sprzętu pływającego,
domki kampingowe
22/2, 3 os.
wyżywienie, możliwość wynajmu mikrobusu
z kierowcą
20/ 2 os. i apartament komfortowe apartamenty, parking,
93 - hotel
180 - domki
85 - domki
campingowe
100
domki drewniane
i murowane
70 - domkach
110 - budynek kolonijny
Kłączno - Osowo
45/2, 3, 4 os.
- Ośrodek Wczasowy „Mie56 miejsc w domkach z
chowice” Jan Niedźwiedź
węzłem sanitarnym
Sominy - Ośrodek Wypoczyn70
kowy „Uroczysko”
domki murowane
ośrodek wypoczynkowy nad jeziorem Mausz
ośrodek wypoczynkowy nad jeziorem Mausz
jezioro, las, stołówka, kawiarnia, suszarnia, wędzarnia, wypożyczalnia rowerów, plac zabaw, strzeżone
kąpielisko itd.
domki z węzłem sanitarnym i aneksem kuchennym
las, jezioro, wczasy rodzinne i indywidualne, wyżywienie, boiska sportowe, parking
jezioro, kąpielisko, biblioteka, kuchnia regionalna,
parking, programy ekologiczne, warsztaty, plenery
plastyczne, spektakle „Teatru Snów” itd.
Sominy - Ośrodek wypoczyn300
las, kąpielisko, plac zabaw, przedstawienia teatralne
kowy i stadnina koni „Kaw domkach
dla dzieci, boiska sportowe, sala gimnastyczna, strzelszubski Bór”
nica, wypożyczalnia sprzętu sportowego, wędkowanie itd.
Studzienice - Ośrodek Wypo- 72 - domki całoroczne, z las, jezioro, restauracja, boiska sportowe, wypożypełnym wyposażeniem czalnia sprzętu sportowego, plac zabaw dla dzieci,
czynkowy - Czerwiński
parking itd.
Studzienice - Ośrodek Wcza35 - 5 domów
jezioro, las, kąpielisko, grill, wędkowanie
sowy „Jezioro”
całorocznych
Gmina Tuchomie
Ciemno - „Żurawi Młyn”
Tuchomie - Centrum Międzynarodowych Spotkań
Gmina Trzebielino
Wiatrołom - pensjonat myśliwski „Stary Las”
20/1, 2 os.
40/1, 2, 3,4
8/ 2 os.
komfortowy pensjonat, restauracja, własna elektrownia, sauna, kort tenisowy, sporty wodne itd.
sala konferencyjna, wyżywienie, teren rekreacyjny
nad rzeką Kamienicą
wyżywienie - na miejscu wykup odstrzałów dzikiej
zwierzyny - polowania na rykowisku
w Nadleśnictwie Trzebielino
152
Gospodarstwa agroturystyczne na terenie Powiatu Bytowskiego:
Ilość tzw. gospodarstw agroturystycznych w poszczególnych gminach:
Miastko - 17, Bytów - 15, Studzienice - 14, Parchowo - 11, Lipnica - 9, Czarna Dąbrówka 6, Tuchomie - 6, Borzytuchom i Trzebielino - po 2 (za: www.powiatbytowski.pl i portale
10 Gmin).
Gmina Borzytuchom - 2
1. Osieki - „Arcadia”, Leonarda Reut - Sadowska
2. Jutrzenka - „Dolina”, Wiesław Husak
Gmina Bytów - 15
3. Bory - gosp. agro., Mariola Rolbiecka
4. Bory - gosp. agro., Mariusz Szwindowski
5. Bytów - gosp. agro., Regina Kossak - Główczewska, www.kossak.nakaszuby.pl
6. Bytów - gosp. agro., Gabriela Helta
7. Bytów - gosp. agro., Czesław Zarzycki
8. Bytów - „Srebrny Klon”, Hanna Zwolska, www.zwolska.kaszuby.pl
9. Dąbie - gosp. agro., Bernadeta Grzonka
10. Pomysk Mały - gosp. agro., Zuzanna Dulna Montowska
11. Pomysk Wielki - gosp. agro., Małgorzata Nowotnik
12. Pomysk Wielki - gosp. agro., Maria Marszk
13. Rekowo - gosp. agro., Ewa Iniarska, www.iniarski.pl
14. Rekowo - gosp. agro., Daniela Klassy
15. Rekowo - gosp. agro., Barbara i Czesław Wnuk Lipiński
16. Rekowo - gosp. agro., Gizela Pałubicka
17. Rekowo - gosp. agro., Norbert Prondziński
18. Rekowo - gosp. agro., Marzena Witek
Gmina Czarna Dąbrówka - 6
19. Czarna Dąbrówka - gosp. agro., Janina Batóg
20. Czarna Dąbrówka - gosp. agro., Wiesław Maciaszek
21. Jasień - gosp. agro., Ewa Kosińska
22. Mikorowo - gosp. agro., Maria i Jan Bryjka
23. Mikorowo - gosp. agro., Genowefa Kopacz
24. Rokity - gosp. agro., Zdzisława Cyman
25. Rokity - gosp. agro., Krystyna Gruchała
Gmina Lipnica - 9
26. Borowy Młyn - 2 pokoje, Maria Czapiewska
27. Borowy Młyn - „Gwiazda” - 2 pokoje
28. Brzeźno Szlacheckie - 2 pokoje, Zofia Olik
29. Gliśno Wielkie - „Przystanek Alaska”, Jacek Chroboczko, www.alaska.babel.pl
30. Kiedrowice - Wielgoszcz - gosp. agro., Dorota Wantoch - Rekowska
31. Mielno - gosp. agro., Elżbieta i Marian Żmuda Trzebiatowski
32. Lipnica - gosp. agro., Brygida Wrycz
33. Łąkie - gosp. agro., Wojciech Żmuda - Trzebiatowski
34. Wierzchocina - gosp. agro., Wiesława i Czesław Klajst
35. Wojsk - gosp. agro., Jolanta Szyca, www.zacisze.kaszuby.pl
153
Gmina Miastko - 17
36. Dolsko - gosp. agro., Elżbieta i Stanisław Garbiak
37. Głodowo - „U Kazia”, Maria i Kazimierz Czerwiński, www.ukazia.afr.pl
38. Głodowo - „Ustronie”, Halina Rudnik, www.harudnik.prv.pl
39. Głodowo - gosp. agro., Jan Kiedrowski
40. Kawczyn - „Osada w Dolinie Studnicy”, Marek Krzemiński
41. Kawczyn - „Stary Młyn”, Robert Szpecht
42. Okunino - „Tęcza”, Elżbieta i Jerzego Kulczyk, www.tecza.miastko.com.pl
43. Przęsin - „Agro - Szczupak”, Teresa Sztobnicka, www.agroszczupak.republika.pl
44. Słosinko - „Kaśka”, Katarzyna Opiela
45. Świerzno - „Baśniowa Kraina”, R. B. Mazur
46. Świerzno - „Złota Podkowa”, Włodzimierz Kapłan
47. Trzcinno - „Przepiórcza Farma”, Zofia i Sławomir Piątkowski,
www.piatkowska.miastko.com.pl
48. Trzcinno - „Bocianie Gniazdo”, Joanna Zalewska, www.goscinnawies.pl
49. Turowo - „Gacówka”, Bożena i Franciszek Gaca, www.gacowka.prv.pl
50. Wałdowo - „Zacisze”, Jolanta Bruska, www.agroturystyka.w.szu.pl
51. Węgorzyno - „Szlachecki Dwór”, Ewa Eickenberg
52. Wołcza Mała - „Agro-Vita”, Lucyna Kapłan, www.agrovita.com.pl
53. Wołcza Mała - „Agro-Urok”, Roman Hresiukiewicz
54. Żabno - „Agroland”, Anna i Sławomir Szabłowski, www.agroland.republika.pl
Gmina Parchowo - 11
55. Chośnica - gosp. agro., Maria Wenta
56. Gołczewo - gosp. agro., Janina Gliszczyńska
57. Gołczewo - gosp. agro., Janina Marmołowska
58. Jamno - gosp. agro., Zofia Pruszak
59. Jamnowski Młyn - „Kalex”, www.landgut-kalex.de
60. Nowa Wieś - „Hacjenda”, Grażyna Kapiszka
61. Parchowo - leśniczówka, Zbigniew Baran
62. Parchowo - gosp. agro., Halina Wirkus
63. Parchowo - gosp. agro., Maria Peplińska
64. Parchowo - gosp. agro., Renata Bielawa
65. Soszyca - gosp. agro., Tomasz Rolbiecki
66. Sylczno - gosp. agro., Jakub Błaszkowski
Gmina Studzienice - 14
67. Kłączno - gosp. agro., Ewa Kowalewska
68. Kłączno - gosp. agro., Maria i Edmund Pepliński
69. Kłączno - gosp. agro., Bogusław Szroeder
70. Kłączno - gosp. agro., Witold Szewela
71. Osława Dąbrowa - gosp. agro., Jadwiga Jażdżewska
72. Półczno - gosp. agro., Bogusław Ciemiński
73. Przewóz - gosp. agro., Marian Drozdowski
74. Skoszewo - gosp. agro., Teresa i Marian Treder
75. Sominy - gosp. agro., Barbara i Tadeusz Cysewski
76. Sominy - gosp. agro., Danuta i Edward Górski
154
77. Sominy - gosp. agro., Irena Stoltman
78. Sominy - gosp. agro., Małgorzata Talecka
79. Studzienice - gosp. agro., Jan Pałubicki
80. Studzienice - gosp. agro., Teresa Sikorska
81. Studzienice - gosp. agro., Anna Tasiemska
Gmina Trzebielino - 2
82. gospodarstwa agroturystyczne we wsiach: Dolno i Objezierze.
