szótár 1 - Lengyelország magyarul

Transkrypt

Polsko Węgierska Encyklopedia
1273
dr – dr, doktor
dr habilitowany (dr hab.) – dr habilitus
drab [1. pot. rosły mężczyzna, budzący strach i
odrazę; 2. w wojsku polskim XV i XVI w.:
szeregowiec piechoty; 3. żołnierz, piechur,
wyraz
pochodzący
ze
słowa
średniowieczno-niemieckiego draben, iść
lub biedz krokiem miarowym, dreptać.
Wyraz drab zapewne czeskim jest
utworem w znaczeniu niby równo
stąpającego żołnierza. W języku polskim
drab znaczy to samo, co: drągal, basałyk,
niezgrabjasz, chłop rosty.] – (chłop tęgi)
tagbaszakadt, nagy lapaly, drabális fickó,
tenyeres-talpas
fickóbehemót,
lakli;
hórihorgas (ember); (łotr) gazember,
gazfickó, lator, lókötő; gyanús külsejű alak,
csavargó; (történelem) gyalogos (katona),
talpas
drabant [1. (hist.) oznaczał we Włoszech straż
przyboczną cesarzów niemieckich. Po
turecku derban (z perskiego) znaczy
odźwierny,
stróż bramny, wrotny.
Karłowicz powiada, że być może, iż formę
drabant wzięliśmy wprost od Szwedów, bo
po szwedzku brzmi ona zupełnie jak nasza
„drabant”. 2. zob. trabant w zn. 1.;
3. taniec staropolski z przyśpiewkami,
tańczony na zakończenie wesela] – (hist.)
drabant, német császár testőrségének tagja;
(dawno) ólengyel tánc az esküvő végén
drabem [szybko] – [Słowniczek języka śląskiego]
gyorsan
drabina [1. dwie równoległe żerdzie, dwa pręty
lub sznury połączone poprzecznymi
szczeblami, służące do wchodzenia i
schodzenia;
2. hierarchia
społeczna,
służbowa itp.; 3. w stajni: dwie żerdzie z
poprzecznymi szczeblami, za które
zakłada się siano dla konia; 4. bok wozu
drabiniastego] – létra
drabina drewniana – falétra
drabina kozłowa – ikerlétra
drabina Jakubowa [bardzo wysokie schody (Rdz
28,10-13): Kiedy Jakub wyszedłszy z BeerSzeby wędrował do Charanu, trafił na
jakieś miejsce i tam się zatrzymał na
nocleg, gdy słońce już zaszło. Wziął więc z
tego miejsca kamień i podłożył go sobie
pod głowę, układając się do snu na tym
właśnie miejscu. We śnie ujrzał drabinę
opartą na ziemi, sięgającą swym
wierzchołkiem nieba, oraz aniołów
Bożych, którzy wchodzili w górę i
schodzili na dół. A oto Jahwe stał na jej
szczycie1 i mówił: «Ja jestem Jahwe, Bóg
Abrahama i Bóg Izaaka. Ziemię, na której
leżysz, oddaję tobie i twemu potomstwu».]
-
Wersja 01 01 2017.
– Jákob lajtorjára [A különböző fokozatok
egyúttal megfelelő beavatási szinteket
jeleznek: a Mithrász-misztériumokban a
szellemi felemelkedés támaszát jelenti a
hétfokú létra. A Föld és az Ég közötti átjárást
a lélek különböző állapotainak egymásból
való következése biztosítja, így a létra fokai
a szigorú rangsorra hívják fel e figyelmet.
Ugyanezzel
a
hierarchia-gondolattal
találkozunk Jákob létrájának vagy az
angyalok karának képében.]
drabina malarska – festőlétra
drabina metalowa – fémlétra
drabina społeczna – társadalmi ranglétra
drabina strażacka, drabina straży pożarnej –
tűzoltólétra
drabina sznurowa – kötélhágcsó
drabiniasty, -a, -e – létrás, létraszerű, létra alakú
drabiniok [wóz drabiniasty (ziemia lubliniecka )]
– [Słowniczek języka śląskiego] létrás kocsi
drabinka [1. zdr. od drabina; 2. przyrząd
gimnastyczny złożony z szeregu szczebli
przymocowanych do pionowych listew,
przytwierdzonych do ściany; 3. zob. haft
drabinkowy] – létra, kis létra
drabinka linowa – hágcsó, kötélhágcsó
drabinka przyścienna – bordásfal
drabinka sznurowa – hágcsó, kötéllétra
drabinki – mászóka
drabiny [środ. wóz drabiniasty] – rácsos oldalú
szekér, szénásszekér
drabinkowy, -a, -e – létrás
drabka – létrácska
drabko, drapko [szybko] – [Słowniczek języka
śląskiego] gyorsan
drabsik rabuś – [Słowniczek języka śląskiego]
rabló, zsivány, betyár, útonálló
dracena, Dracaena (kwiat) [drzewo lub krzew o
mieczowatych liściach i białych lub
żółtawych
kwiatach
hodowane
w
doniczkach] – (lat.) Dracaena (üvegházi
dísznövény); fák és cserjék, az óvilág
melegebb vidékein; sárkányfa, Indiai fajtái a
sárkányvér
nevű
vörös
gumigyantát
Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU
Wydanie poprawione i rozszerzone
1274
szolgáltatják, melyből lakk, fogtinktúra stb.
készül.
drachma (grec. Δραχμή) [1. jednostka monetarna
Grecji, obecnie zastąpiona przez euro; 2.
starożytna moneta; 3. dawna jednostka
masy o różnej wartości; 4. moneta bita w
starożytnej Grecji, Kartaginie i Azji
Zachodniej, przeważnie srebrna. Bito
również wielokrotności drachmy. 5.
srebrna moneta grecka wartości jednego
denara rzymskiego] – (gör.) drachma, régi
görög és keleti pénzegység (4,36 g. értéke 6
obolos); (1830 óta újra használatos
elnevezés) angol, amerikai hosszmérték; a
mai Görögországban a pénzegység neve
(1867 óta 1 D. = 100 lepta); régi lengyel
patikai súlymérték (3,732 g.); (hist.) (római
ezüst) dénár = 3,85 g
dreczyć – bántani
drag, drug [wym. drag] [środ. narkotyk] – drog,
(fr. drogue) narkotikum, drog; gyógyszernyersanyag; hatóanyagot tartalmazó, szárított
növényi részek, illetve kivonatuk; kábítószer,
pszichotrop anyag, pszichoaktív szer; az
angolszász nyelvterületen gyógyszer (drug).
Drag & Drop a. drag-and-drop [zob. przeciągnij
i upuść] – (informatika) „fogd és vidd”,
„húzd és ejtsd” (angol nyelven: drag and
drop) [grafikus programoknál alkalmazott
felhasználóbarát
adatmozgató
művelet;
lehetővé teszi, hogy egy adatállományt a
képernyőn kijelöljünk, ikonjánál fogva egy
tárból 'kiemeljünk', majd egy másikba
'ejtsünk']
Drag & Plot – Drag & Plot [Húzz és rajzolj,
egérrel grafika becsúsztatása]
drag queen [wym. drag k in] [mężczyzna,
zwłaszcza transwestyta, ubrany w strój
kobiety] – (ang.) drag queen; transzvesztita
draga [1. włok używany do połowów i do
zbierania prób fauny i flory dennej; 2. zob.
pogłębiarka] – bagger, kotrógép (bagier)
Draganek [ma kilka znaczeń: 1) szewron,
naszycie na rękawie munduru, może z
francuskiego dragonne – ozdoba, u
rękojeści szabli, 2) ptak z gatunku
kulików, podług Kluka tringa pusolla, 3)
rodzaj rośliny zwanej po łacinie
dracunculus.] – (wojsk) (ékalakú jelzés a
zubbony ujján, karpaszomány); dísz a
karmarkolaton; (ptak) póling; (rośliny)
tárkony
dragoman [daw. tłumacz, przewodnik i
pośrednik między Europejczykami a
mieszkańcami Bliskiego Wschodu] –
(arab→ol.) dragomán, tolmács; hivatalos
követségi tolmács a keleti államokban;
-
Wersja 01 01 2017.
utasvezető, kalauz; keleten a követségek
szolgája
dragon [1. w dawnym wojsku: żołnierz lekkiej
jazdy; 2. pot. o kobiecie wysokiej, tęgiej i
energicznej; 3. szeroka, luźna patka z tyłu
płaszcza; 4. pasek w talii z tyłu, wszyty w
boczne szwy stroju wierzchniego; 5.
rodzaj zdobienia tyłu płaszcza lub kurtki
w postaci luźno zwisającego paska,
wszytego w boczne szwy odzieży na
wysokości talii lub przypiętego na
guzikach.
Nazwa
wywodzi
się
prawdopodobnie od dragonów – czyli
żołnierzy lekkiej jazdy, świadczyłoby to o
wojskowym pochodzeniu tego elementu] –
dragonyos; (átv.) nagydarab ember, mackó,
behemót; (mod) dragon, dragoner; hátsó
derékpánt;
felöltő,
télikabát
hátsó
derékrészére helyezett, a kabát saját
anyagából készített övszerű pánt.
dragoński – dragonyos; karabéllyal v. rövid
szuronyos puskával felszerelt lovaskatona,
eredetileg lovasított gyalogság (először
Franciaországban alkalmazták; az OsztrákMagyar
Monarchiában
a
német
tartományokból sorozott lovasság viselte ezt
a nevet)
drak lub drach [latawiec] – [Słowniczek języka
śląskiego] (zabawka) sárkány, papírsárkány
draka [pot. awantura] – veszekedés, verekedés,
csetepaté; zrí, balhé; (átv.) cirkusz
Driakiew (Scabiosa L.) [rodzaj roślin z rodziny
szczeciowatych. Należy do niego około 80
gatunków szeroko rozpowszechnionych na
obszarach o umiarkowanym klimacie.
Gatunkiem typowym jest Scabiosa
columbaria L.] – Ördögszem (Scabiosa L.)
[Scabiosa egy nemzetség a bolyhos
családdal, Dipsacaceae. Sok fajnak ebben a
nemzetségben soroltak mint pl. Knautia,
Succisa. Egy másik közös neve ennek a
nemzetségnek tűpárna virágok.]
1275
Gatunki flory Polski
 driakiew gołębia (Scabiosa columbaria L.
s.str.) – Galamb koszos, tűpárna virág
(Scabiosa columbaria) [vadon találták Krétán]
-
Wersja 01 01 2017.
drakoński, -a, -ie [surowy, bezwzględny] –
drákói; nagyon szigorú; rendkívül szigorú,
könyörtelenül erélyes (törvény, intézkedés;
az i.e. VII. sz.-ban élt Drakón athéni
törvényhozó nevéből)
drakońskie prawa – drákói rendszabályok
Drakunkulus (Dracunculus Mill.) [rodzaj roślin
należący do rodziny obrazkowatych,
liczący dwa gatunki: drakunkulus
zwyczajny (Dracunculus vulgaris Schott),
popularnie zwany "smoczą lilią" i
Dracunculus canariensis Kunth. Rodzaj
Dracunculus
posiada
homonim
w
taksonomii zoologicznej – Dracunculus L.
– odnoszący się do rodzaju zwierząt z typu
nicieni. Nazwa naukowa pochodzi od
łacińskiego słowa dracunculus (mały
smok), odnoszącego się do wyglądu
kwiatostanu tych roślin, i była użyta dla
ich określenia już w pracach Pliniusza.] –
(növ.) Sárkány kontyvirág
drakunkulus zwyczajny (Dracunculus vulgaris
Schott), popularnie zwany "smoczą lilią" –
Sárkány kontyvirág (Dracunculus vulgaris)
[Ez a növény Görögországból származik,
ahol Drakondia néven is ismerik. Alakja
hasonlít egy sárkányéra, amely egy virág
köré tekeredik.]
 driakiew lśniąca (Scabiosa lucida Vill.)
 driakiew wonna (Scabiosa canescens Waldst.
& Kit.) – Szürkés ördögszem (Scabiosa
canescens W. ET K.)
 driakiew żółtawa, d. żółta (Scabiosa
ochroleuca L.) – Vajszínű ördögszem
(Scabiosa ochroleuca L.)
Gatunki uprawiane
 driakiew gwiaździsta (Scabiosa stellata L.)
 driakiew kaukaska (Scabiosa caucasica M.
Bieb.) – Kaukázusi ördögszem (Scabiosa
caucasica) [Sziklakerti és virágágyi évelők
Napfényes, száraz talajokra, sziklakertbe
ültethető.]
 driakiew purpurowa (Scabiosa atropurpurea
L.)
 driakiew szczecinkowata (Scabiosa hispidula
L.)
 driakiew trawolistna (Scabiosa graminifolia L.)
drałować [pot. maszerować, iść szybko] –
masírozni; vonulni, menetelni, menni; futni,
szaladni, elszaladni, menekülni
dramat [1. utwór literacki, którego akcja
przedstawiona jest w dialogach i
monologach,
przeznaczony
do
wystawienia na scenie; 2. jeden z trzech
głównych rodzajów literackich (obok epiki
i liryki), obejmujący takie utwory;
3. nieszczęście dotykające kogoś] – (gör.)
dráma [cselekvés] (irodalmi mű); színmű,
párbeszédes formában írt, általában színházi
bemutatásra készült irodalmi mű; (irodalom)
ellentétes erők súlyos összeütközését
ábrázoló mű; tragédia (szomorújáték); (átv.)
izgalmas, megrázó, váratlan esemény;
szerencsétlenség
1276
dramat historyczny – történelmi dráma;
királydráma
dramat
jezuicki
–
jezsuita
iskoladráma
[tanintézetekben diákok által előadott
vallásos-morális célzatú, általában bibliai
vagy történeti tárgyú színjáték]
dramat muzyczny [odmiana opery, w której
akcja łączy się z muzyką w jedną całość
symfoniczną bez podziału na arie, duety
itp.] – zenés dráma
dramat narodowy – nemzeti dráma
dramat obyczajowy – társadalmi dráma
dramat odzwierciedlający epokę – dráma, amely
tükrözi v. kifejezi a kort
dramat poetycki – drámai költemény, világdráma,
emberiség-költemény [ember és világ
alapvető kérdéseit feldolgozó mű; drámai
költemény vagy lírai dráma, nem a
külsődleges drámai cselekmény a fontos,
hanem a szereplők gondolatai, önmagukkal
és környezetükkel folyatott vitája; minden
külsődleges esemény a szereplőkben
lejátszódó
belső
folyamatoknak
van
alárendelve]
dramat rekapitulacyjny – összefoglaló jellegű
dráma
dramat romantyczny [dramat powstały w
okresie romantyzmu, charakteryzujący się
swobodną konstrukcją akcji, łączeniem
pierwiastków
fantastycznych
z
historycznymi
oraz
komicznych
z
tragicznymi] – romantikus dráma
dramat satyrowy [antyczny dramat grecki o
pogodnej, a nawet rubasznej treści, w
którym występuje chór w kostiumach
satyrów] – szatírikus dráma
dramat satyryczny – szatírajáték
dramat scenicznie dobry – színpadon jól
érvényesülő dráma
dramat w pięciu aktach – dráma öt felvonásban
dramat w pięciu odsłona – dráma öt
színváltozásban
dramatopisarski, -a, -ie – drámaíró-; drámaírási
dramatopisarstwo [1. twórczość dramatyczna;
2. pisanie dramatów]
– drámaírás,
drámairodalom, színműirodalom
dramatopisarz
[osoba
pisząca
dramaty
teatralne; dramaturg], dramatopisarka –
drámaíró, színműíró, színpadi szerző hn./nn.
dramaturg [osoba pisząca dramaty teatralne];
dramatopisarz
–
(gör.)
dramaturg;
drámaíró, (színház) a benyújtott művek
megbírálásával, esetleges átdolgozásával
megbízott színházi szakember; a dráma
elméleti kérdéseinek fejtegetője
-
Wersja 01 01 2017.
dramaturgia
[1. twórczość
dramatyczna;
2. teoretyczna wiedza o budowie dramatu;
3. napięcie w przebiegu wydarzeń,
zwłaszcza w utworze literackim] – (gör.)
dramaturgia;
drámaírás;
a
drámára,
előadásukra vonatkozó elméleti dolgozatok,
bírálatok, a színpadra vonatkozó elméletek
rendszere
dramatyczny, -a, -e – (gör.) dramatikus, drámai;
(irodalom)
drámához
tartozó,
vele
kapcsolatos; (átv.) megrázó hirtelenséggel
történő; (teatr) színi
dramatyzm – drámaiság
dramatyzować
[1. przedstawiać
sprawy,
zdarzenia jako bardziej dramatyczne niż
są w rzeczywistości; 2. nadawać tekstowi
literackiemu
formę
utworu
dramatycznego; 3. nadawać obrzędowi
lub
jakiemuś
wydarzeniu
formę
widowiska
teatralnego]
–
(gör.)
dramatizálni, regényt v. novellát színpadra
átdolgozni v. alkalmazni, színdarabnak
átírni; párbeszédes formában adni elő
dramolet – (fr.) dramolet; rövid lélegzetű dráma
dranica, dranka [cienka, wąska deska z pnia
drzewa iglastego, używana do krycia
dachów] – zsindely
dranicowy, -a, -e – zsindelydrań [pot. człowiek podły] – gézengúz, csirkefogó,
csibész; semmirekelő, semmirevaló, lókötő
draństwo [1. pot. niegodziwy postępek; 2. pot.
ordynarnie zachowująca się grupa ludzi;
3. pot.
o
czymś
nieprzyjemnym,
dokuczliwym] – gazság, csibészség;
aljasság, cudarság; csőcselék, rongynép,
szemétnép
drap (szybko) – (słownik śląsko-polski) gyorsan
drapacz [1. narzędzie kamienne z epoki
paleolitu; 2. zob. kultywator; 3. mała
kotwica z czterema wygiętymi ramionami
ustawionymi na krzyż] – kaparó, vakaró;
(człowiek) vakarózó, kapargató ember;
(műsz.)
kultivátor;
talajlazító;
(átv.)
égimeszelő
drapacz chmur, drapacz nieba (bardzo wysoki
budynek) – felhőkarcoló
Drapacz lekarski (Cnicus benedictus) [roślina
lecznicza podobna do ostu] – benedekfű
(Cnicus
benedictus)
[a
fészkesek
(Asteraceae) vagy (Compositae) családjába
tartozó, étvágyjavító és az emésztést serkentő
hatású gyógynövény, a Cnicus nemzetség
egyetlen faja. Népies nevei: áldott bogáncs,
keserű bogáncs, áldottfű, áldott bárcs, áldott
haloványka, pápafű.]
-
Wersja 01 01 2017.
między dwoma wałkami z igłami
gładzącymi i drapiącymi.] – bolyhozógép
drapé (ang. drapes) – Drapé [1. Laza rakásokat és
nagy anyagbőséget jelent, használata
dekoratív hatású. 2. Enyhén hulló hajtás,
összehúzott anyag.]
Drapacz lekarski (Cnicus benedictus)
1277
drapaczka – vakaró eszköz; kaparó
drapać (drapie) [zob. drapnąć] – karcolni, vakarni
vmit,
kaparni,
karmolni;
vakargatni;
bolyhozni
drapać ręce do krwi – véresre vakarja a kezét
drapać w gardle – kapar a torka
drapać (drapie) się – vakarózni (vakaródzik); (na
szczyt góry) kapaszkodni, felmászni,
felkúszni
drapać się w głowę – fejet vakarni
drapać się na górę – hegyre mászni, felmászni a
hegyre
drapać się w głowę – vakarja a fejét
drapać się w górę, drapać się do góry – felfelé
mászni,
felmászni vmire v. vmin;
felkapaszkodni, felmászni a hegyre
drapak [1. pot. stara i zdarta miotła lub
szczotka; 2. pot. brzydkie drzewko iglaste;
3. strug o zębatej krawędzi ostrza] – öreg
seprő; vénasszony; (átv.) csúnya tűlevelű fák
drapaki [szczeć pospolita (Dipsacus silvestris),
słyszane koło Wałbrzycha] – Mácsonya
(Dipsacus silvestris)
drapane kalesony [do użytkowania przez
niemowlęta i dzieci. Wewnętrzna strona
środkowej części ma nie przemakającą
wkładkę.] – pelenkanadrág [Csecsemők és
kisgyerekek által viselt ruhadarab, a belseje
vízhatlan bélésű.]
drapanie – karcolás, vakarás
drapanie się – vakaródzás
draparka [maszyna włókiennicza, służąca do
nadawania
tkaninom
włochatości,
puszystości. Tkanina jest przepuszczana
Drapé. exercice de valeur
draperia [1. dekoracyjna fałda na tkaninie; też:
tkanina ułożona w takie fałdy; 2. tkanina
miękka i wiotka, najczęściej wełna lub
jedwab, sfałdowana w naturalny sposób,
stąd draperią nazywamy także same fałdy,
zwłaszcza przedstawione w rzeźbie lub
malarstwie. By ocenić znaczenie draperii
w antycznej modzie i w każdym kostiumie
klasycyzującym, przypomnieć trzeba, że
strój grecki czy rzymski okrywał ciało, ale
go nie ukrywał, zgodnie z tym nie miał
gotowych form i nie był wkładany na
ciało, lecz jedynie narzucany. Stąd pod
układem fałdów draperyjnej szaty
widoczna była sylwetka. Dlatego dziś
jeszcze po układzie draperii nieznanego
fragmentu antycznej rzeźby odtworzyć
możemy jej przedmiot i treść. Z ukadu
szaty dowiadujemy się do kogo ona
należała. Draperia stosowana była nie
tylko w ubiorze. Epoki nawiązujące do
antyku chętnie się nią posługiwały także w
przystrajaniu
wnętrza.
Zwłaszcza
baldachim nad łóżkiem, modny przez
kilka stuleci, budowany bywał draperyjnie
jako kaskada spływającej z góry, luźno
upiętej materii. W Polsce neoklasycznej
ozdabiano draperyjnie całe pokoje; biały
muślin spadał w saloniku od środka sufitu
na ściany, tworząc polski buduar,
podobny do wnętrza namiotu. 3.
Sfałdowanie tkaniny tak, by „naturalnie”
spływała po sylwetce. Podstawowy sposób
dyscyplinowania
szat
w
antyku.
Mistrzynią nowożytnej draperii obwołano
Madeleine Vionnet, która w latach
dwudziestych
XX
wieku
zasłynęła
asymetrycznymi
sukniami-rzeźbami,
których krój opracowywała, owijając
skośnymi draperiami drewniane lalkimanekiny. Ostatnio draperia jest stałym
1278
punktem
modnych
efektów
mody
damskiej, niezależnie od stylu, charakteru
i przeznaczenia ubrania i niemal
niepodzielnie
zawładnęła
modą
wieczorową. To zasługa lekkich, lejących
się tkanin i dzianin.] – (fr.) drapéria;
redőzöt függöny, szövetdísz, ráncvetés
[gazdagon, művészileg redőzött textilanyag
felület bevonására, díszítésére; dúsan
redőzött függöny]
draperiowy, -a, -e – drapériadrapichrust [pot. hultaj, łobuz] – gyáva fickó,
csavargó, vagány
drapie mnie w gardle – reszeli a torkomat; kaparja
a torkomat
drapie w gardle – reszel v. karcol a torka; kapar a
torka
drapieżczy, -a, -e – rabló, fosztogató
drapieżca[1. zwierzę drapieżne; 2. osoba lub
państwo napadające na kogoś], drapieżnik
– (áll.)
ragadozó, ragadozó állat; (átv.)
ragadozó ember; rabló, fosztogató személy v.
állam;
drapieżne pazury – ragadozó karmok
drapieżne zwierzę – ragadozó állat
drapieżnictwo [sposób odżywiania się zwierząt,
polegający na wykorzystaniu jako pokarm
ciała innego zwierzęcia i w odróżnieniu od
pasożytnictwa prowadzący do śmierci
ofiary. Jest jedną z form oddziaływań
antagonistycznych,
korzystną
dla
drapieżnika, a niekorzystną dla ofiary;
może mieć charakter międzygatunkowy
lub wewnątrzgatunkowy (kanibalizm).] –
ragadozó életmód
drapieżnie – ragadozó, rabló, kapzsi
drapieżnica – ragadozó (nősténye)
drapieżnik [zwierzę żywiące się mięsem innych
zwierząt] – ragadozó (állat)
drapieżność – ragadozó természet
drapieżny, -a, -e [1. o zwierzęciu: żywiący się
mięsem innych zwierząt; 2. zachowujący
się w sposób zaborczy, agresywny; też:
świadczący o takiej postawie] – ragadozó,
rabló
drapieżny ptak – ragadozó madár
drapnąć — drapać [1. przeciągnąć po czymś
paznokciami, pazurami lub czymś ostrym;
2. drapać: o kurzu, dymie: powodować
swędzenie lub pieczenie w gardle, oczach
lub nosie; 3. drapać: o szorstkim
materiale: podrażniać skórę; 4. pot. uciec;
5. pot. złapać, aresztować; 6. pot. ukraść
coś] – kaparni; vakarni; vakargatni; átv.
megszökni, elmenekülni; átv. börtönbe
kerülni
-
Wersja 01 01 2017.
drapnąć się — drapać się [1. drapnąć samego
siebie; 2. drapać się: iść z trudem w górę]
– kaparja magát; vakarózni; átv. megszökni,
(drapać się) felkapaszkodni
drapować [1. układać tkaninę w dekoracyjne
fałdy; 2. przypisywać komuś piękne,
wzniosłe cechy] – posztóval beborítani,
redőzni, művészien redőzni, szép ráncokat
szedni
drapować w powagę – tekintélyébe burkolózik
drapować się [1. o tkaninie: układać się w
dekoracyjne fałdy; 2. drapując, nakładać
coś na siebie; 3. przybierać wzniosłe pozy,
chcąc uchodzić za lepszego niż jest się w
rzeczywistości] – elrendezi ruhája redőit,
ráncait; (átv.) beburkolózik méltóságába,
nagyságába, tekintélyébe
drapowanie [dekoracyjny układ fałd na
tkaninie; też: tkanina ułożona w takie
fałdy] – ráncvetés, redőzet, redőzés
draps pleins [materia jednolicie barwiona,
gładka. Tkaniny takie produkowano m.in.
we Francji, w XIV i XV wieku w
prowincjach Artois i Pikardii w miastach
Arras i Amiens oraz w ośrodku
sukiennictwa francuskiego w Reims. Ze
względu na doskonałą jakość było bardzo
wysoko cenione.] – (daw) francia eredetű
sima, egyszínű anyag (XIV-XV. sz.)
drasnąć [1. lekko skaleczyć lub uderzyć;
2. urazić kogoś swoim zachowaniem] –
megkarmolni, megkarcolni
drasnąć czyją miłość własną – (átv.)
legérzékenyebb pontján megbántani vkit
drastycznie – drasztikusan; erősen
drastyczny, -a, -e [1. o zdarzeniach lub ich
opisach: naruszający w sposób rażący
poczucie przyzwoitości lub dobrego
smaku; 2. o zmianach, metodach: zbyt
radykalny lub zbyt gwałtowny] – (gör.)
drasztikus;
vaskos;
erős,
erőszakos,
kíméletlen; nyers, durva; (orvosi) erélyes,
erős hatású, radikális (gyógyszer)
drastyczne zarządzenie – erőteljes, drasztikus
rendeletek v. rendszabályok
drastyczny kawał – vaskos tréfa
drastyczny opis – vaskos, drasztikus leírás v.
ábrázolás
1279
drastyczny środek, drastyczne środki – erős
hatású gyógyszer; erősen ható drasztikus
gyógyszer
drastyczny żart – vaskos, durva, drasztikus tréfa
draśnięcie [lekkie zadrapanie] – karmolás,
karcolás, könnyű seb v. sebesülés
dratewka – szurkos fonálka
dratwa – szurkos fonál
Drawa [1. rzeka w Polsce; 2. (niem. Drau, serb.
Drava, czes. i węg. Dráva) [rzeka w
północnych
Włoszech,
południowej
Austrii, wschodniej Słowenii i północnej
Chorwacji (Slawonii), prawy dopływ
Dunaju. Długość - 725 km, powierzchnia
zlewni - 40 tys. km².] – Dráva [Dráva
(olaszul, szlovénül és horvátul: Drava,
németül: Drau) a Duna jobboldali
mellékfolyója 40 095 km²-es vízgyűjtővel és
749 km-es hosszal. Magyarország és
Horvátország határfolyója.]
Drawa (niem. Drage) [rzeka w północnozachodniej Polsce o długości 185,9 km i
powierzchni zlewni 3296,4 km²] – Dráva
(lengyel folyó)
Drawa (Drawnonál)
drawida – dravida; Elő-India őslakossága, illetőleg
ezek leszármazottjai, akik ma a félsziget déli
részét, és Ceylont népesítik be
drawidowie – dravidák
draże, drażetka, drażetki – (fr.: dragée) drazsé
(apró,
gömbölyű,gyümölccsel,
likőrbonbonnal töltött csokoládé); (orvosi)
cukorv.
csokoládéréteggel
bevont
orvosságpirula
drażliwość – ingerlékenység, túlérzékenység,
kényes természet
drażliwy, -a, -e [1. taki, który drażni, prowadzi
do
rozdrażnienia,
nieporozumień,
zdenerwowania; 2. o człowieku: taki, który
jest skłonny do nerwowości, pobudliwości;
zbyt wrażliwy, przeczulony; 3. taki, który
jest drastyczny; nie jest łagodny, pogodny,
delikatny; 4. syn. agresywny, nerwowy,
pobudliwy, przewrażliwiony, niecierpliwy,
impulsywny, gwałtowny, niespokojny,
-
Wersja 01 01 2017.
przeczulony] – érzékeny; (przeczułony)
ingerlékeny, kényes, sértődékeny
drażliwy temat – kényes téma
drażniąco – ingerlően; bosszantóan, izgatóan
drażniący, -a, -e [1. wywołujący podrażnienie
skóry lub zmysłów; 2. wywołujący gniew
lub inne negatywne reakcje] – ingerlő;
bosszantó, izgató; nyugtalanító
drażniąca reklama – idegesítő reklám
drażniący uszy – fülsértő
drażnić (drażni) [1. działać na zmysły,
pobudzając je do reakcji; 2. swoim
zachowaniem lub obecnością wywoływać
u kogoś negatywne emocje] – ingerelni;
bosszantani, izgatni; pukkasztani
drażnić się [umyślnie wyprowadzać kogoś z
równowagi] – ingerkedni, izgatni, izgulni,
ingerlődni; incselkedni
drażnić się (z kim) – incselkedni vkivel
drażnienie – ingerlés, izgatás
drą się, jak pies z kotem – verekszenek, mint a
kutya meg a macska (ld. drzeć się)
drąg [1. długi, gruby kij; 2. pot. o człowieku
niezgrabnym, nieruchawym] – dorong
[vékonyabb, egyenesre nőtt ágból vagy fiatal
törzsből készített rúd, melyet emelésre,
támasztásra, korlátkészítésrc használnak és
melyből a bognár vendégoldalt, kocsirudat
stb készít]; karó, husáng, rúd; szálfa; (átv.)
otromba, esetlen (ember)
drąg do podnoszenia cieżarów – emelőrúd
drąg korbowy – forgatókar, hajtórúd, csatlórúd;
forgattyúrúd
drąg namiotowy – sátorrúd
drąg tłokowy [zob. tłoczysko w zn. 1.] - dugattyú
rúd
drąg wiosła – evezőrúd
drągal [pot. wysoki, niezgrabny mężczyzna lub
dorastający chłopiec] – nagyon magas
ember, égimeszelő; hórihorgas (ember)
drągowina [1. drzewostan, w którym drzewa po
osiągnięciu pewnej wysokości przyrastają
silnie na grubość; 2. drewno tych drzew;
też: żerdzie z tego drewna; 3. faza rozwoju
drzewostanu następująca po tyczkowinie
obejmująca pokolenie drzew gatunków
lasotwórczych. Faza drągowiny obejmuje
lata życia drzewostanu od 35 do 50 lat.] –
szálerdő, csemetés, faiskola
drągowina bukowa – fiatal bükkös
drążek [1. niewielki pręt lub kij; 2. przyrząd do
ćwiczeń gimnastycznych], dżojstik] – karó,
rúd, (torna) nyújtó
drążek do gimnastyki – nyújtó
drążek hamulca – a fék fogója v. fogantyúja
1280
drążek hamulecowy – (repülés) fékrúd
drążek jednoramienny – egykarú emelő
drążek
kierowniczy
[element
układu
kierowniczego
w
postaci
pręta,
przekazujący
ruch
z
przekładni
kierownicy do mechanizmu zwrotniczego]
– autóalkatrész (irányváltó)
drążek krzywolinijny – görbevonalú emelő
drążek łamany – görbe dorong, tört pózna, hajlított
rúd
drążek sterowniczy [joystick, dżojstik] –
botkormány (angolul: joystick) [(angolul:
joystick) egy olyan jelbeviteli eszköz, ami
egy rögzített alapon forgó rúdból áll. A
botkormány továbbítja a rúd szögét, pontos
állását az általa vezérelt eszköznek. Gyakran
használnak botkormányokat videojátékok
irányítására, ezek általában egy vagy több
gombbal rendelkeznek, melyek állása szintén
továbbadható
a
számítógépnek.
A
botkormány népszerű változata a modern
játékkonzolokon az ún. analóg kar.]
drążek sterowy [1. drążek, którym uruchamia
się ster wysokości oraz lotki w samolotach
i szybowcach; 2. element sterowniczy
zainstalowany
w
kabinie
statku
powietrznego, służący do sterowania
poprzecznego i podłużnego płatowca.
Dolny koniec drążka jest zamocowany
przegubowo i połączony cięgnami z
powierzchniami sterowymi. Wychylenie
drążka do przodu, inaczej od siebie lub do
tyłu, czyli na siebie powoduje odpowiedni
ruch sterów wysokości zależny od
konfiguracji samolotu. W konfiguracji
klasycznej ściągnięcie drążka na siebie
powoduje uniesienie sterów wysokości, a
w konfiguracji kaczki opuszczenie ich, w
konsekwencji
powodując
uniesienie
dziobu i przejście maszyny do lotu
pionowego maszyny. Odepchnięcie drążka
od siebie powoduje reakcję odwrotną.
Ruch drążka na boki uruchamia lotki lub
klapolotki i prowadzi do przechylenia
maszyny na boki w kierunku zgodnym z
ruchem drążka.] – kormánrúd; (lot)
botkormány [A joystick sok repülőgép egyik
fő irányító eszköze, továbbá gyakran
alkalmazzák
különféle
munkagépek
irányításához (például a toronydaruk,
teherautók) vagy akár a távműködtetésű
kamerák
kezeléséhez.
Miniatűrizált
változataik
megtalálhatóak
egyes
mobiltelefonokon is.]
drążek u wagi – mérlegrúd
drążenie – kivájás, kiásás, kimélyítés, üregelés,
homorulat
drążkowy, -a, -e – rudas
-
Wersja 01 01 2017.
drążyć [1. robić wgłębienie, żłobić, wrzynać się w
coś; 2. wyjmować pestki z owoców;
3. studiować jakiś temat lub problem
dogłębnie; 4. poruszać, gnębić, niepokoić;
5. przenikać, mącić, zakłócać] – vájni,
kivájni
drążyć korytarze – járatokat vájni
drebel [łódź do przewożenia żywych ryb] – élő
halakat szállító hajó
raszta haj
dredy (dreadloki, baty, kable, z ang. dreadlocks)
[rodzaj
fryzury
powstałej
przez
sfilcowanie kępek włosów na głowie.
Istnieje wiele sposobów robienia dredów w
zależności od rodzaju włosa: najczęściej
powstają przez tapirowanie i skręcenie
rękami.
Teoretycznie dredy mogą
wytworzyć się również samoistnie,
poprzez zaprzestanie czesania włosów i
używania
odżywek
wygładzających,
jednak
w
przeciwieństwie
do
prawdziwych dredów, pominięty zostaje w
tym
wypadku
efekt
estetyczny.
Produkowane
są
również
dredy
syntetyczne, lecz ustępują one jakościom
naturalnym.
