Historia elbląskiego piwa

Julia Wiśniewska
Historia elbląskiego piwa
1.Wstęp
Powołanie Elbląskiej Spółki Akcyjnej zapoczątkowało budowę wielkiego
browaru parowego na miejscu dawnego majątku mieszczańskiego „Angielski
Zdrój”. Kilkusetletnia tradycja warzenia piwa w naszym mieście nie bez
przyczyny skierowała uwagę inwestorów na to miejsce. Zakład mocno
zniszczony podczas II wojny światowej szybko został, nie tylko odbudowany
przez polskich mieszkańców Elbląga, ale był też stale modernizowany.
2.Piwo w dawnym Elblągu
Miasto Elbląg powstałe po 1237 roku, zostało zbudowane rękami przybyszów z
obszarów zdominowanych przez kulturę piwną. Z Całą pewnością piwo warzyli
także Prusowie ludność, która zamieszkiwała terytorium elbląskie przed
powstaniem miasta. Wspomina o tym słynna relacja anglosaskiego podróżnika
Wulfstana z końca IX wieku, podróżującego do Truso nad jeziorem Drużno,
który z uznaniem opisuje sztukę zamrażania ciał zmarłych członków pruskiej
społeczności oczekujących na pogrzeb oraz piwa…
Przypuszcza się, że już w momencie powstania miasta jego obywatelom
przysługiwano powszechne prawo warzenie piwa. Najstarszym dokumentem
potwierdzającym to prawo był przywilej wielkiego mistrza Zakonu Krzyżackiego
Zygfryda von Feuchtwanger z 1309 roku. W Elblągu zawsze istniał dobry klimat
do produkcji i konsumpcji piwa. Wraz z rozwojem miasta, we wszystkich
dziedzinach wytwórczości postępowała specjalizacja, a jednocześnie chłonność
lokalnego rynku stawała się w miarę upływu czasu coraz bardziej ograniczona.
Stopniowo narastała potrzeba reglamentacji produkcji. Pierwsze bractwo
powstało w 1336 roku. Należało do niego 159 rzemieślników piwowarów. Ta
sytuacja doprowadziła do procesu wyodrębnienia się zrzeszeń wytwórców w
postaci cechów i bractw. W podobnym czasie powstało stowarzyszenie
piwowarów i tragarzy piwa. Wczesny czas powstania tych stowarzyszeń wydaje
się dość prawdopodobny ze względu na znaczenie piwa w tamtym okresie,
które było produktem codziennej konsumpcji wszystkich grup wiekowych
mieszkańców, łącznie z dziećmi.
Piwo było dostarczane także dla załogantów licznych statków przybijających
do Elbląga. Browarnicy elbląscy zaopatrywali także mieszkańców rozległych
posiadłości miejskich. Osobny cech browarników istniał także na terenie
Nowego Miasta Elbląga. Cechy zrzeszały browarników-właścicieli browarów,
czyli przedsiębiorców, którzy organizowali całą produkcję piwa, zatrudniając do
kolejnych jej etapów: tragarzy, słodowników, piwowarów, różnych
pomocników do szuflowania, mycia i czyszczenia urządzeń itp. Browarnicy byli
właścicielami domów-browarów, odpowiednich naczyń. Zorganizowanie
procesu warzenia piwa wymagało dosyć dużych nakładów finansowych, ale
przy kontrolowanym dostępnie do cechu zapewniało opłacalność.
Przynależność do cechu była legalizacją piwa przeznaczonego na sprzedaż.
Dane na temat liczebności cechu są bardzo fragmentarycznie zachowane. W
okresie średniowiecza niektóre szacunki wspominają ok.150 członków obu
cechów staro i nowomiejskiego. Wprawiają one w zdumienie. Trzeba pamiętać
o kilku sprawach. Produkcja jednego waru piwa była stosunkowo niewielka, a
konsumpcja piwa miała charakter powszechny i codzienny. Większe ilości piwa i
lepszego gatunkowo spożywano jedynie podczas różnego rodzaju świąt i
uroczystości.
Świadectwem powszechności piwa w życiu codziennym dawnych elblążan są
zachowane liczne i różnorodne naczynia przeznaczone do podawania i
spożywania słodkiego napoju. Wiele ich przykładów znajduje się w zbiorach
elbląskiego Muzeum – część odnaleziono podczas badań archeologicznych
prowadzonych na Starym Mieście.
3.Częstotliwość warzenia
Według statutu z 1428 roku każdy browarnik mógł warzyć piwo raz na trzy
tygodnie. Można było utracić posiadanie uprawnienia po zbyt długiej przerwie
w warzeniu. „Zbyt”, w zrozumieniu współczesnym, wydaje się być łagodnym
określeniem, gdyż dotyczyło okresu dwudziestoletniego.
4.Rodzaje piwa, okoliczności, ceny
W Elblągu do produkcji piwa używano przede wszystkim jęczmienia.
Podstawowe rodzaje piwa, różniły się zarówno proporcjami użytego słodu, jak i
chmielu. Najdroższe z nich, pełne zwane także gute kosztowało w tym czasie 8
skojców, najtańsze stołowe 4 skojce za skojców,
W okresie średniowiecza produkowano w Elblągu także piwo marcowe, którego
cena była wówczas dosyć wysoka: 10 skojców. Będzie truizmem powiedzieć, że
w dawnym Elblągu pijano głównie piwo elbląskie. Pewne ilości piwa obcego
sprowadzano również z zewnątrz: jasne, pszenne hamburskie itp.
5.Życie społeczne i religijne elbląskich browarników
Do ważniejszych celów wspólnoty cechowej należało życie religijne. Te aspekty
regulowało szereg zapisów w statutach. Dotyczyły one m.in. udziału wszystkich
członków cechu w uroczystościach kościelnych, świętach ogólnych i cechowych,
procesjach. Bardzo ważnym elementem życia cechowego była sprawa
pochówków współbraci.
6.Współczesny elbląski browar
Dziś Specjal jest najpopularniejszą marką piwa w północnej Polsce i jedną z
najchętniej kupowanych w kraju. Sukces jest tym większy, że jest to marka
regionalna, sprzedawana w kilku województwach. Specjal jest też największym
pod względem sprzedaży piwem regionalnym w Europie.
Źródła:
http://www.speclovers.eu/historia-browaru-w-elblagu/
W. Rynkiewicz-Domino, T. Gliniecki, Browar w Elblągu, wydawnictwo URAN, Elbląg 2012.
Ilustracje:
W. Rynkiewicz-Domino, T. Gliniecki, Browar w Elblągu, wydawnictwo URAN, Elbląg 2012.
Redakcja:
Jarosław M. Gruzla