Gmina Tuchomie - 6
83. Ciemno - gosp. agro, Ewa Wirkus
84. Piaszno - „Osada Gotów”, Bożena i Klemens Leman
85. Trzebiatkowa - gosp. agro., Marian Depka - Prondziński
86. Tuchomie - gosp. agro. Jerzy Mondry-Dombrowski
87. Tuchomko - „Pod Brzozami”, Elżbieta i Henryk Repińscy,
/www.podbrzozami.wirt.pl
88. Tuchomko - gosp. agro., Teresa Mondry - Dombrowska
Główne szlaki, trasy i ścieżki przyrodnicze Powiatu Bytowskiego:
1. Szlaki wodne - na podstawie: www.ekajaki.pl
rz. Bytowa - dł. rzeki 29 km, dł. szlaku: 23 km + 72 km rzeką Słupia. Czas spływu:
1 dzień + 5 dni (Słupia). Podstawowe cechy: szlak dla początkujących i zaawansowanych kajakarzy. Baza turystyczna słabo rozwinięta; dzikie miejsca na biwak. Ten szlak,
wraz ze szlakiem rzeki Słupia umożliwia dopłynięcie do Morza Bałtyckiego.
rz. Łupawa - dł. rzeki 99 km, dł. szlaku: 91 km, czas spływu: do 6 dni
Podstawowe cechy: jeden z najpiękniejszych, dzikich szlaków Pomorza. Szlak wymaga
doświadczenia; duża liczba „przenosek” (w gwarze kajakarzy: przenoszenia kajaka na
odcinkach niespławnych); słaba infrastruktura biwakowa, liczne dzikie miejsca na obozowiska, maks. 5 namiotów.
rz. Słupia - dł. rzeki 141 km, dł. szlaku: 125 km, czas spływu: 6-7 dni.
Podstawowe cechy: szlak nieco uciążliwy, przeszkody łatwe do ominięcia, „przenoski”
sporadyczne; baza turystyczna słabo rozwinięta. Szlak należy do rzadko uczęszczanych.
Duża część spływu przebiega przez Park Krajobrazowy „Dolina Słupi”.
2. Szlaki piesze i biegowe:
Kraina Lasów i Jezior - dł. 112 km, trasa: z Żydowa przez Miastko, Rekowo, Płotowo,
Sierzno, Bytów, Pomysk Wielki, Parchowo, Parchowo do Jasienia. Trasa urozmaicona,
przechodzi leśnymi i polnymi drogami, obok wielu jezior (w tym: lobeliowych) i rezerwatów przyrody.
Szlak Dolina Słupi - dł. 95 km, trasa: z Bytowa przez Gostkowo, Gałęźnię Małą,
Dębnicę Kaszubską, Słupsk do Ustki. W większości szlak prowadzi polnymi drogami,
częściowo doliną rzeki Słupia.
Szlak Krajobrazy Młodoglacjalne - dł. 82 km, trasa: z Miastka do Czarnej Dąbrówki;
urozmaicone ukształtowanie powierzchni, krajobrazy polodowcowe, rzeki, jeziora
rynnowe i inne osobliwości przyrodnicze.
Częściowo na terenie Powiatu Bytowskiego:
155
Szlak Dolina Łupawy - dł. 67 km, trasa: od Gardny Wielkiej, przez Żelkowo, Damno,
do wsi Łupawa. Na terenie Powiatu końcowy (lub początkowy) odcinek: od Soszycy,
wzdłuż j. Karwieńskiego Dużego i rzeki Łupawy, do Czarnej Dąbrówki.
Szlak Dolina Wieprzy i Studnicy - dł. 71 km, trasa: Słupsk, Korzybie, Węgorzyno do
doliny rzeki Studnicy. Odcinek wzdłuż Studnicy znajduje się na terenie Powiatu Bytowskiego i kończy się (rozpoczyna) w Miastku; na terenie gminy szlak ma 16 km
długości.
Gmina Borzytuchom:
Trakt pieszo – konny im. Daniela Chodowieckiego Gdańsk - Berlin - przez teren gminy
przebiega odcinek szlaku kulturowego, upamiętniającego postać i dzieło jednego z
najwybitniejszych grafików europejskich XVIII wieku Daniela Chodowieckiego z
Gdańska oraz jego podróż konno z Berlina do Gdańska, podczas której artysta sporządził rysunkowy reportaż z podróży, o dużej wartości estetycznej i dokumentalnej.
Miasto Bytów - trasy biegowe:
Ścieżka Zdrowia - dł. 1,5 km, pętla w parku leśnym na obrzeżach miasta.
Niebieskie Stopy Jelenia - dł. 17 km, Przyborzyce, Dąbki, Dąbie, Pomysk Wielki,
Rzepnica, Bytów.
Tajemniczy Szlak Góry Siemierzyckiej - dł. 6 km, wzdłuż ścieżki przyrodniczej
„Atrakcje przyrodnicze okolic Rekowa” na Górę Siemierzycką (256 m n.p.m.).
Szlak Dzielnego Rycerza - dł. 11 km, pętla wokół j. Jeleń.
Gmina Tuchomie:
Szlakiem strażnic granicznych - trasa spacerowa wzdłuż dawnej granicy polskoniemieckiej, w południowo-wschodniej części gminy.
3. Szlaki rowerowe:
Szlak Zwiniętych Torów - dł. 161 km, trasa: z Miastka przez Tuchomie, Bytów, Kozin,
Lębork do Łeby. Szlak wyznacza stary nasyp nieczynnej i rozebranej trasy kolejowej
Miastko - Lębork. Na terenie Powiatu trasa ma długość 52 km.
Uwaga: szlak, w obecnej formie, jest tylko podstawą do zbudowania produktu turystycznego.
Szlak Elektrowni Wodnych w Dorzeczu Słupi - trasa: z Soszycy przez Gałąźnię Małą,
Konradowo, Krzynię, Skarszów Dolny (elektrownia na rzece Skotawie) do Słupska.
Szlak łączy, unikatowe w skali europejskiej zabytki kultury hydrotechnicznej i tereny
o walorach przyrodniczych. Przebiega drogami asfaltowymi i utwardzonymi.
Szlaki rowerowe - gminne:
Karweńskie Uroczyska - dł. 14 km, trasa skoordynowana ze ścieżką przyrodniczą na terenie nadleśnictwa w Łupawie. Na trasie m.in. pomniki przyrody.
Szlak Pięciu Jezior -dł. 11 km (wariant ścieżki przyrodniczej), trasa wokół południowej
części j. Jasień.
Gmina Miastko
Nr 1 – Miastko – j. Studzieniczno - Kraina Rummela –Miastko, dł. 12 km
Nr 2 – Miastko – Źródełko Hammer – Kraina Rummela – Dźwierzno – Starżno – Świeszyno - Miastko, dł. 29 km
Nr 3 – Miastko – j. Studzieniczno – Wigwam – Słosinko – Miastko, dł. 25 km
Nr 4 – Miastko –Wołcza Wielka – Kamnica – Bobięcino – Świerzno -
156
Kawczyn – Łodzierz – Miastko, dł. 48 km
Nr 5 – Miastko – Wołcza Wielka i Mała – Pasieka – Miastko, dł. 18 km
Gmina Parchowo
Nr 1 Parchowo - Parchowski Młyn – Parchowo, dł. 6 km.
Nr 2 Parchowo – Grabowo – Nakla – Gołczewo – Żukówko – Soczyca, dł. 35 km.
Nr 3 Parchowo – Chośnica – Bawernica – Parchowo, dł. 20 km
Gmina Tuchomie
Pętla Tuchomska - trasa usytuowana w krajobrazie jezior i lasów; drogi polne
i leśne, piaszczysto-kamienne, atrakcyjna konfiguracja terenu.
Trasa rowerowa Tuchomie - Piaszno - Góra Siemierzycka -Tuchomie
Gmina Studzienice
Trasa: Prądzonka - Studzienice (7 km), Studzienice - Kłączno - Prądzonka (10 km),
Kłączno - Przewóz (6,5 km), Prądzonka - Sominy (7,5 km), Ugoszcz - Czarna Dąbrowa
(7 km), Sominy - Skwierawy (10 km). Trasy leśne i polne.
4. Ścieżki przyrodnicze:
Gmina Borzytuchom
Grodzisko Borzytuchom - ścieżka dydaktyczna na terenie Nadleśnictwa Bytów, o dł. 2
km, wytyczona w rezerwacie przyrody.
Gmina Bytów
Atrakcje przyrodnicze okolic Rekowa - na Górę Siemierzycką, obok jeziora lobeliowego i
torfowisko kotłowego. Trasa: 6 km, czas: 4 godz.
Wśród leśnych jezior i bagien - ścieżka prowadzi przez lasy na wschód od Rekowa. Trasa: 7,5 km, czas: ok. 5 godzin.
Gołębia Góra - pętla spacerowa w Parku Krajobrazowym „Dolina Słupi” do rezerwatu
„Gołębia Góra”. Trasa: 3 km, czas: ok. 1,5 godz.
Szlakiem Otto Smaliana - trasa przebiega przez rezerwat „Bukowa Góra nad Pysznem”
i upamiętnia postać niemieckiego leśnika, pochowanego na leśnym cmentarzyku. Trasa: 1, 5 km, czas: ok. 1 godz.
Słonecznikowy Trakt - ścieżka przyrodniczo- historyczna, opracowana przez Fundację
„Kaszubskie Słoneczniki”. Ma dwie trasy, podzielone na 13 przystanków; początek w
Nożynie (gm. Czarna Dąbrówka), zakończenie w „słonecznikowej wsi” Gogolewo
(gm. Dębnica Kaszubska, pow. słupski).
Wokół jeziora Jasień – dł. 22 km i Szlakiem pięciu jezior – dł. 8 km lub 11 km.
Ścieżki dydaktyczne: „Karwieńskie uroczyska” i „Arboretum”.
Gmina Miastko i Trzebielino
Leśne ścieżki dydaktyczne na terenie Nadleśnictwa Dretyń: Leśna Szkoła pod Jodłą (1
km) i Szlakiem Kretyńskich Dębów (4 km).
Kraina Rummela - ścieżka piesza i rowerowa w okolicy wsi Pasieka w źródlisku strumienia Studnica, osnuta wokół legendy „pomorskiego Janosika” z XV wieku.
Gmina Tuchomie
Zbójecki Szlak - (15 km) przyrodnicza ścieżka dydaktyczna, przez wsie Masłowiczki i
Kramarzyny.
Kajakowa ścieżka przyrodnicza, wokół wsi Tuchomie, na rzece Kamienicy (5 km).
157
Organizacje turystyczne:
Lokalna Organizacja Turystyczna „Skotawsko”- Czarna Dąbrówka.
Stowarzyszenie Agroturystyczne Powiatu Bytowskiego Agro-Kaszuby - skupia ponad 40 właścicieli wiejskich kwater noclegowych. Prezes Stowarzyszenia Gabriela Helta.
www.agrokaszuby.com.pl
Stowarzyszenie Rozwoju Agroturystycznego Gminy Tuchomskiej. Prezes: Klemens
Leman - Piaszno.