Tradycyjna
fryzura
Rastafarian] – raszta; dready hajviselet
drelich [1. gruba, mocna tkanina bawełniana lub
lniana, używana na ubrania robocze; też:
ubranie z tej tkaniny; 2. gruba, mocna
tkanina bawełniana lub lniana, o splocie
ukośnym, używana na ubrania robocze,
pokrowce itp. 3. ubranie z tkaniny
drelichowej; 4. materiał lniany lub
bawełniany o splocie ukośnym albo
ukośnym łamanym (tzw. jodełka). Tkany
gęsto
z
grubej
przędzy,
bardzo
wytrzymały. Stosowany do produkcji
odzieży ochronnej i roboczej a także
sportowo – turystycznej. Materiał bardzo
podobny, znany w Polsce od czasów
Zygmunta augusta nosił nazwę cwelichu;
4. splot skośny lub skośny łamany.
Tkanina z grubych mocnych nitek, gęsto
tkana, barwiona. Zastosowanie: ubrania
robocze, kombinezony, mundury letnie.] –
zsávoly, egyszerű vászon; zsávolyruha
[Nyári egyenruhák készítésére használatos,
sávolykötésű len- vagy pamutszövet]
1281
drelich (1) [lniana tkanina z cienką, płaską
powierzchnią
z charakterystycznym
splotem diagonalnym łamanym, która
posiada charakterystyczne pionowe paski.
Tkana
z cienkiej
przędzy
i
wykorzystywana na odzież roboczą.] –
Drell
munkaruha-szövet
[Finom
dombormintázatú, tört sávoly kötésű
lenszövet, jellegzetes hosszanti csíkokkal.
Középfinom fonalakból szövik. Alkalmas
erős munkaruha-anyag céljára.]
drelich (2) [Tkanina lniana w gładkie lub
kolorowe paski; wykorzystywana do
pokrywania materaców.] – csinvat, drell
Sima vagy élénk csíkozottságú durva
lenszövet, matrachuzat céljára szolgál.]
drelich (tkanina) [zbita, wytrzymała lniana gęsto
tkana tkanina, z wyraźnym splotem
diagonalnym. Jeśli splot jest splotem
łamanym diagonalnym, to odpowiada
diagonalnemu drelichowi, jeśli atłasowy,
to jest znany jako drelich atłasowy. Ten
rodzaj tkaniny na szeroki zakres
zastosowań, włączając odzież roboczą,
mundury, obszycie materacy i inne
techniczne cele. Nazwa pochodzi od
niemieckiego słowa "drellieren“, które
oznacza "skręcać" lub "wić się".] - drell,
drill [Erős, tartós, sűrű szövésű lenszövet.
Legtöbbször tört sávolykötésben készül, de
készítik atlaszkötésben is. Munkaruhák,
egyenruhák,
matrachuzatok
és
más
lakástextíliák anyaga. Az elnevezés a német
"drillen"-ből származik aminek jelentése:
összesodor.]
drelich i cwelich [1. z niemieckiego: Drillich i
Cwiltich, tkanina lniana, tak nazywana
zależnie od tego czy była trójdrótowa lub
dwudrótowa, t. j. z osnową potrójną lub
podwójną, używana w dawnej Polsce na
namioty, materace, markizy, worki,
obrusy i letnie ubrania. 2. z niemieckiego
-
Wersja 01 01 2017.
Zwillich, tkanina lniana o specjalnej
osnowie, zazwyczaj w pasy lub kostki,
używana na namioty, materace, kitle.
Pojawiła się u nas za panowania
Zygmunta Augusta.] – (daw) lenzsávoly
drelichowy, -a, -e – zsávolydren [1. rura lub ciąg rur ułożonych w ziemi,
służących do zbierania i odprowadzania
nadmiaru wód gruntowych; 2. rurka
służąca do odprowadzania ropy, krwi,
żółci lub innych płynów z organizmu] –
(fr.
drainage)
drén,
dréncső;
(mezőgazdaság)
alagcső,
föld
alatti
csővezeték
(talajjavításban)
[a
talaj
fölösleges vizének elvezetése a föld színe
alatt lejtősen elhelyezett cserépcsöveken
(alagcső) keresztül], szonda; (orvosi) sebbe
illesztett sebváladék- v. gennyelvezető
vékony kaucsukcső
drenaż [1. sieć drenów, podziemnych kanałów
itp. służąca do osuszania gleby i
regulowania stopnia jej wilgotności;
2. osuszanie gruntów za pomocą drenów;
3. działania zmierzające do zmniejszenia
ilości
pieniędzy
na
rynku;
4. odprowadzanie z organizmu ropy, krwi,
żółci lub innych płynów za pomocą
drenów] – (fr.) dren-ázs; (mezőgazdaság)
talajvízmentesítés, szárítás; (orvosi) váladékv. folyadékelvezetés
drenaż mózgów [ściąganie specjalistów wysokiej
klasy do innego kraju lub firmy, poprzez
zapewnienie im tam lepszych warunków
pracy i płacy] – ([ang.] brain drain) (átv.)
agyelszívás [annak a jelenségnek a neve,
amikor a szakemberek elhagyják azt az
országot, melyben képzettségüket szerezték,
és egy másik országban hasznosítják
tudásukat]
drenować [1. osuszać grunty przez zakładanie
drenów
odprowadzających
nadmiar
wody; 2. powodować uszczuplenie czyichś
zasobów finansowych lub innych dóbr;
3. odprowadzać z ran i narządów ropę,
krew, żółć i inne płyny za pomocą drenów]
–
drénezni;
csapolni,
lecsapolni,
alagcsövezni, kiszárítani (talajt); (orvosi)
drénezni, szondázni
drenowanie – lecsapolás, alagcsövezés; (orvosi)
drénezés, szondázás
dreptać (drepcze) [1. chodzić małymi krokami;
2. pot. zabiegać o coś] – tipegni-topogni;
kocogni, aprózni (lépteket)
dreptać w miejscu – egyhelyben topogni; (átv.)
nem mozdulni, nem haladni
dreptanie – kopogás, tipegés, topogás
1282
-
Wersja 01 01 2017.
dreptanina [pot. «wykonywanie codziennych
obowiązków, załatwianie różych spraw] –
(átv.) egyhelyben topogás
dres, dresy [1. strój sportowy składający się z
długich spodni i bluzy; 2. rodzaj sportowej
odzieży treningowej. Złożony z dwóch
części – luźnej kurtki z zapięciem na
zamek błyskawiczny lub bluzy wciąganej
przez głowę i spodni niezapinanych, z
nogawką najczęściej ściągniętą u dołu
gumką. Wykonany z dzianiny lub innej
tkaniny łatwo wchłaniającej pot. 3.
dzianinowa sportowa odzież, która składa
się z bluzy dresowej i spodni dresowych.]
– (ang.) dress, dressz [öltözék, ruha]; (sport)
tréningruha,
melegítő,
szabadidőruha;
sportöltözet, mez [Sportruházat, amely egy
felső részből (tréningruha-felső) és egy
nadrágból (tréningnadrág) áll. Gyakran
otthoni öltözékként is viselik]; (kostium
kąpielowy) fürdőruha
dreszcze – borzongás, hidegrázás
dreszcze przechodzą mi po plecach – végigfut a
hideg a hátamon; borsódzik a hátam
dreszczowiec [film sensacyjny lub powieść
mające wywołać uczucie grozy] –
horrorfilm, rémfilm; bűnügyi film
dreszczyk – kisebb borzongás
drewniak [1. but z drewnianą podeszwą; 2. pot.
budynek drewniany; 3. stawonóg żyjący
pod korą próchniejących pni, pod
kamieniami lub pod deskami] – faház,
(trzewik drewniany) facipő, topánka, klumpa
drewniany, -a, -e [1. zrobiony z drewna; 2. o
głosie ludzkim: bezdźwięczny, głuchy; 3. o
rękach,
nogach:
zdrętwiały;
4. o
człowieku, jego usposobieniu, stosunku do
świata: nieczuły, obojętny; 5. o twórczości:
pozbawiony polotu, beznamiętny] – fa-,
faszerű; (átv.) fa, fatuskó
drewniana dzwonnica kozłowa – fa harangláb
dresura (niem. Dressur z fr. dresser) [zob. tresura,
tresowanie] – (fr.-ném. dressure) dresszúra;
állatidomítás, betanítás; (átv.) lélektelen,
külsőséges eszközökkel való fegyelmezés
drewniana łyżka – főzőkanál
drewniana noga – faláb
drewniana taca – fatálca
drewniane konstrukcje dachowe – fa fedélszék
drewniane drzwi wejściowe jednodzielne
wykonano z drewna sosny – fenyőfából
készült, egyszárnyú bejárati ajtó
drewniane rusztowanie – faváz, faállványzat
drewniany bruk – fakockás útburkolat
drewniany nagrobek – fejfa
drewniany trep – fapapucs, facipő
drewniany trzewik – facipő
drewnieć [twardnieć, stawać się podobnym do
drewna] – fás lesz, elfásodni, megfásulni
drewnienie (lignifikacja) [1. wypełnianie się
drzewnikiem
komórek
roślinnych,
umożliwiające usztywnienie pędu i
przewodzenie wody; 2. biologiczny proces
inkrustacji
ściany
komórkowej
drzewnikiem (ligniną), dzięki czemu
ściana komórkowa uzyskuje sztywność
utrzymującą się nawet po obumarciu
zawartości komórki. Lignina odkłada się
w przestrzeniach między elementami
dreszcz [uczucie zimna połączone z drżeniem
mięśni pojawiające się w chorobie lub
wskutek nerwowej reakcji na coś] –
borzongás;
hideglelés,
hideglelés,
hidegrázás (mam dreszcze: ráz a hideg),
borzadás, borzadály
dreszcz mnie przejmuje – borzongok
dreszcz zimna – hidegrázás
Czaplinek
1283
celulozy (mikrofibrylami i micelami)] –
lignifikáció, fásodás
drewno [1. ścięte drzewo, oczyszczone z gałęzi i
kory,
używane
w
budownictwie,
meblarstwie itp.; 2. kawałek porąbanego
drzewa; 3. tkanka roślin, drewniany, z
drewna] – fa (nem élő), faanyag, tuskó
drewno dwuwarstwowe – kétrétű falemez
drewno na opał – fa, tüzifa
drewno okrągłe – gömbfa
drewno różane – (faanyag) rózsafa
drewutnia, drwalnia, drwalka [pomieszczenie, w
którym się rąbie i składa drewno
przeznaczone na potrzeby gospodarstwa
domowego] – fáskamra
drezlowanie czyli wykręcanie złota lub srebra ż
nici drogich tkanin – (dawno) drága arany
v. ezüst szövetszál kicsavrása
Drezno (niem. Dresden, głuż. Drježdźany, czes.
Drážďany, dawniej Drezdno -- stąd
przymiotnik drezdeński) [miasto we
wschodnich
Niemczech
(Pogórze
Zachodniosudeckie), położone nad Łabą.
Drezno jest stolicą Saksonii i Rejencji
Drezdeńskiej.] – Drezda (németül Dresden,
szorb és vend nyelven Drežďany)
[Szászország német szövetségi állam
fővárosa, egyben gazdasági és pénzügyi
központja. Fontos kulturális szerepe miatt
gyakran "az Elba Firenzéjének" (Elbflorenz)
nevezik.]
drezyna [pojazd szynowy o napędzie ręcznym
lub mechanicznym, używany przy
robotach torowych] – drezina, vasúti
hajtány, kézihajtány, (a német feltaláló, K.
Drais nevéről); sínautó
dręczący, -a, -e – gyötrő; kínzó
dręczący ból – gyötrő fájdalom
dręczycenie – gyötrődés, gyötrelem, kínszenvedés,
nyomorgatás, sanyargatás
dręczyciel, dręczycielka [osoba, która kogoś
dręczy, zamęcza, znęca się] – kínzó, gyötrő
(ffi/nő); vkinek a kínzója, sanyargatója
dręczyciel ludu – népnyúzó
dręczyć (dręczy) [zadawać komuś cierpienie
fizyczne lub psychiczne] – sanyargatni;
kínozni, gyötörni, nyomorgatni, bántani
dręczyć (kogo) – rágja a fülét (vkinek)
dręczyć się [1. martwić się; 2. dręczyć siebie
wzajemnie] – kínlódni, gyötrődni; (martwić
się) aggódni
drętwa [ryba morska wytwarzająca napięcie
elektryczne, służące do obrony lub do
rażenia zdobyczy] – zsibbasztórája
drętwa mowa – „bikfanyelv”
drętwica [zob. osłupienie w zn. 2.] – merevedés
-
Wersja 01 01 2017.
drętwica
karku
[sztywność
karku,
charakterystyczny objaw zapalenia opon
mózgowych] – nyakszirtmerevedés
drętwieć
(drętwieje)
[1. tracić
czucie;
2. odczuwać strach]
– merevedni;
zsibbadni,
elzsibbadni,
eltompulni,
megmerevedni,
meggémberedni,
megdermedni
drętwieć od zimna – meggémberedni a hidegtől
drętwienie – zsibbadás, elzsibbadás, dermedés,
megdermedés, tompultság
drętwota
[1. brak
czucia;
2. obojętność,
nieczułość;
3. brak
naturalności;
4. skostnienie, sztampa] – zsibbadtság,
dermedés, megdermedés, megmerevedés
drętwo – zsibbadtan, mereven, dermedten,
elgémberedetten
drętwowate, drętwy (Torpedinidae) [monotypowa
rodzina
morskich
ryb
chrzęstnoszkieletowych
z
rzędu
drętwokształtnych] – zsibbasztórája-félék
(Torpedinidae)
drętwy, -a, -e [1. pozbawiony czucia; 2. pot.
nudny, pozbawiony emocji] – zsibbadt,
merev, dermedt, elgémberedett
drgać — drgnąć [1. wykonywać szybkie, ledwie
widoczne ruchy; 2. drgnąć: poruszyć się,
ożywić się; 3. o głosie, dźwięku: brzmieć w
sposób przerywany; 4. o świetle: migotać;
5. fiz. wykonywać ruchy wahadłowe] –
remegni, reszketni; rezegni; vonaglani,
vibrálni; (drgnąć) rezzeni, megrezzenni
drgający, -a, -e – rezgő
drgania [1. szybkie, wyczuwalne, powtarzające
się ruchy; 2. okresowe zmiany stanu
jakiegoś układu, np. wahadła] – rezgés;
rezgőmozgás
drgania akustyczne [Są to drgania polegąjace na
ruchu cząsteczek środowiska sprężystego
względem
położenia
równowagi.
Środowiskiem tym może być powietrze i
wtedy drgania takie nazywamy drganiami
akustycznymi powietrznymi.] – akusztikai
rezgés, akusztikus rezgés
drgania akustyczne sieci krystalicznej –
akusztikai rácsrezgés
drgania ciągłe (niegasnące) – csillapítatlan
(folytonos) rezgés [az a rezgés, ahol egymást
követő periódusokban a rezgés amplitúdója
változatlan, vagyis nem csökken és nem nő]
drgania dźwięczące – gerjedési rezgés
drgania dźwiękowe (akustyczne) – hangrezgés
[mechanikai rezgési állapot változása a tér
valamely pontjában levő közegben, az idő
függvényében]
drgania harmoniczne (sinusoidalne) [drgania, w
których
wartość
wielkości,
1284
charakteryzującej drgania, zmienia się w
czasie zgodnie z funkcją: Asin(ωt + φ)
gdzie: t – czas; ωt + φ – faza; φ – faza
poczatkowa; φ – czestotliwosc kołowa; A –
amplituda
wielkosci
zmiennej]
–
harmónikus (szinuszos) rezgés; harmonikus,
azaz
szinuszos
rezgés;
(szinuszos)
harmonikus rezgés; harmonikus szinuszos
rezgés
drgania harmoniczne tłumione – csillapított
harmónikus rezgés
drgania
koincydencyjne
–
együttrezgés,
rezonancia
drgania kołowe – körrezgés
drgania mechaniczne (wibracje) [Zespół zjawisk
występujących na stanowiskach pracy,
polegających na przekazywaniu energii ze
źródła drgań od organizmu człowieka
oraz przez określone części ciała będące w
kontakcie z drgającym źródłem w czasie
wykonywania czynności zawodowych.] –
testhang (vibráció)
drgania nieustalone – tranziens rezgés (átmeneti v.
amely az idő növekedésével „eltűnik”)
drgania obwodowe – kerületi rezgés
drgania podharmoniczne – szubharmonikus
regzések
drgania
poprzeczne
–
transzverzális
v.
keresztirányú rezgés, keresztrezgés
drgania samowzbudne [okresowe drgania
układu wywołane siłami sterowymi przez
sam ruch drgajacy] – öngerjesztett rezgés
drgania skrętne – torziós rezgés
drgania swobodne (drgania własne) [są to
drgania ciała wywołane wychyleniem z
położenia równowagi trwałej, kiedy na
ciało nie działają żadne siły, poza siłami
określającymi położenie równowagi i
siłami dążącymi do jej przywrócenia.
Amplituda drgań zależy od wielkości
początkowego
wychylenia
(energii
potencjalnej)
lub
od
prędkości
początkowej (energii kinetycznej) nadanej
ciału.] – önrezgés, sajátrezgés
drgania ustalone – stacionárius rezgés
drgania zanikające (gasnące) – csillapított rezgés
[olyan rezgés, amelynek amplitúdója az
idővel adott törvény szerint fokozatosan
csökken]
drganie – remegés, reszketés; rezgés, vonaglás,
rángás,
rángatódzás;
(műsz.)
rezgés
[általában időben periodikus függvénnyel
leírható mozgás]
drganie ciała – testrezgés
drganie harmoniczne – felhangrezgés, harmonikus
drganie heterodyny – helyi rezgés
-
Wersja 01 01 2017.
drganie membrany – membránrezgés
drganie okresowe (periodyczne) [powtarzanie
zachodzi zawsze po tym samym czasie,
zwanym okresem] – periódusos rezgés
(bizonyos
meghatározott
időközökben
ismétlődő,
válozatlan
vagy
változó
amplitúdójú rezgés)
drganie okresowe harmoniczne – harmonikus
rezgőmozgás
drganie pasożytnicze – parazitasugárzás
drganie periodyczne – periódusos rezgés
drganie podłużne – longitudinális rezgés,
hosszrezgés
drganie poprzeczne – transzverzális rezgés,
harántrezgés
drganie podstawowe – alaprezgés
drganie rezonansowe – rezonáns rezgés
drganie swobodne – szabad rezgés [a közeg
rezgési állapotának szinuszos változása egy
olyan feltételezés mellett, hogy a folyamat
közben nincs energiaveszteség]
drganie wiązadeł głosowych – a hangszálak
rezgése
drganie wymuszone – gerjesztett rezgés, ráültetett
rezgés
drganiowy stopień swobody – rezgésszabadsági
fok
drgawka [niezależny od woli skurcz mięśni] –
remegés
drgawki – görcsök; vonaglás, görcsös rángatódzás,
(orvosi) konvulzió, (átv.) vergődés, lelki harc
drgawki przedśmiertne – végvonaglás; agónia
drgawkowy, -a, -e – vonagló, görcsös, konvulzív
drgnąć (drgnie) [zob. drgać] – rándulni,
rángatódzni,
rángatódzani;
rezdülni,
remegni, rezegni
drgnięcie [szybkie, drobne i nieznaczne, prawie
niewidoczne poruszenie się] – rezdülés,
drgnęcie – rezzenés
driada [mit. gr. «nimfa leśna żyjąca w drzewie] –
(gör.) dryadok; erdei nimfák
driakiew (Scabiosa L.) [rodzaj roślin z rodziny
szczeciowatych. Gatunkiem typowym jest
Scabiosa columbaria L.] – (növény)
ördögszem; (orvosi) kenőcs
Driakiew gołębia (Scabiosa columbaria L.)
[gatunek rośliny należący do rodziny
szczeciowatych (Dipsacaceae). Rodzimy
obszar występowania to Europa, Azja
Zachodnia, Kaukaz, Turkmenistan oraz
Afryka Północna (Algieria i Maroko).
Rozprzestrzenił się też gdzieniegdzie poza
tym obszarem] – galambördögszem
(Scabiosa columbaria)
1285
Driakiew żółta (driakiew żółtawa) (Scabiosa
ochroleuca L.) [gatunek rośliny należący
do rodziny szczeciowatych. Występuje w
środkowej i południowej Europie, w
europejskiej części Rosji, w Turcji,
Kazachstanie, Mongolii i Chinach. Dość
pospolity na terenie Polski, zarówno na
niżu, jak i w niższych położeniach
górskich] – vajszínű ördögszem (Scabiosa
ochroleuca) [a loncfélék (Caprifoliaceae)
családjába
és
a
mácsonyaformák
(Dipsaceae) alcsaládjába tartozó növényfaj.
Dél- és Közép-Európa sziklagyepein, száraz
rétjein, cserjésein, homok- és löszpusztáin
fordul elő. Magyarországon közönséges
növény.]
-
Wersja 01 01 2017.
Driakiew żółta
drift (ang.: drift – płynięcie, zmiana) [technika
jazdy samochodem w kontrolowanym
poślizgu
oraz
nazwa
sportu
samochodowego] – drift v. drifting (szabad
fordításban: csúsztatás, sodródás) [az autó
tökéletes uralásának és irányításának
látványos demonstrálása oly módon, hogy az
autó lehetőleg egy centimétert se haladjon a
szokásos módon egyenesen. A kifejezés
jelentheti az erre a technikára épülő sportágat
is.]
drift (zmiana) częstotliwości - (akustyka)
(frekvencia)csúszás,
elhangolódás
[Üzemközbeni melegedés hatására a
rádióvevők gyakran elhangolódnak, nem
maradnak
pontosan
az
adóállomás
frekvenciáján. Kivédi ezt a hibát az AFC.]
drink [niewielka porcja alkoholu z dodatkiem
soku, toniku, lodu itp.] – alkohol, egy
pohárnyi ital
drink bar [bar, w którym serwuje się drinki] –
(ang.) drink bár, italbár; italokat helyi
fogyasztásra felszolgáló vendéglátóipari
létesítmény
drive [wym. drajw], drajw [1. intensywność i
napięcie rytmu charakterystyczne dla
muzyki jazzowej i rockowej; 2. zob. stacja
dysków; 3. mocne uderzenie piłki pod
kątem w celu nadania piłce ruchu
obrotowego] – (ang.) drive; hajtás, hajtóerő;
(tenisz) laposan húzott ütés; (informatika)
drive (meghajtó, egység) - 1.) meghajtóhardver; 2.) vezérlő-szoftver [1. A
számítógép valamely mozgó alkatrészt
tartalmazó
adattároló
perifériája
(merevlemez,
CD-olvasó,
stb.);
2.
(eszközkezelő,
[eszköz]meghajtó,
meghajtóprogram, eszközvezérlő) Olyan
szoftver, amely a processzor felügyeletével
megvalósítja az adott eszköz I/O funkcióit
vagy más feladatokat (video, megosztás,
grafika,
nyomtató,
egér,
stb.). Az
eszközkezelőket
az
egyes
operációs
rendszerek igényeinek megfelelően kell
megírni. 3. az amerikai zsargon (sajnos
gyakran a magyar is) ugyanazt a meghajtót
használja úgy a mechanikus eszközre mint a
programra; ez természetesen helytelen!
helyes: meghajtó hardver és vezérlő szoftver]
„Drive-by download” [Metoda "Drive-by
download" jest w dzisiejszych czasach
jedną z najczęstszych metod infekcji
systemu.] - „Drive-by download”-ok. [Ha
nem is szó szerinti, de a „megvezetéses
letöltés” talán a helyes fordítás. Nem
spyware-ek ugyan, de ezek a megtévesztően
szövegezett felpattanó böngészőablakok
1286
komoly
szerepet
játszanak
az
ügynökprogramok terjedésében. A drive-by
download támadás kártékony reklámok
segítségével igyekszik a felhasználók gépét
megfertőzni.]
DRM (ang. Digital Radio Mondiale) [system
transmisji cyfrowej przeznaczony do
zastosowania w istniejących pasmach
radiofonicznych poniżej 30 MHz (fale
długie, średnie i krótkie). Podstawowa
szerokość pasma sygnału wynosi 9 lub 10
kHz. Standard przewiduje możliwość
pracy
w
kanałach
o
szerokości
połówkowej 4,5 lub 5 kHz oraz z kanałem
o podwójnej szerokości 18 lub 20 kHz. W
systemie
DRM
wykorzystuje
się
multipleksację OFDM oraz z modulacją 4QAM, 16-QAM i 64-QAM.] – DRM Digital
Radio Mondiale (digitális világrádió)
DRN (Dzielnicowa Rada Narodowa) – (dawno)
Kerületi Nemzeti Tanács (Dzielnicowa Rada
Narodowa Wrocław)
drobiarski, -a, -ie – baromfi, baromfidrobiarstwo [hodowla i przetwórstwo drobiu] –
baromfitenyésztés
drobiarz, drobiarka – baromfitenyésztő
drobiazg [1. mały przedmiot służący do
codziennego
użytku,
ozdoby
itp.;
2. szczegół bez znaczenia, sprawa mało
ważna; 3. pot. zbiorowo o małych
dzieciach; też: o dużej ilości małych roślin,
zwierząt lub rzeczy] – semmiség, apróság,
csekélység; semmiség az egész
drobiazgowa robota – aprólékos v. bogarászó
munka
drobiazgowo
–
részletesen,
aprólékosan,
szőrszálhasogató módon
drobiazgowość – szőrszálhasogatás, aprólékosság;
kicsinyesség
drobiazgowy,
-a,
-e
[1. uwzględniający
najdrobniejsze
szczegóły;
2. przywiązujący nadmierną wagę do
drobiazgów] – részletes; (małostkowy)
kicsinyes, szőrszálhasogató; átv. kukacos,
kicsinyeskedő; (szczegółowy) aprólékos,
pontos
drobiażdżek – apróság, semmiség, apró-cseprő
dolog, csecsebecse
drobić [1. dzielić na drobne części; 2. stawiać
drobne kroki] – aprózni; aprítani, darabolni;
felaprítani, feldarabolni
drobienie – elaprózás, feldarabolás
drobina [1. mały kawałeczek czegoś; 2. maleńka,
delikatna istota; 3. zob. cząsteczka w zn.
2..], drobinka – parány, parányi részecske,
(dawno) molekula
-
Wersja 01 01 2017.
drobina czegoś – vminek paránya v. darabja v.
darabkája
drobiny [dodatki w postaci drobnych barwnych
cząstek] – molekulák
drobinowy, -a, -e – parányi, (dawno) molekuladrobiony [ludowy taniec podhalański] – podhalei
néptánc
drobiowy, -a, -e – baromfidrobne [pieniądze o niewielkim nominale; bilon]
– aprópénz, fémpénz; váltópénz
drobne pieniądze – váltópénz
drobnicowiec [statek przeznaczony do przewozu
drobnych towarów] – darabáru szállítására
szolgáló hajó
drobnica [1. drobne towary przewożone w
skrzyniach, workach itp.; 2. drobne okazy
jakichś
gatunków;
3. pot.
drobne
przedmioty; 4. pot. drobne pieniądze;
5. drewno użytkowe lub opałowe o
niewielkiej średnicy] – (drobne) aprópénz;
gyüjtőküldemény, darabáru
drobnica burakowa,
krytojad burakowy
(Atomaria
linearis)
[1.
maleńki,
szarobrunatny chrząszcz żerujący na
siewkach buraków; 2. owad z rodziny
zatęchlakowatych z podrzędu chrząszczy
wielożernych
(Polyphaga),
rozpowszechniony w całej Europie.
Drobnica burakowa osiąga długość około
1 mm. Ma ciało brunatne, porośnięte
drobnymi szczecinkami. Szkodnik upraw
buraków. Zimują jako formy dorosłe na
polach, wśród szczątków roślinnych,
wiosną żerując uszkadzają liście i łodygi
buraków. Z końcem wiosny wylęgają się
larwy żywiące się również tym samym
pokarmem. Podczas masowych pojawów
drobnica burakowa może spowodować
znaczne straty w uprawach.] – törpe
répabogár (Atomaria linearis)
drobnicowy,
-a,
-e –
gyüjtőküldemény,
darabáruküldemény
drobnieć [stawać się drobnym, maleć] – apróbb
lesz, kisebbedni, csökkenni
drobniuśki,
drobniutki,
drobniuteńki,
drobniusieńki, -a, -ie; drobniusi, -ia, -ie;
drobniuchny, -a, -e – apró, parányi, ici-pici
drobno – apróra, kicsire, vékonyra
drobno pokroić – vékonyra szelni
drobno siekać – apróra vágni
drobno zmielona kawa – finomra őrölt kávé
drobno- [pierwszy człon wyrazów złożonych
wskazujący na niewielkie rozmiary lub
małe znaczenie tego, co nazywa drugi
człon złożenia] – apró-, törpe-, kis-
1287
drobnochłopski, -a, -ie [dotyczący małorolnych
chłopów] – törpeparaszti, kisparaszti
drobnomieszczanin [1. człowiek należący do
warstwy drobnomieszczaństwa; 2. pogard.
człowiek o ciasnych poglądach, niemający
wyższych aspiracji], drobnomieszczanka –
kispolgár, nyárspolgár hn./nn.
drobnomieszczański – kispolgári, nyárspolgári
drobnomieszczańskość – kispolgáriság
[A
kispolgárság léthelyzetét és érdekeit kifejező
gondolkodás- és magatartásforma. A
kispolgárság az árutermelő társadalmak
kistulajdonosa (kisiparos, kiskereskedő,
kishivatalnok stb.).]
drobnomieszczaństwo
–
kispolgárság
[A
kisárutermelők és kiskereskedők alkotta
társadalmi réteg]
drobnoprzemysłowy, -a, -e – kisipari
drobnorolny, -a, -e [mający małe gospodarstwo
rolne]
–
törpebirtokkal kapcsolatos;
kisbirtokos, törpebirtokos
drobnorolny
właściciel
–
kisbirtokos,
törpebirtokos
drobnostka
[1. mały,
drobny przedmiot;
2. sprawa małej wagi] – apróság,
csekélység, semmiség; kicsiség; tréfadolog;
részletkérdés
drobnostkowość – szőrszálhasogatás, kicsinykedés
drobnostkowy, -a, -e [1. dotyczący spraw małej
wagi;
2. przesadnie
skrupulatny;
3. małostkowy]
– kicsinyes, aprólékos,
bogarászó, szőrszálhasogató
drobnoszlachecki, -a, -ie [dotyczący drobnej
szlachty] – kisnemesi
drobność – apróság
drobnotowarowy, -a, -e [odnoszący się do
towarów produkowanych przez drobnych
wytwórców] – kisipari
drobnotowarowi wytwórcy – kisipari termelők
drobnoustrojowy, -a, -e – mikroorganizmus-,
baktérium-, mikróbadrobnoustrój [organizm roślinny lub zwierzęcy
widoczny tylko pod mikroskopem] –
mikroorganizmus, baktérium, mikróba
drobnowłasnościowy, -a, -e – kisbirtokos
drobnoziarnistość – aprószeműség, szemcsésség
drobnoziarnisty, -a, -e [1. zawierający drobne
ziarna; 2. występujący w postaci drobnych
ziaren lub kryształów] – aprószemű,
szemcsés
drobnoziarnisty śrót – aprószemű sörét
drobny1, -a, -e [1. mający bardzo małe rozmiary;
2. złożony z licznych małych elementów;
3. delikatny,
szczupły;
4. małoletni;
5. mało znaczący lub mało ważny;
6. mający niewielką wartość materialną;
-
Wersja 01 01 2017.
7. niezamożny;
8. krótkotrwały;
9. realizowany na małą skalę] – apró,
kicsiny, kis, kicsi, parányi, csekély;
(małoważny) apró-cseprő
drobny2 [zob. drobiony] – parányi, (dawno)
molekuladrobny inwentarz [drób, króliki lub inne małe
zwierzęta hodowane w gospodarstwie
domowym] – kisállat- és baromfi állomány
drobny inwentor – kisbefektető
drobna moneta – aprópénz
drobna przedsiębiorczość [ogół drobnych
przedsiębiorstw lub przedsiębiorców] kisvállalkozás
drobna szlachta [Drobną szlachtą nazywano
posiadaczy części wsi z poddanymi
chłopami. Wieś taka, dzielona między
kilku (czasem nawet kilkudziesięciu)
szlachciców
nazywała
się
wsią
kolokacyjną. Od początku XVII w. grupa
ta stopniowo się powiększała, wchłaniając
pauperyzującą się szlachtę średnią.] –
kisnemes, bocskoros nemes; kisnemesség,
bocskoros nemesség
drobna wytwórczość [wytwórczość prowadzona
na małą skalę] – kisipari termelés
drobne (pieniądze) [pot. pieniądze o niewielkim
nominale] – apró
drobne dzieci – apró gyerekek, kisgyerekek
drobne gospodarstwo chłopskie – kisparaszti
gazdaság
drobne gospodarstwo rolne – kisparaszti
gazdaság, kisgazdaság
drobne mieszczaństwo – kispolgárság
drobne mieszczaństwo pracujące – dolgozó
kispolgárság
drobne ogłoszenia – apróhirdetés
drobne pieniądze – aprópénz, váltópénz
drobne wydatki – apró kiadások
drobni ciułacze – kis betevők (takarékpénztárba)
drobny druk – apró betűs nyomás
drobny handel – kiskereskedés
drobny kupiec – (sklepikarz) kiskereskedő
drobny posiadacz (drobny posiadacz ziemski;
rolnik) – kisgazda
drobny
przemysł
[zakłady
przemysłowe
produkujące na małą skalę] – kisipar
drobny rolnik [to rolnik, posiadający do 10 h] –
szegényparaszt; zsellér (lat: házas zsellér:
inquilinus, házatlan zsellér: subinquilinus)
[1. a késő középkori és újkori parasztság alsó
rétegéhez tartozó személy, aki nem
rendelkezett saját kezelésben lévő földdel,
ezért pénzbeli és terménybeli fizetésért
végzett munkát a gazdaságokban. 2. A
1288
zsellérek egy másik rétegét a helyileg
megszabott telekméret nyolcadánál vagy
tizenhatodánál kisebb földterületen dolgozók
(ún. zsellértelkesek) adták.]
drobny szlachcic – bocskoros nemes
drobny wytwórca – kistermelő
drobny (ułamkowy) skok – részlépés, közbenső
hang
drobnym druczkiem – apróbetűs nyomtatással v.
szedéssel
drobnymi płatkami, powoli pada a. prószy śnieg
– szállingózik a hó
droczyć się [żartobliwie spierać się z kimś] –
ingerelni, boszantani, csipkedni, szurkálni
vkit
drodzy przyjaciele! – kedves barátaim!
drodzy słuchacze! – kedves hallgatók!
droga [1. pas ziemi łączący jakieś miejscowości
lub punkty terenu, przystosowany do
komunikacji;
2. wszelki
szlak
komunikacyjny; 3. trasa, którą ktoś
zamierza lub musi przebyć; 4. podróż lub
wędrówka; 5. sposób przekazywania
informacji;
6. sposób
postępowania;
7. długość
toru
przebytego
przez
poruszający się punkt materialny; 8. w
języku biblijnym oznacza trzymanie się w
życiu pewnych zasad etycznych, stylu
postępowania. W ST nabiera znaczenia
szczególnego - jest niemal symbolem
Kościoła] – út (za jedną drogą: egyúttal; po
drodze: útközben, útban; w drodze
arbitraźu: döntőbírósági úton), országút,
útvonal; pálya; (bonctan) út, vezeték; vmi
elérésének az útja; átjáróhely, átjáró; út,
útirány; utazás, vándorlás; eljárás útja
droga administracyjna, służbowa, urzędowa
[sposób
załatwiania
spraw
za
pośrednictwem władz administracyjnych
lub innych zgodnie z obowiązującymi
przepisami] – hivatalos v. szolgálati út
droga asfaltowa – aszfaltút
droga bez przejazdu – zsákutca
droga bezpowrotna – út, amelyről nincs
visszatérés
droga biegła w górę – hegynek v. felfelé visz v.
vezet az út
droga bita [droga o twardej nawierzchni
wykonanej ze żwiru lub kamienia
tłuczonego] – országút, műút, hengerelt út,
döngölt út, kövezett v. köves út; (átv.)
kitaposott út
droga boczna – (między gruntami ornymi)
mellékút, dűlőút
droga cierniowa – tövises út
droga dla pieszych – gyalogút
-
Wersja 01 01 2017.
droga dla rowerów – kerékpárút
droga do awansu – út a fejlődéshez
droga do majątku – (átv.) a meggazdagodás útja
droga do poprawy – a javulás felé vezető út
droga do sławy – (átv.) a dicsőség útja
droga
do
socjalizmu
–
(filozófia)
a
szocializmushoz vezető út ["Polska droga
do
socjalizmu":
lengyel
út
a
szocializmushoz; a szocializmushoz vezető
lengyel út]
droga dojazdowa – odavezető út, mellékút, bekötő
út
droga echa – visszhangút
droga ekspresowa – gyorsút
droga etapowa – katona v. fegyenc útja
droga główna – főút
droga gruntowa [droga niemająca twardej
nawierzchni] – földút
droga hamowania – fékút
droga hamowania pociągu pędzącego 100 km/h
to co najmniej 700 metrów – prawie
kilometr – a 100 km/h-val haladó vonat
fékútja legalább 700 m, majdnem egy
kilométer
droga handlowa [zob. szlak handlowy] –
kereskedelmi út v. útvonal
droga idzie tam, jak te topole – az út arra megy v.
visz, ahol v. amerre azok a jegenyék vannak
droga jak po stole – olyan sima út, mint az asztal
lapja; tükörsima (az) út; (olyan) egyenes v.
sima az út, mint az asztal
droga jednokierunkowa – egyirányú forgalmi út
droga kamienista – köves v. kövecses út
droga kołowa [droga dla pojazdów] – kocsiút,
országút, autóút
droga kołowania – gurulóút (repülőtéren)
droga komunikacyjna – közlekedési út
droga konna – kocsiút
droga krajowa – országút
droga krzyżowa [1. Droga Krzyżowa: przejście
Chrystusa niosącego krzyż od domu Piłata
na Golgotę; 2. nabożeństwo katolickie
odprawiane w czasie Wielkiego Postu,
odtwarzające
symbolicznie
mękę
Chrystusa; 3. określenie życia pełnego
trosk, udręczeń, problemów, trudności
(Łk 23,26-27)] – keresztút; Jézus keresztúrja
dzieci
droga lądowa – szárazföldi út
droga leśna – erdei út
droga lotnicza – repülőút
Droga Mleczna [zbiorowisko bardzo odległych
gwiazd, tworzące smugę świetlną na
niebie] – Tejút [(Galaxia, Isten-, Jézus-,
1289
Jakab-, Hadak-útja), az égnek az a fehéres
sávolya,
mely
számtalan
csillagból,
csillaghalmazból, kisebb-nagyobb ködfoltból
állva és közel egy legnagyobb kör mentén
haladva, az ekliptikát az Ikreknél metszi s a
Perseus, Kassiopeia, Hattyu, Sas, Sobieski
Paizsa, Déli Korona, Centaur, Argo-hajó,
Nagy Kutya és Egyszarvu csillagzatokon
megy keresztül. A Hattyunál ketté válik és a
második ág az Ophinchuson, Skorpión át
megy a Centaur felé. A Nagy Kutyánál is
ketté válik a Tejút, az egyik ág az Orion, a
másik inkább a Kis Kutya felé halad, végül a
déli féltekén a Centaur és a Déli Kereszt közt
a Farkasig megyen egy nyulvány. Erős
messzelátókban a Tejút sok helyen
egymástól elkülöníthető, egyes csillagokra
bontható, de nem egy helyen még
lehatalmasabb távcsöveink sem oldhatják
egészen fel. A Tejúttól mindkét irányban
legmesszebbre
legkevesebb
csillagot
találunk, az égnek ezt a két helyét (a
Berenice
Hajában
és
a
Szobrász
Műtermében) a Tejút polusainak nevezzük.
Tejút a mitologiában, Hadak útja.]
droga morska – tengeri út
droga
naturalna
[droga
komunikacyjna
stworzona przez naturę, np. spławna
rzeka] – természeti út (pl. folyó)
droga okrężna – vargabetű; kerülőút
droga opoczysta – köves, kavicsos út
droga otwarta przed tobą – az út nyitva áll előtted
droga pani – kedves asszonyom (ld. drogi)
droga państwowa – állami út
droga pełna błota – sáros, latyakos út
droga planetarna – a bolygó pályája
droga podporządkowana [droga, po której
jadące pojazdy, zbliżające się do
krzyżującej się z nią drogi głównej, mają
obowiązek
ustąpienia
pierwszeństwa
przejazdu pojazdom jadącym tą drogą] –
alárendelt út
droga podstawowa – bekötőút
droga polna – mezei út
droga
polska
–
[lengyel
út]
(átv.)
vendégmarasztaló, sáros út
droga polski do Unii Europejskiej – lengyel út az
Európai Unióba
droga polubowna [załatwianie sprawy spornej w
sposób
kompromisowy
przez
porozumienie się stron] – válaszút
droga
pomiarowa
interferometru
–
interferométerkar
droga poprawy – a javulás útja
droga powietrzna [zob. korytarz powietrzny] –
légiút
-
Wersja 01 01 2017.
droga powrotna – visszaút; a visszafelé vezető út
[drogą powrotną: visszaúton; a visszafelé
vezető úton]
droga prawna [ustalony przepisami prawa
sposób prowadzenia spraw sądowych lub
urzędowych] – törvényes út, jogi út
droga prowadząca do wsi – a faluba vezető út
droga prowadzi do miasta – az út a városba vezet
v. visz
droga prowadzi dokądś – az út vezet vhová
droga przebyta – megtett út
droga publiczna – közút, közforgalmú út
droga rowerowa – kerékpárút, bicikliút
droga rozchodzenia się fal – terjedés útja
droga rozstajna – útelágazás; keresztút
droga rozwoju od socjalizmu do komunizmu i
powrót
–
a
szocializmusból
a
kommunizmusba való fejlődés útja és vissza
Droga Sabatowa [wynosiła 2000 łokci (około 1
km). Była to najdłuższa droga, dozwolona
Żydom do odbycia w dzień sobotni.
Obliczano ją na odbycie drogi od
przeciętnego
namiotu
do
namiotu
zgromadzenia.] – Szombati út (héb. techum
sábbát) [azon 2000 rőfnyi út, melyet a zsidó
vallási törvény, vonatkozással Móz. 2. k. 16,
29-re, szombat napján a tartózkodási helyen
túl megenged. Ez a megengedett út azonban
2000 rőffel meghosszabbítható akkor, ha már
pénteken szándékában volt a zsidónak a Sz.on túlhaladni, mit azzal jelzett, hogy a Sz.
végén két ebédre való eledelt tett le.]
droga samochodowa – autóút
droga sądowa [załatwianie sprawy spornej przez
sądy] – bírósági út
droga się dłuży – elnyúlik az út
droga słońca – nappálya
droga służbowa – szolgálati út
droga startowa (ang. runway) [to zasadnicza
część pola wzlotów lotniska o sztucznej
utwardzonej nawierzchni (betonowej,
asfaltowo-betonowej) lub, na mniejszych
lotniskach, naturalnej (trawiastej znanej
również jako darniowej, żwirowej),
przeznaczona do startów i lądowań
samolotów (rzadziej śmigłowców).] –
(repülés) guruló- v. startpálya; futópálya [a
föld egy előkészített sávja a repülőtéren,
amelyen a repülőgépek fel- és leszállhatnak.
Anyaga lehet mesterséges (aszfalt, beton
vagy ezek keveréke) vagy természetes (fű,
föld, esetleg kavics).]
droga strategiczna – stratégiai út v. útvonal
droga Szabatu [droga, którą według "tradycji
starszych" mógł przejść Izraelita bez
pogwałcenia sobotniego odpoczynku.
1290
Długość jej wynosiła 2000 łokci (od 1000
do 1200 m).] – szombati út [(héb. techum
sábbát), azon 2000 rőfnyi út, melyet a zsidó
vallási törvény, vonatkozással Móz. 2. k. 16,
29-re, szombat napján a tartózkodási helyen
túl megenged. Ez a megengedett út azonban
2000 rőffel meghosszabbítható akkor, ha
már pénteken szándékában volt a zsidónak a
szombati úton túlhaladni, mit azzal jelzett,
hogy a szombati út végén két ebédre való
eledelt tett le.]
droga szybkiego ruchu [droga przystosowana do
jazdy z dużą szybkością] – gyorsforgalmú
út
droga śródlądowa – szárazföldi út
droga ta idzie do Warszawy – ez az út Varsóba
vezet v. visz
droga tranzytowa – tranzitút
droga urzędowa – hivatalos út
droga w nieznane – út az ismeretlenbe
droga wodna – víziút
droga wyjazdowa – kivezető út
droga wzlotowa – (repülés) guruló- v. kifutópálya
droga zabroniona – tilos út
droga zaroiła się wozami – az úton nyüzsögtek a
szekerek
droga żeglowna – hajóút, hajózható út
droga żelazna [daw. linia kolejowa] – vasút
droga życiowa – életpálya
droga, jaką opisuje ciało niebieskie – az égitest
útja v. útvonala, pályája
drogą – vmi útján (révén)
drogą chemiczną – vegyi úton; vegyileg
drogą dziedziczenia – öröklés v. örökösödés útján
drogą korespondencji – levelezés útján; levél
útján
drogą legalną – törvényes úton, legálisan
drogą morską – tengeri úton
drogą objazdową – kerülő úton
drogą okrężną – kerülő úton
drogą sądową – bírói v. bírósági úton
drogą służbową – szolgálati úton, hivatalosan
drogą wodną – víziúton
drogę zaniosło śniegiem – befújta az utat a hó
drogeria [1. skład apteczny; 2. sklep z
kosmetykami i artykułami sanitarnymi] –
(holland-fr.)
drogéria;
illatszerbolt,
illatszertár;
illatszerek;
gyógyszertári
forgalmon kívül is árusítható gyógy- és
vegyszereket,
egészségügyi
és
piperecikkeket, háztartási cikkeket stb.
árusító üzlet
drogerzysta, drogista [ fr. droguiste 'drogista' i
droguerie 'materiały apt.; skład apt.' od
-
Wersja 01 01 2017.
drogue 'lekarstwo; babski lek; narkotyk' sprzedawca specyfików i kosmetyków;
absolwent
szkoły
zawodowej
drogistycznej; pracownik a. właściciel
drogerii]; drogerzystka – illetaszerboli
(drogériai) eladó (ffi/nő)
drogi [Ustawy królewskie i sejmowe obejmują
liczne
przepisy
względem
dróg
handlowych, wyznaczając, przez które
miasta polskie i którymi gościńcami
towary z zagranicy prowadzone być winny
do miejsc składowych, aby ich właściciel
nie odpowiadał za kontrabandę.] – (hist.)
kereskedelmi útvonalak
drogi, -a; -ie [1. mający wysoką cenę;
2. wymagający
dużych
nakładów;
3. pracujący za dużą zapłatę; 4. bliski
komuś uczuciowo] – (kosztowy) drága,
költséges (za drogie pieniądze: drága
pénzen, drágán); (kochany) édes, drága,
kedves; értékes
droga hamowania [odległość przejechana przez
pojazd od chwili uruchomienia hamulców
do zatrzymania się] – fékút
drogi Janie! – Kedves János!
drogi łzowe – könnycsatornák (ld. droga)
drogi kamień – drágakő
drogi komuś – kedves vkinek
drogi łzowe [kanaliki, którymi łzy spływają od
gruczołu łzowego do jamy nosowej] –
könnycsatorna
drogi oddechowe [jama nosowa, jama ustna,
gardło, krtań, tchawica i oskrzela] –
légutak, légzőutak (ld. droga)
drogi przyjacielu! – kedves barátom!
drogi przejścia od socjalizmu do komunizmu –
átmenő utak v. átmenetek a szocializmusból
a kapitalizmusba
drogi schodzą się – az utak összefutnak
drogi się rozeszły – az utak szétváltak
drogi wodne – víziutak (ld. droga)
drogie kamienie – drágakő, drágakövek
drogiet, drogieta [1) materia wełniano – lniana
nie najlepszego gatunku używana w Polsce
za czasów saskich 2) tkany z wełny i
jedwabiu materiał. Król Jan III Sobieski
pisał do żony Marysieńki, by mu drogietu
w kolorze ciemnym przysłała 13 łokci na
szaty nowe. (list z 27 VI 1666 roku) 3)
znana pod nazwą drojetu tkanina
wyrabiana na Śląsku od XVII wieku. 4.)
materia półjedwabna, półbawełniana,
używana w XVI i XVII wieku.] – gyapjúlen anyag; gyapjú- és selyemszövet
1291
Báthory Pszkov előtt (Jan Matejko festménye)
drogista, drogerzysta – (holl-fr.) drogista; drogéria
tulajdonos, ill. alkalmazottja; illatszerész
drogman, dragoman (arabski: targuman)
[tłumacz, przewodnik i pośredniczący
między cudzoziemcami a mieszkańcami
Bliskiego Wschodu. Dragomanów (np.
Franz Maria von Thugut) zatrudniała i
kształciła
Austria
Habsburgów
i
Imperium Rosyjskie.] – dragomán, tolmács
drogo – drágán
drogo kupować – drágán vásárolni v. venni
drogo sprzedać – drágán adni v. árulni
drogo zacenić – magas árat szabni; drágán adni,
nagy árat kérni
drogocenność – drágaság; vminek értékes volta
drogocenny, -a, -e [1. mający dużą wartość
materialną; 2. mający duże znaczenie] –
értékes, drága, kincses
drogocenny kamień – drágakő
drogomistrz [osoba nadzorująca konserwację i
eksploatację dróg w określonym rejonie] –
útmester, útbiztos, útépítő
drogowe
[daw.
«opłata
pobierana
od
przejeżdżających na utrzymanie dróg
publicznych] – (dawno) útvám, kövezetvám
drogowiec [1. pot. robotnik pracujący przy
budowie i naprawie dróg; 2. pot.
specjalista w zakresie budowy dróg] –
útépítő
munkás,
útépítő
dolgozó;
útépítőmérnök
drogownictwo [dział budownictwa zajmujący się
projektowaniem, budową i konserwacją
dróg] – útmesterség, útügyekkel foglalkozó
szerv
-
Wersja 01 01 2017.
drogowskaz [1. słup przydrożny z tabliczkami
informującymi o kierunku i odległości od
danej miejscowości; 2. człowiek lub jakaś
idea dostarczające komuś wzorów
postępowania] – útjelző, útjelzés, útmutató,
vezérfonal, útjelző tábla
drogowskazowy , -a, -e – útjelződrogowy, -a, -e – úti, út-; útépítő
dromedar (Wielbłąd jednogarbny) – (gör.)
dromedár, (állat) egypupú teve; az egypúpu
teve általánosan ismert neve; (átv.) esetlen,
nagy testű ember
drop (Otis tarda L., 1758) [1. duży ptak z rodziny
dropiowatych; 2. najcięższy ptak latający,
o rdzawobrązowym upierzeniu w ciemne
cętki] – túzok (Otis tarda) [a madarak
osztályának a darualakúak (Gruiformes)
rendjébe a túzokfélék (Otitidae) családjába
tartozó Otis nem egyetlen faja]
Drop (drop wielki) (Otis tarda) [gatunek dużego
ptaka z rodziny dropiowatych (Otididae),
będący
jedynym
przedstawicielem
monotypowego rodzaju Otis.] – túzok (Otis
tarda) [a madarak osztályának a darualakúak
(Gruiformes)
rendjébe
a
túzokfélék
(Otitidae) családjába tartozó Otis nem
egyetlen faja. Óvatos madár. Méretre
körülbelül akkora, mint egy pulyka, ennek
ellenére tud kitartóan repülni, de erős
futólábával nyílt vidékek jellegzetes földlakó
madara. Külsejére jellemző a szürkésbarna
tollazat piszkosfehér mellrésszel.]
Drop (drop wielki) (Otis tarda)
drop tokuje – a túzok párzik
Dropiowate (dropie) (Otididae) [rodzina ptaków
z rzędu Otidiformes. Obejmuje gatunki
ptaków żyjących na terenach otwartych,
zamieszkujące Afrykę, południową i
wschodnią Europę oraz Azję] – túzokfélék
(Otididae) [a madarak osztályának a
darualakúak (Gruiformes) rendjébe tartozó
családja. 11 nem és 26 faj tartozik a
családba]
A családba az alábbi nemek és fajok tartoznak
 Otis (Linnaeus, 1758) – 1 faj
o


1292





túzok (Otis tarda)
Ardeotis (Maout, 1853) – 4 faj
o arábiai túzok (Ardeotis arabs)
 Ardeotis arabs arabs – alfaj
 Ardeotis arabs butleri – alfaj
 Ardeotis arabs lynesi – alfaj
 Ardeotis arabs stieberi – alfaj
o óriástúzok, vagy kori-túzok (Ardeotis
kori)
o nagy indiai túzok (Ardeotis nigriceps)
o golyvás túzok Ardeotis australis
Chlamydotis (Lesson, 1839) 1 faj
o galléros túzok (Chlamydotis undulata)
Neotis (Sharpe, 1893) – 4 faj
o Ludwig-túzok (Neotis ludwigii)
o Denham-túzok (Neotis denhami) –
alfaj
 Neotis denhami denhami – alfaj
 Jackson-túzok (Neotis denhami
jacksoni Bannerman) – alfaj
 Neotis denhami stanleyi – alfaj
o Heuglin-túzok (Neotis heuglinii)
o núbiai túzok (Neotis nuba)
Eupodotis (Lesson, 1839) – 5 faj
o szenegáli túzok vagy fehérhasú túzok
(Eupodotis senegalensis)
 Eupodotis senegalensis barrowii –
alfaj
 Eupodotis senegalensis canicollis
– alfaj
 Eupodotis senegalensis erlangeri –
alfaj
 Eupodotis senegalensis mackenziei
– alfaj
 Eupodotis senegalensis
senegalensis – alfaj
o kék túzok (Eupodotis caerulescens)
o feketenyakú túzok vagy VigorsTúzok (Eupodotis vigorsii)
 Eupodotis vigorsii namaqua – alfaj
 Eupodotis vigorsii vigorsii – alfaj
o Rüppell-túzok (Eupodotis rueppellii)
 Eupodotis rueppellii fitzsimonsi –
alfaj
 Eupodotis rueppellii rueppellii –
alfaj
o szomáli túzok (Eupodotis humilis)
Lophotis (Reichenbach, 1848) – 3 faj
o Lophotis savilei
o Lophotis gindiana
o vörösbóbitás túzok (Lophotis
ruficrista) vagy (Eupodotis ruficrista)
Afrotis Gray, 1855) – 2 faj
o fekete túzok (Afrotis afra vagy
Eupodotis afra)
o fokföldi túzok (Afrotis afraoides vagy
Eupodotis afraoides)
Lissotis (Reichenbach, 1848) – 2 faj
-
Wersja 01 01 2017.
o feketehasú túzok (Lissotis
melanogaster) vagy (Eupodotis
melanogaster)
 Lissotis melanogaster
melanogaster – alfaj
 Lissotis melanogaster notophila –
alfaj
o Hartlaub-túzok (Lissotis hartlaubii)
vagy (Eupodotis hartlaubii)
 Houbaropsis (Sharpe, 1893) – 1 faj
o bengáli florikán vagy bengáli túzok
(Houbaropsis bengalensis)
 Houbaropsis bengalensis
bengalensis – alfaj
 Houbaropsis bengalensis blandini
– alfaj
 Sypheotides (Lesson, 1839) – 1 faj
o kis florikán vagy zászlós túzok
(Sypheotides indica)
 Tetrax (Forster, 1817) 1 faj
o reznek más néven törpetúzok vagy
rezegetúzok (Tetrax tetrax)
Do rodziny należą następujące rodzajei gatunki:
 Rodzaj: Otis
o drop (Otis tarda)
 Rodzaj: Ardeotis
o drop arabski (Ardeotis arabs)
o drop olbrzymi (Ardeotis kori syn.
Choriotis kori)
o drop indyjski (Ardeotis nigriceps)
o drop australijski (Ardeotis australis)
 Rodzaj: Chlamydotis
o hubara (Chlamydotis undulata)
o hubara arabska (Chlamydotis
macqueenii)
 Rodzaj: Neotis
o dropiak czarnogłowy (Neotis ludwigii)
o dropiak białoskrzydły (Neotis
denhami)
o dropiak etiopski (Neotis heuglinii)
o dropiak nubijski (Neotis nuba)
 Rodzaj: Eupodotis
o dropik senegalski (Eupodotis
senegalensis)
o dropik białobrzuchy (Eupodotis
barrowii)
o dropik modry (Eupodotis
caerulescens)
o dropik szaroszyi (Eupodotis vigorsii)
o dropik namibijski (Eupodotis
rueppellii)
o dropik somalijski (Eupodotis humilis)
 Rodzaj: Lophotis
o dropik sahelski (Lophotis savilei)
o dropik bladoczuby (Lophotis
gindiana)
o dropik rdzawoczuby (Lophotis
ruficrista)
 Rodzaj: Afrotis
o dropik czarny (Afrotis afra)
-
Wersja 01 01 2017.
o dropik jasnoskrzydły (Afrotis
afraoides)
 Rodzaj: Lissotis
o dropik czarnobrzuchy (Lissotis
melanogaster)
o dropik białouchy (Lissotis hartlaubii)
 Rodzaj: Houbaropsis
o hubarka bengalska (Houbaropsis
bengalensis)
 Rodzaj: Sypheotides
o hubarka długoczuba (Sypheotides
indicus)
1293
 Rodzaj: Tetrax
o strepet (Tetrax tetrax syn. Otis tetrax)
drops [twardy, płaski cukierek] – (ang.→ném.)
dropsz; gyümölcsízzel töltött cukorka;
kemény cukorka
dropsy mleczne – tejdropsz
drozd [śpiewający ptak przelotny, o szarym,
brunatnym lub pstrym ubarwieniu] – rigó,
sárgarigó, fenyőrigó
Drozd obrożny (Turdus torquatus) [średni ptak
wędrowny z rodziny drozdowatych,
zamieszkujący górskie rejony całej
Europy aż po Ural. Zimuje w rejonie
Morza
Śródziemnego,
na
Bliskim
Wschodzie i w północnej Afryce. W Polsce
zasiedla Karpaty, stosunkowo liczny jest
w Tatrach, mniej liczny w Bieszczadach,
natomiast bardzo nieliczny w wyższych
partiach Sudetów.] – örvösrigó [(Turdus
torquattus L.) Az örvösrigó a magas
hegységek lakója. A hím tollazata a széles
félholdalakú fehér mellpánt, illetve örv
kivételével fénytelen fekete alapon világos
sarlóalakú foltokkal; ezeket a világos
foltokat a fekete tollak fehér szegése alkotja;
az evezők és szárnyfedők szürkésen
árnyaltak és barnásszürkével szegélyezettek;
a kormánytollak egyszínűen koromfeketék, a
két legkülső keskeny finom fehéresszürke
szegélyecskével díszített.]
Drozdek brunatny (Catharus fuscescens) [krępy
ptak
z
rodziny
drozdowatych.
Upierzeniem przypomina słowika szarego.
Bardzo rzadko zalatuje do Europy z
Ameryki
Północnej.]
–
vörhenyes
fülemülerigó (Catharus fuscescens) [a
madarak
osztályának
verébalakúak
(Passeriformes) rendjébe és a rigófélék
(Turdidae) családjába tartozó faj]
Drozdek okularowy (Catharus ustulatus) [ptak z
rodziny drozdowatych (Turdidae)] –
flótázó fülemülerigó (Catharus ustulatus) [a
madarak
osztályának
verébalakúak
Drozdek rudy (Hylocichla mustelina) [ptak z
rodziny
drozdowatych,
jedyny
przedstawiciel rodzaju Hylocichla] – erdei
fülemülerigó (Hylocichla mustelina) [a
madarak
osztályának
verébalakúak
(Turdidae) családjába tartozó Hylocichla
nem egyetlen faja]
Drozd śpiewak (Turdus philomelos; syn. T.
ericetorum) [gatunek średniej wielkości
ptaka z rodziny drozdowatych (Turdidae),
zamieszkującego Eurazję.] – énekes rigó
(Turdus philomelos) [a madarak osztályának
verébalakúak (Passeriformes) rendjébe és a
rigófélék (Turdidae) családjába tartozó faj]
-
Wersja 01 01 2017.
(Turdidae). Odzywa się cienkim "ciii".
Żyje w lasach i zadrzewieniach. Jest
płochliwy i skryty. Jesienią bardzo rzadko
zalatuje do Europy z Syberii. Do Polski
zalatuje, nie gniazduje.] – himalájai
földirigó (Zoothera dauma) [a madarak
osztályának verébalakúak (Passeriformes)
rendjébe és a rigófélék (Turdidae) családjába
tartozó faj.]
1294
Drozdek samotny (Catharus guttatus) [ptak z
rodziny drozdowatych. Kiedy siedzi często
zadziera do góry ogon, a następnie wolno
go opuszcza, często też strzepuje
skrzydłami.] – pettyes fülemülerigó
(Catharus guttatus)
Drozdek szarolicy (Catharus minimus) [niewielki
ptak z rodziny drozdowatych. Pochodzi z
Ameryki Północnej, ale zalatuje także do
Europy]
–
szürkearcú
fülemülerigó
(Catharus minimus)
Drozdoń ciemny (Zoothera sibirica) [gatunek
średniego ptaka z rodziny drozdowatych.
W
trakcie
wędrówek
najczęściej
widywany z droździkami oraz kwiczołami.
Do Polski zalatuje, nie gniazduje.] –
szibériai földirigó (Zoothera sibirica) [a
madarak
osztályának
verébalakúak
Drozdoń pstry (Zoothera dauma) [gatunek
średniego ptaka z rodziny drozdowatych
Drozdoń złotogardły (Ixoreus naevius syn.
Zoothera naevia) [gatunek ptaka z rodziny
drozdowatych
(Turdidae),
jedyny
przedstawiciel rodzaju Ixoreus. Występuje
w Ameryce Północnej. W roku 1982
pojawił się w Wielkiej Brytanii] – tarka
földirigó (Zoothera naevia v. Ixoreus
naevius)
Drozdowate (Turdidae) [rodzina ptaków z rzędu
wróblowych] – rigófélék (Turdidae) [a
madarak
osztályának
verébalakúak
(Passeriformes) rendjébe tartozó család]
A család az alábbi nemeket és fajokat foglalja
magában:
 Sialia – 3 faj
 Neocossyphus – 4 faj
 Stizorhina ???
 Myadestes – 13 faj
 Cataponera – 1 faj
 Geomalia – 1 faj
 Zoothera – 38 faj
 Ixoreus ???
 Cichlopsis – 1 faj
 Entomodestes – 2 faj
 Ridgwayia - 1 faj
 Hylocichla – 1 faj
 Catharus – 12 faj
 Chlamydochaera – 1 faj




1295
Cochoa ???
Geokichla ???
Psophocichla – 1 faj
Turdus – 72 faj
o Platycichla – 2 faj
o Nesocichla – 1 faj
o Cichlherminia – 1 faj
Az új kutások szerint a légykapófélék (Muscicapidae)
családjába tartoznak:
 Monticola – 11 faj
 Myophonus – 7 faj
 Brachypteryx – 5 faj
 Alethe – 6 faj
 Heinrichia – 1 faj
drozofila [zob. muszka owocowa] – (gör.)
drozofila;
bormuslica,
ecetmuslica
(Drosophila melanogaster)
drożdżarnia, drożdżownia – élesztőgyár
drożdżarstwo,
drożdżaownictwo
–
élesztőkészítés, élesztőgyártás
drożdże
[1. masa
złożona
z
grzybów
jednokomórkowych wykorzystywana w
przemyśle
fermentacyjnym
i
piekarniczym; 2. grzyby jednokomórkowe
rozmnażające się przez pączkowanie,
żyjące na podłożu zawierającym cukier; 3.
w Psalmie 75 oznaczają osad mętny na
dnie naczyń, nie nadający się do picia. W
Księdze Izajasz oznacz puchar gniewu, w
Księdze Jeremiasza i Sofoniasza - siedzi
obojętnie, nie czyniąc nic. Podobny stan
widać niekiedy u leniwych prawdziwych
chrześcijan, których ciężkie przeżycia
muszą obudzić do czynu.] – élesztő [szó
gombák egy csoportjára alkalmazott
gyűjtőfogalom.
A
Saccharomyces
nemzetségbe tartozó élesztőgombák több
faját,
legfőképpen a
Saccharomyces
cerevisae-t, és azoknak számos spontán
kialakult vagy tenyésztett törzsét értjük
alatta. Pontosabban, élesztőn inkább a
belőlük készített élelmiszeripari termékeket
értjük, a gombákat inkább élesztőgombáknak
nevezzük.]
drożdże alkoholowe – szeszélesztő
drożdże browarnicze (piwowarskie) – sörélesztő
drożdże nasienne (matka) – anyaélesztő
drożdże piekarskie – pék v. kenyérélesztő
drożdże zarodowe – keltető élesztő
drożdżownia
[1. wytwórnia
drożdży;
2. pomieszczenie przeznaczone do hodowli
i fermentacji drożdży] – élesztőgyár
drożdżowy, -a, -e – élesztő-, élesztős, kelt;
kelttésztából készült
drożdżowy ekstrakt – élesztőkivonat
-
Wersja 01 01 2017.
drożdżówka [słodka bułka drożdżowa] – briós;
kelt tészta
drożdżówka z dżemem – lekváros bukta
drożdżówka z serem – túrós táska
drożec – drágulni; drágább lesz
drożej – drágábban
drożnik obchodowy – (vasútnál) pályaőr
drożność – áteresztőképesség
droższy, -a, -e – drágább (ld. drogi)
droższy niż pieć złotych – drágább öt zlotynál
drożyć się [1. niełatwo godzić się na coś; 2. daw.
żądać drogo za coś, nie chcieć obniżyć
ceny] – magas árat kérni, olcsóbban nem
adni, túlbecsülni; kényeskedni, kéreti magát,
nem enged igényeiből
drożyna [poet. wąska ścieżka] – ösvény, dülőút,
keskeny út, gyalogösvény
drożynka
–
ösvényke,
dülőútacska,
gyalogösvényke
drożyzna [pot. wysokie ceny artykułów] –
drágaság, magas árak
drożyźniany, -a, -e – drágasági
drób [ptactwo domowe hodowane ze względu na
mięso, pierze i jaja] – baromfi, szárnyas;
szárnyasok
Baromfik, azaz háztáji szárnyasok:
 házilúd
 kínai hattyúlúd
 házikacsa
 pézsmaréce
 házityúk
 gyöngytyúk
 pulyka
 japán fürj
 házigalamb
drób bity – vágott baromfi
dróbka, dróbki [pot. podroby] – szárnyasaprólék,
belsőségek
dróżka [wydeptana ścieżka] – utacska, ösvény
dróżka boczna – (między gruntami ornymi)
mellékút, dűlőút
dróżniczka – női pályaőr
dróżniczy, -a, -e – pályaőri, bakterdróżnik
[osoba
pilnująca
przejazdu
i
powierzonego
sobie
odcinka
toru
kolejowego] – pályaőr, bakter
dróżnik (na przejeżdzie kolejowym) – sorompóőr,
bakter
dróżnik obchodowy – (vasútnál) pályaőr
druch (mylnie pisany czasami druh) [(dawno) to
samo co drużba, przyjaciel, towarzysz,
niby drugi ja. Miklosich mylnie wywodzi
ten stary wyraz polski z języka
rosyjskiego. Zdaniem Karłowicza istnieć
1296
tylko musiała w dawnej polszczyźnie
forma drug, od której poszły: drużba,
drużka, drużyna. Forma zaś druch jest
spieszczoną, jak: brach, Jach, klech,
swach, od: brat, Jan, kleryk, swat,
wreszcie zdaniem naszem i lach od las, t.
j. mieszkaniec leśny, w przeciwstawieniu
do rolniczego na polach polanina. Od
drużki (mylnie pisanej przez sz) powstała
forma zdrobniała druchna, jak od
Bogdanny – Boguchna, od Stanisławy –
Stachna i t. p.] – (hist., dawno) barátság,
bizalmas, viszony; barát; pajtás
druciak [zmywak druciany] – drótszeg (gyári)
druciana – sodrony
druciany, -a, -e; drutowy, -a, -e – drót-, huzal-,
sodronydruciana krata – drótrács
druciana lina – drótkötél, sodronykötél
druciarnia – drótgyár
druciarski, -a, -ie – drótosdruciarz [1. rzemieślnik wykonujący wyroby z
drutu lub handlujący nimi; 2. daw.
wędrowny majster drutujący rozbite
naczynia lub lutujący dziurawe garnki] –
drótos, sodronykészítő, sodronymunkás,
dróthúzó munkás
drucik – nagyon vékony drót, drótocska, drótszál
drucik bezpiecznika – (villamosság) biztosító- v.
olvadószál
druczek [1. drobne litery drukowane; 2. blankiet
urzędowy; 3. pot. broszurka lub ulotka] –
kis nyomtatvány, kis nyomdai termék;
értesítés
druczkarnia – kartonnyomó üzem
druczkarnia miejsce [gdzie drulwją tkaniny] –
helyi kartonnyomó üzem
druczkować – nyomni (vászonra, kartonra)
druczkowanie – kartonnyomás
drugi1, -a, -e [1. będący ostatnim elementem
zbioru składającego się z dwóch jednostek
lub jedną z dwóch części, na które można
coś podzielić; 2. pozostający w opozycji do
pierwszego;
3.
podkreślający
podobieństwo do kogoś, czegoś; 4. mogący
zastąpić nam kogoś lub coś] – más, másik,
(wtóry) második, másod- (po drugie:
másodszor; z drugiej ręki: másodkézből);
(inny) más, másik; hasonló, második;
(dawno) felebarát,
druga broda – toka
druga czterdzieści – két óra negyven
druga godzina – két óra
druga instancja – másodfok (bíróság)
druga klasa – másodosztály
-
Wersja 01 01 2017.
Druga Księga Kronik (2Krn) [to biblijna księga
Starego Testamentu, powstała aby
zdopingować żydowskich repatriantów,
którzy powrócili z niewoli babilońskiej.
Początkowo obie księgi 1 i 2 Kronik
stanowiły prawdopodobnie jeden zwój,
który później dla wygody podzielono.
Żydzi nazywali je Diwré Hajjamím, co
dosłownie znaczy sprawy dni, a więc
kroniki dni lub czasów. Dzisiejszą nazwę
księga ta prawdopodobnie zawdzięcza
Hieronimowi, który opracowując łacińską
Wulgatę zaproponował nazwę Chronikón
całych
Boskich
dziejów.
Opisuje
wydarzenia od panowania Salomona do
wydania dekretu przez perskiego króla
Cyrusa o powrocie Żydów do ojczyzny.] –
Krónikák II. Könyve [1) 2Krón 1-9:
Salamon uralkodása. 2) 2Krón 10-36: Juda
egyetlen királyságának története Salamon
halálától a Babiloni fogságig, kevéssel a
Jeruzsálembe való visszatérés időpontjáig.
Ennek a történetnek folytatása, a visszatérés
és a zsidóság helyrejötte a Száműzetés után,
Ezdrás és Nehemiás könyveiben található.]
Druga Księga Królewska [2 Krl], Druga Księga
Królów, w Septuagincie Czwarta Księga
Królewska [1. ta jest kontynuacją
sprawozdania z Księgi 1 Królów, opisuje
dalszy ciąg burzliwych dziejów królestwa
Izraela i Judy, opisuje panowanie 29
monarchów - 12 władców północnego
królestwa Izraela oraz 17 panujących w
południowym królestwie Judy. Ukazuje
też
działalność
proroków
Eliasza,
Elizeusza, i Izajasza. Przedstawia choć nie
zawsze w porządku chronologicznym,
wydarzenia poprzedzające zniszczenie
Samarii i Jerozolimy. Księga 2 Królów
pierwotnie stanowiła razem z 1 Królów
jeden zwój i w języku hebrajskim nosiła
nazwę Melachim (Królowie). Tłumacze
Septuaginty
nazwali
ją
Basileíon
(Królestwa) i dla wygody pierwsi podzielili
ją na dwa zwoje. Później księgi te
nazwano 3 oraz 4 Królów i po dziś dzień
można je znaleźć pod takimi tytułami w
niektórych
katolickich
przekładach.