Stowarzyszenie Agroturystyczne „Pomorzanie i Kaszubi” - Lubuczewo, pow. słupski. Część gospodarstw agroturystycznych z Powiatu Bytowskiego jest zrzeszona
w tym stowarzyszeniu.
158
9.2 Ruch turystyczny na terenie Powiatu Bytowskiego.
Na podstawie analizy: „Rynek turystyczny w obszarze Kaszubskiego Pierścienia na terenie powiatów: bytowskiego, kartuskiego, kościerskiego, lęborskiego”. Opr. Stowarzyszenie Turystyczne
Kaszuby, Kartuzy 2005.
Cytowane badania są jedynym, dostępnym materiałem analitycznym, użytecznym przy
ocenie ruchu turystycznego na obszarze Powiatu Bytowskiego, w jakiejś mierze, pozwalającym ocenić recepcję jego walorów przyrodniczych i kulturowych. Badania przeprowadzono w roku 2004 i 2005, na dwóch grupach: na grupie turystów (dobranych losowo)
i na grupie przedsiębiorców turystycznych (dobranych celowo).
W roku 2004 badaniu poddano 483 osoby, a w roku 2005 badano 342 osoby.
Respondenci odpowiadali m.in. na pytania dotyczące oceny:
usług i infrastruktury turystycznej,
realizacji potrzeb turystów,
zmian i przeobrażeń w turystyce, w infrastrukturze turystycznej,
perspektyw rozwojowych turystyki i niezbędnych zmian.
Szczegółowa analiza wyników badań wykracza poza ramy tego opracowania, ale warto
przytoczyć kilka rezultatów, ilustrujących opinie turystów oraz przedsiębiorców o ofercie
turystycznej Powiatu Bytowskiego.
Największe walory regionu kaszubskiego, w tym Pojezierza Bytowskiego zdaniem ankietowanych:
walor
przyroda i krajobraz - lasy, jeziora,
konfiguracja terenu, klimat
cisza, spokój
gościnność mieszkańców
kultura kaszubska
ocena turystów
%
70 %
ocena przedsiębiorców
%
75%
13,5 %
9%
9%
18 %
6%
5%
Te opinie potwierdzają, że najważniejszym walorem Powiatu (Pojezierza) Bytowskiego są
zasoby przyrodnicze i wkomponowane w nie usługi turystyczne, nieuciążliwe dla środowiska oraz kultura Kaszubów, grupy etnicznej o pozytywnych konotacjach społecznych i recepcji na rynku turystycznym.
159
Jedno z pytań dotyczyło rozpoznawalności cech kulturowych Pojezierza Kaszubskiego,
w tym Pojezierza Bytowskiego:
znak rozpoznawczy
(kulturowy, przyrodniczy)
jeziora, lasy
haft, wzór kaszubski
gwara, język kaszubski
kuchnia kaszubska
imprezy, festyny kaszubskie
kultura Kaszub - ogólnie
herb - gryf pomorski
zamek - Bytów
tabaka
Pojezierze
Bytowskie
%
28
18,5
17
13
11
7
6
7
4
Pojezierze
Kaszubskie
%
22
25
24,5
15
12
8
5
2,5
9
Odpowiedzi respondentów wyraźnie wskazują, że wyróżnikiem marketingowym (znakiem rozpoznawalnym na rynku turystycznym) Pojezierza Bytowskiego są po równi zasoby przyrodnicze i kultura Kaszubów.
Warto także przestudiować odpowiedzi respondentów na pytania: co przeszkadza im
podczas pobytu i co należy zmienić na terenie Powiatu (Pojezierza) Bytowskiego, czego
oczekują w ofercie turystycznej:
co przeszkadza
złe drogi, brak parkingów
mało imprez rozrywkowych
brak zaplecza sanitarnego, brak
toalet
nieporządek, brak czystości
hałas (ruch samochodowy,
turyści)
przestępczość, agresja – szczególnie młodzieży
słaba informacja turystyczna
%
co należy zmienić
wskazań
37
drogi, parkingi, oznakowanie
19
reklama, promocja regionu
13
więcej imprez kulturalnych,
w stylistyce regionalnej
12
zlikwidować nieporządek – szczególnie
lasach, na parkingach
9
poprawa usług gastronomicznych
8
8
nietolerancja mieszkańców
wobec turystów
wysokie ceny
4
4
brak kultury turystów
2
%
wskazań
31
19
14
w
13
13
modernizacja i budowa nowej
infrastruktury sportowej
poprawa, modernizacja,
zwiększenie bazy noclegowej
niższe ceny
9
poprawić oznakowanie szlaków,
tras rowerowych, pieszych itp.
więcej szlaków rowerowych, pieszych
3
6
5
2
Te opinie i oczekiwania zmian są, w większości, nadal aktualne i stanowią katalog niezbędnych działań dla organizatorów usług turystycznych oraz dla wszystkich partnerów
uczestniczących w realizacji rozwoju społeczno - gospodarczego Powiatu.
160
9.3 Turystyka, jako gospodarka regionalna, w dokumentach planistycznych 10
Gmin i Powiatu Bytowskiego.
Kaszubski Pierścień - program organizacji i rozwoju turystyki
Program został opracowany w 2003 roku na zlecenie starostów 5 powiatów: Bytowskiego,
Chojnickiego, Kartuskiego, Kościerzyńskiego i Lęborskiego.
Priorytety programu:
Współpraca w rozwoju gospodarczym 5 powiatów „Kaszubskiego Pierścienia”.
Budowa partnerstwa lokalnego i rozwój zasobów ludzkich.
Rozwój infrastruktury Kaszubskiego Pierścienia.
Autorzy programu sformułowali „strukturę logistyczną Obszaru planistycznego”:
„Osią, na której oparta została organizacja struktury funkcjonalno-przestrzennej programu jest główny korytarz Kaszubskiego Pierścienia rozumiany, przede wszystkim, jako sposób organizacji logistyki turystycznej programu Pierścienia. Główny korytarz Pierścienia
wykorzystuje istniejący układ dróg krajowych, wojewódzkich i powiatowych. Strategicznymi elementami struktury funkcjonalno-przestrzennej Kaszubskiego Pierścienia są centra
logistyczne umiejscowione w ośrodkach powiatowych: Bytów, Chojnice, Kartuzy, Kościerzyna, Lębork.
Węzły logistyczne i ośrodki turystyczne umiejscowiono w następujących miejscach Powiatu Bytowskiego (odpowiednio w innych powiatach partnerskich):
Borzytuchom, Brzeźno Szlacheckie, Czarna Dąbrówka, Kołczygłowy, Miastko, Parchowo,
Studzienice i Tuchomie.
Opracowanie zawiera kilka sugestii programów (produktów turystycznych, projektów
infrastrukturalnych itd.) realizowanych we współpracy partnerskiej organizatorów turystyki z 5 powiatów.
Ponadto autorzy zdefiniowali grupy potencjalnych klientów oferty turystycznej Kaszubski
Pierścień:
a. mieszkańcy obszaru metropolitalnego Zatoki Gdańskiej,
b. turyści polscy i zagraniczni, przybywający w sezonie letnim na wybrzeże Bałtyku.
Powiatowy program opieki nad zabytkami na lata 2006-2009
W uchwalonym w 2006 r. przez Radę Powiatu Bytowskiego Powiatowym programie
opieki nad zabytkami na lata 2006-2009, jego autorzy zdefiniowali znaczenie zabytków
(dziedzictwa kulturowego) w rozwoju turystyki konstatując, że:„Ważnym zagadnieniem
jest promocja dziedzictwa kulturowego regionu, jego pokazanie na zewnątrz.
Można to realizować przez rozwój m. in. turystyki, w której dużą rolę mogą odgrywać
zabytki, historyczne zespoły miejskie i wiejskie, legendy oraz imprezy związane z tradycjami (festyny)”.
Program opieki nad zabytkami jest jednym z filarów gospodarki turystycznej, wspiera
ochronę tożsamości kulturowej oraz rozwój infrastruktury serwisowej w obiektach zabytkowych.
161
Gospodarka turystyczna w dokumentach planistycznych 10 Gmin Powiatu Bytowskiego:
Gmina Borzytuchom
W „Strategii rozwoju gminy Borzytuchom” (2000), do mocnych stron gmin zaliczono:
1. atrakcyjność terenów otuliny Parku Krajobrazowego „Dolina Słupi", 2. czyste środowisko, zasoby leśne, 3. krajobraz gminy - potencjał do rozwoju turystyki. W analizie SWOT,
wśród szans gospodarczych gminy wymieniono: „Modę na rozwój agroturystyki”, jako
element pozytywnie wpływający na marketing turystyki wiejskiej. W jednym z głównych
celów cytowanej Strategii - zrównoważonym rozwoju gospodarczym - wśród celów
szczegółowych (programów operacyjnych) wymieniono: tworzenie miejsc pracy w sektorze pozarolniczym, poprzez: 1. „Zagospodarowanie istniejących obiektów pod działalność gospodarczą i turystyczną.”, 2. „Pozyskiwanie środków pozagminnych na rozwój
gospodarczo- turystyczny gminy.” 3. „Powołanie stowarzyszenia agroturystycznego.”
4. „Przygotowanie infrastruktury pod zabudowę rekreacyjną (ścieżki turystyczne, pola
namiotowe, baza noclegowa).” 5. „Opracowanie programu promocji gospodarczo - turystycznej gminy.”
Gmina Bytów
Autorzy „Strategii zrównoważonego rozwoju miasta i gminy Bytów” (2000), opracowali
misję: „Bytów – lider Pojezierza Kaszubskiego, atrakcyjny do zamieszkania i dla turystów, otwarty na nowe pomysły i przedsięwzięcia, silne centrum administracyjno – gospodarcze”. Ponadto zdefiniowali 6 celów strategicznych. Wśród nich trzy cele, których
realizacja umożliwia rozwój gospodarki turystycznej: Cel1. „Osiągnięcie zadawalającego
stanu infrastruktury technicznej”, Cel 2. „Rozwój turystyki wraz z promocją walorów
gminy”, Cel 6. „Dalsza poprawa stanu środowiska przyrodniczego oparta na współpracy
międzynarodowej i międzyregionalnej”.