Najczęściej jednak znane są jako 1 i 2
Królewska (lub Królów). 2. zwana także
Czwartą Księgą Królów. Pierwsza i Druga
Księga Królów stanowiły początkowo
jedną księgę powstałą około roku 530
przed Chrystusem. Zawiera ona dwa
bolesne fakty w dziejach narodu
Izraelskiego. Do tych należą: upadek
północnego królestwa (Izrael) w roku 723
przed Chrystusem i upadek królestwa
Judy około 586 roku przed Chrystusem.
1297
Podają
dużo
odstępstw,
których
dopuszczali się Izraelici mimo ostrzeżeń
takich proroków jak Elizeusz, Amos,
Ozeasz, Joel, Izajasz, Micheasz, Nahum,
Habakuk, Sofoniasz i Jeremiasz.] –
Királyok II. Könyve
Druga Księga Samuela, w Septuagincie Druga
Księga Królewska [Jest to część
deuteronomicznego dzieła zbawienia.
Pisarze: Gad i Natan.] – SÁMUEL KÉT
KÖNYVE; Sámuel két könyve (héberül
‫ לֵאּומְׁש‬S(e)múél, jiddisül ‫ שאומש‬Smuel) [1. a
Biblia első részében, az Ószövetségben
található. Az eredeti héber gyűjteményekben
még egy könyvet alkottak, a Septuagintában
azonban Királyságok első és második
könyve néven kettéválasztották azokat. Ezt a
felosztást a XVI. században a héber nyelvű
kiadások is átvették, de megtartották az
eredeti címben Sámuel nevét. A két könyv
témája az az időszak Izrael életében, amely a
királyság megalapításától Dávid király
haláláig tartott.]
druga osoba – (nyelvt.) második személy (2.
személy)
druga połowa – második félidő
druga posada – másodállás
druga potęga – négyzet (x2)
druga strona – túloldal; másik oldal (z drugiej
strony: másrészt, másfelől)
druga strona materiału – az anyag visszája,
fonákja v. bal oldala
druga strona medalu – az érem másik oldala
druge pietro – második emelet
druge skrzypce – másodhegedű
drugi budynek na prawo – a második épület
jobbra
drugi co do wielkości – nagyságra a második
drugi gatunek [drugi stopień jakości towaru] –
másodrendű; (towar) másodosztály (II. o.)
drugi kurs medycyny – második év az orvoskaron
Drugi List do Koryntian [2 Kor] [1. jeden z
listów św. Pawła, znajdujący się w Nowym
Testamencie. Napisany podczas pobytu
św. Pawła w Macedonii do chrześcijan
korynckich. Początkowo apostoł zamierzał
odwiedzić Korynt, ale nieznane przykre
wydarzenie, do którego aluzję czyni w
liście, odwiodło go od tego. Zamiast wizyty
Paweł wysłał ciepły, osobisty list, w
którym wyjaśnia charakter swojej misji i
broni się przed zarzutami. Ponadto list
zawiera wezwanie do udzielenia jałmużny
dla ubogich z Jerozolimy. Z teologicznego
punktu widzenia list porusza sprawę
nauki o Odkupieniu, apostolatu, znaczenia
-
Wersja 01 01 2017.
dobrych uczynków – modlitwy, jałmużny i
braterskiego napominania. 2. list ten także
napisany przez apostoła Pawła w rok po
napisaniu pierwszego, około roku 57. W
nim apostoł odpowiada tym, co zarzucają
mu nieszczerość; wybacza temu, którego
okropnie zgromił w swoim pierwszym
liście do Koryntian, wskazuje na różnice
między prawdziwymi a fałszywymi
apostołami, poleca, aby każdy badał
samego siebie. Dwa listy do Koryntian są
bardzo ważne dla chrześcijan dzisiejszych
czasów. Wyraźnie mówią nam, że życiem
zborowym musi kierować Duch Święty, a
nie ludzie; że bez miłości nic się dziać nie
powinno w społeczności chrześcijan, że
nikt nie powinien popisywać się
bogactwem, a co za tym idzie elokwencją,
wielką znajomością słowa; że nie powinno
być klas uprzywilejowanych, ale wszyscy
powinni być równi; że nie powinno być
lepszych i gorszych miejsc, ani specjalych
ławek dla specjalnych i ważniejszych
ludzi; że, kto miłuje, ten musi się uniżać,
być skromnym, nie może pogardzać mniej
zamożnymi, mniej uczonymi w Piśmie i
słabszymi. Nie zapomnieć należy także, że
rola kobiety w zborze jest równie ważna
jak rola mężczyzny, ale jest inna niż rola
mężczyzny.] – Pál második levele a
korinthosziakhoz [a Biblia újszövetségi
iratainak részét képező levél. Pál második
levele a korinthosziakhoz, azaz a Korinthosz
városában működő keresztény gyülekezethez
feltehetőleg Kr. u. 51-Kr. u. 52. körül
keletkezett görög nyelvű ókeresztény
irodalmi mű, az újszövetségi kánonban az
apostoli levelek egyike.]
Drugi List św. Jana [2 J lub 2 Jan] [1. księga
Nowego Testamentu przypisywana św.
Janowi Apostołowi, autorowi Ewangelii
Jana, autor podobnie jak w 3. Liście św.
Jana nazywa siebie prezbiterem. List
skierowany do "Wybranej Pani" – co
zapewne oznacza nieznaną nam gminę
chrześcijańską. Z 13 wersów 7 znajduje
się w 1. Liście św. Jana. List zaleca miłość
braterską
i
przestrzega
przed
"zwodzicielami" "którzy nie uznają, że
Jezus Chrystus przyszedł w ciele ludzkim"
(wers 7). 2. Jana, List II - został napisany
da pewnej kobiety, której bliżej nie
opisuje. Pochwala jej dzieci, chodzące w
prawdzie; przypomina, że powinniśmy
miłować jedni drugich; ostrzega przed
zwodzicielami, wskazuje na to, że kto nie
zostaje w nauce Chrystusa, ten nie ma
Boga; że kto tej nauki nie przynosi, ten nie
powinien być przyjmowany do domu i nie
1298
powinien być pozdrawiany.] – János 2.
levele [János II. levele az egyike a hét azon
katolikus levélnek, amelyet a Bibliában
kanonizáltak. Nem egy meghatározott
egyházközösségnek szól, azonban valamely
közösség
"Úrnője
és
gyermekei"A
bevezetésben csak "öregnek" nevezi magát.
A János I. levele témában és stílusban
hasonlóságot mutat János evangélista
stilusával. Ez a levél viszont nem olyan
szenvedélyes, és a Bibliában található
legrövidebb írás. A szerzőségben nem volt
egyértelmű álláspont, ezért Órigenésznek,
Szent Jeromosnak, Caesareai Euzébiusznak
van némi nehézségei a levéllel kapcsolatban.
Az bizonyosnak vehető, hogy a "jánosi
iskolából" való. Figyelmezteti olvasóit,
ragaszkodjanak a már korábban kapott
utasításokhoz,
hogy
őrizkedjenek
a
tévtanítóktól, akik tagadják
Krisztus
valóságos emberré válását; a szerző ígéretet
tesz egy látogatásra a közeljövőben; a
"kiválasztott asszony" lehet valóságos női
személy, de lehet jelképesen egy gyülekezet
is.]
drugi maja – május másodika; május 2.
drugi pilot – másodpilóta
drugi plan – háttér
drugi pokos – sarjú [Új növény, amely kihajtott a
levágott, lekaszált növény tövéből még
ugyanabban az évben.]
drugi raz – másodszor
drugi świat [zob. zaświaty] – másvilág; túlvilág
drugi Wersal – második Versailles; valóságos kis
Versailles; (átv.) túlzott előkelősködés
drugi z kolei – sorrendben a második
Drugi Zakon św. Franciszka [żeńska gałąź
Zakonu
franciszkańskiego.
Założony
przez św. Klarę (1212) i św. Franciszka oparty na jego Regule, później na Regule
św. Klary (z 1253 i 1263 r.) Popularna
nazwa Zakonu św. Klary - klaryski.] –
Szent Ferenc Második Rendje [a ferences rend
női ága, melyet Szent Klára és Szent Ferenc
alapított (1212) - kezdetben Szent Ferenc, majd
Szent Klára Regulája szerint működött (1253
és 1263). Közismert nevük Szent Klárára utal
- klarisszák]; klarisszák; Ferenc-rendi apácák
[Az Assisi Szent Klára által alapított
klarissza apácarend a ferences rend női ága.]
drugie danie [potrawy podawane w czasie
obiadu po zupie] – második fogás (leves
után)
drugie ja [zob. alter ego] – alter ego v. alteregó
(latin: alter ego = másik én)
drugie miejsce pracy – másodállás (má.)
drugie pełne wydanie – második teljes kiadás
-
Wersja 01 01 2017.
drugie piętro – második emelet
drugie śniadanie [posiłek spożywany między
śniadaniem a obiadem] – tízórai,
villásreggeli
drugie tyle – kétszer annyi; kétszeres
drugie wydanie – második kiadás
drugiego rzędu – másodrendű
drugiego stopnia – másodfokú
drugiej kategorii – másodosztályú
drugi2 [drugi dzień miesiąca] – másodika
drugiego stycznia – január 2-án
drugi3 [ktoś inny] – más, másvalaki, valaki más
drugoklasista
[uczeń
drugiej
klasy],
drugoklasistka – második osztályos,
másodosztályos (fiú, lány)
drugoligowy, -a, -e [1. należący do drugiej ligi;
2. rozgrywany w tej lidze] – másodosztályú
drugoplanowo – másodfokúan, másodrendűen
drugoplanowy, -a, -e [1. znajdujący się na
drugim planie; 2. odgrywający mniej
ważną rolę w utworze; 3. mający mniejsze
znaczenie] – másodfokú, másodrendű
drugoroczniak [pot. uczeń drugoroczny] –
másodikos növendék, (osztályt) ismétlő
tanuló, másodéves
drugoroczność – vminek másodéves volta
drugoroczny, -a, -e [uczący się drugi rok w tej
samej klasie] – másodéves
drugoroczny [uczeń
drugoroczny]
–
másodosztályos
drugorzędnie – mellékesen
drugorzędny, -a, -e [mający mniejsze znaczenie
lub wartość] – másodrendű, mellékes,
másodfokú; másodrangú; nívótlan
drugorzędna traktiernia – másodrendű vendéglő
v. étterem
drugorzędowy, -a, -e [związany z drugim
stadium czegoś] – (földtan) másodkori
drugorzędowa formacja mezozoiczna – (földtan)
másodkori képződmény
drugorzędowe cechy płciowe [zewnętrzne
narządy płciowe ] – másodlagos nemi jelek
v. jelleg
drugostronnie
–
különben,
máskülönben,
egyébként
drugostronny, -a, -e [umieszczony na odwrocie
strony] – ellenkező oldalhoz tartozó;
túloldali
druh [1. członek organizacji harcerskiej;
2. przyjaciel, towarzysz] – pajtás, cimbora,
barát; koma; (drużba) vőfély; (cserkész)
pajtás
druhna [1. forma ż od druh w zn. 1.; 2. młoda
kobieta towarzysząca pannie młodej do
1299
ślubu] – lánypajtás, barátnő; koszorúslány,
nyoszolyólány
druid [celtycki kapłan] – (kelta) druida, kelta pap
druidyczny, -a, -e – druidadruidyzm [1. kult religijny starożytnych Celtów
polegający m.in. na oddawaniu czci
przyrodzie i wierze w wędrówkę dusz;
2. system społeczny, w którym znaczącą
rolę odgrywali druidzi] – druidizmus
druk [1. drukowanie książek, czasopism itp.; też:
sposób
drukowania;
2. wszelkie
wydawnictwa
drukowane;
3. krój
drukowanych liter; 4. odbijanie deseniu
na tkaninie lub skórze; też: deseń tak
wykonany lub tkanina z takim deseniem;
4. wielokrotne odbicie obrazu z formy
drukowej na podłoże drukowe (np. na
papier). Potocznie nazywana drukiem jest
również każda kopia, czyli odbitka
drukowa] – (ném. druck) nyomtatás, szedés,
nyomás (być w druku: nyomdában van,
nyomás alatt van); nyomtatvány, nyomtatott
füzet; űrlap; nyomdabetű, nyomdatermék;
sajtótermék
- Magasnyomtatás: A legrégibb nyomtatási
eljárás. A nyomóelemek egy síkban, a nem
nyomó elemek ennél mélyebben helyezkednek
el. A kiugró nyomóelemek festékezve és
papírra préselve ? nyomtatva ? adják át a
látható betűket és képeket.
- Mélynyomtatás: Nyomdaipari sokszorosító
eljárás, amelynek jellemzője, hogy a
nyomóelemek a felület síkjába mélyednek. Dús
festékezés után a felesleges festéket a felületről
mechanikusan eltávolítják. Nyomtatáskor a
nyomóelemek mélyedéseiben maradó festék
kerül át a papírra. Főleg képes folyóiratok,
színes illusztrációk előállítására használják,
mivel nagyon árnyalatdús.
Przemysłowe techniki druku (podział według
normy ISO 12637-1):
o bezfarbowe
 fotochemiczne: halogenkami srebra,
diazoniowe
 termochemiczne: bezpośrednie termiczne
 elektrochemiczne: wyładowaniami
iskrowymi
o bezformowe
 ink-jet: ciągły, kropla na żądanie
 termotransferowe: z nośnikiem
woskowym, termosublimacyjne
 elektrostatyczne (zob. druk cyfrowy):
elektrograficzne, elektrofotograficzne,
strumieniem elektronów,
magnetograficzne
o z formą
 druk wypukły: fleksograficzne,
typograficzne, typooffsetowe
 druk płaski: litograficzne, offsetowe
-
Wersja 01 01 2017.
 druk wklęsły: rotograwiurowe,
wklęsłolinijne, tamponowe
 druk farboprzenikalny: sitodrukowe,
risograficzne
Artystyczne techniki druku (czyli grafika
warsztatowa):
 druk wypukły: drzeworyt, gipsoryt,
linoryt
 druk płaski: litografia, monotypia
 druk wklęsły: akwaforta, akwatinta,
mezzotinta, miedzioryt, staloryt, sucha
igła
 druk sitowy: serigrafia
Podział druku
Druk można dzielić ze względu na różna jego
aspekty.
Ze względu na postać podłoża:
 druk arkuszowy (podłoże drukowe w
postaci arkuszy)
 druk zwojowy (podłoże drukowe w postaci
roli)
Ze względu na zadruk podłoża drukowego:
 druk jednostronny (zadruk z jednej
strony podłoża drukowego)
 druk dwustronny (obustronny zadruk
podłoża drukowego)
Ze względu na sposób przenoszenia obrazu
(podział stosowany w analogowych technikach
poligraficznych):
 druk bezpośredni (forma drukowa
stykając się z podłożem przenosi obraz)
 druk pośredni (forma drukowa
przekazuje obraz na element pośredni, np.
gumę, a ten przekazuje go na podłoże
drukowe)
Ze względu na efekt barwny na podłożu drukowym:
 druk jednobarwny (Druk jednym kolorem
farby)
 druk wielokolorowy (Druk więcej niż
jednym kolorem farby. Dana barwa wraz
ze swymi odcieniami jest efektem druku
konkretną farbą użytą w druku.)
 druk wielobarwny (Druk zasadniczo
farbami procesowymi. Dana barwa może
być efektem udziału wszystkich farb
procesowych. Takie rozwiązanie pozwala
uzyskać szeroką gamę barw.)
druk akcydensowy [zob. akcydens w zn. 1.] –
akcidencia
druk banknotów – bankjegynyomás
druk dwubarwny – kétszín nyomás
druk flokowy [rodzaj druku by za pomocą
którego wzór jest naniesiony na materiał
włókienniczy stosując specjalną technikę
drukowania (zwykle druk emulsyjny). W
miejsce barwnika, zastosowany jest
środek wiążący z żywicy, w który krótkie
włókna są zbierane (pionowo i blisko
siebie) za pomocą pola elektrostatycznego;
1300
po zastosowaniu żywicy, na podstawie
materiału tworzony jest efekt runowy
(który jest podobny do tkaniny runowej)
Druk flokowy jest stosowany
w
poszczególnych
poliamidowych
materiałach
włókienniczych
przeznaczonych na odzież, zasłony oraz w
materiałach do celów dekoracyjnych.] pehelyszórásos nyomás [A pehelyszórásos
kelme azon változata, amelynél a szálpihéket
rögzítő ragasztóanyagot előzőleg valamely
minta szerint (a filmnyomásnál alkalmazott
eljárással) viszik fel a kelmére, tehát az csak
a mintának megfelelő helyeken rögzíti a
kelmére merőlegesen rászórt apró szálakat.
Ruházati cikkeket, dekorációs anyagokat
készítenek ezzel az eljárással.]
druk fotolitograficzny – fotolitográfiai nyomtatás;
fotolitográfia; fénynyomtatás
druk kolorowy – színnyomat
druk kombinowany – (nyomdászat) kombinált
nyomás; két különböző eljárással készült
többszínnyomás
druk księgowo-finansowy – könyvelési-pénzügyi
nyomtatvány
druk maszynowy [rodzaj wypukłego nadruku na
materiale włókienniczym za pomocą
wałków drukujących, na których są
wyryte wzory. Jeden wałek jest stosowany
do jednego koloru. Transfer tuszu na
wałek wygląda następująco: w pojemniku
z tuszem jest tak zwany wałek
transferowy, który przenosi tusz na wałek.
(nadmiar tuszu na wałka jest usuwany
szpachlą.) Nadruk jest osiągany za
pomocą
ciśnieniowego
umieszczania
wypukłego
wałka
na
materiale
włókienniczym.] – hengernyomás [A
kelmék színnyomásának egy változata, amit
olyan hengerekkel készítenek, amelyek
felületébe bele van vésve a mintázat
(mélynyomás). Minden egyes színhez külön
nyomóhenger tartozik, amelyek egy nagy
dob kerülete mentén helyezkednek el. A
különböző
színezékoldatok
egy-egy
teknőben vannak, ebbe egy felhordó henger
merül és ez viszi rá a színezéket a
nyomóhengerre. A fődob forgása közben a
nyomóhengerek alatt elhalad a kelme és a
forgó hengerek rányomják a megfelelő
színezéket a mintának megfelelően. A
színezékek rögzítése a kelmén ezután
folyamatos gőzöléssel vagy szárítással
történik.]
druk matowy [sposób drukowania tkanin,
osiągnięty przez zastosowanie matowych
pigmentów na błyszczącą tkaninę. W
efekcie następuje kontrast pomiędzy
-
Wersja 01 01 2017.
druk
druk
druk
druk
druk
druk
matową i błyszczącą powierzchnią
(pigmenty mogą być kolorowe).] – matt
nyomás [Kelmék színnyomásának egy
eljárása, amikor a fényes felületre minta
szerint pigment részecskéket nyomnak. A
mintázatot az alap fényes és a minta matt
részei adják. A pigment részecskék lehetnek
színesek is.]
na papierze o typowych formatach –
nyomtatás szabvány méretű papírra
na tkaninach [najprostszym a także
najwcześniejszym sposobem druku na
tkaninach było ręczne odciskanie na
materiale zanurzonego w barwniku
stempla drewnianego z wyrzeźbionym na
nim wzorem. Tę technikę znano już w
starożytności i stosowano także w
średniowieczu.
Wtedy
dodatkowo
posypywano odbity lepką farbą wzór
sproszkowanym metalem, który miał
naśladować brokat. Później tkaniny
drukowane zaczęto sprowadzać do
Europy ze wschodu – głównie z Indii. Z
końcem XVII wynaleziono maszynę
drukarską co spowodowało rozkwit tej
dziedziny
włókiennictwa.
Obecnie
większość tkanin używanych do produkcji
odzieży jest drukowana.] – vászonyomás;
vászonra nyomtatás
natryskowy [rodzaj druku, w którym
kolory są nanoszone na, materiał
włókienniczy za pomocą natrysku przez
szablon w celu wycięcia wzoru. Spray
może być także swobodny, ruchy natrysku
są wtedy regulowane przez program. Ten
rodzaj
nadruku
ma
ograniczone
zastosowanie.] – szórónyomás [Színnyomási
eljárás, amelynél a színezéket egy szórófejjel
viszik fel a kelmére. A mintát egy fém-,
műanyag- vagy papírlemezből kivágják, a
lemezt a kelmére helyezik, és a kivágott
részre irányítják a színezéket, ami ebben az
esetben legtöbbször sűrű pigment színezék.
A szórófej mozgatásával és a szórás
nyomásának
változtatásával
bizonyos
árnyalatok létrehozására van lehetőség.
Ritkán alkalmazott eljárás.]
ofsetowy (offset) – ofszetnyomás [Közvetett
nyomtatási eljárás, a nyomtatandó szöveget,
képet, festékezés után először egy
gumihengerre viszik, amely azt átviszi a
nyomóhengerre és innen a nyomtatandó
papírlapra.]
petitowy – petit nyomás v. szedés (8 pontos
betűvel kinyomtatott)
płaski [technika drukowania z formy, w
której elementy drukujące i niedrukujące
położone są na tej samej płaszczyźnie] –
1301
síknyomás [Sokszorosító eljárás, mely abban
különbözik a magasnyomástól és a
mélynyomástól, hogy a sokszorosítandó
képről vagy szövegről készült nyomtatólap
sima felületű. Ide tartozik a kőnyomás,
ofszetnyomás, fénynyomás.]
druk reklamowy – reklámnyomtatvány
druk reliefowy [oryginalny sposób drukowania
materiałów włókienniczych z blokami
ręcznymi. Mechanizm ręcznego druku z
blokami zwany był perotina, gdzie
maszyna drukowała całą szerokość
tkaniny. Następnie wzrost produkcyjności
został osiągnięty dzięki nieprzerywalnemu
drukowaniu rolkami przednimi. Z
wyjątkiem szczególnych prac artystów i
rzeźbiarzy, d.r. nie jest już stosowany.] Relief-/dombornyomás [Eredetileg olyan
textilnyomási eljárás, amit a kézzel végzett
dúcnyomásnál használtak. Ennek gépesítése
volt az ún. perrotin-nyomás, amellyel már a
szövet teljes felületét nyomni tudták.
További teljesítménynövelést értek el a
vésett nyomóhengerekkel végzett folyamatos
nyomás bevezetésével. A relief- vagy
dombornyomást ma már csak művészek
használják egyedi darabok készítésére.]
druk rotacyjny – rotációs nyomtatás
druk rozstrzelony – (nyomd) ritkított nyomás
druk sitowy [w ogólnym znaczeniu jest techniką
graficzną lub drukarską polegającą na
tworzeniu odbitki poprzez przetłaczanie
farby przez matrycę.] – szitanyomás
druk spacjowany – spáciumos nyomás [spácium,
változtatható szóköz, variábel a szedés
magasságánál
alacsonyabb,
különbözö
pontméretű vakanyag, amelyet nyomtatás
közben nem ér festék, így a nyomaton nem
látszik]
druk szablonowy, druk filmowy [drukowanie
tekstyliów poprzez szablony, gdzie każdy
kolor ma swój oddzielny szablon.
Wykorzystywany do drukowania wzorów
o dużych powierzchniach. Pierwotnie
drukowanie odbywało się poprzez ręczne
drukowanie
tablic,
później
to
zmechanizowano.
Następnie
zaczęto
produkować
cylindryczne
wałki
drukarskie, podnosząc tym samym
pojemność
i
efektywność
druku
szablonowego
do
poziomu
porównywalnego z grawerującą maszyną
drukarską.] – filmnyomás [Textilnyomási
eljárás, melynél minden színhez külön-külön
sablont használnak. Nagyméretű minták
nyomására használják. Kezdetben a sík
sablonokat kézzel helyezték az asztalra
kifeszített kelmére, később ezt gépesítették.
-
Wersja 01 01 2017.
Újabban henger alakú, forgó sablonokat
használnak, amelyek alatt elhúzzák a kelmét,
ez jelentősen megnövelte az eljárás
termelékenységét, így a hengernyomás
termelékenységével is összehasonlítható.]
druk ścisłego zarachowania [formularz lub
blankiet opatrzony numerem i wydawany
za pokwitowaniem] – szigorú számadási
kötelezettség
alá
vont
nyomtatvány;
szigorúan elszámolandó nyomtatvány
druk transferowy [taka forma druku jest oparty
na zasadzie, że najpierw jest tworzony na
rolce lub kartkach papieru i dopiero
wtedy
przeniesiony
na
materiał
włókienniczy. Transfer barwników z
papieru na materiał jest dokonany na
specjalnych transferowych kalandrach za
pomocą
sublimacji
naniesionych
barwników
między
papierem
a
materiałami pod siłą oraz temperaturze
ok. 200C. Zaletą d.t. jest to, że – gdy jest
wykonany na papierze – techniki
poligraficzne mogą być stosowane (np.
trzy- lub czterokolorowe grawerowanie,
fleksografia),
umożliwiając aplikację
bardziej złożonych technologii (przelewu,
drukowania ekranowego, rysowania). D.t.
jest technologią szczególnie odpowiednią
do stosowania odnośnie tekstyliów, które
są trudne do drukowania za pomocą
bardziej konwencjonalnych sposobów
drukowania tekstyliów (np. dzianiny z
włókna poliestrowego).] – szublimációs
nyomás, transzfernyomás, hőnyomás [A
színnyomás egyik eljárása. A mintát papírra
nyomtatják, olyan festékkel, amely hő
hatására elpárolog (szublimál). Ezt a papírt
fektetik mintás oldalával a kelmére és nagy
nyomással
rászorítva
200 ?C
körüli
hőmérsékletre
felmelegítik;
ekkor
a
festékanyag átvándorol a textíliára és ott
megköt. Folyamatos eljárás (kelmevégek
nyomása) esetén ezt e célra szolgáló fűtött
hengerrel működő kalanderen végzik,
konfekcionált
darabáruk
(pl.
trikók,
pólóingek), kiszabott vagy formára kötött
alkatrészek nyomása esetén kisebb méretű,
fűtött prés használható erre a célra. A
nyomópapírra három- vagy négyszínű
mélynyomási eljárással viszik fel a
szublimációra képes diszperziós színezéket.
Az eljárás előnye a textilipar szempontjából
a nagyon egyszerű kivitelezhetőség és a
gyors mintaváltás lehetősége, hátránya
viszont az, hogy korlátozott azoknak a
textilnyersanyagoknak a köre, amelyre ezek
a
színezékek
rászublimálva
képesek
megkötődni. A legjobb eredményt poliészter
kelméken lehet elérni. Hátrány lehet az is,
1302
hogy a minta lényegében csak a kelme
felületén jelenik meg, a színezék nem hatol
be a mélyebb rétegekbe, így a kelmét
széthúzva gyakran átvilágít a fehér alap.]
druk wałkowy [technika drukowania materiałów
włókienniczych,
która
zwykle
wykorzystuje wałki compiled from masy
różnych tuszy w taki sposób, że
indywidualne kolory tworzą wzór. W
kolejnym drukowaniu, jeśli warunki są
prawidłowe,
drukowany
materiał
tekstylny pobiera (kopiuje) z wałka cienką
warstwę tuszu, któremu nadaję się
trwałość koloru za pomocą innej techniki.
W rezultacie kopiowania trwałego koloru,
liczba
metrów
umożliwiających
drukowanie jest ograniczona, a redukcja
obwodu
wałka
oznacza
redukcję
elementów i długości powtarzania się
wzoru. Umożliwia tworzenie szerokiej
gamy marmurowych i cętkowanych
efektów.] – rotációs filmnyomás [A csak
szakaszosan végezhető sík filmnyomás
folyamatossá tétele. A síkfilmnyomásnál
alkalmazott sík sablon helyett itt henger
alakú, forgó sablonokat használnak, ezek
belsejébe juttatják a pép halmazállapotú
színezéket, amit a szitaszerű sablon nyílásain
át préselnek ki a sablon alatt elhaladó
kelmére. A sablon nyílásait a minta szerint
helyenként fotokémiai eljárással felvitt
réteggel elfedik, így a színezék csak a
szabadon maradt részeken kerülhet a
kelmére.
Minden
színhez
külön
sablonhengert alkalmaznak, ezek egymás
mögött helyezkednek el és így az alattuk futó
kelmére egymás után rányomják a minta
színeit.
A
mintaelem
méretét
a
sablonhengerek kerülete korlátozza. Az
utolsó sablonhengert is elhagyva a kelme egy
szárítóba kerül, ahol a felvitt színezékek
rögzítődnek rajta.]
druk wielobarwny – többszín nyomás
druk wklęsły (druk wgłębny) [jeden z trzech
podstawowych sposobów druku (obok
druku płaskiego i druku wypukłego),
stosowany
zarówno
w
grafice
warsztatowej, jak i poligrafii] –
mélynyomás, mélynyomtatás [olyan grafikai
eljárás, amelynél a festék a nyomóforma
mélyedéseiből kerül át a papírra. A
mélynyomásra jellemző, hogy a papír
felületén enyhén kidomborodva ül meg a
festék, továbbá hogy a fazetták (a
nyomóforma ferdén megmunkált peremei)
benyomódnak a papírba, ezzel a papíron egy
plasztikus keretet képeznek.]
druk wypalany [forma druku materiałów
tekstylnych, w której wzór jest tworzony
-
Wersja 01 01 2017.
poprzez chemiczny i fizyczny proces
wykorzystując odpowiednie substancje.
Ta forma druku jest bardzo rzdko
stosowana.] – fotokémiai nyomás [A
textilnyomás egyik ritkábban használt
eljárása, amelynél a mintát úgy viszik fel a
fényérzékeny anyaggal kezelt kelmére, hogy
helyi megvilágítást alkalmaznak.]
druk wypukły [technika drukowania, w której
elementami drukującymi są części
wypukłe
formy
drukarskiej]
–
dombornyomat;
magasnyomás
[olyan
sokszorosító eljárás, amelynél a betűk vagy
rajzok képe kiemelkedik a nyomóformából]
druk wypukły, druk ręczny [tworzenie wzorów
jedno- lub bardziej kolorowych na
materiałach
włókienniczych
poprzez
zastosowanie
atramentu
oraz
drewnianych bloków drukujących z
reliefem z drewna lub metalu. Każdy
kolor wzoru potrzebuje swojego własnego
bloku. D.w. jest najstarszą techniką
drukowania. Nadal jest stosowany w
drukowaniu tkanin na damskie sukienki,
szale, zwykle w stylu folkowym.] –
dúcnyomás, kézi nyomás [Színnyomási
eljárás, amellyel egy kelmére egy vagy több
színből álló mintát
nyomnak kézi
módszerrel. A mintát fából vagy fémből
készült dúcra viszik fel, amit festékbe
mártanak és mintegy rábélyegzik a kelmére.
Minden színhez külön dúc tartozik. Ez a
legrégebbi színnyomási eljárás, de még ma is
használják, főleg népművészeti szövetek
nyomására (pl. kékfestésnél). Ruhaanyagokat
és terítőket készítenek így.]
druk wytrawiany [przenoszenie wzoru poprzez
wytrawianie na zadrukowanej tkaninie
lub dzianinie wałkiem drukującym.
Powierzchnia wałka pokryta jest warstwą
chromu, w celu ochrony przed szybkim
zniszczeniem.] – fotogravur [Mintarajz
átvitele a nyomóhengerre fényérzékeny
bevonat segítségével. A kész rézhengert
végül krómbevonattal látják el, ami a túl
korai elhasználódása ellen nyújt védelmet.]
drukarczyk – (fiatal) nyomdász, nyomdásztanuló
drukarenka
–
nyomdácska; pecsétnyomó,
bélyegző
drukarka
[1. urządzenie
podłączone
do
komputera, służące do drukowania
tekstów i rysunków zapisanych na dysku;
2. maszyna biurowa do drukowania
krótkich tekstów; 3. część odbiorcza
aparatu telegraficznego drukująca litery,
cyfry
lub
znaki
odpowiadające
odebranym sygnałom; 4. maszyna do
wytłaczania deseni na tkaninach; 5.
1303
drukarka igłowa, drukarka mozaikowa
(ang. dot-matrix printer, needle printer,
wire printer);
drukarka atramentowa
(ang. ink-jet printer); drukarka laserowa
(ang. laser printer) i t. d. – urządzenie
współpracujące z komputerem, służące do
przenoszenia danego tekstu, obrazu na
różne nośniki druku (papier, folia, płótno
itp). Niektóre drukarki potrafią również
pracować bez komputera, np. drukować
zdjęcia wykonane cyfrowym aparatem
fotograficznym (po podłączeniu go do
drukarki lub po włożeniu karty pamięci z
zapisanymi zdjęciami do wbudowanego w
drukarkę slotu). Mianem drukarki
określa się też sterownik w systemie
operacyjnym, natomiast samo urządzenie
określane jest jako urządzenie drukujące.]
– nyomtató, vagy angolul printer [olyan
hardver, kimeneti periféria, mely arra
használható, hogy a digitális adatokat
megjelenítse nem elektronikus formában,
általában papíron. A nyomtató olyan
számítógépes periféria, ami adott adatok,
tartalmak,
képek,
dokumentumok
kinyomtatására,
vagyis
papíralapú
megjelenítésére szolgál.]
drukarka igłowa; dot-matrix printer – dot-matrix
nyomtató
drukarka 24-igłowa – 24 tűs nyomtató
drukarka
atramentowa
[drukarka
wykorzystująca do druku atrament, a
mówiąc poprawniej tusz (barwnikowy lub
pigmentowy), poprzez wystrzeliwanie
malutkich kropel środka barwiącego
przez mikroskopijne dysze wykonane w
głowicy drukarki przechodzącej nad
elementem
zadrukowywanym.]
–
tintasugaras nyomtató [Eredetileg az annak
idején sokkal drágább lézernyomtató
kiváltására fejlesztették ki, nagy felbontást és
jó minőséget igénylő nyomtatványok
olcsóbb nyomtatására. A két nyomtató típus,
azaz a tintasugaras nyomtató (inkjet) és a
lézernyomtató (laser jet) árai manapság már
közelednek egymás felé, és a tintasugaras
nyomtatási
megoldás
gyakran
már
megközelítőleg hasonló minőségre képes,
mint a lézernyomtató.]
drukarka igłowa; drukarka mozaikowa [rodzaj
drukarki] – mátixnyomtató [olcsó ára miatt
még ma is használatos. A nyomtatandó
képet, szöveget az írógéphez hasonlóan
festékszalag segítségével hozza létre apró tűk
segítségével. Fekete-fehér és színes kép
nyomtatására egyaránt alkalmas a mátrix
nyomtató, de csak gyenge minőségben]
-
Wersja 01 01 2017.
drukarka igłowa [drukarka typu biurowego,
kierowana komputerowo, wytwarzająca
obraz igłą przez uderzenie w barwną
taśmę. W momencie uderzenia warstwa
barwna z taśmy przechodzi na papier
znajdujący się pod taśmą.] – tűs nyomtató
drukarka laserowa [drukarka, w której obraz
przenoszony jest na papier z bębna
światłoczułego naświetlanego promieniami
lasera] – lézernyomtató [A lézer nyomtató
gyors és igen jó felbontásra képes, ellenben a
festék sokkal drágább, mint a tintasugaras
nyomtató esetében, viszont jóval tovább is
tart. A lézernyomtató printer általánosságban
tisztább és élesebb képet ad, és jobban
alkalmazható boríték illetve nem szabványos
méretű papír nyomtatására.]
drukarka LED [ang. LED printer] – LED
nyomtató
[Nyomtatási
elvében
a
lézernyomtatóval megegyező berendezés. Az
egyetlen különbség, hogy nem lézersugár
végzi el a dob töltésének a megváltoztatását,
hanem egy fénykibocsátó diódasor.]
drukarka niemechaniczna; non-impact printer nem ütő (non impact) nyomtató
drukarka nieuderzeniowa; non-impact printer Non-impakt nyomtató [Olyan berendezés,
mely fizikai erőbehatás nélkül hagy nyomot
a papíron. Ilyenek a tintasugaras és
lézernyomtatók is.]
drukarka o bardzo dobrej jakości druku; (ang.)
letter-quality printer – LQ, Letter Quality,
levél minőségű (nyomtatás)
drukarka termiczna [drukarka drukująca na
specjalnym papierze termicznym, który
ciemnieje pod wpływem ciepła. Nie są
potrzebne taśma barwiąca, toner czy tusz.
Najczęściej jest stosowana w kasach i
drukarkach
fiskalnych.]
–
thermo
blokknyomtató [A thermo nyomtatóhoz egy
különleges bevonattal rendelkező papírra van
szükség, amire a nyomtató hő segítségével
nyomtat képet, vagy szöveget. Előnye a
rendkívül gyors nyomtatási idő, a
papírguriga gyors cserélhetősége. Hátránya,
hogy a thermo blokknyomtató által
nyomtatott
dokumentum/számla
hőérzékenysége megmarad, és előfordulhat,
hogy már kisebb hő hatására elsötétül,
befeketedik
(pl.
megpróbáljuk
lefénymásolni,
ez
viszont
nem
költségtakarékos és nem környezetbarát).]
drukarka uderzeniowa; impact printer –
mechanikus ütközéses (impact) nyomtató
drukarka wierszowa [drukarka o wysokiej
wydajności,
pracująca
w
trybie
znakowym, drukująca podczas jednego
obrotu bębna czcionkowego całe wiersze
1304
tekstu] – sornyomtató [egész szövegsorokat
tud
egyszerre
nyomtatni.
Kizárólag
szövegnyomtatásra alkalmas]
drukarnia
[1. zakład
zajmujący
się
drukowaniem książek, czasopism itp.;
2. dział fabryki włókieniczej, gdzie się
drukuje wzory na tkaninie] – nyomda,
könyvnyomda
drukarnia akcydensowa [drukarnia, w której się
drukuje drobne druki] – apró nyomdai
termékeket v. nyomtatványokat készítő
nyomda
drukarnia dziełowa [drukarnia, w której
drukuje się książki i czasopisma] –
könyvnyomda
drukarnia przenośna – hordozható kézinyomda
drukarnia uniwerytecka – egyetemi nyomda
drukarnie w Polsce [Drukowano u nas bardzo
wcześnie – powiada Karol Estrejcher – bo
już w r. 1476, to jest w ćwierć wieku po
pierwszych drukach mogunckich, zjawia
się wytłoczone w Krakowie dzieło
Turrekrematy: Explanatio in Psalterium.]
– nyomdák Lengyelországban; lengyel
nyomdák
drukarniany, -a, -e – nyomdai, nyomdadrukarski, -a, -ie – nyomdai, nyomda-, nyomó-,
sajtó-, nyomtató; nyomdászati
drukarstwo [1. drukowanie książek, czasopism
itp.; 2. przemysł obejmujący wszystkie
rodzaje
techniki
drukarskiej]
–
nyomdászat, nyomdaipar, könyvnyomdászat,
könyvnyomtatás
drukarz – nyomdász, könyvnyomdász (jestem
drukarzem)
druki – nyomtatványok
druki reklamowe [afisze, naklejki, etykiety,
okładki książek itp.] – reklámok,
reklámnyomtatványok
druki urzędowe [blankiety z odpowiednimi
rubrykami do wypełnienia] – hivatalos
nyomtatványok
drukować [1. odbijać litery, teksty, rysunki na
papierze za pomocą różnych technik i
maszyn drukarskich; 2. oddawać do
druku, publikować; 3. wytłaczać deseń na
tkaninie] – nyomni, nyomtatni, nyomatni;
kinyomtatni, kinyomatni; kinyomni
drukować coś – nyomtatni vmit; nyomni vmit
drukować książkę – könyvet nyomtatni (kinyomja
a könyvet)
drukować książkę w stu egzemplarzach –
könyvet száz példányban kinyomtatni
drukować pieniądze – bankjegyet v. papírpénzt
nyomtatni
drukowanie – nyomás, nyomat, nyomtatás
-
Wersja 01 01 2017.
drukowanie [przeniesienie kolorów wzorów w
jednym lub wielu kolorach materiał
włókienniczy za pomocą tekstylnego
nadruku. W zależności od rodzaju d.
dzielimy je na druk wypukły lub druk
ręczny, ekranowy, maszynowy oraz
transfer. W zależności od stosowanej
technologii
wyróżniamy
drukowanie
reliefowe (ręczne, za pomocą formy),
maszynowe (za pomocą grawerujących
wałków), oraz drukowanie ekranowe (z
płaskim lub obrotowym szablonem).
Niekonwencjonalne procesy drukowania
obejmują
drukowanie
transferowe,
drukowanie sprejem, oraz drukowanie
wałkiem.] – színnyomás, nyomás [Eljárás
egy- vagy többszínű minta előállítására a
kelmén (mely nem a kelmeképzés folyamán
történik, pl. színes fonalakkal). Az
alkalmazott módszer szerint különböző
színnyomási (röviden: nyomási) eljárásokat
ismerünk, például: dúcnyomás (kézi
nyomás), filmnyomás (ennek sík filmmel
végzett fajtáját nevezik "szitanyomásnak"
is), hengernyomás, szublimációs nyomás. A
technikai
eljárás
függvényében
megkülönböztetünk dombornyomást (ezt
alkalmazza a dúc- ill. kézi nyomás), vésett
hengerekkel
történő
nyomást
(hengernyomásnál) és sík- vagy henger alakú
sablonnal történő nyomást (ilyen a
filmnyomás ill. a rotációs filmnyomás). A
nem hagyományos nyomási eljárások közé
tartozik a szublimációs nyomás, a
polikromatikus színezés és a szórónyomás.]
drukowanie bez wytrawiania – akusztikus v.
maratás nélküli nyomtatás
drukowanie książek – könyvnyomtatás
drukowanie płócien – nyomtatás vászonra,
vászonmintázás (festékkel, nyomtatással)
drukowanie
termiczne
bezpośrednie
[drukowanie przez dotyk nagrzanym
elementem, kierowanym komputerowo, do
powłoki ciepłoczułej.] – közvetlen termikus
nyomtatás
drukowany, -a, -e – kinyomott, nyomtatott
drukowany perkal [(1) klasyczny niebieski druk
na
bawełnianej
tkaninie,
która
wykorzystywana
jest
na
damskie
sukienki; (2) - miękka, lekka, błyszcząca
bawełniana tkanina o płóciennym splocie
z cienkiej
bawełnianej
przędzy
czesankowej.
Wykorzystywana
na
damskie sukienki i bluzki.] – 1. Indienne
nyomás
[Klasszikus
kéknyomás
pamutszöveten]; 2. Indienne szövet
[Könnyű, puha, fényes felületű, finom fésült
fonalakból
vászonkötésben
készült
1305
pamutszövet, jellegzetes indiai és perzsa
nyomott mintával (lásd indienne nyomás).
Női ruhák és blúzok alapanyaga.]
drukowane litery – nyomtatott betűk
drumla [1. instrument muzyczny w kształcie
podkowy,
z
elastyczną
sprężynką
wewnątrz; 2. drumla, dromla, dremla, z
niem.
Trommel
i
średniowiecznoniemieckiego trumel, narzędzie muzyczne
wargowe] – doromb [pengetéssel és fúvással
megszólaltatott egyszerű hangszer]
drumlin [forma ukształtowania powierzchni ziemi
pochodzenia glacjalnego. Jest to niskie,
owalne wzgórze (długość do około 1 km,
wysokość 5 – 60 m) o podłużnym,
asymetrycznym profilu (bardziej stromy stok
występuje od strony, z której nasuwał się
lądolód)] – drumlin (ír: droim, kb.
~dombhát) [jégkori óriásgleccser aljzatában
képződött
hosszúkás
formájú domb.
Hosszanti tengelye megegyezik a jégmező
mozgásának irányával, áramvonalas alakját a
mozgó jégnek köszönheti. Hosszuk 150 és
1400 méter között változik, magasságuk nem
haladja meg a 50 métert. A jég mozgásával
szembeni oldaluk 15-20°-os, az ellentétes
oldal viszont csak 10°-os lankájú. Oldalaik
lejtőszöge akár a 30°-ot is elérheti. Az
alapmorénák egyik fajtája].
drut [1. giętki, cienki pręt metalowy; 2. pot.
przewód telegraficzny lub telefoniczny;
3. cienki pręt służący do robienia swetrów,
szalików itp.] – I. drót, sodrony; huzal; II.
kötőtű
drut antenowy – antennadrót; antennahuzal
drut cynkowy – horganydrót, horganyhuzal;
ónozott huzal, ónozott drót
drut do strojenia – hangolókampó (fúvóshangszer)
drut dziewiarski – kötőtű
drut ekranowany – árnyékolt drót
drut izolowany – szigetelt drót
drut kolczasty [drut z kolcami używany do
budowy ogrodzeń i zasieków] – szögesdrót,
tüskésdrót
drut magnetofonowy – mágneshuzal; lapított
mágneshuzal (hangfelvétel)
drut miedziany – vörösrézdrót; vörösrézhuzal
drut mosiężny – sárgarézdrót, sárgarézhuzal
drut nawinął się równo – a huzal egyenletesen
csavarodott fel
drut nawinięty na szpulę – orsóra tekert drót
drut nawojowy – tekercselőhuzal
drut stalowy – acédrót, acélhuzal
drut strunowy – fémhúr
drut telegraficzny – táviródrót, táviróhuzal
-
Wersja 01 01 2017.
drut wzmacniający [Stosowany do wzmocnienia
kołnierzyków, gorsetów i staników.
Wykonany z plastiku lub metalu.] –
merevítő drót [Melltartók kosár része alá
bedolgozott, ívesre hajlított fém- vagy
műanyaghuzal, amely a melltartónak erősebb
tartást biztosít.]
drutować [oplatać, łączyć lub umacniać coś
drutem] – drótozni
drutownica – dróthúzógép
drutowy, -a, -e – drótos, drót-; sodrony-, drótból
készült
druty – kötőtű (na drutach rabiony: kötött; robić
na drutach: kötni)
druty połączone żyłką – körkötőtű
druty zakończone haczykowato – kampós végű
drót
druzgotać (druzgocze) [rozbijać na drobne
kawałki] – zúzni, szétzúzni, összezúzni;
megsemmisíteni,
összeroppantani,
összetörni; pozdorjává törni v. zúzni
druzgocąco, druzgocząco – nyomasztóan,
túlnyomóan; megsemmisítően; dermesztően,
rettenetesen,
szörnyen,
borzasztóan,
borzalmasan,
rémesen,
rémítően;
elképesztően
druzgocący, druzgoczący, -a, -e [przytłaczający,
straszliwy, miażdżący] – nyomasztó,
túlnyomó; elpusztító, megsemmisítő, zúzó;
dermesztő, rettenetes, szörnyű, borzasztó,
borzalmas, rémes, rémítő; elképesztő
druzgocąca a. druzgocząca klęska a. porażka –
megsemmisítő vereség
druzowie (arab. ‫ دروز‬duruz) grupa wyznaniowa i
etniczna, która wyłoniła się z egipskiego
isma'ilizmu w XI wieku na Bliskim
Wschodzie. ― Głównymi założycielami
religii druzyjskiej byli Muhammad ibn
Isma illa ad-Darazi i Hamza ibn Ali
Ahmad. Sami wyznawcy nazywają siebie
Muwahhidun. Darazyci - druzowie
osiedlili się w północnej Syrii w 1017 roku.
Obecnie największe skupiska druzów
znajdują się w Libanie w pobliżu góry
Hermon, w górach wokół Bejrutu i
Sydonu. Mniejsze grupy zamieszkują w
górach Hauran w Syrii i w północnej
części Izraela - Wzgórza Golan. Ich
liczebność ocenia się na około 500-600 tys.
W dalszym ciągu odgrywają znaczącą rolę
polityczną w Libanie, gdzie stanowią 8%
populacji i obsadzają 8 miejsc w 128osobowym parlamencie. W Izraelu służą
obowiązkowo
(poza
szejkami
wtajemniczonymi w nauki) w armii. ―
Wyznanie druzyjskie łączy cechy religii
muzułmańskiej
z
wpływami
1306
chrześcijaństwa,
gnostycyzmu
oraz
dawnych
wierzeń
bliskowschodnich.
Ponieważ
ich
doktryna
religijna,
opierająca się na 111 traktatach (risala)
odbiega
znacząco
od
ortodoksji
muzułmańskiej, przez wieki uważani byli
za ruch heretycki, a nawet religię odrębną
od islamu. Sprzyjał temu hermetyczny
charakter
wspólnoty
(małżeństwa
wewnątrz grupy, nie przyjmują nowych
wyznawców), skrywanie wierzeń oraz
niektóre specyficzne poglądy. Religia
druzyjska jest monoteistyczna. Uznają oni
fatymidzkiego kalifa Al-Hakima (zm.
1021) za inkarnację Boga, wierząc, że żyje
on dalej w ukryciu. Uznają siedmiu
nieomylnych i pozbawionych grzechów
proroków, m.in. Adama, Abrahama i
Jezusa. Wierzą w wędrówkę dusz
(reinkarnację), która spełnia się gdy dusza
jednoczy się z al-aaqal al kulli Kosmicznym Umysłem utożsamianym z
Wolą Bożą. Druzowie nie uznają pięciu
filarów Islamu. ― Wspólnota druzów
dzieli się na dwie grupy: ukkal (wiedzący,
mędrcy)
i
dżuhhal
(nieświadomi).
Świętymi księgami są Qur'an - Koran,
Nowy Testament i ich własne religijne
pisma Kitab al-Hakima. Najważniejsze
święto druzyjskie to Nabi Szuajb.] –
drúzok [1. közel-keleti vallási szekta,
mintegy félmillió taggal; tanításuk, hogy az
utolsó fatimida kalifa Isten, akinek
visszajöttét várják; szent irataikat részben a
Bibliából, részben a Koránból állították
össze, főleg Libanonban élnek. 2. A drúzok
az iszmáilita síita iszlámból kialakult
egyistenhívő vallási közösség, amit Hamza
ibn Alí perzsa misszionárius alapított a 10.
században, Kairóban. Nevüket a 11. századi
misszionáriusról, Muhammad ad-Darzíról
kapták. (Nevének többesszámosított alakja
arabul durúz, ez került át a nyugati
nyelvekbe.). Eredetileg a fátimida kalifa, alHákim (996–1021) istenségét hirdető,
fanatikus iszmáiliták voltak, azonban a
kalifátus végül nem fogadta el tanaikat, és
kénytelenek voltak Libanon hegyei közé
menekülni. A misszionárius tevékenységet
1043-ban abbahagyták, ami után nem
engedtek meg több áttérést a vallásra.]
drużba [1. młody mężczyzna towarzyszący panu
młodemu do ślubu; 2. daw. przyjaźń] – I.
násznagy, vőfély; II. barátság, bizalmas,
viszony
drużbart [gra w karty polskie, powszechna w
wieku XVIII. W pierwszej połowie wieku
XIX była już tylko grą niższych klas lub
dzieci.] – régi lengyel kártyajáték
-
Wersja 01 01 2017.
drużka
(zob.
druhna)
–
koszorúslány,
nyoszolyólány
drużyna
[1. zorganizowany
zespół
ludzi
powołany do wykonywania wspólnego
zadania;
2. najmniejszy
pododdział
piechoty; 3. grupa harcerzy składająca się
z zastępów; 4. grupa rycerzy pełniących
służbę przy boku władcy lub magnata;
5. daw. kompania, towarzystwo; 6.
drużyna czyli zbiór druchów, poczet,
towarzystwo, rodzina i domownicy,
czeladź] – (or) druzsina, csapat; (wojsko,
harcerska) cserkészraj, csapat, raj; (dawno)
család és háziak; cselédség; az óorosz
államban a fejedelem kísérete, az uralkodó
osztályhoz tartozó bizalmasai; az 1905-1907i
orosz
polgári
forradalomban
a
felfegyverzett munkások harci osztagai;
(szláv) társaság, egyesület szóból képezett
elnevezés;
régente
testőrcsapat;
Oroszországban
milicia
zászlóalj;
Bulgáriában a gyalog-zászlóaljat nevezték
druzsináknak
drużyna bojowa – harci csapat v. osztag
drużyna drogowa – pályaszolgálati csapat (vasút)
drużyna drogoligowa – másodosztályú csapat
drużyna gospodarczy – hazai csapat
drużyna gości – (sp) vendégcsapat
drużyna harcerska – cserkészcsapat
drużyna hokejowa – hokicsapat
drużyna odkażająca – gázmentesítő osztag, csapat
drużyna olimpijska – (futball) utánpótlás; (sp)
olimpiai csapat
drużyna
piłkarska
–
labdarúgócsapat,
futballcsapat; focicsapat
drużyna piłkarska klasy A – A-osztályú
labdarúgócsapat
drużyna piłki nożnej – futballcsapat, labdarúgó
csapat, focicsapat
drużyna pionierska – dawn. úttörőcsapat
drużyna reprezentacyjna – válogatott csapat
drużyna robocza – munkacsapat
drużyna robotnicza – munkáscsapat
drużyna sportowa – sportcsapat
drużyna strażacka – őrcsapat
drużyna
szturmowa a. uderzeniowa
–
rohamcsapat
drużyna waleczna – ütőképes csapat
drużyna weselna [Lud polski w zwyczajach
swoich weselnych przechował do wieku
XIX
szczątki
zwyczaju
weselnego
narodowego, wspólnego niegdyś za doby
Piastów szlachcie i kmieciom, który
naśladowała wszelka ludność, osiadająca
po wsiach przy dworach szlacheckich, i
1307
dochowała do tych czasów, w których
zapomniany został przez klasy możniejsze,
a więc stał się faktycznie ludowym.] –
násznép; ünneplő közönség
drużyna zgrana – összeforrott csapat
drużynowa – rajvezetőnő
drużynowo – egész csapatra vonatkozó, csapatdrużynowy [osoba pełniąca funkcję komendanta
drużyny harcerskiej] – csapatkapitány,
(cserkész) rajvezető (harcerstwo)
drużynowy, -a, -e – csapatbeli
drwa [kawałki drewna porąbanego na opał] –
tüzifa
drwa do lasu wozić – [hasított fát hord az erdőbe]
vizet hord a Dunába; (átv.) haszontalan
munkát végezni
drwal [1. robotnik ścinający drzewa w lesie; 2.
robotnik, który ścina i rąbie drzewo],
drwalka – favágó (ffi/nő)
drwalnia, drwalka [1. pomieszczenie, w którym
się rąbie i składa drewno przeznaczone na
potrzeby gospodarstwa domowego; 2.
pomieszczenie
do
rąbania
i
przechowywania drewna]; drewutnia,
drewnik (regionalnie) – fáskamra
drwalnictwo – favágás, favágó munka
drwiąco – gúnyosan, gúnyolódva, gunyorosan,
csúfolódva, csipkelődve, csípősen
drwiący, -a, -e [taki, który wyraża drwinę] –
gúnyolódó, csúfolódó-, csipkelődődrwiący uśmiech – gúnyos nevetés
drwić [kpić, wyśmiewać się z kogoś lub czegoś] –
gúnyolni, gúnyolódni; kigúnyolni, kicsúfolni
vkit/vmit
drwić (z + kogo/czego) – gúnyolni, kigúnyolni
(vkit/vmit), gúnyolódni (vkivel)
drwi sobie z całego świanta – fütyül a világra;
fittyet hány a világnak
drwię sobie z niego – fütyülök rá; bánom is én (mit
törődöm vele?!)
drwina [złośliwe słowa lub żarty] – gúny,
csipkelődés, csúfolódás
drwinkarz – gúnyolódó, csúfolódó, csipkelődő
ember
drwinki, drwiny – csúfolódás, csúfolkodás;
gúnyolódás
drwinkować – gúnyolni, csúfolni, csipkelődni
drwiny – csúfolkodás, gúnyolódás
drwiny stroić – csúfolkodás öltöztet
dry (suchy) – (ang.) dry; száraz, fanyar ízű (ital)
dryakiew lub drjakwia (scabiosa columbaria)
[stara nazwa lekarstwa, mającego jakoby
leczyć ukąszenie jadowitych zwierząt.
Podług Karłowicza, wyraz ten jest
spolszczeniem
greckiego
theriakos
-
Wersja 01 01 2017.
(domyśla się antidotos) – zwierzęcy, t. j.
przeciw-zwierzęcy.] – (dawno) ellenméreg
(állati harapás v. marás v. csípás ellen);
(növ.) Scabiosa columbaria, Bánsági
ördögszem v. galambszínű ördögszem
dryblas [pot. wysoki, niezgrabny chłopak lub
młody mężczyzna] – nyakigláb fickó,
hórihorgas ember, lakli, langaléta, otromba,
nagy; átv. égi meszelő; nagy darab (ló);
dryblasowaty, -a, -e – nyakigláb, hórihorgas
drybler, dribler – „dribliző”, cselező ffi
dryblerski, -a, -e – cseleződrybling, dribling – „dribli”, csel, cselezés
dryblować (drybluje), driblować [w piłce nożnej i
hokeju: prowadzić piłkę lub krążek blisko
nogi lub kija, często zmieniając kierunek
w celu zmylenia i wyminięcia zawodników
drużyny przeciwnej] – (ang.) driblizni;
(sport) cselezni (labdajátékban)
dryf [1. znoszenie kry, statku lub innych
obiektów pływających przez prądy
morskie, fale lub wiatr; 2. prąd morski
wywołany przez stały wiatr; 3. kąt
znoszenia statku z kursu, dryfowanie] –
(hajózás) elvetődés, elverődés, eltérés (a
helyes iránytól)
dryf kontynentów, dryft kontynentów [poziome
przemieszczanie się kontynentów] –
kontinensek vetődése
dryfkotwa [kotwica pływająca, hamująca bieg
statku, pozwalająca mu pomału dryfować
podczas
sztormu]
–
vészhorgony,
viharhorgony
dryfować [1. o krze, statku lub innym obiekcie
pływającym: być znoszonym przez prądy
morskie, fale lub wiatr; 2. skłaniać się,
często nieświadomie, ku jakiejś idei,
jakiemuś programowi; 3. być biernym,
zdawać się na los] – elhagyni a partot;
elindulni, követni az áramlatot, sodródni
dryga, drygawica, drygubica – háromszoros
halászháló
Dryga [wieś w Polsce położona w województwie
podlaskim, w powiecie sokólskim, w
gminie Suchowola] – Dryga (lengyel falu)
drygać [potocznie podskakiwać, drgać] –
kapálózni, réngatózni
drygant, dryś [tak nazywano dawniej ogiera,
stadnika] – (dawno) mén, tenyészmén;
csődör, tenyészcsődőr
Drygant (słow. Drigant, 1481 m n.p.m.), błędnie
nazywany czasami Trzyganiem (Trigant)
[długi i zalesiony grzbiet kończący od
południowej strony Grań Baszt w
słowackich Tatrach. Ciągnie się od
południowych stoków Skrajnej Baszty do
Szczyrbskiego Jeziora; jego południowy
1308
koniec okrąża Droga Wolności i kolejka
elektryczna. Grzbiet Dryganta wraz z
Granią
Baszt
oddzielają
Dolinę
Mięguszowiecką od Doliny Młynickiej.] –
(földr.) Trigant (hegyhát a Magas-Tátrában)
drygubica, drugubica, tryhubica [1. rodzaj sieci
rybackiej; dryga, drygawica, mrzeżna; 2.
sieć potrójna, używana na ryby i na ptaki.
Składa się z sieci środkowej gęstej i
cienkiej i dwuch bocznych, grubszych, z
wielkiemi okami.] – halász- v. madarászháló
fajta
dryl [ostra dyscyplina i porządek, wymuszone
przez system kar, charakterystyczne
zwłaszcza dla wojska] – (ang.-német) drill;
sulykolás, szigorú fegyelmezés, erőszakos,
gépies fegyelmezés; vakfegyelem
dryl wojskowy – katonai fegyelem, sulykolás
dryling, drylinger (zob. trójlufka) – (vadászat)
háromsörétes vadászpuska
drylować [1. wyjmować pestki z owoców;
2. wysiewać rośliny systemem rzędowym]
– magozni (gyümölcsöt); szerkezettel kilökni
drylować coś – magozni v. kimagozni vmit
drylować czereśnie – kimagozni a cseresznyét,
cseresznyét magozni
drylować winie – meggyet kimagozni
drylowanie – kimagozás
drynda (pot. dorożka) – tragacs; bérkocsi, fiáker,
konflis
dryndulka – tragacska
dryndziarz (pot. dorożkarz) – fiákeres
Drypithecus (hist.) – (lat.) Drypithecus; kihalt
emberszabású
ősmajom,
maradványait
Franciaországban
lelték
fel
[Kihalt
emberszabásu (Anthropoidea) majomnem,
amely a harmadkor vége felé, annak a
második felében élt a miocen korban. Az
eddig ismert emberszabásu majmok közül ez
hasonlít legjobban az emberhez, amint ezt a
függélyesen álló alsó állkapocsból és a
fogazatból következtetni lehet (l. ábra). A
Schwabföldön talált fogait a szakemberek
sokáig emberi fogaknak tarották. Nagyságra
a Chimpans és az Orangutang között állt.
Közönségesen erdei majomnak nevezik,
valószinüleg innen van a nevei is (druon a.
m. erőd). Egyedüli faja a Drypithecus
Fontani.]
drzazga [1. drobniutki, ostry kawałek drewna,
szkła itp.; 2. odłupany kawałek drewna
używany na podpałkę; 3. wspomnienie
sprawiające ból] – faszálka, faszilánk (na
drzazgi: apróra, ripittyára)
drzazga weszła mu w palec – szálka ment az
ujjába
-
Wersja 01 01 2017.
drzazga wbiła mu się w palec – a szálka belement
az ujjába
darcie [pot. ból reumatyczny] – szaggatás,
reumatikus fájdalom
drzeć [1. rwać na kawałki; 2. zdzierać, obdzierać
coś z czegoś; 3. szarpać, targać; 4. niszczyć
ciągłym
używaniem;
5. pot.
o
reumatycznym bólu w kościach lub
mięśniach: dokuczać] – tépni, szakítani,
széttépni, összetépni; szétszakítani; koptatni,
elkoptatni, tönkretenni, elhordani; fosztani
(tollat)
drze go we wszystkych członkach – szaggatást
érez mindjen csontjában
drzeć buty – cipőt koptatni
drzeć gardło – torkaszakadtából ordítani; „tépi a
száját”
drzeć jak liść – reszket, mint a nyárfalevél
drzeć korę z drzewa – lehántani (fakérget)
drzeć koty – civakodni, veszekedni
drzeć napróżno buty – (átv.) hasztalan koptatja
cipőjét, fölöslegesen járkál vmi után
drzeć od v. z zimna – reszket a hidegtől
drzeć pierze – tollat fosztani
drzeć skórę – nyúzni
drzeć skórę z kogo – (átv.) lenyúzni vkit
drzeć ubranie – ruhát elhordani v. elkoptatni
drzeć z gniewu – reszket a dühtől
drzeć z kim koty – kutya-macska barátságban élni
vkivel, verekedni; állandó veszekedésben élni
vkivel; állandóan veszekedni v. civakodni
drzeć się [1. pot. krzyczeć, śpiewać lub płakać
bardzo głośno; 2. być rozdzieranym lub
odrywanym;
3. być
niszczonym,
zużywanym; 4. pot. szarpać się wzajemnie]
–
repedni,
szakadni,
elszakadni,
tönkremenni, elkopni; (krzyczeć, wrzeszczeć)
ordítani, üvölteni, torkaszakadtából kiabálni;
sivalkodni; (z kimś) huzakodni, civakodni
drzeć się na całe gardło – torkaszakadtából ordít
drzeć się w niebogłosy a. wniebogłosy –
sivalkodni; torkaszakadtából kiabál
drzeć się z kim – verekedni, hajba kapni vkivel
drzemać (drzemie) [1. spać płytkim snem; 2. o
umiejętnościach, możliwościach itp.: tkwić
potencjalnie w czymś lub kimś, ale nie
ujawniać się jeszcze] – bóbiskolni,
szenderegni,
szundítani,
szundikálni,
szunyókálni, szunnyadni, szunnyadozni
drzemiący, -a, -e – szundikáló, szunnyadozó,
szunyókáló, szunnyadó
drzemiący wulkan [wulkan, który w każdej
chwili może wybuchnąć] – alvó vulkán
drzemka [1. krótki, lekki sen; 2. lud słusznie
odróżnia sen od drzemki], drzemanie –
1309
rövid, könnyű álom; szendergés, szundikálás,
szunnyadás, szunnyadozás, szunyókálás
[mała drzemka w południe znacznie
zmniejsza ryzyko śmiertelnego ataku serca:
kisebb déli alvás csökkenti a szívroham
kockázatát]
drzemka poobiednia – ebédutáni szundítás,
pihenés
drzewa – fák
drzewa iglaste – tűlevelű fák
drzewa masłowe [tropikalne gatunki drzew,
których nasiona zawierają tłuszcze służące
do produkcji margaryny i mydła] – vajfa
(Pentadesma
Sabine)
[a
Guttiferák
ajaszakadt fája Afrika meleg vidékén. A
Pentadesma butyracea Don 20 méter magas
fa Sierra Leona vidékén, gyümölcse az
olajfáéhoz hasonlít. A magvából való vaj só
nélkül egész esztendeig eltartható, azért
Afrikában nevezetes kereskedelmi cikk.]
drzewa obrośnięte gęstym listowiem – sűrűlombú
fák
drzewa ocieniły drogę – a fák árnyékot vetnek az
útra
drzewa równo posadzone – egyenes sorban
ültetett fák
drzewce [1. drewniany drążek będący trzonem
sztandaru, dzidy itp.; 2. drewniana część
niektórych przedmiotów, służąca do
umocowania innych ich części; 3. każda
część omasztowania statku w kształcie
belki, służąca do podnoszenia żagli,
świateł
nawigacyjnych,
anten
lub
bandery; 4. pręt wystający za rufę,
służący do cumowania łodzi w pewnej
odległości od burty; 5. albo drzewiec,
drzewo – drążek kopii, piki, dzidy,
oszczepu, włóczni, rohatyny. Husarze
mieli drzewca długie, dla lekkości
wydrążone w środku z osadzonym na
końcu grotem żelaznym. Cały zbiór takich
dotąd przechowywany jest w zbrojowni
zamku podhoreckiego.] – zászlórúd,
zászlónyél; lándzsa, tartó
drzewiasty, -a, -e [mający cechy drzewa] – fás,
erdős; faféle, fajellegű
drzewiej [wcześniej, dawniej, kiedyś w
przeszłości] – (dawno) régebben, azelőtt,
hajdan, hajdanában, valaha, egykor
drzewina – fácska, kis fa
drzewko [1. zdr. od drzewo w zn. 1.; 2. pot.
choinka] – fácska, kis fa, facsemete;
(choinka) karácsonyfa
Drzewko kadzidłowe (Boswellia carteri) –
Olibanum(fa) (Boswellia carteri)
drzewko szczęścia; Drzewku szczęścia (łac.
Crassula arborescens) [1. zob. grubosz
-
Wersja 01 01 2017.
drzewiasty; 2. polscy botanicy nadali
zupełnie nieciekawą nazwę: grubosz
drzewiasty.]
–
Fatermetü
pozsga,
majomkenyérfa, japánfa
 drzewko szczęścia - popularny gadżet
mający postać drzewka z drutu i
kamyków (bursztynów itp.)
drzewko szczęścia [1. gatunek rośliny z rodziny
gruboszowatych;
2.
zob.
Grubosz
jajowaty, grubosz owalny, grubosz
srebrzysty, drzewko szczęścia, drzewko
pieniężne (Crassula ovata (P. Mill.) Druce)
[gatunek
rośliny
z
rodziny
gruboszowatych. Najpopularniejszy w
uprawie przedstawiciel swego rodzaju.
Pochodzi z Afryki Południowej.] –
pozsgafa v. majomfa (Crassula ovata) [a
varjúhájfélék (Crassulaceae) családjába
tartozó dísznövényként elterjedt, örökzöld,
pozsgás növény.]
drzewko szczęścia
Drzewko szczęścia - teleturniej Polsatu – Polsat
TV-sorozat
drzewnik [substancja organiczna występująca
obok celulozy w zdrewniałych częściach
roślin] – farost, cellulóz, facellulóz, faanyag
drzewny, -a, -e – fa-; faipari; fával kapcsolatos;
fából készült v. nyert; fán élő
drzewne wyroby papierowe [wyroby papierowe z
masy papierniczej otrzymanej ze startego
drewna
bez
usunięcia
substancji
niecelulozowych.] – papírgyártás fa
felhasználásával [1 tonna papírt 3 tonna fa
felhasználásával állítanak elő]
1310
drzewo [1. roślina wieloletnia o wyraźnie
wykształconym pniu, z którego wyrastają
konary i gałęzie; 2. materiał otrzymywany
ze ściętego drzewa, używany jako budulec
lub opał; 3. środ. grupa instrumentów
dętych drewnianych; 4. drewno] – fa;
épületfa, tüzifa; (gram) fa, ágrajz; (muz)
fafúvós
csoport;
[Słowniczek
języka
śląskiego] fa (nem élő), faanyag, tuskó;
(bibl.) fa [Palesztina a régi időkben
gazdagabb volt erdőkben, mint ma.
Megállapították, hogy több mint 25 fajta fája
volt; olyanok is, amelyeket a pogányok
bálványként tiszteltek: Az izráelitáknak tilos
volt az Istennek szentelt oltár közelébe fát
ültetni (5Móz 16,21)]
drzewo belkowe – gerendafa
drzewo brzoskwiniowe – barackfa, őszibarackfa
drzewo budowlane, drzewo budulcowe – épületfa
drzewo cedrowe – cédrus
drzewo chinowe [zob. chinowiec] – kínafa, kininfa
(Cinchona L.)
drzewo czereśniowe – cseresznyefa
drzewo daje cie – a fa árnyékot vet v. ad
drzewo daktylowe – datolyafa, dastolyapálma
(daktylowiec)
drzewo dębowe – (faanyag) tölgyfa
drzewo dostaje pączków – rügyezik a fa
drzewo figowe – fügefa
drzewo gąbczaste – szivacsos, porózus, ritkarostú
fa
drzewo
genealogiczne;
drzewo
rodowe
[1. historia
rodu,
pierwotnie
przedstawiana graficznie w postaci
rozgałęzionego drzewa; 2. rozwój rodowy
określonego szczepu roślinnego lub
zwierzęcego przedstawiany graficznie w
postaci pnia, od którego odgałęziają się
poszczególne linie rozwojowe] – családfa
drzewo genealogiczne Jezusa Chrystusa [(Mt 1,117) Rodowód Jezusa Chrystusa, syna
Dawida, syna Abrahama. Abraham był
ojcem Izaaka; Izaak ojcem Jakuba; Jakub
ojcem Judy i jego braci; Juda zaś był
ojcem Faresa i Zary, których matką była
Tamar. Fares był ojcem Ezrona; Ezron
ojcem Arama; Aram ojcem Aminadaba;
Aminadab ojcem Naassona; Naasson
ojcem Salmona; Salmon ojcem Booza, a
matką była Rachab. Booz był ojcem
Obeda, a matką była Rut. Obed był ojcem
Jessego, a Jesse ojcem króla Dawida.
Dawid był ojcem Salomona, a matką była
/dawna/ żona Uriasza. Salomon był ojcem
Roboama; Roboam ojcem Abiasza;
Abiasz ojcem Asy; Asa ojcem Jozafata;
Jozafat ojcem Jorama; Joram ojcem
-
Wersja 01 01 2017.