Wśród priorytetów inwestycyjnych Gminy (informacja: Urząd Gminy Czarna Dąbrówka)
są działania wspierające rozwój gospodarki turystycznej: 1. uporządkowanie gospodarki
ściekowej, 2. modernizacja dróg gminnych, 3. rozwój infrastruktury społecznej – budowa
kompleksu rekreacyjno – sportowego w Czarnej Dąbrówce i Centrum Turystycznego
w Łupawsku.
Gmina Kołczygłowy
W Strategii zrównoważonego rozwoju Gminy Kołczygłowy (2000) - w „wizji rozwoju”
sformułowano postulat: „Gmina Kołczygłowy atrakcyjna turystycznie”. A wśród priorytetów, zostały wyznaczone trzy, które wspierają rozwój gospodarki turystycznej: 1. „Gospodarka przyjazna środowisku, odpowiadająca potrzebom mieszkańców”, 2. „Zrównoważony rozwój środowiska przyrodniczego i infrastruktury Gminy Kołczygłowy”,
3. „Zrównoważony rozwój społeczny”.
Gmina Lipnica
W analizie SWOT dla Gminy Lipnica, opracowanej na potrzeby planowania strategicznego (informacja: Urząd Gminy Lipnica) walory i potencjały turystyczne zostały podkreślone, jako mocne strony. Należą do nich: 1. wysokie walory środowiska naturalnego, 2. korzystne warunki do rozwoju rolnictwa ekologicznego, 3. silne więzi etniczne społeczności,
162
4. rozwijające się usługi turystyczne i agroturystyczne, 5. atrakcyjne tereny pod inwestycje
turystyczne.
Gmina Miastko
W analizie SWOT (informacja: Urząd Miasta i Gminy Miastko) do mocnych stron
i walorów gminy zaliczono: 1. zasoby przyrodnicze gminy i możliwości rozwoju agroturystyki, 2. powiązania etniczne, 3. atrakcyjne położenie geograficzne w obszarze krajobrazu chronionego i atrakcyjne tereny turystyczne, 4. obszary zaliczone do sieci Natura 2000.
Do najważniejszych szans zaliczono rozwój popytu na usługi turystyczne w skali międzynarodowej i krajowej, jako czynnik stymulujący gospodarkę turystyczną gminy.
W Programie Rozwoju Lokalnego na lata 2004 - 2013 Gmina Miastko realizuje, m.in. priorytet VI - „Rozwój funkcji turystyki i rekreacji, jako uzupełniające źródło dochodów ludności gminy Miastko oraz stymulacja procesów rozwoju”.
Najważniejsze działania (cele operacyjne) w tym priorytecie:
1. Wykonanie analizy i opracowanie programu rozwoju turystyki w gminie.
2. Zarezerwowanie terenów pod budowę nowej infrastruktury turystycznej.
3. Stworzenie oddzielnego referatu w Urzędzie Miejskim zajmującym się turystyką i
promocją. Opracowanie programu promocji gminy.
Ponadto zdefiniowano działania w zakresie infrastruktury wypoczynkowej (turystycznej)
zlokalizowanej nad kilkoma jeziorami na terenie Gminy:
1. Zagospodarowanie terenu i wyposażenie w infrastrukturę turystyczną:
- termin realizacji:
2005-2006
a. j. Lednik
2006-2008
b. j. Bobięcińskie Małe
c. j. Słosineckie Wielkie
2008-2010
2009-2011
d. j. Bluj
e. j. Wołczyca i j. Kościelne - termin realizacji:
2010-2012
2011-2013
f. j. Trzcińskie
2. Zagospodarowanie terenu i wyposażenie w infrastrukturę turystyczną ścieżki pieszej
i rowerowej „Zwinięte tory” - termin realizacji: 2005-2006
3. Zagospodarowanie terenu i wyposażenie w informację turystyczną terenu pod budowę trasy narciarskiej we wsi Trzcinno - termin realizacji 2007-2009
Gmina Parchowo
W „Lokalnej strategii rozwoju Gminy Parchowo” (zmodyfikowanej w roku 2000) wyznaczono, wśród zadań priorytetowych: 1. „Promocję rozwoju turystyki, szczególnie agroturystyki.” 2. „Rozwój infrastruktury, szczególnie w zakresie ochrony środowiska”. Ponadto, wśród zadań podstawowych wyznaczono cel, ważny, nie tylko z punktu widzenia organizatora turystyki, ale przede wszystkim dla ochrony tożsamości kulturowej: „wspieranie rozwoju kultury i zachowanie tradycji kaszubskich”.
Gmina Studzienice
W „Strategii rozwoju Gminy Studzienice” (2000) do najważniejszych kierunków strategicznego rozwoju zaliczono: „Wykorzystanie walorów krajobrazowo - przyrodniczych
i zasobów kulturowych do rozwoju różnych form turystyki i usług okołoturystycznych”.
Podstawowym działaniem wspierającym realizacje tego kierunku jest: „Rozbudowa
i modernizacja infrastruktury technicznej przyczyniającej się do ochrony środowiska naturalnego”.
163
Gmina Trzebielino
W „Programie Rozwoju Lokalnego Gminy Trzebielino na lata 2004 - 2007” dokonano podziału terenu gminy na obszary funkcjonalne, wydzielając je ze względu na walory przyrodnicze lub potencjał społeczno - gospodarczy. Wśród tych obszarów są rejony rozwoju
usług agroturystycznych, a w okresie 2008 - 2012 przewidziano rozwój obszarów o funkcji
„centrów kultury i wypoczynku i obsługi szlaków turystycznych”.
Te obszary, wyznaczone na podstawie „Strategii rozwoju społeczno – gospodarczego
Gminy Trzebielino” stanowią o podziale przestrzeni społeczno – gospodarczej gminy, na
których będą realizowane przedsięwzięcia zaplanowane w Wieloletnim Planie Inwestycyjnym. W tym samym dokumencie planistycznym w dziale „Gospodarka” za cel priorytetowy uznano: „tworzenie warunków dla rozwoju małej i średniej przedsiębiorczości
poprzez następujące kierunki działania: przetwórstwo spożywcze, turystyka kwalifikowana, rozwój infrastruktury otoczenia biznesu”.
Gmina Tuchomie
W „Strategii zrównoważonego rozwoju Gminy Tuchomie” (1999 - z horyzontem planistycznym do 2015 roku) - została sformułowana misja, w której „turystyka” została zapisana, jako znaczący czynnik rozwoju społecznego i gospodarczego gminy: „Gmina Tuchomie miejscem przyjaznym dla ludzi żyjących w czystym środowisku, umożliwiającym
wysoki poziom życia poprzez zrównoważony rozwój gospodarczy różnych dziedzin
(rzemiosła, przetwórstwa, rolnictwa, turystyki), itd.” W planach strategicznych, w dziale
„Gospodarka” wśród planów operacyjnych zaprojektowano szereg działań, integralnie
związanych z budowaniem gospodarki turystycznej, m.in.:
Powołanie instytucji wspierającej rozwój turystyki i rolnictwa.
Rozwój małej i średniej przedsiębiorczości. Opracowanie systemu ulg podatkowych. Przygotowanie ofert dla inwestorów. Opracowanie programu promocji gospodarczej gminy.
Wyznaczenie działek pod rozwój turystyczny. Przekwalifikowanie gruntów na
cele turystyczne. Rozbudowa bazy hotelowej i gastronomicznej.
Tworzenie turystycznych szlaków i ścieżek. Rozwój agroturystyki.
164
9.4 Koncepcja rozwoju gospodarki turystycznej Powiatu Bytowskiego - analiza
Gospodarka turystyczna - jak każda dziedzina ekonomii, polegająca na wytwarzaniu
produktów i usług, zbudowanych np. na walorach przyrodniczych i kulturowych (dziedzictwo kulturowe + kultura współczesna + kadry + infrastruktura), na ich organizacji
i ekspozycji (infrastruktura + kadry + serwis) oraz sprzedaży (marketing) - rozwija się
w kulturze społecznej, gospodarczej, organizacyjnej i intelektualnej. Jest interdyscyplinarnym mechanizmem intelektualnym, społecznym i ekonomicznym powiązanym funkcjonalnie, finansowo, organizacyjnie i intelektualnie z wieloma dziedzinami, wytwarzającymi usługi i produkty bezpośrednio związane z marketingiem i obsługą klienta turystycznego (np. transport, przemysł hotelowy, przemysł rozrywkowy, przemysł zdrowia i kosmetyki itd.) oraz wieloma dziedzinami wspomagającymi: od edukacji do polityki społecznej, od zarządzania kapitałem ludzkim (stan kultury intelektualnej, kultury gospodarczej itd.) do organizacji i planowania przestrzennego, od stabilności politycznej do infrastruktury telekomunikacyjnej i bezpieczeństwa publicznego, od dostępności do usług cywilizacyjnych (bankowych, ubezpieczeniowych,) do usług hedonistycznych, religijnych,
czy wielu innych.
Można więc konstatować, że: gospodarka turystyczna jest syntezą rozwoju kultury16
i miernikiem rozwoju społecznego i gospodarczego.
Nie można rozwijać efektywnej ekonomii turystycznej w słabym intelektualnie, organizacyjnie, gospodarczo otoczeniu, w zniszczonym, czy zniekształconym krajobrazie kulturowym (tożsamości kulturowej) lub w pozbawionym elementarnej ochrony środowisku
przyrodniczym. Tym samym: rozwój gospodarki turystycznej implikuje niezbędne
działania na rzecz zrównoważonego rozwoju, determinuje synergiczny rozwój wielu
dziedzin społecznych i gospodarczych, w takim samym stopniu, jak rozwój społeczno gospodarczy determinuje rozwój gospodarki turystycznej.
Turystyka, należy do podstawowych działów gospodarki i przynosi większy rozwój rynku pracy, niż produkcja przemysłowa; generuje rozwój przemysłu usług czasu wolnego,
który należy do najbardziej rentownych przemysłów globalnych i regionalnych, generuje
rozwój wielu dziedzin społecznych i gospodarczych.
Znaczenie gospodarki turystycznej w rozwoju regionu wszechstronnie omawia17 wielu
autorów konferencji „Rola turystyki w rozwoju regionu” (18-19. 05. 1996), zorganizowanej przez Urząd Miejski w Bytowie, a merytorycznie zrealizowanej przez Katedrę Turystyki, Rekreacji i Ekologii, Akademii Wychowania Fizycznego im. Jędrzeja Śniadeckiego
w Gdańsku.
Podstawową tezę konferencji sformułował prof. Zbigniew Mroczyński, stwierdzając:
„Ziemia Bytowska, która ma znakomite walory krajoznawczo - turystyczne - nie rozwinęła, jak dotąd działalności turystycznej na skalę swoich możliwości. Sukcesu powinna szukać w zwiększeniu samodzielności organizacyjno - prawnej i techniczno- finansowej
16
zobacz: przypis 1.
17
Rola turystyki w rozwoju regionu, praca zbiorowa, Bytów 1996
165
wszystkich podmiotów biorących udział w tworzeniu usług turystycznych, co wiązać się
będzie z pokonywaniem wielu barier towarzyszących rozwojowi sektora prywatnego
w turystyce.”
Od czasu tej konferencji (1996) wiele barier w rozwoju gospodarki turystycznej, zarządzanej przez sektor prywatny zostało usuniętych, czy to w prawie powszechnym, czy w
prawie lokalnym. Nie zmienia to faktu, że istota stwierdzenia Mroczyńskiego pozostaje
aktualna. A wynikający z niej postulat można adresować do administracji Powiatu i 10
Gmin oraz partnerów z sektora pozarządowego i prywatnego.
Założenie:
Przyjmujemy następujące założenie: traktujemy teren administracyjny 10 Gmin i Powiatu
Bytowskiego, jako zintegrowany obszar turystyczny połączony wspólnotą zasobów przyrodniczych i antropogenicznych, który wyróżniają 4 walory:
1. Pojezierze Bytowskie - zasoby przyrodnicze.
2. Wielokulturowe dziedzictwo różnych narodów, współtworzących ten region:
od prehistorii do XX wieku, wpisane w krajobraz przyrodniczy i kulturowy.
3. Kultura Kaszubów - tradycje i współczesność.
4. Konteksty:
Pomorze - Morze Bałtyckie - Trójmiasto - Bory Tucholskie
- położenie Powiatu Bytowskiego w regionie rozwiniętej gospodarki turystycznej,
w otoczeniu znanych marek turystycznych: Gdańska, Sopotu, Pojezierza Kaszubskiego, Borów Tucholskich, rzeki Brdy itd.
Tezy
Ilość i jakość zasobów przyrodniczych i kulturowych pozwalają na uznanie Powiatu
Bytowskiego za park kulturowy, o wyjątkowej wartości - ze wszystkimi, wynikającymi z
tego pozytywnymi przesłankami do budowy gospodarki turystycznej i zobowiązaniami
zarządców/właścicieli, co do ochrony
i właściwej ekspozycji walorów przyrodniczych i kulturowych (odziedziczonych
i współczesnych).
Analiza podstawowych dokumentów planistycznych Powiatu Bytowskiego i 10 Gmin
wskazuje, że społeczność regionalna rozwój ekonomii turystycznej postrzega, jako
jeden z filarów społeczno - gospodarczego wzrostu i stabilności.
Podstawowym czynnikiem stymulującym rozwój gospodarki turystycznej Obszaru będzie integracja walorów i potencjałów 10 Gmin – na zasadzie wzajemności
i uzupełniania, a nie konkurowania - oraz współpraca trójsektorowa, w obrębie gmin i
na terenie Powiatu.
Na niewielkim Obszarze, jakim jest Pojezierze Bytowskie i w otoczeniu konkurencyjnym,
o podobnym potencjale przyrodniczym i kulturowym, dla osiągnięcia dobrej pozycji na
rynku usług turystycznych niezbędna jest koncentracja, koordynacja
i synergia działań wszystkich uczestników partnerstwa publiczno - prywatnego.
Dokumenty programowe Powiatu Bytowskiego.
Należy rozważyć opracowanie dokumentu planistycznego - Strategia rozwoju turystyki
Powiatu Bytowskiego na lata 2008 - 2015.
Podstawowe cele i efekty opracowania:
166
a. Skoordynowanie polityk przestrzennych i inwestycyjnych (zagospodarowanie
infrastrukturalne) niezbędnych w rozwoju gospodarki turystycznej oraz
w dziedzinach wspomagających.
Brak synergii i współdziałania (gmin, sektorów) skutkuje m. in rozproszeniem i
obniżaniem wartości marketingowej oferty turystycznej.
b. Opracowanie audytu turystycznego i określenie wartości potencjałów i walorów przyrodniczych i kulturowych Powiatu Bytowskiego.
c. Wypracowanie podstaw polityki budowania marki regionu, jako narzędzia
efektywnej strategii marketingowej na konkurencyjnym rynku.
d. Skoordynowanie partnerstwa publiczno - prywatnego i innych elementów
niezbędnych do rozwoju gospodarki turystycznej.
e. Opracowanie modeli strukturalnych produktów turystycznych (organizacji,
finansowania) dostosowanych do marketingu usług turystycznych. Podstawą
opracowania i realizacji efektywnej strategii rozwoju turystyki partycypacja
trzech sektorów (publicznego, prywatnego i pozarządowego) na etapie jej tworzenia i na etapie wdrożenia.
Budżet Unii Europejskiej 2007 - 2013
Wielkość możliwych do pozyskania środków finansowych przeznaczonych bezpośrednio
na rozwój otoczenia społeczno - gospodarczego oraz ochronę, ekspozycję i zagospodarowanie krajobrazu przyrodniczego i kulturowego jest niewątpliwie szansą na podniesienie
wartości turystycznej Powiatu Bytowskiego.
Niezbędnym działaniem, umożliwiającym koordynację planistyczną i programową oraz
pozyskiwanie funduszy z UE, powinno być opracowanie i wdrożenie strategii rozwoju
turystyki w Powiecie Bytowskim w latach 2008 - 2015.
Przy ocenie potencjału turystycznego Powiatu Bytowskiego braliśmy pod uwagę:
1. Uwarunkowania środowiska przyrodniczego - stan zrównoważonego zagospodarowania - chłonność turystyczną.
Chłonność turystyczna obszarów przyrodniczych określa możliwości użytkowania środowiska przyrodniczego, bez niszczenia wartości przyrodniczych - naruszenia zasady
zrównoważoności. Określa możliwość pobytu pasywnego lub aktywnego określonej liczby ludzi w środowisku przyrodniczym.
Przy określaniu chłonności należy uwzględniać potencjał odpornościowy środowiska
przyrodniczego, zdolność do regeneracji, dokładnie rozpoznać zróżnicowania odpornościowe różnych ekosystemów itd.
Na obszarze Pojezierza Bytowskiego chłonność turystyczną limitują typy zbiorowisk leśnych i roślinnych, konfiguracja terenu, tolerancja rzek i jezior na ruch turystyczny oraz
różne formy zagospodarowania.
Przekroczenie chłonności powoduje zniekształcenia lub nieodwracalne zniszczenia środowiska przyrodniczego. O jego stopniu, oprócz liczby użytkowników, decydują: jakość
ekologiczna i sozologiczna infrastruktury turystycznej (np. jakość użytych technologii i
materiałów), kultura organizatorów i sprzedawców usług turystycznych (np. świadomość
wartości środowiska przyrodniczego postrzegana w innych, niż tylko merkantylne kategoriach), poziom kultury ekologicznej ludzi. (Klasycznym przykładem problemu chłon-
167
ności i jej przekraczania jest zagęszczony ruch turystyczny na terenie Parków Narodowych w Bieszczadach i w Tatrach).
2. Możliwości rozwijania produktów turystycznych, adresowanych do szerokiego spektrum klientów.
3. Uwarunkowania przestrzenne i estetyczne krajobrazu kulturowego. (W tym: sieć drogowa, dostępność usług cywilizacyjnych, stan zabytków itd.)
4. Kadry i serwis turystyczny oraz wszystkie dziedziny społeczne i gospodarcze wspomagające lub uczestniczące w rozwoju gospodarki turystycznej.
Uwaga:
Każdy wniosek, zamieszczony poniżej, jest formą oceny omawianego waloru lub potencjału oraz sugestią pojedynczych lub wielowątkowych działań w celu likwidacji problemu/bariery i osiągnięcia stanu pożądanego.
Zasoby przyrodnicze - wnioski i działania
1. Zasoby przyrodnicze.
Powiat Bytowski posiada wyjątkowej wartości zasoby przyrodnicze. Obszary dogodne do
rozwijania oferty turystycznej w różnych formach turystyki nieuciążliwej dla środowiska.
Ich wartość marketingowa jest porównywalna do Pojezierza Kaszubskiego, promowanego, jako „Szwajcaria Kaszubska”.
Każda z 10 Gmin Powiatu Bytowskiego ma możliwości rozwoju turystyki, w proporcjach
do posiadanych walorów oraz w skoordynowanym współdziałaniu: wymienności funkcji, uzupełnianiu atrakcji oraz strategii marketingowej, opartej na najlepszych wzorach
marketingu regionu.
2. Infrastruktura ochrony środowiska.
Podstawą rozwoju gospodarki turystycznej w oparciu o zasoby przyrodnicze jest kompletna infrastruktura ochrony środowiska naturalnego, kultura ekologiczna społeczności
oraz podporządkowane pryncypiom ekologicznym i sozologicznym zagospodarowanie
zasobów, zgodnie z zasadami Agendy 21.
3. Klimat - znaczenie dla rozwoju turystyki w pasie nadmorskim.
Zważywszy najważniejsze zmiany klimatyczne, wynikające z globalnego ocieplenia (topnienie lodowców itd.) z dużym prawdopodobieństwem można zakładać wzrost średniej
rocznej temperatury, zmiany w charakterze tzw. pór roku, a co za tym idzie zmiany zachowań klientów turystycznych. Już teraz widoczne są zmiany na rynku usług turystycznych zimowych. Tradycyjne formy wypoczynku zimowego, są realizowane w regionach
o stabilnych warunkach klimatycznych (np. Alpy), a równocześnie poszerza się rynek
wyjazdów do krajów subtropikalnych (w okresie od stycznia do kwietnia) oraz wzrasta
popyt na usługi i wyjazdy krótkoterminowe, od 3 do 6 dni. Takie tendencje, jeżeli się
utrzymają, są istotnym wskaźnikiem dla organizatorów produktów turystycznych na Pojezierzu Bytowskim, stwarzają większe możliwości pozyskiwania klienta turystycznego z
najbliższych rynków:Trójmiasta, Bydgoszczy, Koszalina, czy Warszawy. Oczywiście, pod
warunkiem zbudowania odpowiednio atrakcyjnej i zróżnicowanej oferty produktowej i
infrastruktury.