Ozjasza; Ozjasz ojcem Joatama; Joatam
ojcem Achaza; Achaz ojcem Ezechiasza;
Ezechiasz ojcem Manassesa; Manasses
ojcem Amosa; Amos ojcem Jozjasza;
Jozjasz ojcem Jechoniasza i jego braci w
czasie przesiedlenia babilońskiego. Po
przesiedleniu babilońskim Jechoniasz był
ojcem
Salatiela;
Salatiel
ojcem
Zorobabela; Zorobabel ojcem Abiuda;
Abiud ojcem Eliakima; Eliakim ojcem
Azora; Azor ojcem Sadoka; Sadok ojcem
Achima; Achim ojcem Eliuda; Eliud
ojcem Eleazara; Eleazar ojcem Mattana;
Mattan ojcem Jakuba; Jakub ojcem
Józefa, męża Maryi, z której narodził się
Jezus, zwany Chrystusem. Tak więc w
całości od Abrahama do Dawida jest
czternaście pokoleń; od Dawida do
przesiedlenia babilońskiego czternaście
pokoleń; od przesiedlenia babilońskiego
do Chrystusa czternaście pokoleń.] –
JÉZUS KRISZTUS CSALÁDFÁJA. [Az
ÚSZ-ben kettő található: Mt 1,1-17 és Lk
3,23-38-ban. Máté Jézusnak, Dávid Fiának
családfáját Ábrahámtól kezdve vezeti le, és
három, egyenként 14 nemzedéket tartalmazó
részre osztja. Jórám (5) után három
nemzedéket kihagy: Aháziát (2), Joást (4) és
Amásiát (1) (1Krón 3,11-12). Az Izráelben
egyébként szokásban volt gyakorlattal
teljesen ellentétesen, öt asszonyt is
megnevez: Támárt (1), Ráhábot (1), Ruthot,
Betsábét és Máriát (1). A "nemzette" szó
héber fogalmának pontos jelentését nem
lehet megállapítani; jelenthet közvetlen vagy
közvetett leszármazást, de örökbefogadást
vagy örökösödési jogot is.Lukácsnál Jézus
családfája egészen Ádámig megy vissza,
úgy, hogy Ábrahámtól Ádámig a családfa
megegyezik az 1Krón 1,1-4 és 24-28
versekkel; Dávidtól Ábrahámig megegyezik
Mátéval, Jézustól Dávidig azonban eltér
ettől. Meglehet, hogy Máté a törvényes
örökösödés vonalát követi, míg Lukács a
testi leszármazásét.]
drzewo granatowe – gránátalmafa (Guajacum)
drzewo
gumowe
[tropikalny
figowiec
kauczukodajny] – kaucsukfa
drzewo gwajakowe – guajákfa
drzewo hebanowe – (egyiptomi→fr.) ébenfa;
különféle sötétszínű, kemény és nehéz,
szépen fényezhető, műbútorfa, leginkább
tropikus fanem (a fekete Kelet-Indiából és
Afrikából, a sötétvörös leginkább NyugatIndiából származik)
Drzewo herbaciane (Melaleuca alternifolia) [to
wbrew nazwie roślina inna niż krzewy
herbaciane uprawiane dla pozyskiwania
liści będących podstawą napoju.] –
Ausztrál teafa, (Melaleuca alternifolia)
[észak-ausztráliai cserje, amely egy családba
tartozik az olajos kajeputfával (M.
leucadendra) és a széleslevelű teafával (M.
viridiflora). Hat méterre is megnő. Keskeny,
csupasz, váltakozó állású levelei szárban
helyezkednek el. A teafát illóolajáért
termesztik egyéb fajokhoz – például a
Leptospermum
scopariumhoz
(fehér
teamirtusz), a Kunzea ericoideshez vagy a
Baecka crassifoliához – hasonlóan.]
1311
drzewo iglaste – tűlevelű fa
drzewo jabłonkowe – az almafa fája v. faanyaga
drzewo jaworowe – juharfa, jávorfa
drzewo Jessego [symboliczna nazwa genealogii
Jezusa
Chrystusa,
który
według
starotestamentowych proroctw powinien
urodzić się w pokoleniu Judy z
królewskiego rodu Dawida, syna Jessego,
co jest znane z proroctwa Izajasza (Iz
11,1-5). W pełni genealogia Jezusa jest
przytoczona w Ewangelii Mateusza (Mt
1,1-17) i Łukasza (Łk 3,23-38). Ikona
„Drzewo Jessego" przedstawia leżącego
na ziemi Jessego, z piersi którego wyrasta
drzewo genealogiczne z przedstawieniem
w medalionach przodków Chrystusa.] –
Jessze fája [Jézus Krisztus Jesszéből kinövő
családfájának
ábrázolása.
Krisztus
családfáját a korai középkortól ábrázolták.]
drzewo kakaowe – kakaócserje
drzewo karłowate – törpefa
drzewo karpowe – rönkfa
drzewo kasztanowe – gesztenyefa
drzewo kauczukowe [zob. kauczukowiec] – gumiv. kaucsukfa
drzewo kawowe zwyczajne – közönséges kávéfa
drzewo kopalne – kövült fatartalmú barnaszén,
lignit
drzewo kopalniane – bányafa
drzewo
koralowe
[drzewo
z
rodziny
motylkowatych, występujące w Ameryce
Płd. i na Antylach; czerwone nasiona,
podobne do korali, używane na ozdoby;
lekkie drewno służy do wyrobu łodzi,
korków]
–
korallfa
(Erythrina
corallodendron)
-
Wersja 01 01 2017.
drzewo korkowe – parafa [többféle fa többéves
ágain vagy törzsein keletkező vastag kéreg
(más néven „para”), amely lefejthető]
drzewo krzyża – keresztfa [Drzewo Krzyża
Świętego: a Szent Kereszt fája]
drzewo liściaste – lombos fa
drzewo lukrecjowe – édesgyökérfa
drzewo mahoniowe – mahagónifa
drzewo mamutowe, mamucie [zob. mamutowiec;
najpotężniejsze, długowieczne drzewo
iglaste, rosnące w Ameryce Północnej] –
mamutfenyő
Drzewo mangowe (Mangifera indica) – mangó
(Mangifera indica) [Kelet-Indiában honos
mangófa]
drzewo
mastyksowe
[gatunek
pistacji
wydzielajacej sok żywiczny – mastyks] –
masztixfa,
örökzöld
pisztácia
(gör.
terebinthosz,
schinosz,
lat.
Pistacia
lentiscus): a szömörcefélék családjába
tartozó növény.
drzewo masztowe – árbócfa, sudár fa
drzewo migdałowe – mandulafa
drzewo morelowe – barackfa
drzewo morwowe – szederfa, eperfa
drzewo na klepki, drzewo klepkowę – dongafa
drzewo na opał – tüzifa
drzewo na opał jeszcze nie przełamane – a
gyújtósnak valót még nem aprították fel
drzewo na podopałkę – aprófa, gyújtós
drzewo narzędziowe – szerszámfa
drzewo nie okrzesane z gałęzi – az ágaktól meg
nem tisztított fa
drzewo niskopienne – alacsonytörzsű fa
drzewo obnażone z liści – levéltelen v. levéltelen
fa
drzewo obrobnie mchem – a fát benövi a moha
drzewo obsypane kwieciem – virágba borult fa,
virágzó fa
drzewo okorowane – lehántolt fa
drzewo oliwne, drzewo oliwkowe – (oliwka) olajfa
drzewo opałowe – tüzifa
drzewo orzechowe – diófa
drzewo owocowe – gyümölcsfa
Drzewo pieprzowe (Schinus molle) – perui borsfa
(Schinus molle) [a szappanfaalakúak
(Sapindales) közé tartozó szömörcefélék
(Anacardiaceae) családjának egyik faja.
Rendszertanilag nem rokona a borsnak
(Pepper nigrum)]
1312
drzewo pokrywa się mchem – a fa bemohosodik
Drzewo poziomkowe, Chróścina jagodna,
poziomkowiec,
poziomkowe
drzewo,
drzewo truskawkowe (Arbutus unedo L.)
[gatunek rośliny wieloletniej z rodziny
wrzosowatych (Ericaceae). Rośnie w
regionie
śródziemnomorskim,
w
zachodniej Europie i w Irlandii.] – Nyugati
szamócafa (Arbutus unedo)
drzewo a. drewno różane – (faanyag) rózsafa
drzewo sagowe, palma sagowa [zob. cykas:
drzewo o liściach podobnych z kształtu do
liści palmy, rosnące w okolicach
podzwrotnikowych] – szágópálma
drzewo sandałowe – szantálfa
drzewo schnie – a fa szárad
drzewo sękate – görcsös fa, bütykös fa
drzewo sięgające niaba – égig érő fa
drzewo się rozwinęło – a fa kifejlődik
drzewo sosnowe – fenyőfa (ipari)
drzewo spławne – úsztatott fa, tutajfa
drzewo suche od góry – felülről száradó fal
drzewo szlachetne – nemes fa
drzewo szpilkowe – tűlevelű fa
drzewo szpilkowe z rodziny sosnowatych –
tűlevelű fa a fenyők családjából
drzewo świata – világfa
A világfa az ősmagyarok hitvilágában őseink
világfelfogását ábrázolja. Az égig-érő fa /világfa/
a világot három jól elkülöníthető részre osztja:
 A korona a túlvilágot, az istenek, jószellemek
világát ábrázolja.
 A törzs a földivilág jelképe, ezen a szinten éljük
életünket.
 A gyökérzet az alvilágot, a rontó szellemek
démonok világát szimbolizálja.
drzewo terpentynowe – terpentinfa (Pistacia
terebinthus); általában a fenyő
(drzewo) toczone przez czerw – szúette (fa)
drzewo tulipanowy (tulipanowiec) – tulipánfa
drzewo wiadomości złego i dobrego – a tudás fája
drzewo wiśni; drzewo wiśniowe – meggyfa
drzewo wolności – a szabadság fája
drzewo wypuszcza pączki – rügyezik a fa
drzewo z dziuplą – odvas fa
-
Wersja 01 01 2017.
drzewo z hubą – taplós fa
drzewo zdatne do budowy – építkezésre alkalmas
fa; építőfa
drzewo zdrowe – egészséges fa
drzewo zmurszałe – korhadt, redves fa
drzewo żywiczne – gyantás fa
drzewo żywota, drzewo wiadomości dobrego i
złego [według Starego Testamentu: jabłoń
rosnąca w raju, z której nie wolno było
Adamowi i Ewie zrywać owoców] –
(biblia) élet fája, tudás fája (1Móz 2,9; 3,22)
drzeworyt [technika graficzna polegająca na
wycięciu rysunku w drewnianym klocku,
pokryciu farbą i odbiciu na papierze; też:
odbitka uzyskana tą techniką] – fametszet
drzeworytnictwo
[sztuka
wykonywania
drzeworytów] – fametszés; faszobrászat
drzeworytnictwo
polskie
[Już
przed
wynalazkiem druku wycinano na drzewie i
odbijano na papierze wizerunki świętych i
dzieje żywota Chrystusa Pana. Uprawiano
tę sztukę po klasztorach, w tych
skromnych – jak mówi Ad. Pawiński –
jedynych przytułkach, gdzie wiedza i
sztuka w wiekach średnich pielęgnowaną
była. Kiedy w Niemczech ukazały się
pierwsze druki z czcionek drewnianych,
wcielono też niebawem i drzeworytowe
ryciny do książek. W krótkim czasie
drukarstwo
tak
się
zbratało
z
drzeworytnictwem, że niemal wszystkie
księgi XV i XVI wieku – o ile tylko treść
pozwalała – ozdabiane były rycinami. Jak
miejsce rękopisów pergaminowych zajęły
książki drukowane, tak na miejsce
miniatur kolorowych w owych rękopisach
weszły teraz drzeworyty. Albrecht Dürer
w początkach XVI wieku postawił sztukę
drzeworytnicza odrazu na stopniu
wysokiej doskonałości. Zaczęliśmy od tych
wzmianek
o
drzeworytnictwie
niemieckiem,
ponieważ
sztuka
drzeworytnicza,
wraz
z
nowym
wynalazkiem druku, przyszła z Niemiec
do Polski, a piszący o drzeworytach,
znajdujących
się
w
książkach,
drukowanych w Polsce w pierwszej
połowie XVI wieku, napotyka wielką
trudność w ściślejszem oznaczeniu, co jest
miejscowym naszym wyrobem, a co
owocem pracy zagranicznej. Z początkiem
XVI wieku drukarstwo w Krakowie już
na
silnej
stało
podstawie,
ale
drzeworytnictwo wymagało uzdolnionych
rysowników i rytowników, na których
odrazu zdobyć się nie mogła wychodząca z
pieluch sztuka polska.] – a lengyel
fametszés
1313
drzeworytniczy, -a, -e – fametszésidrzeworytnik
[artysta
zajmujący
się
drzeworytnictwem] – fametsző (művész)
drzeworytowy, -a, -e – fametszetdrzewostan [zbiorowisko drzew rosnących blisko
siebie] – faállomány
drzewostan czysty – egynemű v. tiszta faállomány
drzewostan jednopiętrowy [drzewostan, w
którym
korony
wszystkich
drzew
znajdują się na jednym poziomie] –
egyszintű faállomány
drzewostan nasienny [zob. las nasienny] –
magtermelő állomány
drzewostan wielopiętrowy [drzewostan, w
którym konary drzew tworzą co najmniej
dwa piętra] – többemeletes v. sokszintű
faállomány
drzewostanowy, -a, -e – faállománydrzewoznastwo [dendrologia] – faismeret
drzewożerny, -a, -e – farágó
drzewożerny owad – szú (czerw drzewny)
drzwi [1. ruchoma płyta zamykająca otwór
wejściowy do budynku lub jakiegoś
wnętrza; 2. pionowa ruchoma przegroda
zamykająca otwór drzwiowy wraz z
konstrukcją mocującą oraz wszystkimi
elementami pomocniczymi] – ajtó, ajtók
(drzwi są tam – az ajtó ott van) [falnyílás a
bejárat, a belső közlekedés, a kert felé való
összeköttetés számára]; (bibl.) ajtó [Az ÚSZben gyakran átvitt értelemben használatos;
igen gyakran magára Krisztusra alkalmazva
(Jn 10,1.2.7; Jel 3,20); jelenti az Isten által
nyújtott alkalmat is (Mt 25,10; ApCsel
14,27; 1Kor 16,9); valamint szabadságot és
teljhatalmat (Kol 4,3).]
drzwi balkonowe – erkélyajtó
drzwi do pokoju – szobaajtó
drzwi drewniane – faajtó
drzwi dwupolowe; drzwi dwuskrzydłowe –
kétszárnyú ajtó, szárnyasajtó
drzwi frontowe – elülső, homlokzati ajtó
drzwi harmonijkowe – harmonikaajtó
drzwi jednodzielne – egyszárnyú ajtó
drzwi i okna – nyílászáró szerkezet
drzwi kute – vasalt ajtó
-
Wersja 01 01 2017.
drzwi na noc nie zamykane – éjjelre be nem zárt
ajtó
drzwi na wpół otwarte – félig nyitott ajtó
drzwi nie domykają się – az ajtó nem zádódik;
nem zár jól az ajtó
drzwi nie przystają – az ajtók nem jól csukódnak
drzwi obrotowe – forgóajtó
drzwi od podwórza – hátsóajtó
drzwi odstają – az ajtó nem záródik szorosan
drzwi okienne – erkélyajtó
drzwi oszklone – üvegajtó, üveges v. üvegezett ajtó
drzwi otwarte – tárt, kitárt v. nyitott ajtó
drzwi otwarte na oścież – tárva-nyitva álló ajtó
drzwi otwarte na ścieżaj – kitárt v. tárva nyitott
ajtó
drzwi otwarte się do wewnątrz – az ajtó befelé
nyílik
drzwi podwójne, drzwi dwuskrzydłowe [dwoje
drzwi o jednej futrynie otwieranych na
zewnątrz albo do wewnątrz] – dupla v.
kétszárnyú szárnyú ajtó
drzwi porte-fenêtre – francia ablak (fenêtre
française) = porte-fenêtre
drzwi prowadzą do holu – az ajtó a hallba nyílik
v. vezet
drzwi przeciwwłamaniowe – betörésbiztos ajtó
drzwi przednie – első ajtó (autónál)
drzwi przesuwane – tolóajtó
drzwi przymknięte – félig tárt ajtó
drzwi rozkładne – öszecsukható ajtó
drzwi rozsuwane [drzwi otwierane i zamykane
przez przesuwanie skrzydeł] – toló ajtó
drzwi są otwarte – az ajtó nyitva van
drzwi są wypaczone – megvetemedett az ajtó
drzwi są zamknięte – az ajtó zárva van
drzwi same się otworzyły, drzwi otworzyły się
same – az ajtó magától kinyílott
drzwi tylne – hátsó ajtó
drzwi wahadłowe [drzwi o skrzydłach
otwierających się w obie strony, które po
otwarciu samoczynnie się zamykają] –
csapóajtó, lengőajtó
1314
drzwi wejściowe – bejárati ajtó
drzwi wewnętrzne oszklone – belső üvegezett ajtó
drzwi wychodzą na korytarz – az ajtók a
folyosóra nyílnak
drzwi wyjściowe – kijárat, kijárati ajtó
drzwi z tamborem – (műsz.) szélfogós ajtó
drzwi zamknąć na klamkę – ajtót kilincsre zárni
drzwi zasuwane – tolóajtó
drzwi zewnętrzne – külsőajtó
drzwiczki – kis ajtó, ajtócska
drzymota [drzemka, senność, nieodparta chęć
snu] – [Słowniczek języka śląskiego] rövid,
könnyű álom; szendergés, szundikálás,
szunnyadás, szunnyadozás, szunyókálás;
álmosság, álomkór, aluszékonyság
drżączka [1. pot. drżenie wywołane zimnem lub
strachem; 2. roślina o sercowatych
kłosach, drżących przy najlżejszych
podmuchach
wiatru;
3.
żurawka
ogrodowa] – borzongás, reszketés, remegés
(hidegtől, bajtól), hűdésféle; (növ.) rezgőfű;
(növ.) Heuchera hybrida – örökzöld
drżączka poraźna [zob. choroba Parkinsona] –
Parkinson-kór [Az idegrendszer lassú
lefolyású,
degeneratív
betegsége.
A
statisztikák szerint minden kétszázötvenedik
negyven feletti embert érint. Néhány esetben
kimutatták: a vírusos agyvelőgyulladás késői
szövődménye, oka egyébként nem ismert.
Tünetek: Alattomosan kezdődik, fokozatosan
súlyosbodik. Első jel a kéz remegése
nyugalmi állapotban. A remegés csökken, ha
célirányosan használja a kezét, illetve
eltűnik, ha alszik. Idővel egyre nehezebb a
ruhagombolás vagy a cipőfűző megkötése.
Mivel a járás erőfeszítést okoz, a beteg apró
lépéseket tesz. Nehezen tud megállni,
megfordulni. Az arc kifejezéstelenné válik:
mozgatóizmai is elgyengülnek.]
drżeć (drży) [1. trząść się, drgać; 2. bać się; 3. o
głosie: brzmieć nierówno, załamywać się;
4. o świetle: migotać] – remegni, rengeni;
reszketni, dideregni, rezegni; félni, rettegni;
rezdülni
drżeć na myśl o tym, że... – reszket arra a
gondolatra, hogy…
drżeć na samą myśl, że… - reszket a gondolattól,
hogy…
drżeć o (co) – félt, retteg vmitől; reszketni, aggódni
(vmiért)
drżeć (o kogo/co) – reszket (vkiért/vmiért)
drżeć o swoje życie – reszket az életéért, félti az
életét
drżeć przed kim/czym – rettegni vkitől/vmitől
drżeć z zimna – dideregni
-
Wersja 01 01 2017.
drżeć ze strachu – reszketni, remegni a félelemtől
v. félelmében remeg
drżenie – remegés, reszketés, rettegés
drżenie i kołysanie dźwięku – lebegés,
együttfutási nyávogás
drży jak liść osiki – reszket, mint a nyárfalevél
drży mu ręka – remeg a keze
drży na całym ciele – egész teste reszket
drzyj tylko, póki się da – [addig hámozd a fát v.
hántold le a fa kérgét, amíg lehet] addig üsd
a vasat, amíg meleg
drzyj łyko póki się da – (közm.) reszkess
nyavalyás, amíg lehet
drżą komuś wargi – remeg az ajka
drżący, -a, -e – rettegő, rezgő, remegő, reszkető
DSL (ang. Digital Subscriber Line) [cyfrowa linia
abonencka,
rodzina
technologii
szerokopasmowego dostępu do Internetu.
Standardowa prędkość odbierania danych
waha się od 128 kb/s do 50000 kb/s, w
zależności od zastosowanej technologii
DSL w danym kraju. Dla technologii
ADSL prędkość wysyłania danych jest
niższa od prędkości ich odbierania,
natomiast prędkości te są symetryczne w
technologii SDSL. Wynalazcą modemów
DSL był Joseph W. Lechleitter, pracownik
firmy Bellcore, który zademonstrował
projekt budowy tych urządzeń w latach
80. Według szacunków firmy badawczej
Point Topic pod koniec marca 2004 r. na
całym
świecie
było
73,4
mln
użytkowników dostępu do Internetu w
technologii DSL (najwięcej w Niemczech –
ok. 15 mln, Chinach – 13,9 mln, Japonii –
11 mln i USA – ok. 10,5 mln) Według
przeprowadzonego przez GUS badania
wykorzystania technologii informacyjnotelekomunikacyjnych w gospodarstwach
domowych i przez osoby prywatne w 2006
r.
z
szerokopasmowych
połączeń
internetowych
w
technologii
DSL
korzystało
1,6
mln
gospodarstw
domowych
(12,7%
wszystkich
gospodarstw domowych w Polsce z
przynajmniej jedną osobą w wieku 16-74
lata)] – DSL, Digital Subscriber Line (nagy
sávszélességű
digitális
telefonvonal)
(digitális, bérelt, rövidtávolságú előfizetői
vonal - digitális telefonvonal (digitlis
elfizetői vonal) [korszerű, nagysebességű
adatátvitelre
alkalmas
digitális
telefonvonal; az ügyfélnél speciális módemet
igényel, de -ellentét- ben az ISDN-elbevezetéséhez nem szükséges a központok
teljes átálakítása; az elérhető sebességet (8
Mbps-ig) alapvetően meg- határozza a
készülék és a központi elosztó közötti
távolság; több változata van fejlesztés alatt]
DSL-Lite - DSL-Lite - 'DSL-Lite' telefonvonal
[olcsó,
elosztónélküli
DSL
hálózattechnológia,
mely
5,5
km-es
vonalhosszig, mindkét irányba 1,544 Mbps
átviteli sebességet tesz lehetővé; ezt a
legolcsóbb DSL-változatot, mely az ISDNvonalak sebességének több mint tízszeresét
éri
el,
a
Compac-Intel-Microsoft
érdekcsoport az USA-ban egy 200.- dolláros
modemmel és 35.- dolláros havidíjjal és
üzemeli]
1315
(pełna nazwa: D-subminiature) [to
określenie rodziny wtyków i gniazd
wykorzystywanych w urządzeniach i
zakończeniach przewodów dla potrzeb
połączeń w transmisji sygnałów pomiędzy
urządzeniami
elektronicznymi.
Standardowe złącza D-sub mają 9, 15, 25,
37, 50 lub 60 pinów. Standard D-sub jest
określeniem sposobu fizycznej budowy,
nie przeznaczeń komunikacyjnych.] - A
legáltalánosabb analóg jelcsatlakozó felület
számítógép illesztéséhez; D-sub
DSSS (ang. Direct Sequence Spread Spectrum a
dokładniej directly carrier-modulated, code
sequence
module)
[bezpośrednie
modulowanie nośnej sekwencją kodową] –
DSSS, Direct Sequence Spread Spectrum
(Direkt szekvenciális szórt spektrumú v.
közvetlen sorrendű, szórt spektrumú
technika)
DTM (Dynamic Synchronous Transfer Mode =
Synchroniczny tryb transferu z dynamiczną
rezerwacją zasobów) [synchroniczny tryb
transferu z dynamiczną rezerwacją
zasobów jest nową techniką sieciową
transportu i komutacji. W artykule
zaprezentowano kluczowe zasady i cechy
DTM. Przedstawiono charakterystyczne
dla
DTM
mechanizmy
dotyczące
rezerwowania
zasobów,
zarządzania
zasobami, szybkiego zestawiania połączeń
oraz sygnalizacji. Opisano również
zastosowania
techniki
DTM,
w
szczególności efektywnego transportu
ruchu IP.] – DTM Dynamic Synchronous
Transfer Mode (dinamikus szinkron átvitelüzemmód)
DTP (ang. Desktop Publishing – publikowanie zza
biurka) [termin oznaczający pierwotnie
ogół
czynności
związanych
z
przygotowaniem
na
komputerze
materiałów, które będą później powielone
metodami
poligraficznymi.
Krócej
mówiąc, termin ten oznaczał komputerowe
przygotowanie do druku. W tym znaczeniu
D-sub
-
Wersja 01 01 2017.
termin ten dotyczy nie tylko fazy
projektowej,
czyli
tworzenia
w
programach komputerowych obrazu (oraz
kształtu) stron publikacji, ale także
zarządzania pracą grupową, a nawet
odnosi się do komputerowego sterowania
urządzeniami wykorzystywanymi w tym
procesie, a więc np. naświetlarkami czy
maszynami drukarskimi.] – asztali
kiadványszerkesztés
(angol
nyelvű
szakkifejezéssel desktop publishing vagy
rövidítve DTP) [a nyomdai minőségű
kiadványok személyi számítógéppel való
előállítását, illetve az ehhez szükséges
hardver- és szoftvereszközök összességét
jelenti. Több nyomdai szakember (szedő,
mettőr, fényképész, retusőr és montírozó)
munkáját többnyire egyetlen felhasználó
végzi, ezért csak a megfelelő felkészültségű
szakember képes valóban nyomdai minőségű
kiadványokat előállítani.]
DTD (ang. Document Type Definition) [definicja
typu dokumentu – rodzaj dokumentu
definiujący
formalną
strukturę
dokumentów XML, HTML, XHTML lub
innych pochodzących z rodziny SGML lub
XML. Definicje DTD mogą być zawarte w
pliku dokumentu, którego strukturę
definiują, przeważnie jednak zapisane są
w osobnym pliku tekstowym, co pozwala
na zastosowanie tego samego DTD dla
wielu dokumentów.] – DTD Document
Type
Definition
(dokumentum-tipusúdefinició)
du dom [do domu (ziemia rybnicko-raciborska)]
– [Słowniczek języka śląskiego] haza
Dual independent bus [architektura dwóch
niezależnych magistrali. Architektura
taka polega na tym, że układ CPU
komunikuje się bezpośrednio z pamięcią
podręczną L2, wykorzystując do tego celu
wydzieloną magistralę danych, która jest
niezależna od magistrali systemowej.] (Dual Independent Bus) kettős független
busz
Dual In-Line Package {rzecz.} [komp.] [zł.] (też:
DIP) [obudowa dwurzędowa {f.} [komp.]
[zł.]] - DIP Dual In-Line Package (kétoldalas
tokozás, ill. kétsoros elrendezésű tokozott
áramkör,ill. RAM chip)
Dual Tone Multi Frequency {rzecz.} [el.] (też:
DTMF); wybieranie tonowe {n.} [el.] DTMF Dual Tone Multi-Frequency (kettős
hangú többszörös frekvencia)-AT and T
dualista – (lat.) dualista; a dualizmus híve,
követője; a dualizmus alapján álló
dualistyczny, -a, -e – kettős, dualisztikus [1. a
dualizmusnak megfelelő, a dualizmusra
1316
emlékeztető;
kettős,
kételvű,
kettős
rendszerű; 2. a dualizmusra jellemző, vele
kapcsolatos]
dualizm [1. dwoista natura zjawisk; też:
zjawisko mające taką naturę; 2. pogląd
zakładający istnienie w świecie par
przeciwstawnych pierwiastków lub sił, np.
ducha i materii, Boga i szatana;
3. współistnienie
na
zasadzie
równorzędności
dwóch
państw
połączonych unią lub dwóch organów
administracji w okręgu] – (lat.) dualizmus;
kettősség, kettős rendszer; (filozófia) az a
tan, amely szerint az anyag és a tudat, a lét és
a gondolkodás, a természet és a szellem két
önálló, független alapelv; (politika) két állam
állandó jellegű kapcsolata, összetartozása;
különösen az Osztrák-Magyar Monarchia az
1867-i kiegyezés után v. Svédország és
Norvégia között; (rel.) Kettőselvűség. Az a
vallási képzet, mely szerint két istenség van:
jó-rossz, teremtő-megváltó, felvilági-alvilági
stb.; általánosságban a test-lélek, anyagszellem kettősségének elve.
dubas, dziubas [1. staropolski statek rzeczny
wiosłowo-żaglowy
do
przewożenia
towarów;
2.
statek
rzeczny
do
przewożenia towarów, używany w Polsce
w XVI–XVIII w.; 3. rodzaj statku
wodnego, wielkie koryto z kłody dębowej.
Zdaje się, że pierwotne dubasy były to
czółna z wielkich kloców dębowych,
zwłaszcza wyrabiane w tych stronach
Rusi, gdzie nie rosną sosny ani świerki, i
to dało początek nazwie tych statków.] –
ólengyel
evezős-vitorlás
teherszállító
folyami hajó
dubbing [wym. dabing] [opracowanie dialogów
jakiegoś filmu w innym języku niż dialogi
oryginalne; też: dialog tak opracowany] –
dubbing; szinkron, szinkronizálás; másolás
szalagról szalagra
dubbingować – (ang.) dubbingolni; másolni
szalagról szalagra; szinkronizálni
dubbingować (dubbinguje) film – filmet
szinkronizálni
dubbingowy, -a, -e – (ang.) dubbing; szinkrondubelt [ptak o długim dziobie i żółtym
upierzeniu w ciemne plamy] – (állat)
mocsári szalonka
dubelt [daw. podwójnie, w dwójnasób] –
(határozószó) kétszer, kétszeresen, kettős
dubeltowy, -a, -e [podwójny] – dupla, duplex;
kettős, kétszeres
dubeltowe piwo – (dupla) erős sör
dubeltowy osioł – nagy szamár, hatökör
-
Wersja 01 01 2017.
dubeltówka [śrutowa broń myśliwska o dwóch
lufach] – kétcsövű puska, vadászfegyver
dubler [1. osoba zastępująca aktora w scenach
wymagających specjalnych umiejętności;
2. aktor grający jakąś rolę na zmianę z
innym aktorem lub zamiast niego],
dublerka – másodszereplő; dublőr, dublőz
(filmben); az eredeti szereplő helyett
szereplő színész (ffi/nő)
dublerski, -a, -ie – másodszereplő-; dublőr-,
dublőzdublet [1. drugi identyczny egzemplarz jakiegoś
przedmiotu; 2. para elementów o
jednakowym znaczeniu lub pochodzeniu;
też: każdy element tej pary; 3. podwójny
sukces w sporcie; 4. w grze w bilard:
uderzenie kuli przeciwnika sprawiające,
że kula, dotknąwszy bandy, przechodzi na
drugą stronę stołu bilardowego; 5. dwa
następujące po sobie wystrzały z
dubeltówki,
trafiające dwie
sztuki
zwierzyny; 6. częściowa imitacja kamienia
szlachetnego; 7. kielich lub kieliszek w
kształcie dwóch czarek połączonych
dnami] – (fr.) dublett; másodpéldány,
vminek párja
dublet widmowy [w widmie atomu: dwie linie
położone
bardzo
blisko
siebie
i
obserwowane za pomocą przyrządów
spektralnych o małej rozdzielczości jako
jedna linia] – színkép pár
dubletówka
–
vadászpuska;
kétcsövű
vadászfegyver
Dublin (angielska wymowa: [dʌblɪn] lub [dʊblɪn];
irl. Baile Átha Cliath, wym. [bˠalʲə a:hə
klʲiəh]) [stolica i największe miasto
Irlandii, położone w prowincji Leinster] –
Dublin (ír nyelven Baile Átha Cliath)
[Írország fővárosa. Az Ír-sziget keleti
partján, az Ír-tengerbe torkolló Liffey folyó
két partján fekszik. A város Dublin megye
központja. A vikingek alapították, és a
középkor óta Írország fővárosa volt.]
1317
Dublin Core (Dublin Core Metadata Element
Set, DC, DCES) [ogólny standard
metadanych. Przyjęty jako standard ISO
15836-2003.
Do
opisu
zasobów
internetowych DC definiuje 15 prostych
elementów. Typowym użyciem jest
wykorzystanie RDF do opisu zasobów
XML lub XHTML z użyciem elementów
DC.] – Dublin Core [a könyvtári
katalóguscédulákhoz hasonló adatelemeket
tartalmazó, az internetes információforrások
és elektronikus dokumentumok jellemzőinek
leírására kidolgozott metadata szabvány]
dublo [1. środ. w grach hazardowych: podwójna
stawka; 2. zob. dublet w zn. 4.] – (ang.)
dubló; (sport) kétpárevezős csónak
dublować [1. wykonywać tę samą czynność co
ktoś inny; 2. podwajać; 3. strzelić dwa
razy i trafić dwie sztuki zwierzyny; 4. w
biegach, w wyścigach na torach
zamkniętych: wyprzedzać przeciwnika o
całe
okrążenie
bieżni,
toru;
5. konserwować obrazy malowane na
płótnie przez podklejanie starego podłoża
nowym płótnem] – duplázni, megduplázni,
ráduplázni;
duplikálni;
kettőzni,
megkettőzni, megkétszerezni
dublować do średniej łuzy – a középsú lyukba
kétszerezni (dublírozni)
dublować rolę w teatrze – kettőzi a szerepet a
színházban;
dublirozni;
szerepet
szinkronizálni
dublować się [być dublowanym, powtarzanym] –
duplázódni, kettőződni
Dubrownik, Dubrovnik [miasto i port na
południu Chorwacji (Dalmacja), nad
Morzem Adriatyckim. Noszący miano
perły Adriatyku] – Raguza v. Dubrovnik
(latinul Ragusa, olaszul Raguza) [város és
kikötő Horvátországban az ország legdélibb
részén az Adria partján. Dubrovnik-Neretva
megye székhelye, lakosainak száma 43 728.
Neve a szláv dub (= tölgy) főnévből
származik.]
duby – ostobaságok, hülyeségek
duby smalone [1. brednie, głupstwa; 2. Dubiel w
staropolszczyźnie
znaczył:
głupiec,
prostak. Mączyński w słowniku z r. 1564
pisze: „Głupi a grubi prości ludzie,
dubielowie.” Wyraz ten przerobiony
został z niemieckiego Döbel, znaczącego to
samo. Duby smalone mają niewątpliwy
związek z wyrazem dubiel czyli głupiec,
ale w jaki sposób powstało to wyrażenie,
trudno dziś wyjaśnić.] – ostobaság,
esztelenség,
badarság,
képtelenség,
értelmetlenség; sült baromság, sületlenség;
„süket duma”
-
Wersja 01 01 2017.
et auspice [pod dowództwem i
kierownictwem] – (lat.) duce et auspice;
veztésével és irányításával; vezetése és
felügyelete alatt, jeligéje a francia szentlélekrendnek; többesben is, igy: «ducibus et
auspiciis».
duch
[1.
energia
psychiczna;
umysł;
świadomość; dusza; 2. niematerialny byt
osobowy; 3. zjawa, widmo, upiór; 4.
temperament, usposobienie; 5. atmosfera,
nastrój; 6. zapał, odwaga] – lélek, lelkület;
(nie ma żywego ducha: sehol egy élő lélek);
szellem; (upiór) szellem, kísértet; érzés,
érzelem, hajlandóság; szellem, irány,
törekvés; bátorság, lelkierő, lélekjelenlét
duch biurokratyczny – bürokratikus szellem
duch bojowy – harci szellem
Duch, Duch Boży, Duch (Pański) [1) tchnienie
Boże, twórcze słowo lub twórcza moc
Boża, panująca nad wszystkim i wszystko
ożywiająca; 2) trzecia Osoba Trójcy
Świętej; 3) samo "duch"- całokształt
darów nadprzyrodzonych u chrześcijan;
4) dusza ludzka.] – I. Isten lelke [Az ÓSzben. 1. Bevezetés. Ha a Szentírásnak az ~re
vonatkozó tanítását meg akarjuk ismerni, a
ruah ('lehelet, lélegzet, szél') szóból kell
kiindulnunk. Izr. fiai a leheletet 'az élet
lehelete'-ként értelmezték, és a szelet
titokzatos, hatalmas és félelmetes erőnek
tekintették (Kiv 15,8.10; 2Sám 22,16; 1Kir
19,11; Préd 11,5; Iz 11,4; 40,7). Mint Jahve
karjáról (40,11; 51,5), kezéről (Kiv 9,3;
MTörv 2,15), arcáról (Ter 33,10), orráról
(Kiv 15,8) v. szájáról (Zsolt 33,6), úgy
beszéltek leheletéről (héb. nesamah; Jób
32,8; 33,4) és éltető erejéről v. lelkéről is,
mely nem kevésbé hatalmas, mint maga
Jahve. Így nem csoda, hogy a nagy
hatalomra valló, titokzatos és rendkívüli
eseményeket
(akár
a
természetben
találkoztak velük, akár az emberben fedezték
fel) Jahve leheletének v. lelkének
tulajdonították.]; II. Jahve (= az Úr) lelke,
mely eredetileg Jahve leheletével volt
egyértelmű, [úgy „működött” Jahvén kívül,
mint a lehelet, mely az élőlény száját
elhagyja. Ezért mondták, hogy Jahve küldi,
adja v. árasztja ki (Zsolt 104,30; Iz 32,15;
48,16; 63,11; Ez 39,29; Jo 3,1), hogy jelen
van Izr-ben mint Izr. oltalmazója (Ag 2,5),
irányítója v. mint a kinyilatkoztatás
közvetítője (Neh 9,30; Iz 59,21; Zak 4,6;
7,12).]; III. A zsidóságban az Isten lelke
többnyire szent lélek. IV. Az ÚSz-ben:
Szentlélek.
duce
duch czasu a. duch epoki – korszellem, a kor
szelleme
1318
duch gospodarza – a gazda szelleme
duch gospodarski – gazdaszellem
duch języka – a nyelv szelleme
duch kupiecki – kalmárszellem
duch narodowy – nemzeti szellem
duch opiekuńczy – nemtő, őrangyal, védőszellem
duch pokory – alázatosság
duch poświęcenia – áldozatkészség
duch praw – a törvények szelleme
duch słomiany – szalmatető, zsupfedél
Duch Święty (hebr. ‫ ׁשֶ הד הַ ַחּו ר‬Ruach ha-Kodesz, gr.