168
4. Obciążenie środowiska przyrodniczego.
Nadmierne obciążenie środowiska przyrodniczego ruchem turystycznym prowadzi do
jego dewaloryzacji i utraty wartości. „Proces taki w największym stopniu występuje od
kilkunastu lat w centralnej części Pojezierza Kaszubskiego i w strefie nadmorskiej. Efektem jest powstanie rozległych obszarów nagromadzenia sytuacji konfliktowych pomiędzy
gospodarczym użytkowaniem turystycznym a ochroną wartości przyrodniczych i krajobrazowych” (za: „Uwarunkowania i kierunki rozwoju turystyki w województwie pomorskim” - PART, 2003).
Taki stan rzeczy stanowi szansę dla organizatorów gospodarki turystycznej na Pojezierzu
Bytowskim, które nie jest obciążone ruchem turystycznym, ma spore rezerwy terytorialne
w zakresie chłonności turystycznej, a posiada walory i potencjały przyrodnicze porównywalne z powiatami: Kościerskim, Kartuskim i Chojnickim.
5. Turystyka wiejska.
W istocie rzeczy obecna baza agroturystyczna rozwinięta na terenie Powiatu Bytowskiego
jest siecią wiejskich pensjonatów, uruchomionych na terenie nieczynnych, bądź czynnych
gospodarstw rolnych lub w specjalnie wybudowanych obiektach. Ta konstatacja nie obniża wartości tych usług, a jedynie określa stan faktyczny i potencjał infrastrukturalny do
rozwoju usług turystycznych na terenach wiejskich.
Działania:
1. Zanieczyszczenia środowiska przyrodniczego.
Efektywność gospodarki turystycznej na obszarach przyrodniczych zaczyna się od chwili
zbudowania komplementarnej infrastruktury ochrony środowiska, rewitalizacji estetycznej krajobrazu przyrodniczego i harmonijnego wkomponowania funkcji gospodarczych serwisowych w środowisko naturalne i kulturowe.
Konieczne działania:
a. Ograniczanie ruchu samochodowego na obszarach cennych przyrodniczo.
b. Likwidacja produkcji żywności w pasach przydrogowych, zanieczyszczonych
związkami chemicznymi ze spalin samochodowych. Monitoring zanieczyszczeń:
gleb, wody i powietrza. Likwidacja zanieczyszczeń ze spalania szkodliwych dla
ludzi i środowiska materiałów. (tzw. niska emisja zanieczyszczeń).
c. Kompletna sieć kanalizacyjna, efektywne jakościowo i ilościowo oczyszczalnie
ścieków. Komplementarna zbiórka, selekcja i utylizacja wszystkich rodzajów odpadów stałych.
d. Likwidacja wszystkich nielegalnych źródeł zanieczyszczenia środowiska; domowych, gospodarczych i innych.
e. Rozwój nieszkodliwych dla środowiska źródeł energii.
f. Wspieranie działań ekologicznych i sozologicznych organizacji pozarządowych.
2. Rolnictwo.
Zbadanie efektywności i wdrożenie kultury upraw ekologicznych - produkcji żywności w
formule naturalnej, stosownie do warunków glebowych. Założenie marketingowe: własna sieć przetwórcza i handlowa.
169
Dziedzictwo i kultura współczesna - wnioski i działania
1.Tożsamość kulturowa - ochrona krajobrazu kulturowego
W większości gmin Powiatu Bytowskiego brak aktualnych planów zagospodarowania
przestrzennego. Niedostateczna jest egzekucja prawa powszechnego i lokalnego
o ochronie dziedzictwa kulturowego, zwłaszcza zabytków kultury świeckiej: mieszkalnej,
gospodarczej, technicznej. Niedostateczna świadomość społeczna wartości dziedzictwa
kulturowego powoduje, że nadal trwa niszczenie (formy i estetyki) krajobrazu kulturowego. Niszczenie tożsamości kulturowej jest równoznaczne z niszczeniem potencjału gospodarczego, ergo: jest ograniczaniem możliwości rozwoju społecznego. Powinno być zatem traktowane, nie tylko jako problem prawny, czy mentalny, ale na równi z takimi zagrożeniami, jak załamanie gospodarki, czy zniszczenie środowiska przyrodniczego.
Innym problemem w zarządzaniu przestrzennym jest nadmiernie rozproszenie zabudowy mieszkaniowej oraz zanieczyszczenia estetyczne środowiska kulturowego przez architekturę mieszkaniową i użytkową, tzw. małą architekturę, o niskiej wartości estetycznej i funkcjonalnej.
2.Wielonarodowe dziedzictwo kulturowe oraz dziedzictwo i kultura współczesna
Kaszubów jest silnym potencjałem marketingowym, który powinien być umiejętnie wykorzystany w promocji oferty turystycznej Powiatu Bytowskiego.
3.Zamek Krzyżacki w Bytowie - znak kulturowy.
Zamek jest syntetycznym znakiem kulturowym Powiatu Bytowskiego. Jednocześnie zostały w jego przestrzeń wpisane funkcje, które ze sobą nie korespondują: siedziby instytucji kultury, hotel i plenerowe theatrum na dziedzińcu zamkowym. Muzeum ma określone
standardy bezpieczeństwa zbiorów, biblioteka publiczna, w pięknym, co prawda otoczeniu, ale jest pozbawiona możliwości rozwoju przestrzennego, np. naukowej czytelni; hotel, wymaga spokoju w otoczeniu, co wyklucza organizację imprez artystycznych na
dziedzińcu zamkowym, który pełni rolę plenerowego theatrum.
W tym stanie rzeczy należy starannie przeanalizować sposób zarządzania, program oraz
funkcje zamku, by jego rola w kulturze współczesnej była odpowiednia do wartości historycznej i wartości marketingowej.
4.Współczesna kultura - zasoby ważne we wzmacnianiu oferty turystycznej:
a. Potencjał organizacyjny instytucji kultury (publicznych i prywatnych) oraz organizacji pozarządowych; artyści, uczniowie, nauczyciele, organizatorzy, itd.
b. Mecenat kultury: publiczny i prywatny oraz możliwości wykorzystania pozabudżetowych źródeł finansowania.
c. Europejskie związki kulturalne.
Działania:
1. Jednym z ważniejszych działań wspierających rozwój gospodarki turystycznej jest:
ochrona i ekspozycja (w odpowiednio atrakcyjnej formie) dziedzictwa kulturowego.
Znaczącym wsparciem działań w tej dziedzinie jest „Powiatowy program opieki nad zabytkami na lata 2006 - 2009”, którego realizacja ma duże znaczenie dla jakości krajobrazu
kulturowego i jego atrakcyjności marketingowe w ofercie turystycznej.
170
2. Polityka przestrzenna - zarządzanie krajobrazem kulturowym zgodnie z zasadą
zrównoważoności (Agenda 21) i najlepszymi standardami architektury krajobrazu.
Ochrona dziedzictwa kulturowego i dbałość o estetykę nowych form umieszczanych w
krajobrazie kulturowym: od architektury i małej architektury, po systemy informacyjne i
identyfikacyjne.
Kształtowanie krajobrazu - przestrzeni kulturowej, powinno być połączone z ekspozycją
naturalnych enklaw przyrodniczych oraz zapobieganiem degradacji krajobrazu kulturowego.
Nota bene: Dobrym przykładem wykorzystania dziedzictwa kulturowego w marketingu
usług turystycznych jest „Hotel Bismarck”, którego właściciel wkomponował dziedzictwo
kulturowe w marketing współczesnej oferty turystycznej.
3. Marka kulturowa Kaszuby jest walorem rozpoznawalnym na rynku usług turystycznych: pozytywnie nacechowana (podobnie jak marka „Góral”, „Podhale”), spełnia rolę
wyznacznika tożsamości etnicznej i powinna być mocno wykorzystywana do promocji
oferty turystycznej, kulturalnej, czy handlowej (ceramika, kuchnia kaszubska, haft kaszubski itd.). Ważnym działaniem w tym zakresie będzie rozwijanie partnerstwa (wsparcie finansowe) z organizacjami pozarządowymi, zajmującymi się kulturą regionalną.
4. Edukacja kulturowa - wzmacnianie (lub budowanie) tożsamości kulturowej mieszkańców Powiatu Bytowskiego; edukowanie w zakresie wartości dziedzictwa kulturowego i jego znaczenia w rozwoju społeczno - gospodarczym. Upowszechnienie (wdrożenie)
edukacji regionalnej na wszystkich poziomach edukacyjnych.
5. Kultura współczesna: rozwijanie istniejących i tworzenie nowych atrakcyjnych form
kultury współczesnej, na zasadach partnerstwa publiczno - prywatnego. Wspieranie
wszelkich działań niepublicznych instytucji i organizacji i kulturalnych, jako realizatorów
usług kulturalnych.
Wzmacnianie instytucji i organizacji, zajmujących się edukacją kulturową oraz wszelkimi
formami ochrony i ekspozycji kultury regionalnej.
Budowanie wszelkich dostępnych prawnie form partnerstwa publiczno - prywatnego w
rozwoju kultury, rozumianej zarówno jako podnoszenie wartości/świadomości intelektualnej społeczności, jak i wszelkich form kultury artystycznej, intelektualnej, sportowej (fizycznej), higieny pracy i wypoczynku, itd.
Obszary wiejskie - wnioski i działania
Rozwój gospodarki turystycznej, jak każdy proces ekonomiczny, osadzony w środowisku
społecznym jest uzależniony od zaspokojenia podstawowych potrzeb ludzi, w wymiarze
indywidualnym i społecznym. Wszystkie zatem działania, które zmniejszają problemy
społeczne i zwiększają potencjał ludzki (w wymiarze indywidualnym i społecznym) na
obszarach wiejskich, są działaniami na rzecz rozwoju gospodarczego, a więc i gospodarki turystycznej.
Działania:
Budowanie wszelkich form partnerstwa międzysektorowego i wspieranie zmian
struktury zatrudnienia ludności wiejskiej.
Ustanowienie rozwoju turystyki na obszarach wiejskich jako priorytetu polityki Po-
171
wiatu i 10 Gmin.
Upowszechnianie postaw aktywnych i zapobieganie społecznej bierności.