τὸ ἅγιον Πνεύμα to hagion Pneuma lub τὸ
Πνεύμα τὸ ἅγιον to Pneuma to hagion, łac.
Spiritus Sanctus) [1. według religii
chrześcijańskiej: trzecia osoba Trójcy
Świętej; 2. jest trzecią Osobą Trójcy
Świętej. On jest Osobą, a nie czynnością
albo cechą. On ma Swoje własne imię:
Duch Święty, podobnie jak Syn i Ojciec.
Ananiasz próbował Go okłamać i zginął za
to wraz ze swoją żoną. Duch Święty kazał
odłączyć Barnabę i Saula. On udziela
darów kościelnych jak chce, a nie my.
Jezus wyganiał Nim diabły. On mieszka w
odrodzonym człowieku. Przez Niego
chrześcijanie stają się częścią mieszkania
(domu)
Bożego.
Pismo
Święte
przypomina, że powinniśmy postępować
wg Ducha, a nie wg ciała. Ciało
chrześcijanina jest Jego świątynią. Duch
Święty był obecny przy stwarzaniu świata,
i wspomniany jest na pierwszej stronie
Bibli. Duch Święty mógł być dany ale i
zabrany człowiekowi. Był wylany w dzień
pięćdziesiątnicy.
Jego
wylanie
przepowiedziane zostało już w Starym
Testamencie. On pociesza. Typem Ducha
Świętego jest między innymi w Eliezer,
posłaniec Abrahama, który poszukał żonę
synowi swemu. Podobnie i Kościół,
Oblubienica Pańska, wybrany został po
wniebowstąpieniu Pańskim i przysłaniu
Ducha
Świętego.
3.
w
religii
chrześcijańskiej trzecia osoba Trójcy
Świętej, równa Ojcu i Synowi w bóstwie,
majestacie, substancji i naturze. Nie jest
bytem zrodzonym, ani stworzonym.
Pochodzenie
Ducha
Świętego
interpretowane jest zależnie od tradycji
chrześcijańskiej.
Według
tradycji
zachodniej Duch pochodzi od Ojca i Syna,
natomiast w tradycji wschodniej - od Ojca
przez Syna (zob. filioque). Według doktryn
antytrynitarnych nie jest Osobą Boską,
często uważana jest jedynie za przejaw
działalności Bożej.] – Szentlélek (latinul:
Spiritus Sanctus) [a kereszténységben a
-
Wersja 01 01 2017.
Szentháromság harmadik személye, az Atya
és a Fiú kölcsönös szeretetének végpontja,
áradása. Az antitrinitárius irányzatok szerint
nem személy, hanem Isten ereje, a
judaizmusban Isten lélegzete, az iszlámban
ismét személy, egy szent természetű lélek
Istentől, méghozzá Gábriel arkangyal.]
Duch Święty pomagający – segítő Szentlélek
duch unosi się ku górze – (szó szerint: felszáll a
szellem) elszállt a lélek belőle; kilehelte a
lelkét
Duch, Dusza, Ciało [człowiek otrzymuje od
swego Stwórcy, Boga, ciało, duszę i ducha.
Dlatego w istocie swej stanowi on także
trójcę! Ciało bierze się wg praw nadanych
przez Stwórcę z ziemi. Dawcą duszy i
Ducha jest także ten sam Stwórca.
Niektórzy teolodzy twierdzą, że człowiek
składa się tylko z ciała i z duszy. Ten
pogląd nazywany jest dychotomią, a inni
twierdzą, że istota ludzka składa się z
trzech części: ciała, duszy i ducha, co ma
swoje uzasadnienie w Piśmie Świętym.
Ten pogląd nazywany jest trychotomią.
Sam człowiek tworzy jedną całość i ma
wielki wpływ na formowanie ciała, duszy i
ducha i za to odpowiedzialny jest przed
swoim Stwórcą. Biblia, księga która
przeżyła kilkutysięczne ataki dzieł ludzi o
różnych
poglądach.
Sama
mając
kilkadziesiąt autorów, podała z pewnością,
że człowiek został stworzony przez
Stwórcę Boga, a nie osiągnął swojego
stanu istnienia drogą ewolucji, tzn.
'rozwinął się'. Widzimy wprawdzie
różnicę w naturze, w wyglądzie i
bytowaniu człowieka, ale te wszystkie
działają według praw nadanych przez
Boga, który wszystko tak zaplanował. W
dziejach wszechświata wszystko dzieje się
według nadanych praw i zasad, nawet
odbieganie od tych praw nie jest obce
Pismu Świętemu. Sam Jezus Chrystus
jasno stwierdza, że człowiek został
stworzony przez Boga. Pismo Święte
wyraźnie mówi, że człowiek złożony jest z
ciała, duszy i ducha. Wg l Kor 2:11 duch
człowieka jest tą częścią, która poznaje,
myśli logicznie, zastanawia się nad
własnym istnieniem, nawet nad śmiercią,
tłumaczy sobie zjawiska wg przyczyn,
zastanawia się nad różnorodnością ich
skutków, wykazuje zdolności twórcze.
Duszę posiada także zwierzę, podobne pod
wieloma względami do duszy ludzkiej; ona
działa świadomie, pożąda, cierpi, tęskni,
raduje się. W przekładach Pisma Świętego
spotyka się czasami wyraz serce, co
oznaczać ma duszę, a sam człowiek
1319
nazywany jest duszą. Ciało umiera,
oddziela się, wraca do ziemi, ale duch żyje
na wieki. Naturalny, nieodrodzony
duchowo człowiek posiada naturę Adama.
Pismo Święte rozróżnia ciało ziemskie
(cielesne) i duchowe.] – szellem, lélek, test
duchem i ciąłem – testestül-lelkestül
duchesse (fr. księżna) – (fr.) duchesse; 1.
hercegnő; 2. (textil) nehéz atlaszselyem
duchn [odmiana truskawek] - földieper, eper fajta
(Fragaria virginiana)
duchna, czapka nocna, szlafmyca [1. Miękkość i
wygody, będące u dawnych Polaków w
pogardzie, zaczęły się zagęszczać między
paniętami za czasów Saskich. Duchenka
złotą i srebrną nicią w różne wzory
haftowana, płótnem od potu obszywana,
bywała zwykle podarunkiem damy dla
kawalera, siostry dla brata, zakonnic dla
dobroczyńców klasztornych. 2. dawniej
czapka
nocna,
rodzaj
szlafmycy
haftowanej we wzory złotą i srebrną nitką
i obszywana płótnem znana w Polsce od
czasów saskich. Szyto ją z puchu. Ponoć
stanowiła
popularny
podarunek.
Nazywano tak również białą czapkę, którą
wkładano na głowę zmarłym. Zwyczaj ten
rozpowszechniony był na Kujawach,
wśród ludu (Encyklopedia Staropolska
Glogera). 3. czapka nocna z puchu, także
poduszeczka pod głowę. 4. czapka nocna,
szlafmyca. Miękkość i wygody, będące u
dawnych Polaków w pogardzie, zaczęły się
zagęszczać między paniętami za czasów
Saskich. Duchenka złotą i srebrną nicią w
różne wzory haftowana, płótnem od potu
obszywana, bywała zwykle podarunkiem
damy dla kawalera, siostry dla brata,
zakonnic dla dobroczyńców klasztornych]
– (dawno) hálósapka
duchota [pot. duszne, parne powietrze] –
párásság, fülledtség
duchowieństwo także kler (łac. clerus z gr. kléros)
[1. ogół duchownych danego Kościoła; 2.
część społeczeństwa danego kraju będąca
kapłanami określonego Kościoła. Pojęcie
stanu duchownego powstało w prawie
-
Wersja 01 01 2017.
wyznaniowym, które zazwyczaj odróżnia
duchowieństwo, czyli kler (gr. kleros
'udział'), od wiernych, czyli laikatu (gr.
laos 'lud').] – papság, klérus [valamely
egyházban a papok testületét jelenti szemben
a világi hívőkkel, a laikusokkal. A klérus
görög szó, magyarul sorsrészt jelent. A szó
magyarázat egyesek szerint az, hogy Jézus
elsőnek megválasztott tanítványa, Mátyás
apostol sorsolás útján lett kiszemelve (Szent
Ágoston szerint), mások szerint onnan, hogy
a Levi zsidó törzs a Kánaán földjének
elosztásánál nem nyert saját területrészt,
hanem az egyházi tized és így „az Isten”
jutott sorsrészéül.]
duchowny,
-a,
-e [odnoszący się
do
duchowieństwa] – lelki, lelkész- (pap);
lelkészi, papi
duchowny [ksiądz lub zakonnik] – lelkész, pap
duchowny obrok – [lelki abrak] (dawno) erkölcsi
lecke, figyelmeztetés, (tréfás) lelki fröccs,
fejmosás
duchowo – lélekben, lelkileg; szellemesen
duchowość – lelkiség, szellemiség
duchowy, -a, -e [1. odnoszący się do życia
wewnętrznego człowieka; 2. związany z
dobrami
kulturalnymi
lub
czyimś
systemem wartości; 3. niematerialny,
metafizyczny] – lelki, szellemi; lélek-;
metafizikai
duchowa walka – lelki harc
duchowe rozeznanie – zob. rozeznanie – lelki
felismerés
Duchowy Człowiek (grec. pneumatikos) [jest nim
odrodzony z Ducha Bożego człowiek.
'Naturalny człowiek i "Cielesny człowiek]
–
lelki ember (gör. pneumatikosz
anthróposz)
duchowy przywódca – szellemi vezér
duchowy (ksiądz) – pap, egyházi személy
duda [Starodawny instrument słowiański dęty.
Al. Poliński powiada, że instrument ten
składał
się
z
dwuch
piszczałek
trzcinowych, różnej długości, złączonych,
jak flety podwójne, greckie i rzymskie,
jednym pyszczkiem (mundsztukiem).
Każda z piszczałek posiada 3 dziurki, stąd
też na dudach można wygrywać melodje
dwugłosowe.] – duda; fuvola, furulya, síp;
belsőségek
dudarz, dudziarz [osoba grająca na dudach];
duda – dudás
Dudek (Upupa epops) [gatunek średniej
wielkości ptaka wędrownego z rodziny
dudkowatych (Upupidae).] – búbos banka
(Upupa epops) a madarak osztályának a
szalakótaalakúak (Coraciiformes) rendjéhez
tartozó a bankafélék (Upupidae) családjába
tartozó Upupa nem egyetlen faja.], büdös
banka;
1320
Dudek (Upupa epops)
dudek – (átv.) balek, tökfilkó, fajankó
dudka – dudácska
dudki [1. pot. płuca bydlęce używane jako
potrawa; 2. tak nazywano w aktach
grodzkich, ziemskich, kościelnych i
wojskowych księgi formy połowicznej, t. j.
długie jak arkusz kancelaryjny, a szerokie
jak połowa półarkusza. Używano tego
formatu najwięcej i najpóźniej na
Mazowszu.] – (potrawa) szalontüdő; fél
forma
dudki (Upupidae) [1. rodzina ptaków z rzędu
Bucerotiformes;
2.
(dudkowate)
(Upupidae) – rodzina ptaków z rzędu
Bucerotiformes.
Dudki
są
grupą
siostrzaną sierpodudków (Phoeniculidae)
– ich bliskimi krewnymi są również
dzioborożce i Bucorvidae] – bankafélék
(Upupidae)
dudki [pieniądze] – [Słowniczek języka śląskiego]
pénz
dudlić [pot. pić łapczywie, dużymi łykami] –
rosszul játszani a fúvós hangszeren; (átv.)
szöszmötölni, piszmogni (a munkával);
italozni
dudnić , dudnieć [1. wydawać głuchy odgłos; 2. o
dźwięku: brzmieć głośno i głucho; też:
wzmacniać się i osłabiać okresowo] –
dübörögni, zúgni, döngeni; dudálni, dohogni;
(gúnyos) verni a zongorát; lebegni
dudnienia akustyczne – hanglebegés
dudnienie – dübörgés, dohogás, zúgás; lebegés
dudy [1. ludowy instrument dęty, składający się
z mieszka skórzanego i dwóch piszczałek;
2. instrument muzyczny, znany w całej
Europie od wieków, zwany także kozą
albo wołynką i niewłaściwie kobzą.] – duda
dudy [pot. płuco, serce i wątroba zwierząt] –
állati belsőségek (tüdő, szív és máj)
dudy w miech – igazat adni vkinek, elismerni a
vereséget; behúzza a farkát
dudziarz – dudás
duecento, ducento [wym. duczento] [wiek XIII w
dziejach kultury i sztuki włoskiej] – (ol.)
-
Wersja 01 01 2017.
duecento, ducento [kétszáz]; (művészet) a
XIII.
század
olasz
művészetének
összefoglaló elnevezése; az olasz irodalom
és művészet 13. századi szakasza (a. m.
kétszáz)
duecik – duettke, kettőske
duellum (pojedynek) – (lat.) duellum; harc; párbaj
(pojedynek)
duet [1. dwóch śpiewakow lub instrumentalistów
wykonujących razem utwór muzyczny;
też: utwór muzyczny na dwa głosy lub
dwa instrumenty; 2. para tancerzy,
łyżwiarzy itp. występujących przed
publicznością; 3. z francuskiego duvet był
to rodzaj nakrycia głowy noszonego zimą
przez kobiety w XVIII wieku. Miał formę
kapturka ze sztywnym zaokrąglonym
brzegiem,
prawdopodobnie
przeszywanego na puchu. Wiązało się je
pod brodą, a zakładało na lekki kornet.] –
(ol.) duett; (zene) kettős; két énekhangra írt
zenemű, kísérettel v. anélkül; két énekes
együttes szereplése (dwugłos); (mod) téli női
főkötő a XVIII. sz-ban, kapucnihoz
hasonlított
Zespół rockowy:
 bębny, gitara (jeden z muzyków jest
równocześnie głównym wokalistą; The White
Stripes, Simon and Garfunkel)
 gitara, gitara (jeden z muzyków jest
równocześnie głównym wokalistą; Tenacious
D)
dufać
(dawniej: ufać, wierzyć) – (ritka)
magabiztos, biztos magában
dufał [znaczy ufał, polegał na Bogu] – bízni az
Úrban, az Úrra támaszkodni
Dufflecoat a. Duffle coat [1. patrz Budrysówka; 2.
kurtka płaszcz budrysówka duffle-coat] –
Dufflecoat [Sportos rövid kabát kapucnival,
bőrrátéttel, kapcsos záródással és rátett
zsebekkel.]
dufność – (ritka) magabiztosság
dufny, -a, -e [zbyt pewny siebie] – elbizakodott,
magabiztos
dugong, Diugoń (Dugong dugon) [morski ssak
zaliczany do syren, jedyny współcześnie
żyjący przedstawiciel rodziny diugoni] –
dugong; (Dugong dugon) [az emlősök
(Mammalia) osztályának a tengeri tehenek
(Sirenia)
rendjéhez,
ezen
belül
a
dugongfélék (Dugongidae) családjához
tartozó faj]; rozmárhoz hasonló, a szirének
rendjébe tartozó, délamerikai vízi emlős
1321
dugować (nawozić) – (emelővel) megemelni;
nehéz terhet cipelni
duha [drewniany, łukowaty przedmiot służący
do
przymocowania
rzemieni
przy
chomącie do dyszli zaprzęgu; duga] –
járom
dukacik – dukátka
dukać [pot. czytać lub mówić niewyraźnie,
jąkając się] – egyre (azt) hajtogatni;
szakadatlanul ismételni vmit; vesződni,
bajlódni vmivel; tépelődni vmin
dukat [1. złota moneta używana w Europie do
XIX w.; 2. po polsku „czerwony złoty”
(monetę srebrną nazywano – białą,
monetę miedzianą – czarną, a złotą –
czerwoną). Pierwsze dukaty w Europie
odbijane były we Włoszech w wieku XIII
za Rogera II w Apulii, a że były monetą
księstwa, więc od napisu, na nich
umieszczonego, nazwane tak zostały.] –
(ol.) dukát [gör. Dukasz császár után] (XIII.
századi velencei aranypénz, amely később
egész Európában elterjedt)
dukat w złocie – dukát, aranyban
dukatowe złoto – dukátarany
dukatowy, -a, -e – dukátdukatowe złoto – dukát-arany
duke (książę) – (ang.) duke; herceg
Duke of York (książę Yorku) – York hercege
dukla [mały szyb górniczy] – gödör
dukko – dukko; spricelt lakkozás
dukt [1. droga w lesie powstała przez wycięcie
drzew; 2. linja graniczna, z łac. ductus,
prowadzenie,
kierowanie
(linii
granicznej), co jest w dawnem prawie
-
Wersja 01 01 2017.
polskiem najważniejszą częścią procesu o
granicę
dóbr
prywatnych
lub
postępowania
komisarskiego
w
królewszczyznach; 3. kierunek jakichś
działań lub rozwoju; 4. daw. wygląd liter
w piśmie lub druku] – erdei út, átjáró;
(dawno) betűforma írásban v. nyomtatásban
Dulce et decorum est pro partia mori. [1. Miłe
blizny dla ojczyzny; 2. Jak słodko i
zaszczytnie jest umrzeć za ojczyznę.; 3.
Słodko i zaszczytnie jest umrzeć za
ojczyznę. - (łac.) Źródło: Ody, II, 1.13–14,
tłum. Stefan Gołębiowski. Zobacz też:
śmierć, ojczyzna.] – (lat.) 1. Dulce et
decorum est pro partia mori. Kedves (szép)
meghalni a hazáért; Édes és dicső a hazáért
meghalni; 2. Dulce et decorum est pro patria
mori, sed dulcius pro patria vivere, et
dulcissimum pro patria bibere. - Dicső és
szép dolog a hazáért meghalni, de még szebb
érte élni, ám a legszebb a haza egészségére
inni. (Horatius)
Dulce est namen pacis [Słodkie jest imię pokoju
(Cycero)] – (lat.) Dulce est namen pacis;
édes a béke neve.
Dulce et decorum est pro Patria mori [Słodko i
zaszczytnie jest umrzeć za ojczyznę
(Horacy, napis na bramie cmentarza w
Palmirach).] – (lat.) Dulce et decorum est
pro patria mori; édes és dícső dolog a hazáért
meghalni (Horatius)
dulcian [wym. dulczian], dolcian [wym. dolczian]
[instrument muzyczny, prototyp fagotu] –
dulcián (latin dulcis = 'édes'; még douçaine,
Dulzian, bajón, fagotto) [a mai fagott
reneszánsz kori elődje, a nádnyelves
hangszerek
családjába
tartozó
fúvós
hangszer. A fagotthoz hasonlóan kettős
nádsíppal szólaltatják meg, és szűk U
alakban kétrét hajtott kónikus furata van, a
nádnyelves fúvóka ugyanúgy hajlított
fémcsővel csatlakozik a hangszerhez. A
nádfúvóka az ebben a korszakban gyakran
alkalmazott szélsapka és piruett (ajaktámasz)
nélküli. A fagottól eltérően a lefelé és felfelé
haladó csőszakasz ugyanabba a fatömbbe
van fúrva, és esetenként külön darabból
készült hangtölcsér illeszkedik a végéhez.]
dulcyna [syntetyczny środek słodzący] – (lat.)
dulcit; telített hatértékű cukoralkohol, a
mannacukor izomerje
dulczeć, dulczyć [1. pot. trudzić się, ślęczeć nad
czymś; 2. pot. przebywać gdzieś z
konieczności] – görnyedni
duldać [pić, zwł. głośno] – [Słowniczek języka
śląskiego] hangosan inni
1322
dulka [ruchomy pierścień metalowy lub widełki,
przymocowane do burty łodzi, służące do
osadzania wioseł] – evezővilla, evezőtartó
Dum recte vives, ne cures verba malorum. [Psie
głosy nie idą w niebogłosy. Zgoda buduje,
niezgoda rujnuje] – Dum recte vives, ne
cures verba malorum. (Az egyetértés épít, a
viszálykodás rombol.)
Dum spiro, spero [Dopóki oddycham nie tracę
nadziei.] – (lat.) Dum spiro, spero. Amíg
élek, remélek.
Dum vitant stulti vitia, in contraria currunt
[Gdy głupcy unikają grzechu, popadają w
przeciwne błędy] – Dum vitant stulti vitia,
in contraria currunt; Míg az ostobák kerülik
az egyik bűnt, a másikba esnek (Horatius)
Dum vivimus, vivamus [Dopóki żyjemy
używajmy życia (dewiza epikurejczyków)] Dum vivimus, vivamus […vivimusz
vivámusz] – 'Amíg élünk, éljünk', azaz
használjuk ki életünk napjait [az ókori
epikureusoknak tulajdonított életelv]
Duma [1. parlament rosyjski; 2. właśc. Duma
Państwowa (ros. Государственная дума)
to nazwa izby niższej parlamentu
rosyjskiego.
Składa
się
z
450
deputowanych
wybieranych
w
demokratycznych wyborach na 4-letnią
kadencję.] – Duma, orosz parlament,
(történelem) duma (orosz parlament), a cári
kormány által létrehozott, kevés jogot élvező
népképviseleti
testület
Oroszországban
(1906-1917); régebben a bojárok és városok
kiküldötteinek gyűlése
duma [1. poczucie własnej godności i wartości;
2. zadowolenie i satysfakcja z własnych
lub czyichś osiągnięć; 3. wygórowane
pojęcie o sobie; 4. coś lub ktoś będący
powodem czyjejś dumy; 5. utwór epicki
osnuty na tle zdarzeń historycznych,
zawierający motywy balladowe; 6. smutna
pieśń, rodzaj elegii] – büszkeség,
büszkélkedés,
gőg,
dölyf;
rátartiság;
kevélység; nagyzás; nagyzolás; (bzdury)
duma: üres fecsegés; dísz; (dawno)
ábrándozás, álmodozás
duma go rozpiera – a büszkeség szétfeszíti, a
büszkeség dagasztja a keblét
duma
licowała
z
jego
gwałtownym
usposobieniem – a büszkesége megfelelt
erőszakos természetének
duma narodowa – nemzeti büszkeség
duma zustawodawcza – törvényhozó duma
dumać (duma) (o + H. nad + E.) [rozmyślać,
zastanawiać się] – (myśleć) gondolkodni,
révedezni, töprengeni (vmin); (marzyć)
álmodozni (vmiről); elmélkedni
-
Wersja 01 01 2017.
dumać nad kim/nad czym – gondolkozni vmi
elmúlt dolgon
dumanie – álmodozás
dumb terminal {rzecz.} [terminal {m.} [komp.]]
– dumb terminal [saját "intelligenciával"
nem rendelkező terminál (vagy egy ezt
utánzó számítógép); lényegében csak egy
képernyő és egy billentyűzet, ami teljesen a
távoli host gépre hagyatkozik és rendszerint
csak soronként vagy karakterenként küldi és
fogadja az adatokat]
dum-dum [od nazwy miejscowości pod Kalkutą,
gdzie wyrabiano te pociski; używania ich
zakazano na konferencji haskiej w 1899
r.; pocisk karabinowy z wprasowaną
spłonką z rtęcią piorunującą (powodującą
wybuch w ciele) a. pocisk z naciętą
okrywą (powodującą rany szarpane).] –
(wojsko) dumdum; eősen roncsoló lövedék,
puskagolyó (Dumdum indiai város nevéből)
dumka [1. smętna ludowa pieśń ukraińska;
2. utwór literacki wzorowany na takiej
pieśni] – dumka, bánatos ukrán dal
dumnie – büszkén, gőgösen
dumnie wkroczyć do sali – büszkén lépett a
terembe
dumnieć
–
büszkélkedni,
gőgösködni,
dölyfösködni, hencegni
dumny, -a, -e [1. mający poczucie własnej
godności i wartości; 2. mający o sobie
wygórowane
mniemanie;
3. będący
wyrazem dumy] (z + B.) – büszke, rátarti,
szerénytelen; önérzetes
dumny jest ze swej wiedzy – büszke a
tudományára, tudására
dumny z kogo/z czego – büszke vkire/vmire
dumping [wym. damping] [sprzedaż towarów za
granicę po cenach niższych od cen
krajowych
w
celu
zdobycia
lub
utrzymania obcego rynku zbytu] – (ang.)
dömping (nagytömegű, esetleg áron aluli
árusítás); árufelesleg, az ezt kiváltotta olcsó
árak; a) áruknak belföldi árnál olcsóbban,
1323
nagy tömegben történő piacradobása, a
belföldi árak fenntartására, esetleg idegen
valuta szerzése céljából; b) a világpiaci,
esetleg önköltségi áron aluli, nagy tömegű
külföldi árusítás a versenytárs letörésére
dumping inflacyjny – inflációs dömping
dumping walutowy – valutadömping
dumpingowy, -a, -e – dömpingDunaj1 (łac. Danubius, ang. Danube, niem. Donau,
słow. Dunaj, węg. Duna, chorw. Dunav,
serb. i buł. Дунав, rum. Dunărea, ukr. Дунай
gr. Ίστρος Istros) [po Wołdze druga co do
długości rzeka w Europie.] – Duna [a
második leghosszabb folyam Európában (a
Volga után). Németországban, a Feketeerdőben ered, két kis patakocska, a Brigach
és
a
Breg
összefolyásával
Donaueschingennél, és innen délkeleti
irányba 2850 kilométert tesz meg a Feketetengerig. A magyarországi főágának hossza
417 km.]; „Óperencián-tenger”
Dunaj wpada do Morza Czarnego – a Duna a
Fekete-tengerbe ömlik
2
dunaj [oznaczał wogóle w pierwotnym języku
polskim każdą wielką rzekę. W starych
pieśniach ludu polskiego słowo dunaj nie
oznacza znanej rzeki europejskiej tego
nazwiska, ale każdą rzekę głęboką i cicho
płynącą.] – (ólengyelben) mély folyó,
folyam
Dunajská Streda (niem. Niedermarkt, węg.
Dunaszerdahely) [miasto w Słowacji, w
kraju trnawskim, na Małej Nizinie
Naddunajskiej.
Około
23,5
tys.
mieszkańców. Jedno z największych miast
wyspy Žitný ostrov (węg. Csallóköz).] –
Dunaszerdahely (szlovákul Dunajská Streda,
németül Niedermarkt) [város Szlovákiában a
Nagyszombati kerület Dunaszerdahelyi
járásának székhelye, a Csallóköz központja.]
dunajski, -a, -ie – dunai
Dunka [obywatelka Danii] – dán nő
dunst [śrut o średnicy 1 do 1,75 mm] – (ném.)
dunszt, kigőzölés élelmiszer tartósítására;
gyulladt testrész nedves, ,ajd arra tett száraz
ruhába göngyölése
Duńczyk [obywatel Danii] – dán, dán férfi
duńska rękawiczka – svédbőr kesztyű
duński, -a, -ie [dotyczący Duńczyków, Danii] –
dán, dániai
duński [1. język należący do skandynawskiej
grupy języków germańskich, używany
głównie
w
Danii;
język
duński;
2. przedmiot lekcyjny lub lekcja
poświęcone nauce języka duńskiego; język
duński] – dán nyelv
-
Wersja 01 01 2017.
duo [muzyczny duet] – (ol.) duo, duó [kettő];
(zene) kettős; két hangszerre írt zenemű; két
együttes szereplő, duót előadó művész
Duo non faciunt collegium [Dwóch nie czyni
zebrania.] – (lat.) Duo non faciunt
collegium; kettő fő nem csinál gyűlést.
duo si faciunt idem, non est idem – (lat.) duo si
faciunt idem, non est idem; ha ketten
ugyanazt teszik, az már nem ugyanaz
Duobus litigantibus tertius gaudet. [Gdzie dwóch
się kłóci, tam trzeci korzysta.] – (lat.)
Duobus litigantibus tertius gaudet; ahol
ketten veszekednek, ott a harmadik győz
duodecyma (interwał muzyczny) – tizenketted
duola (zapis nutowy), kuplet (śpiew) – (fr.) duola
(zene); hangérték; hármas tagoltságú
ritmusban két egyenlő értékű hangjegyből
álló csoport, amelyet három ugyanolyan
értékű hang időtartamának megfelelő idő
alatt kell megszólaltatni
dupa [1. wulgarnie: pośladki, tyłek 2. wulgarnie
o atrakcyjnej seksualnie kobiecie 3.
człowiek niezaradny, oferma 4. zadek
konia] – segg, ülep, fenék
dupa z uszami! – (wulg.) seggfej!
dupe killer [dosł. zabójca duplikatów; program,
który chroni użytkowników poczty
elektronicznej
przez
bombami
pocztowymi, automatycznie usuwając
wszystkie
dalsze
kopie
już
raz
otrzymanego listu.] – (ang., inf.) dupe
killer; „hamisító-gyilkos” v. „másolatgyilkos” (számítógépes program)
dupleks – (ang.) duplex [1. a hálózatra küldött
karakterek
képernyőre
való
kiírását
szabályozó jellemző; 2. két irányú, vagy egy
irányban két különböző üzenet továbbítására
alkalmas berendezés]
 dupleks (ang. full duplex) - informacje
przesyłane są w obu kierunkach jednocześnie,
bez spadku transferu; - Teljes(full)-duplex
[Egy, az elterjedt angol szóhasználattal fullduplex rendszer megengedi a kétirányú
kommunikációt, de eltérően a half-duplex
rendszertől
szimultán
módon.
Egy
telefonrendszer általában full-duplex, mert mind
a hívó, mind a hívott egyszerre is beszélhet. Az
előzőknek megfelelően az analógia most egy
kétsávos út, ahol egy-egy sáv van kijelölve egyegy forgalmi irányra. Példák: Telefon, Mobil
telefon stb.]
 półdupleks (ang. half duplex zwany też
semidupleksem lub połowicznym dupleksem) słabsza wersja, w której przesyłanie i
odbieranie
informacji
odbywa
się
naprzemiennie, powodując spadek transferu. half-duplex [A kommunikációs kifejezések
között az inkább angol kifejezéssel használt
half-duplex-nek nevezett rendszer megengedi a
mindkétirányban
a
kommunikációt,
de
egyidőben csak egy irány használható, a két
átviteli irány azonos időben szimultán nem
használható. Néhány rádiórendszerben ezt a
működési módot használják, itt a "vége" vagy
"over" kifejezés jelzi, hogy a az eddig használt
irány
megfordul
vagy
megfordítható.
Természetesen egyéb eljárások is használhatók
a arra, hogy biztosítsák az egyidőben egy irány
szerinti átvitelt, a half-duplex működési módot.]
1324
duplekser (duplexer) [np. Duplekser small-sized
(compact duplexer)] – duplexer, olyan
egység, mely lehetővé teszi ugyanannak a
lapnak mindkét oldalára való nyomatatást, a
felhasználó közbeavatkozása nélkül.
duplikacja
[1. podwojenie
liczby
czegoś;
2. aberracja chromosomowa polegająca
na podwojeniu odcinka chromosomu] –
másolás, másolatkészítés
duplikat
[kopia
lub
drugi
egzemplarz
dokumentu] – (lat.) duplikátum, duplum;
másodpéldány, másolat, másodlat; második
példány
dupny [wielki, duży, ogromny] – [Słowniczek
języka śląskiego] hatalmas, igen nagy,
roppant, mérhetetlen, óriási, nagy
dur [1. zob. tyfus w zn. 1.; 2. daw. odurzenie,
obłęd] – I. (odurzenie) kábulat; (środek)
kábítószer, II. med. (tyfus) tífusz
dur brzuszny [ostra choroba zakaźna wywołana
przez salmonelle] – hastífusz; hasi hagymáz
dur plamisty, osutkowy [ostra choroba zakaźna
przenoszona przez wszy odzieżowe] –
kiütéses tífusz
dur powrotny – visszatérő láz
dur rzekomy (zob. paratyfus) – (gör.) paratifusz;
(orv.) a tífuszhoz hasonló, fertőző, de
enyhébb lefolyású, gyakran gyomor és
bélhuruttal járó betegség
dur wysypkowy – kiütéses tífusz
dur [skala diatoniczna, gama lub tonacja z
wielką tercją między pierwszym a trzecim
stopniem] - II. (zene) dúr; kemény
hangnem, legfontosabb benne a kezdő
hangtól számított nagyterc és a vezetőhang
A-dur [gama lub tonacja durowa]
As-dur [gama lub tonacja durowa]
B-dur [gama lub tonacja durowa]
C-dur [gama lub tonacja durowa]
Cis-dur [wym. c-is dur] [gama lub tonacja
durowa]
D-dur [gama lub tonacja durowa]
Des-dur [gama lub tonacja durowa]
E-dur [gama lub tonacja durowa]
Es-dur [gama lub tonacja durowa]
dur-moll [system organizacji materiału
dźwiękowego występujący w dwóch
-
Wersja 01 01 2017.
odmianach: dur i moll, decydujący o
charakterze i sposobie współdziałania
harmoniki, melodyki i architektoniki w
utworze] – dúr-moll [A dúr és a moll
hangnemre épülő hangrendszer, amely a
dallamokat, összhangokat és a zenei
formákat illetően a lehetőségek
meghatározott körével rendelkezik; a 18-19.
sz. zeneművészetének az alapja; a 20. sz.-ban
új hangrendszerek jelennek meg mellette.]
Dura lex, sed lex [twarde (surowe) prawo, ale
prawo a. twarde prawo, lecz prawo] –
(lat.) Dura lex, sed lex; kemény a jog, de jog.
dura mater [Opona twarda] – (lat.) dura mater; a
külső kemény agyburok
durak [z rosyjskiego DUREŃ, słowo się przyjęło
w języku polskim, więc powinno być w
literach]
– (orosz) durák [ostoba];
kártyajáték neve; a vesztes ebben a játékban;
(dureń); durák: (Oroszból vett szó, a.m.
ostoba.).
Népies
kártyajáték,
melyet
legfölebb négyen, de hárman és ketten is
játszhatnak. Minden egyes játkosnak megvan
a maga tromfja s mindegyik azon iparkodik,
hogy mentül kevesebb ütést kelljen elvinnie.
Akit végül arra kényszerítenek, hogy az
összes ütéseket elvigye s a kártya mind nála
legyen: az marad a durák. Ennek aztán egy
kártyával néhányszor az orrára ütnek.
duraluminium
(skrótowo:
dural)
DURALUMINIUM [z łac. durus - twardy +
aluminium] [to ogólna nazwa stopów
metali, zawierających głównie aluminium
oraz dodatki stopowe: zwykle miedź (2,04,9%), mangan (0,3-1,0%), magnez (0,151,8%), często także krzem, żelazo i inne w
łącznej ilości ok. 6 do 8%, przeznaczony
do
przeróbki
plastycznej.