Partycypacja społeczna w realizacji programów ochrony środowiska naturalnego
i kulturowego.
Gospodarka turystyczna - infrastruktura - marketing - wnioski - działania
1. Charakterystyka oferty gospodarstw agroturystycznych.
Większość gospodarstw agroturystycznych jest zlokalizowanych w wiejskich domach
mieszkalnych lub w osobnych budynkach - domkach wypoczynkowych, wiejskich domach adaptowanych do funkcji hotelowych itp. i jest, w istocie rzeczy, wiejskimi pensjonatami. Prawie nie ma gospodarstw nawiązujących ofertą do pierwotnej koncepcji „gospodarstwa agroturystycznego”, w którym program wypoczynkowy jest połączony z
udziałem w pracach gospodarskich, nauką produkcji i przetwórstwa żywności wg zasad
kuchni tradycyjnej, regionalnej itp.
Trzeba zauważyć, że formuła gospodarstw agroturystycznych właściwie się wyczerpuje i
nie znajduje popytu. Wynika to m.in. ze zmiany stylu życia i form wypoczynku, zanikania potrzeby uczenia się prac rolniczych. Natomiast wzrasta zapotrzebowanie na wszelkie
formy wypoczynku na wsi. I taka oferta jest w programie większości „gospodarstw agroturystycznych” z terenu Powiatu Bytowskiego. Większość właścicieli gospodarstw stara
się zbudować ofertę całoroczną, adresowaną do możliwie szerokiego rynku: krajowego i
międzynarodowego, na którym dominuje rynek niemiecki.
Najważniejsze elementy programowe oferty „gospodarstw agroturystycznych”:
Miejsca noclegowe od 5 do 20 osób, pokoje 1, 2 i 3,4 osobowe, z odpowiednim
standardem, z dostępnością kuchni, łazienki, WC, itd. Kilka gospodarstw oferuje
osobne domki całoroczne oraz apartamenty.
W wielu gospodarstwach jest oferowana tradycyjna kuchnia kaszubska, ryby wędzone, produkty własne lub z sąsiednich gospodarstw, itd.
Usługi rekreacyjne: place zabaw dla dzieci, boiska do gier sportowych, sporty
wodne, jazda konna itp., wypożyczalnie sprzętu sportowego, wyprawy z przewodnikiem, itp.
Większość właścicieli gospodarstw do oferty dopisuje atrakcje kulturowe i przyrodnicze z najbliższej okolicy - zabytki, szlaki, osobliwości przyrodnicze, jeziora lobeliowe, ośrodki kultury oraz usługi wynikające z zasobności przyrodniczej: wędkarstwo, myślistwo, grzybobranie. Jedno z gospodarstw oferuje: „prywatną wyspę w
stanie naturalnym”.
Należy zwrócić uwagę na kulturę organizacyjną i sprawność marketingową większości gospodarstw. Gospodarze posługują się językiem niemieckim, angielskim oraz
kaszubskim. Bardzo dobry lub wystarczający jest serwis informacyjny w Internecie:
precyzyjna i kompletna informacja (położenie, wygląd pokoi, cennik, atrakcje w okolicy itd.), dobra reklama oferty, dużo zdjęć, opisy dwu lub trzyjęzyczne, itd.
Niski standard estetyczny otoczenia i architektury niektórych „gospodarstw agroturystycznych” i wiejskich kwater noclegowych. Rzadkie przypadki nawiązania do
stylistyki regionalnej w wyposażeniu wnętrz, w których dominuje stylistyka wyposa-
172
żenia typu „hotelowego - miejskiego”, nie nawiązująca do tożsamości miejsca, wzornictwa i tradycji kaszubskich itd.
2. Infrastruktura:
Baza noclegowa hotelowa jest zróżnicowana i dedykowana dla różnych grup klientów: od hoteli i wiejskich pensjonatów o wysokim standardzie, do ośrodków wypoczynkowych i bazy o standardzie turystycznym, internatowym - szkolnym. Większość
bazy hotelowej należy do przedsiębiorców prywatnych, a zatem o zmianie jej standardu
będzie decydował gestor.
Niewystarczająca infrastruktura obsługi szlaków turystycznych: np. szlaków wodnych i rowerowych. Niski poziom estetyki oznakowania szlaków i atrakcji turystycznych.
Brak interesującej oferty gastronomicznej (poza nielicznymi hotelami
i wiejskimi pensjonatami).
3. Informacja turystyczna:
Punkty informacji - w Bytowie i w Miastku - pełnią sprawnie swoje role w schemacie: łączenia informacji ze sprzedażą rzemiosł regionalnych, publikacji promocyjnych, historycznych, krajoznawczych itd. Tak sformatowane „centra IT” uczestniczą w obsłudze turysty, który już dotarł na miejsce, ale nie wpływają na poszerzenie strumienia turystycznego.
4. Dostępność komunikacyjna:
Obszar Pojezierza Bytowskiego jest dobrze skomunikowany wewnętrznie (w sensie: gęstości sieci drogowej, nie jakości) i z otoczeniem, posiada zagęszczone na niewielkiej powierzchni i dostępne zasoby dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego.
5. Konteksty geograficzne - możliwości:
Atutem Obszaru jest położenie w regionie Pomorza, który należy do najatrakcyjniejszych,
letnich regionów turystycznych w Polsce.
Wg. danych z Instytutu Turystyki (www.intur.com.pl) w roku 2005 Województwo Pomorskie odwiedziło 3, 2 mln Polaków, w tym: w lipcu i sierpniu 1, 7 mln. Turyści zagraniczni - 1 mln, w tym Gdańsk - 600 tys.. Największą grupą obcokrajowców odwiedzających Woj. Pomorskie są Niemcy. Gdańsk, obok Krakowa, Poznania, Wrocławia i Warszawy jest najczęściej odwiedzanym przez turystów zagranicznych miastem w Polsce.
Najnowsze badania18 wykazały, że: 37 proc. ankietowanych Polaków uznało Województwo Pomorskie za najbardziej atrakcyjny region turystyczny w kraju,
a Gdańsk, w tym sondażu, zajął II miejsce - 29 % wskazań, za Krakowem, który wskazało
60 % respondentów.
18
Badanie (luty 2007), na zlecenie Polskiej Agencji Rozwoju Turystyki (PART), zrealizowano metodą
CATI - wywiady telefoniczne plus, na reprezentatywnej próbie 1000 Polaków w wieku od 15 do 64 lat.
www.synovate.com, part.com.pl/web
173
Działania:
1. Infrastruktura:
Wykorzystanie kultury regionalnej w estetyce i wyposażeniu infrastruktury
serwisowej (noclegowej, gastronomicznej, rekreacyjnej itd.)
Rozwój infrastruktury serwisowej wokół szlaków turystyki wodnej i rowerowej, z zachowaniem zasady zrównoważoności.
Wspieranie rozwoju infrastruktury usługowej w obiektach zabytkowych,
zgodnie z „Powiatowym programem ochrony zabytków na lata 2006 - 2009”.
2. Zasoby ludzkie - kadry:
Opracowanie i wdrażanie instrumentów sprzyjających podejmowaniu działalności gospodarczej w obszarze turystyki przez mieszkańców wsi i absolwentów – koordynacja z
programem aktywnej walki z bezrobociem Powiatowego Urzędu Pracy
i innymi z programami wspierającymi rozwój obszarów wiejskich.
3. Informacja turystyczna:
Opracowanie systemu identyfikacji wizualnej i oznakowania regionu Pojezierza
Bytowskiego, w ramach strategii budowania marki kulturowej i działań marketingowych.
4. Baza hotelowa:
Należy zbadać zasadność (biznes plan) lokalizacji dwóch ośrodków recepcyjnych
położonych w pobliżu najbardziej atrakcyjnych rzecznych szlaków wodnych Pojezierza
Bytowskiego.
Zasadnym jest koordynowanie działań przedsiębiorców hotelowych w zakresie modernizacji istniejących usług, organizacji usług wymiennych, uzupełniających i poszerzających
ofertę. Należy unikać budowania, na niewielkim obszarze usług konkurencyjnych, np.
hoteli, centrów rozrywkowych o podobnym standardzie.
Brak koordynacji i działania konkurencyjne, a nie uzupełniające czy wspierające, na niewielkim terenie sprzyjają sukcesom pojedynczych ośrodków, natomiast nie rozwijają gospodarki turystycznej regionu, nie uodparniają jej na wahania koniunktur
i zmiennych zachowań rynków turystycznych.
5. Turystyka wiejska:
Wypoczynek na wsi (turystyka wiejska - ekoturystyka) jest potrzebą ludzi żyjących
i pracujących w silnie zurbanizowanych społeczeństwach i ma stałą tendencję wzrostową.
Organizatorzy oferty turystycznej Powiatu Bytowskiego budowanej przede wszystkim na
walorach przyrodniczych, ofercie ośrodków wypoczynkowych oraz pensjonatów wiejskich mają dobrą pozycję wyjściową do umocnienia i rozwinięcia oferty.
6. Sieć drogowa:
O ile gęstość sieci drogowej jest bardzo dobra, o tyle jakość infrastruktury drogowej (nawierzchnia, brak chodników w części miejscowości, oświetlenie, oznakowanie itd.) wymaga modernizacji. Takie działania są zapisane w programach planistycznych,
jako priorytety 10 Gmin i Powiatu. Brakuje np. parkingów w atrakcyjnych widokowo
punktach Obszaru.
7. Marketing:
Opracowanie i wdrożenie „Strategii rozwoju turystyki Powiatu Bytowskiego na lata
2008 - 2015” oraz produktów turystycznych o wyrazistym profilu marketingowym.
174
Opracowanie i wdrożenie profesjonalnej kampanii marketingu regionu turystycznego
opracowanej i realizowanej przez sektor prywatny, we współpracy z partnerami
z administracji publicznej i organizacji pozarządowych.
Wspieranie działań wizerunkowych oraz projektów marketingowych wpływających
na kreowanie marki regionu. Promocja regionu zgodnie z zasadami marketingu regionu,
z zasadami budowania marki kulturowej, a nie z tzw. „administracyjnej promocji gmin i
powiatów”, pozbawionej efektywności marketingowej.
Wzmacnianie konkurencyjności regionalnych przedsiębiorstw branży turystycznej.
9.5 Model funkcjonalny gospodarki turystycznej Powiatu Bytowskiego.
Obszar Powiatu Bytowskiego był od tysiącleci miejscem cywilizacyjnej aktywności człowieka i eksploracji środowiska - produkcji rolniczej i leśnej. W XIX wieku został wprowadzony w życie pruski system zarządzania przestrzennego, z wyrazistym i harmonijnym
podziałem przestrzeni przyrodniczej i kulturowej na trzy strefy:
1. Strefa przyrodnicza - wyłączona z eksploracji gospodarczej i zabudowy (strefa przyjaznej dla środowiska rekreacji).
2. Strefa gospodarcza - leśna, polna i wodna (gospodarcze wykorzystanie jezior - np.
gospodarka rybacka i rzek - np. system energetyczny na rz. Słupi, młyny, kuźnie itd.).
3. Strefa mieszkalna, wraz z niezbędnymi usługami.
Ten stan rzeczy - mimo wielu zniekształceń - jest zachowany i widoczny w krajobrazie
przyrodniczym i kulturowym obszaru.
Biorąc powyższe po uwagę oraz uwzględniając perspektywę rozwoju gospodarki turystycznej można obszar Powiatu podzielić na strefy rozwoju turystyki, połączone komunikacyjnie oraz systemem usług (serwisu) i infrastruktury.
Uwaga:
Podział na strefy i przypisanie im form turystyki - rekreacji jest modelem organizacyjnym, który
pokazuje możliwości i zadania stojące przed organizatorami turystyki oraz zakres partnerstwa
publiczno - prywatnego. Na tym etapie planowania niczego nie przesądza, ale ułatwia funkcjonalne programowanie oferty turystycznej oraz niezbędnej infrastruktury, produktów i usług turystycznych w skali regionu.
1. Strefa rezerwatowa.
Rezerwaty przyrodnicze, ze względu na wymogi ochronne, nie stanowią czynnika rozwojowego masowej turystyki, natomiast są dobrym uzupełnieniem oferty wypoczynkowej,
czy edukacyjnej, np. dla organizatorów „zielonych i białych szkół” oraz różnych form turystyki wiejskiej.
Obszar:
rezerwaty przyrodnicze poza granicami oraz rezerwaty przyrodnicze w granicach Parku
Krajobrazowego „Dolina Słupi”.
Funkcje:
Strefa rozwoju nieagresywnych wobec środowiska form turystyki w krajobrazie o wysokich wartościach przyrodniczych. Wszędzie tam, gdzie ruch turystyczny dopuszczają
175
przepisy ochrony przyrodniczej i krajobrazowej oraz analizy chłonności turystycznej 19. W
przypadku zwiększania się ruchu turystycznego (zwłaszcza na szlakach wodnych i leśnych, prowadzonych przez obszary chronione) niezbędne będzie dostosowanie oferty do
standardów ochrony przyrodniczej i marketingu turystyki ekologicznej. Strefa stanowi
uzupełnienie dla strefy 2 i oferty turystyki pobytowej, wiejskiej.
2. Strefa Pojezierza Bytowskiego.
Podstawowy walor turystyczny Powiatu Bytowskiego.
Obszar:
Cały teren Powiatu Bytowskiego (poza strefą rezerwatową): Pojezierze Bytowskie, Wysoczyzna Polanowska i Równina Charzykowska - Park Krajobrazowy „Dolina Słupi” i jego
otulina.
Funkcje:
Wszystkie formy turystyki dopuszczone przez prawo o ochronie środowiska, plany przestrzennego zagospodarowania i przepisy szczegółowe.
Strefa rozwoju turystyki aktywnej, nieuciążliwej dla środowiska; różne formy zorganizowanej aktywnej rekreacji - uzupełnienia programów dla turystyki pobytowej, wczasowej,
wiejskiej itd.
Parki leśne i polne - organizacja przestrzenna i funkcje.
Obszar Pojezierza jest opleciony siecią dróg polnych i leśnych, gęsto wypełniony kompleksami leśnymi i terenami zielonymi (pól uprawnych, nieużytków, łąk), wyrzeźbiony
ostatnim zlodowaceniem bałtyckim ma piękną konfigurację terenową
(w sensie estetycznym i atrakcyjności rekreacyjnej) - naturalną scenerię do uprawiania
wszelkich form sportów naturalnych - wypoczynku aktywnego.
Zakładając, że:
1. w przewidywalnym horyzoncie czasowym (do 2013) zostaną zrealizowane programy
ochrony środowiska oraz będzie wybudowana kompletna infrastruktura sanitarna na terenie 10 Gmin Powiatu Bytowskiego,
2. zmiany struktury rolnictwa zawarte m.in. w strategiach 10 Gmin i Powiatu, zostaną
zrealizowane m.in. z korzyścią dla estetyki krajobrazu kulturowego oraz,
3. że tereny pól uprawnych będą traktowane przez planistów i zarządców (publicznych i
prywatnych) gospodarowania przestrzennego, jako immanentna część krajobrazu o wartości estetycznej i komercyjnej, właściwie unikatowej w Europie, wzmacniającej atrakcyjność oferty turystycznej, to:
- obszary pól uprawnych20, urządzone w formule parków polnych, wraz z parkami
19
Na przykład dla lasów bukowych typu pomorskiego, bezpieczna chłonność wynosi 8 - 10 osób na 1 ha, podczas
jednej doby. Za: prof. dr Tadeusz Riedl Turystyka a niektóre aspekty edukacji ekologicznej: w: Rola turystyki w rozwoju regionu materiały z konferencji zorganizowanej 18-19 maja 1996 r. w Bytowie, red. dr Mirosław Boruszczak, Bytów 1996
20
Park polny - organizacja przestrzeni kulturowej, zgodnie z zasadami architektury krajobrazu i w ścisłym nawiązaniu
do toŜsamości miejsca (dziedzictwa przyrodniczego i antropogenicznego) - kształtowanie krajobrazu pól uprawnych, w
harmonijnym połączeniu z obszarami leśnymi, z wykorzystaniem elementów parkowych o walorach estetycznych. Na
przykład: zieleń naturalna i kształtowana, Ŝywopłotowe (kamienne, faszynowe, drewniane) ogrodzenia pól uprawnych lub
sadów, odpowiednie wykładziny dróg polnych z uŜyciem materiałów lokalnych (nie asfaltu!), niewielkie (drewniane,
176
leśnymi utworzą zintegrowane obszary dogodne do realizacji różnych form wypoczynku
aktywnego, zwiększając teren geograficzny oferty wypoczynkowej i możliwości przyjęcia
większego ruchu turystycznego.
Turystyka w Parku Krajobrazowym „Dolina Słupi”.
Użytkowanie Parku w ofercie turystycznej powinno być podporządkowane wymogom
ochronnym na jego obszarze. Obecne szlaki piesze, rowerowe, konne oraz szlak wodny spływ rzeką Słupią, są na razie, bardziej potencjałem (w sensie wartości marketingowej),
niż walorem - rozwiniętym produktem turystycznym.
Ważnym czynnikiem, branym pod uwagę przy zagospodarowaniu Parku np. przy budowie stanic wodnych, powinna być ocena chłonności i skutków ruchu turystycznego i co
oczywiste, zachowanie zasady zrównoważoności.
3. Strefa rustykalna:
Obszar:
Wszystkie wsie o walorach wypoczynkowych i już rozwiniętych usługach turystycznych
oraz wsie o wyrazistym potencjale kulturowym i przyrodniczym, w których nie są rozwinięte usługi turystyczne.
Turystyka wiejska - enklawy.
W Powiecie Bytowskim jest kilkanaście wsi, które zachowały w znacznej części tradycyjny, przestrzenny układ rustykalny. Te wioski, rozlokowane w malowniczej konfiguracji
terenu są potencjałem do organizowania profilowanych (przeznaczonych dla określonych
grup klientów) lub uniwersalnych wiosek wypoczynkowych - enklaw turystyki wiejskiej.
4. Strefa usługowa - miejska.
Obszar:
Strefa zurbanizowana - miasta Bytów i Miastko oraz wsie, które mają charakter zurbanizowany.
Funkcje:
Strefa lokalizacji infrastruktury serwisowej, rozwoju usług noclegowych, gastronomicznych, rozrywkowych oraz imprez wzbogacających ofertę turystyki kulturowej, np. strefa
Zamku Krzyżackiego w Bytowie, strefa miasta Miastka i otoczenia itd.
Przyjęliśmy założenie, że na Obszarze można rozwijać różne formy turystyki.
A: Wydzielone ze względu na cel podróży:
1.TURYSTYKA AKTYWNA
2.TURYSTYKA WIEJSKA
3.TURYSTYKA KULTUROWA
kamienne) i estetyczne tabliczki z oznaczeniem roślin łąkowych, rzadszych okazów flory, fauny itd., drewniane siedziska,
altany w miejscach widokowych i wyznaczonych na odpoczynek itd.
177
B: Wydzielone ze względu na adresatów oferty:
Rodzaj walorów i potencjałów turystycznych Pojezierza Bytowskiego daje możliwości
formatowania oferty dla wielu segmentów rynku turystycznego, dla ludzi w różnym
wieku i statusie społecznym. Analiza segmentów rynku powinna być przedmiotem opracowania przy tworzeniu strategii marketingowej.
Formy turystyki, wydzielone ze względu na czas:
• turystyka weekendowa (tzw. krótkookresowa).
Tu głównym adresatem produktów turystycznych może być społeczność Bydgoszczy,
Koszalina, Słupska oraz metropolii Trójmiasta.
Ważnym segmentem rynku do zdobycia jest wielopokoleniowa populacja ludzi wypoczywających na terenie Pomorza i Trójmiasta.
• sezon letni – wszystkie formy turystyki, możliwe do rozwinięcia na Obszarze, od
tzw. turystyki aktywnej do wypoczynkowej, od turystyki wiejskiej (pobytowej) do turystyki kulturowej i edukacyjnej.
• sezon zimowy – turystyka aktywna i wypoczynkowa, krótkookresowa.
Warunek: wybudowanie odpowiedniej infrastruktury technicznej, infrastruktury turystycznej, atrakcji (produktów) turystycznych, marketing itd.
178

Untitled - Powiat Bytowski

Transkrypt

Podobne dokumenty

Kurier 686 - Kurier Bytowski

Uśmieszek - Wrzesień 2011

Kwartet Smyczkowy MADURO QUARTET

Kurier 688 - Kurier Bytowski

oława SerwiS Społeczno–Samorządowy