Gęstość
duraluminium to ok. 2800 kg/m³ (przy
2700 dla czystego glinu).] – (lat.)
duraluminium;
(kohászat)
rezet,
magnéziumot,
mangánt
tartalmazó,
nemesíthető alumíniumötvözet (repülőgépek
szerkezeti anyagához használják) [Rezet,
magnéziumot, mangánt és szilíciumot
tartalmazó, nagy szilárdságú könnyen
alakítható alumíniumötvözet. Alumínium
(90% felett), réz (kb. 4%), magnézium,
valamint kis mennyiségű mangán és
szilícium
ötvözetének
kereskedelmi
megnevezése]
durancja – duránci szilva, duráncki barack
Durancja (zm. 13 grudnia po 1160) [księżniczka
ruska i księżna morawska. (żona Ottona
III
Detleba)]
–
Durancja
(orosz
hercegkisasszony, morva hercegnő)
durante – (lat.) durante; tartam alatt
1325
durante ille tempore [w tamtym czasie, w owym
czasie] – durante ille tempore
durante lite – (lat.) durante lite; a per tartama alatt
durchhalten – (német) durchhalten; kitartani, a
végsőkig kiállni, helyén maradni [Aushalten,
durchhalten, Maulhalten...) (wytrzymać,
przetrzymać, trzymać pysk): kibírni, kiállni,
elszenvedni, eltűrni, kitartani]
durchmars (przechód) – (ném.) durchmars;
átvonulás, (átv.) hasmenés; egyhuzamban két
műszak v. 12 órai munka teljesítése; (kártya)
az összes ütés megszerzése a kártyajátékban
durdlać [mówić pod nosem, niezrozumiale] –
[Słowniczek języka śląskiego] orra alatt
dörmög; mormol
dureń [1. pot. głupiec; 2. rodzaj gry w karty] –
bolond, ostoba, buta, tökfilkó
durnowatość – ostobaság, butaság, balgaság,
dőreség, hülyeség
durnowaty, -a, -e [1. pot. ograniczony umysłowo;
2. pot. pozbawiony sensu] – ostoba, buta,
balga, dőre, hülye
durnawy, durnowaty, durny, -a, -e – ostoba,
buta, balga, dőre, hülye
durność – ostobaság, butaság, balgaság, dőreség,
hülyeség
durny [1. pot. pozbawiony rozsądku; 2. pot.
niemający sensu] – ostoba, buta, balga,
dőre, hülye
durnieć [1. pot. tracić sprawność umysłową;
2. pot. będąc czymś zaskoczonym, nie
wiedzieć, jak się zachować, tracić
orientację] – butulni, elbutulni
duroplast [tworzywo sztuczne utwardzalne,
używane
do
wyrobu
elementów
konstrukcyjnych, naczyń, klejów itp.] –
duroplaszt
duroplastyczny; -a, -e – duroplasztdurowy, -a, -e – I. tífusz-; II. dúrdurś, durch (ziemia lubliniecka ) [wciąż, na wylot,
por. fórt] – [Słowniczek języka śląskiego]
folyton, állandóan, mindig; egészen át,
keresztül, át meg át; keresztül-kasul; teljesen
át
durszlak [zob. cedzak w zn. 1.] – szűrő,
szűrőkanál, tésztaszűrő
durszlak do makaronu – tésztaszűrőDurum est negare, cum superior supplicat –
Durum est negare, cum superior supplicat;
Nehéz nemet mondani, amikor fölöttesünk
kér valamit (Publilius Syrus)
durus (łac. twardy) – (lat.) durus; kemény, durva
durzyć [daw. oszukiwać, zwodzić] – rászedni,
becsapni, megcsalni, lóvá tenni, bolondnak
tartani vkit; bolondját járatni vkivel
-
Wersja 01 01 2017.
durzyć się [kochać się w kimś] – csalódni,
bolondját járni
durzyć się w kim/czym – belebolondulni,
beleszeretni (vmibe, vkibe)
duser [komplement, pochlebstwo] – bók, hízelgő
szó, hízelgés, pénzadomány, jutalom,
megvesztegetés
dusiciel [1. wąż zabijający zdobycz przez
duszenie jej splotami swego ciała;
2. morderca duszący swoje ofiary] –
fojtogató
dusić (dusi) [1. ściskać kogoś za gardło lub
zatykać nos i usta, uniemożliwiając
oddychanie; 2. utrudniać oddychanie,
podrażniać drogi oddechowe; 3. pot.
gnieść, przyciskać coś; 4. ukrywać coś lub
tłumić w sobie; 5. wymuszać coś od kogoś;
6. gotować coś na wolnym ogniu pod
przykryciem, w niewielkiej ilości wody
albo w tłuszczu] – (dławić) fojtani,
fojtogatni; megfojtani, elfojtani, eloltani,
elnyomni; (mięso itd., húst, stb.) párolni,
dinsztelni
dusić bez przykrycia – fedő nélkül dinsztelni
dusić kogo/co – megfojtani vkit/vmit
dusić na miękko – puhára párolni
dusić pod przykryciem – fedő alatt párolni
dusić w sobie – magába fojtani
dusić w sobie sektet, dusić w sobie tajemnicę –
nem árulja el, magába fojtja titkát
dusić w sosie własnym – saját lében párolni
dusić (dusi) się [1. dusić jeden drugiego;
2. oddychać z trudem; 3. o potrawach: być
duszonym; 4. czuć się przytłoczonym
czymś] – fulladni, fulladozni, fuldokolni,
levegő után kapkodni
dusić się od śmiechu – pukkadni v. fulladozni a
nevetéstől; erőszakkal visszatartani a
nevetést
dusigrosz [pot. człowiek chciwy na pieniądze] –
zsugori, fösvény; smucig, fukar; szűkmarkú;
kicsinyes, kapzsi; anyagias
dusikufel (pijak, dybidzban) – korhely, iszákos,
részeges ember, borissza, borcsiszár
dusing lub teusing [pas rycerski z metalowymi
ogniwami naszytymi na skórę. Ogniwa te
mogły mieć kształt owalny, kwadratowy,
okrągły lub mieć kształt czworoliści.
Wykuwane były plastycznie. Pasy takie
używano w XIV wieku oraz na początku
wieku XV. Przeszły również do mody
kobiecej.] – (daw) lovagi öv fém kapoccsal
-
Wersja 01 01 2017.
dusza uchodzi z tej ziemi – (szó szerint: a lélek
elhagyja a földet) elszállt a lélek belőle;
kilehelte a lelkét
dusza w pięty ucieka – [a lélek a sarokba ment]
(átv.) inába szál a bátorsága; félni
dusząco – fojtóan, fullasztóan
duszący, -a, -e [o zapachu: silny, odurzający] –
fojtó, fullasztó
duszący skwar a. upał – fullasztó hőség
duszący zapach – fojtó bűz
duszą i ciałem – testestül-lelkestül
duszegreja [element ubioru rosyjskiego z XVIII
wieku. Był to rodzaj kamizeli sięgającej
bioder, na szerokich ramiączkach. Z
przodu dwie poły proste zapinane były na
guziki, natomiast z tyłu materiał ułożony
był w sztywne fałdy. Duszegreje były
bogato zdobione haftem. Noszona na
sarafanie.] – (daw.) csípőig érő mellényfajta
(orosz ruházati elem)
1326
Pas rycerski z okrągłymi tarczkami
dusza [1. całokształt dyspozycji psychicznych,
uczuciowych i intelektualnych człowieka
składających się na jego osobowość; 2. w
religii i filozofii: niematerialny i
nieśmiertelny pierwiastek w człowieku,
ożywiający ciało i opuszczający je w chwili
śmierci; 3. dobry, poczciwy człowiek;
4. człowiek lub grupa ludzi będąca
motorem jakiegoś przedsięwzięcia; 5.
chłop
pańszczyźniany;
6. drewniany
klocek
we
wnętrzu
instrumentów
smyczkowych podpierający podstawkę,
przez którą przeciągnięte są napięte
struny; 7. sztabka żelaza wkładana po
rozżarzeniu do żelazka dawnego typu,
powodująca jego nagrzewanie się; 8. euf.
dupa] – lélek (héb. ruah, gör. pneuma, lat.
anima) (z całej duszy: teljes szívből, szívvellélekkel); (lakók száma)
dusza ludzka – emberi lélek [Az emberi lélek
egyesíti magában a vegetatív és érzéki
képességeket, de az ész képessége a többi
élőlény fölé emeli. Az emberi lélek
tevékenységét az érzékelés (aiszthészisz), a
gondolkodás és a törekvés adják. Ezek csak
elméletileg választhatók szét, a valóságban
szervesen egybetartoznak.]
dusza ludzka po śmierci – emberi lélek a halál
után
dusza opuściła ciało – elszállt a lélek belőle;
kilehelte a lelkét
dusza opuściła ziemskie swoje mieszkanie – (szó
szerint: a lélek elhagyja a földi lakását)
elszállt a lélek belőle
duszek [baśniowa, maleńka istota, zwykle
sprzyjająca człowiekowi, zamieszkująca
osiedla ludzkie, lasy, pola] – kobold
(láthatatlan)
duszek leśny – erdei manó
duszenie – fojtogatás; párolás
duszenie mięsa – hús párolása
duszenie się – fulladás, fuldoklás
duszę wypłakać – [a lelket is kisírni] halálra sírja
magát, meghal bánatában
duszkiem [jednym łykiem] – egy szuszra,
egyszerre, lélekzet nélkül, egy lélekzetre
dusznica – asztma, mellszorulás, szívszorulás,
szívszorongás, torokgyulladás (állatoknál)
Dusznica [wieś w Polsce położona w
województwie podlaskim, w powiecie
sejneńskim, w gminie Sejny] – Dusznica
(lengyel falu)
1327
dusznica bolesna [zmiany w naczyniach
wieńcowych i niedokrwienie mięśnia
serca,
objawiające
się
bólami
zamostkowymi i uczuciem duszności] –
(orvosi) angina (angina pectoris) v.
koszorúér-betegség [éles fájdalom vagy
nyomásérzés a mellkasban, amelyet a szív
bizonyos részén fellépő elégtelen vérellátás
okoz. Az angina a koszorúér-betegség
domináló tünete, a szívet ellátó vérerek
szűkülete vagy elzáródása következtében
fejlődik ki.]
duszno – hsz. fülledten, fojtóan, fullasztóan,
tikkasztóan; fülledt a levegő
duszno – fülledt meleg van
duszno mi – megfulladok, fullasztó melegem van
duszności w piersiach – fulladozás, nehéz légzés,
légzési nehézségek
duszność [1. stan, w którym utrudnione jest
oddychanie; też: cecha tego, co wywołuje
taki stan; 2. stan chorobowy wyrażający
się uczuciem braku tchu, spowodowany
niedoborem tlenu i nadmiarem dwutlenku
węgla we krwi] – [(gör.) diszpuoe]
légszomj, nehéz légzés, lihegés; fulladás
duszny1, -a, -e [1. taki, który wywołuje uczucie
gorąca, w którym trudno oddychać; 2. o
zapachu: duszący] – fülledt, fojtó, fullasztó,
tikkasztó; tikkadt
duszne pomieszczenie – fülledt helyiség
duszny2, -a, -e [daw. duchowy] – lelki, szellemi;
lélek-; metafizikai
duszony, -a, -e – (mięso itd.) párolt
duszpasterski, -a, -ie – (dawno) lelkipásztori,
főpásztori
duszpasterstwo – lelkipásztorság, lelkészség,
lelkészkedés, papi hivatal, papság
duszpasterz [ksiądz] – (dawno) lelkipásztor,
lelkész, pap, plébános, püspök
duszyczka – lelkecske, gyermeki lélek
duumwirat [łac. duumviratus od duumvir; 1. w
starożytnym
Rzymie:
dwuosobowe
kolegium urzędnicze powoływane do
różnych
celów;
2. dwie
osoby
sprzymierzone ze sobą w jakimś celu; 3. w
staroż. Rzymie - rządy pozostające w ręku
dwóch ludzi, duumwirów; urząd, godność
duumwirów; przen. dwie osoby dzielące
między siebie urząd a. pozycję; dwaj
władcy wspólnie rządzący; sojusz dwóch
osób. duum viratus] – (lat.) durumviratus,
durum viratus; két ember szövetkezése, kik a
hatalom
gyakorlását
egymás
között
felosztják; (hist.) két tagból álló testület az
ókori Rómában; a duumvirek hivatala,
uralma
-
Wersja 01 01 2017.
Dux [wódz armii rzymskiej. Po reformach
Galiena mógł nim zostać nawet prosty
żołnierz
(wcześniej
tylko
członek
arystokracji). Od słowa dux pochodzą
m.in. słowa diuk, czyli książę (tytuł
honorowy), doża oraz duce.] – Dux [latinul
vezetőt jelent, így utalhatott katonai csapatok
élén lévő személyre, vagy egy törzs, nép első
számú elöjárójára. Több nyelven is vannak
méltóságnevek, melyek ebből a szóból
származnak: duke (angol), duc (francia),
duce (olasz), Dózsa-Dóczé (magyar).]
duzi i mali – apraja nagyja; nagyok és kicsik
dużo [1. duża liczba, ilość, np. Miał dużo spraw
do załatwienia. Przyszło dużo ludzi.; 2. w
dużym stopniu, zakresie, np. Dużo
podróżował.; 3. pot. niewiele, wcale, nic,
np. Dużo ty o tym wiesz!+ B.] – sok, sokat
(co za dużo, to nie zdrowo: ami túl sok, nem
egészséges = a jóból is megárt a sok)
dużo bym dał za to, gdyby… – szól. sokért nem
adnám, ha..
dużo chodziłem, toteż jestem zmęczony – sokat
járkáltam, tehát fáradt is vagyok
dużo czasu ubiegło – sok idő múlt el
dużo czasu zajęło – sok időbe telt; sok idő múlt el
dużo drobiu nazdychało – sok baromfi elhullott
dużo dziś roboty przerobiłem – ma sokat
végeztem v. elvégeztem, dolgoztam v.
megdolgoztam
dużo jeść – sokat eszik
dużo kosztuje – sokba kerül
dużo ludzi – sok az ember
dużo ładny rzeczy słyszałem/słyszałam o
Panu/Pani – sok szépet hallottam önről
dużo nakręcił w tej sprawie – sokat csűrt-csavart
ebben az ügyben
dużo obiecywać sobie po czym/kim – sokat remél
vmitől/vkitől
dużo osób – sokan
dużo pieniędzy – sok pénz, sok pénzt
dużo pomyślności! – sok szerencsét!
dużo pracy – sok munka
dużo słyszałem (słyszałam) o panu (o pani) –
sokat hallottam önről
dużo sobie pozwalać – sokat enged meg magának
dużo straciłeś, że tam nie byłeś – sokat vesztettél,
hogy nem voltál ott
dużo szczęścia! – sok szerencsét!
dużo tu niejasności – sok itt még a homály v.
homályos részlet
dużo wody – sok víz
dużo zmartwienia, a mało zysku – sok gond –
kevés haszon
duży,
1328
-a, -e [1. znaczny pod względem
rozmiarów, ilości, natężenia; 2. mający
znaczną wartość materialną; 3. dający
zyski większe od przeciętnych; 4. trudny
do
załatwienia,
rozwiązania
lub
naprawienia;
5. wybitny,
niezwykły;
6. dorastający, dorosły; 7. wysoki, dobrze
zbudowany] – nagy, magas; testes; tetemes
duża frekwencja w teatrze – nagy látogatottság a
színházban
duża kaloria – kilokalória (kcal)
duża karczma a mała intrata – nagy forgalom,
kicsi haszon
duża litera [litera większa od małej, np. A, B, C,
stawiana na początku nazwy własnej i
wyrazu rozpoczynającego nowe zdanie] –
nagybetű (A, B, C stb.)
duża skrzynia – ugrószekrény, szekrény
duża sprzedaż – eredményes eladás
duża wskazówka (zegara) – nagymutató
duże pranie – nagymosás
duże zbliżenie (ang. extreme close-up) [jeden z
bliskich planów filmowych. Twarz
człowieka zajmuje całą część kadru broda i czoło są często ucięte (według
definicji: od kołnierzyka do czoła). Stan
skupienia postaci i jej emocje ukazuje
jeszcze
bardziej
szczegółowo
niż
zbliżenie.] – közelkép, (ang. extreme closeup)
dużego kalibru – nagy űrméretű v. kaliberű
dużego rozmiaru – nagyméretű
dużej wartości – nagy értékű
duży ekran (kino) – mozi
duży palec [u ręki człowieka i kończyny
przedniej małpy: kciuk; u stopy: paluch] –
nagyujj
duży rogal z czekoladą – óriás csokis kifli
duży rogal z marmoladą – óriás lekváros kifli
duży słony rogal z makiem – óriáskifli
duży wkład pracy – nagy munkabefektetés
duży zakład – nagyüzem
dużych rozmiarów – nagyméretű
DV (ang. Digital Video) format cyfrowego zapisu
wizji stosowany głównie w kamerach
cyfrowych DVC (ang. Digital Video
Camcorder)
oraz
magnetowidach
cyfrowych DVCR (ang. Digital Video
Cassette Recorder)] – DV (Digital Video)
[Ez a formátum áttörést jelentett a videózás
történetében, mivel az amatőrök számára is
elérhetővé vált a közel broadcast minőségű
műsorrögzítés lehetősége. A DV szabvány
szerint a digitális adatfolyam (kép+PCM
hang) rögzítése szalagra, kazettára kerül. A
DV formátum másodpercenként 25 Mbit
-
Wersja 01 01 2017.
adatot jelent,ugyanakkor létezik egy jobb
minőségű verziója, amely 50 Mbit
másodpercenkénti kapacitással tárolja az
anyagot. Fizikai megvalósítás szerint DVről, illetve Digital8-ról beszélhetünk. a
Digital8 rendszer teljesen egyenértékű a DV
rendszerrel, ez a Sony saját fejlesztése,
8 mm-es kazettára rögzíthetünk vele képet és
hangot. A tárolt felbontás PAL rendszerben
720×576, illetve NTSC esetén 720×480 pixel
méretű. A valódi felbontás ezzel szemben
mintegy 500
sort
jelent.
a
DV
videoformátum
rendkívül
könnyen
szerkeszthető, mivel minden képkocka
kulcskockaként, külön van tömörítve a
videofolyamban. A kameráról számítógépre
történő
átjátszást
az
IEEE1394/FireWire/iLink/DV
csatlakozófelületen keresztül végezhetjük.A
legelterjedtebb fajtái a DVCAM ,a DVCPRO
és a miniDV(annak is két fajtája ,a DV és a
HDV)]
DVB (ang. Digital Video Broadcasting) [jest
zbiorem powszechnie akceptowalnych
standardów dla telewizji cyfrowej.
Standardy DVB są zarządzane przez
międzynarodowe konsorcjum składające
się z ponad 270 członków i publikowane
przez
Europejski
Instytut
Norm
Telekomunikacyjnych (ang. European
Telecommunications Standards Institute,
ETSI),
Europejski
Komitet
Normalizacyjny Elektrotechniki
(fr.:
Comité Européen de Normalisation
Electrotechnique,
CENELEC)
oraz
Europejską Unię Nadawców (ang.
European Broadcasting Union, EBU).] –
DVB, Digital Video Broadcasting; Digitális
műsorszórás szabványa. S műholdon
keresztül, T földfelszíni, C kábelhálózaton
o DVB-C Digital Video Broadcasting-Cable
(digitális
video
műsorszórás
kábelhálózaton)
o DVB-H Digital Video Broadcasting
Handhelds
(szabvány,
a
digitális
földfelszini tévéadások foghatóságára,
mobil telefonon, ill. digitális videozás kézi
eszközökre)
o DVB-IP Digital Video BroadcastingInternet Protocol
o DVB-MHP Digital Video Broadcasting
……
o DVBP Digital Video Broadcasting Project
o DVB-S Digital Video BroadcastingSatellit (digitális video műsorszórás
műholdon keresztül)
1329
o DVB-T Digital Video BroadcastingTerrestrial (digitális video földfelszini
műsorszórás -1990)
o DVCD-R Digital Video Computer DiscRecordable.
DVD (Digital Video Disc lub Digital Versatile
Disc) [standard zapisu danych na
optycznym nośniku danych, podobnym do
CD-ROM (te same wymiary: 12 lub 8 cm)
lecz o większej pojemności uzyskanej
dzięki zwiększeniu gęstości zapisu. Płyty
DVD dzielą się na przeznaczone tylko do
odczytu DVD-ROM oraz umożliwiające
zapis na płycie DVD-R, DVD-R DL, DVDRW, DVD+R, DVD+R DL, DVD+RW,
DVD-RAM.] – DVD („Digital Versatile
Disc” (digitális sokoldalú lemez) vagy még
korábban a „Digital Video Disc” rövidítése)
[1. nagy kapacitású optikai tároló, amely
leginkább mozgókép és jó minőségű hang,
valamint adat tárolására használatos. 1995ben alkotott konzorciumot a Matsushita, a
Toshiba, a Philips, a Sony, a Time Warner, a
Mitsubishi, a Pioneer, a Hitachi, a Thomson
és a JVC, hogy létrehozzanak egy az
eddigieknél
nagyobb
kapacitású
adathordozót,
melynek
paramétereiben
megegyeztek. Méreteit tekintve általában
akkora, mint a CD, vagyis 120 mm átmérőjű.
Ritka ugyan, de létezik a Mini–CD-hez
hasonlóan Mini–DVD , 80 mm-es átmérővel.
A CD-vel felülről kompatibilis. 2. Optikai
tárolócsalád neve, melynek tagjai digitálisan
tárolnak hang, kép és számítógépes adatokat
nagy kapacitással. Az adathordozó egy vagy
kétrétegű, egy vagy kétoldalas, a kapacitás
ettől függően 4,7 és 17 Gbyte közötti. 3. a
CD -vel azonos méretű, de legalább 7,5 x
nagyobb kapacitású optikai tároló (4,7 GB);
szabványosítása sokáig tartott, mert nem
csak
eltérő
műszaki
megoldások
versenyeztek, de különböző érdekeltségű
felhasználók is: filmipar, számítógépipar,
stb.; végül 1998-ban a legfontosabbak
(Philips, Matsushita, Mitsubishi, IBM, HP,
stb.) megállapodtak a DVD-ROM, és az
újraírható
DVD+RW
illetve
azok
változatainak a szabványában. 4. Nagy
kapacitású CD méretű lemez. Két oldalán,
két rétegben összesen 16 GB információ
tárolható rajta. DVD-Video-nál a 352*288,
352*576 és a 704 vagy 720*576-os felbontás
az elfogadott. A hangból akár 8-at is
rögzíthetnek 5.1 Dolby Digital minőségben.
A feliratból 32 különböző lehet. MPEG-2
tömörítést használ max. 10 Mbit/s változó
bitrate-tel.]
o DVD-R egyszer írható 4,37 GiB
(4 707 319 808 byte)
-
Wersja 01 01 2017.
o DVD-RAM több ezerszer írható 4,37 GiB
o DVD-RW több ezerszer írható 4,37 GiB
(Pioneer technológia)
o DVD+R egyszer írható, 4,38 GiB
(4 700 372 992 byte)
o DVD+RW sokszor írható 4,38 GiB (új
technológia)
 DVD–Video (mozgóképek tárolására)
 DVD–Audio (hang tárolására)
 DVD–ROM (adat, préselt)
 DVD–RAM (adat, közvetlen (direkt) elérésű)
Főleg
adattárolásra,
archiválásra
használják. Más rögzítési eljárást használ,
mint a többi DVD-szabvány, mivel azok
optikai lemezek, a DVD-RAM pedig
magneto-optikai eljárással rögzíti az adatokat
(lézerrel felhevített lemezre mágneses
eljárással kerülnek fel az adatok). Az asztali
lejátszók általában nem támogatják ezt a
szabványt.
 DVD-R és DVD-RW (adat; az R egyszer
írható [recordable], az RW újraírható
[rewritable])
 DVD+R és DVD+RW (fenti kettőhöz
hasonló, azokkal rivalizáló formátum)
A +R/+RW, illetve -R/-RW formátumok
egymással nem teljesen kompatibilisek,
támogatottságuk kb. fele-fele arányban oszlott
meg megjelenésük táján a piacon, majd viszont
2006 végére szinte az összes otthonokba kerülő
lejátszó támogatta mindkét típust.
DVD Chapters A DVD-n lévő filmek
fejezetekre vannak osztva a gyors és könnyű
elérés érdekében, így a néző egyetlen
gombnyomással bármelyik fejezetre ugorhat.
DVD Chapters Review Az asztali DVDlejátszók
által
kínált
szolgáltatás.
Segítségével a már látott fejezetekből kapunk
egy-egy három másodperces ízelítőt.
Hasznos szolgáltatás azoknak, akiknek nincs
idejük egyszerre megtekinteni egy filmet.
DVD Easter Eggs (Húsvéti tojások) Ezek a
DVD-videon lévő kis meglepetések, melyet
nem
dokumentálnak,
tehát
nekünk
magunknak kell megtalálni. Ha megtaláltuk,
akkor valami plusz szolgáltatást, esetleg egy
animáció lejátszását, hangeffektusokat, stb.
kapunk.
Ilyenek
megtalálhatók
a
számítógépes programokban is, példa erre az
Internet Explorer földgömbje, vagy a
Microsoft Excel „repülőszimulátora”.
DVD Digital Video Disc (digitális
videólemez)
o DVD+RW
Digital
Versatile
Disc+Rewritable - 'DVD+RW', újraírható
videolemez [a mágneses VHS-szalagra
alapozott video- rögzítők leváltását célzó,
újraírható videolemez; 4,7 GB kapacitása a
kívánt képminőségtől függően 1-2-4 óra
TV-felvételére elegendő; a 2001-es CeBit
kiállításon bemutatott modelljei sok
1330
elődjével, de nem mindegyikkel volt
kompatibilis; az előregyártott DVD-ROM
video-lemezekkel igen, de pl. a DVDRAM lemezekkel nem]
o DVD-Audio Digital Versatile Disc Audio
o DVD-E Digital Video Disc –Erasable
(törölhető digitális videólemez)
o DVD-R Digital Video Disc-Recordable
(irható digitális videólemez)
o DVD-R/RW
Digital
Video
DiscRecordable/Re Writable
o DVD-RAM Digital Video Disc-Random
Access Memory
o DVD-ROM Digital Video Disc-Read
Access Memory (digitális videó CDROM)
o DVD-ROM (Digital Versatile Disc (ROM)) - 'DVD-ROM' (sokoldalú digitális
(ROM)-lemez)
[a
CD(-ROM)
nagykapacitású utódja (legalább 4,7 GB
tárterülettel); az alkalmazások között első
helyen szerepel digitális video-állományok
(filmek) tárolása; [sok vita övezi a filmek
másolhatóságát; a másolást kivédeni
hivatott CSS kódot gyorsan feltörték]
o DVD-RW Digital Video Disc-ReWritable
o DVD-Video Digital Video Disc-Video
DVI ("DeVice Independent") [format pliku
wynikowego w programie wydawniczym
TeX. W przeciwieństwie do plików ze
znacznikami TeX, pliki DVI nie są
przeznaczone
do
czytania
przez
użytkownika; zawierają dane binarne
opisujące wizualny układ dokumentu w
sposób niezależny od specyficznego
formatu graficznego, monitora czy
drukarki.] – DVI fájl (DeVice Independent,
magyarul eszközfüggetlen) [a TeX program
kimeneti fájlformátuma, amit Donald Knuth,
a Stanford University professzora írt, PhD
hallgatói közreműködésével. A fájlformátum
egy dokumentum vizuális tulajdonságait írja
le.]
- DVI-D, Digitális bemenet
- DVI-I, Analóg és digitális jeleket is képes
fogadni
DVI (Digital Video Interactive) [standard
kompresji
i
dekompresji
danych
ruchomych obrazów wideo] – DVI (Digital
Video Interactive) [Egy az Intel által
előállított rendszerek közül, amely a
tömörített,
digitalizált
videorészletek
számítógépen történő lejátszására szolgál. A
lejátszáshoz mindenképpen szükség van egy
speciális DVI-kompatibilis videokártyára. Ez
egy i750-es processzorral rendelkezik, amely
a videoadatok valós idejű kitömörítéséért
-
Wersja 01 01 2017.
felelős. A DVI-videoklipek felvételénél két
eljárást különböztetünk meg: az RTVklippeket közvetlenül fel lehet venni a
számítógépre
egy
DVI-kompatibilis
tömörítőkártyával (capture-board). A PLVklippeket ezzel szemben nagy gépekre
tömörítették, így ezek jobb tömörítési
faktorral rendelkeznek.]
DVI (ang. Digital Visual Interface) [standard
złącza pomiędzy kartą graficzną a
monitorem komputera] – DVI (Digital
Visual
Interface)
[Digitális
videó
csatlakozófelület, mely az RGB csatolót
váltja fel. Sávszélessége 160 MHz.
Formátumai: DVI-D, DVI-A, DVI-I.]
dwa, dwaj (dwóch), dwie [liczebnik główny
oznaczający liczbę 2] – kettő, két
dwa [ocena mierna w szkolnym systemie ocen] –
kettes, elégséges (osztályzat)
dwa (trzy, cztery) dni – két (három, négy) napig
dwa (trzy, cztery) litry – két (három, négy) liter
dwa (trzy, cztery, pięć) razy na tydzień (na
miesiąc, na rok – kétszer (háromszor,
négyszer, ötször) hetente (havonta, évente)
dwa dni – két nap
dwa dni drogi rowerem – kerékpárral két napi út
dwa dni temu – két napja
dwa grzyby w barszcz grzybza dużo – [kétféle
gomba egy céklalevesben sok a jóból] két
dudás nem fér meg egy csárdában
dwa i pół – kettő és fél, két és fél; harmadfél
dwa kilo kiełbasy – két kiló kolbász
dwa krzesła – két szék
dwa lata – két év
dwa lata później – két évvel később
dwa lata temu – két évvel ezelőtt; tavalyelőtt
dwa latko – két éves
dwa metry – két méter
dwa miesiące – két hónap
dwa miesiące temu – két hónappal ezelőtt
dwa miliony – kétmillió
dwa ognie [gra w piłkę polegająca na
atakowaniu drużyny przeciwnika rzutami
z dwóch stron] – (sp) kéttűz
dwa plus trzy równa się pięć – kettő meg három
egyenlő öttel, kettő meg három az öt (2+3=5)
dwa posiłki dziennie – csak reggeli
dwa procent – két százalék, 2 %
dwa razy – kétszer
dwa razy daje, kto rychło daje – kétszer ad, ki
gyorsan ad
dwa razy daje, kto prędko daje – (közm.) duplán
ad, aki gyorsan ad
dwa razy do riku – évente kétszer
1331
dwa razy dwa czyni cztery – kétszer kettő négy
dwa razy na dobę – kétszer napjában, naponta
kétszer
dwa razy rzędu; dwa razy z rzędu – kétszer
egymásután
dwa razy tyle – kétszer annyi; kétszer ennyi
dwa razy w tygodniu – hetente kétszer
dwa samochody zderzyły się czołowo – két autó
frontálisan ütközött
dwa lata – két év
dwa tygodnie – két hét
dwa tygodnie temu – két hete
dwa tysiące – kétezer
dwa wagony przed nami (za nami) – két csival
előttünk (mögöttünk)
dwa zera – (közb.) WC, illemhely, 00
dwa złote, dwa grosze – kettő złoty, kettő grosz
dwadzieścia [liczebnik główny oznaczający
liczbę 20], dwudziestu – húsz (dwadzieścia
książek: húsz könyv)
dwadzieścia dwa, (dwudziestu dwóch) –
huszonkettő
dwadzieścia jeden – huszonegy
dwadzieścia jeden godzin – huszonegy óra
dwadzieścia razy – húszszor
dwadzieścia trzy – huszonhárom
dwaj – [hn.] két, kettő (we dwoje: kettesben)
dwaj przyjaciele – két jóbarát
dwakroć [dwa razy] – kétszer, kétszeresen, kétszer
annyi
dwakroć stotysięcy – kétszázezer (200.000)
dwanaście [liczebnik główny oznaczający liczbę
12] – tizenkét, tizenkettő (nőkről)
dwanaście miesięcy – tizenkét hónap
Dwanaście Plemion [W tekście Biblii hebrajskiej
zapisano, że Jakub (nazwany Izraelem)
miał dwunastu synów z czterema różnymi
kobietami. Wspomniano też imiennie
jedną jego córkę.] – Tizenkét Törzs
(Jákóbtól származó zsidó törzsek)
Tradycyjny podział:
1. Ruben, 2. Symeon, 3. Lewi, 4. Juda, 5.
Issachar, 6. Zebulon/Zabulon, 7. Dan, 8. Naftali,
9. Gad, 10. Aszer, 11. Józef, 12. Beniamin
Nawiązujący do podziału ziemi Izraela:
1. Ruben, 2. Symeon, 3. Juda, 4. Issachar,
5. Zebulon/Zabulon, 6. Dan, 7. Naftali, 8. Gad, 9.
Aszer, 10. Beniamin, 11. Efraim (syn Józefa), 12.
Manasses (syn Józefa)
Geograficzny podział Dwunastu Plemion był
następujący:
 Plemiona wschodnie: Judy, Issachara, Zebulona,
 Plemiona południowe: Rubena, Symeona, Gada,
 Plemiona zachodnie: Efraima, Manassesa,
Beniamina,
-
Wersja 01 01 2017.
 Plemiona północne: Dana, Aszera, Naftaliego.
dwanaście prac Heraklesa (także dwanaście prac
Herkulesa) [kara za zamordowanie swojej
rodziny, nałożona na herosa Heraklesa (w
mitologii rzymskiej występuje jako
Herkules) przez wyrocznię delficką.
Zadania te miały przewyższać siły jednego
człowieka. Herakles miał wykonać dziesięć
takich prac, ale dwie nie zostały mu
zaliczone, więc ich ostateczna liczba
wyniosła
dwanaście.
Pierwszym
świadectwem przekazującym treść tego
mitu jest cykl płaskorzeźb na dwunastu
metopach w świątyni Zeusa w Olimpii.
Czas powstania kamiennego dokumentu
ocenia się na około 470 r. p.n.e. Od tamtej
pory prace mają niemal tę samą
kolejność.] – Heraklész tizenkét feladata
[Héraklész apja várában, Tirünszben
telepedett
le
és
szolgálatteljesítésre
jelentkezett Eurüsztheusznál. Eurüsztheuszt,
látva Héraklész hatalmas termetét, elfogta a
rettegés, nem is mert szemtől szembe
beszélni a hőssel; parancsait egy szóvivővel,
Kopreusszal tudatta. Eurüsztheusz nekilátott,
hogy kitalálja a próbákat, de egyedül erre
képtelen volt, azonban Héra segítő kezet
nyújtott.]
dwanaście świąt (gr. dodekaorton, dwanaście)
[główne święta prawosławnego roku
liturgicznego w liczbie 12; obejmują
dziewięć świąt stałych, świętowanych
zawsze tego samego dnia (Zwiastowanie,
Narodziny Chrystusa, Objawienie Pańskie
czyli Chrzest Chrystusa, Wprowadzenie
Chrystusa do świątyni, Przemienienie na
górze Tabor, Narodziny Bogurodzicy,
Prezentację Bogurodzicy w świątyni,
Zaśnięcie Bogurodzicy, Podwyższenie
Krzyża) - oraz trzy święta ruchome,
związane z cyklem paschalnym (Wjazd do
Jerozolimy, Wniebowstąpienie i Zesłanie
Ducha
Świętego).
Przedstawienia
ilustrujące główne święta stanowią ważny
element
wystroju
ikonograficznego
kościołów
bizantyjskich.
Ikony
poświęcone
12
świętom
stanowią
podstawową część rzędu ikon świąt w
ikonostasach cerkwi prawosławnych.] –
Dódekaorton (görög szó, a. m. 12 ünnep) [a
keleti kereszténység tizenkét legnagyobb
ünnepe és ikonográfiai ábrázolása. Az egyes
ünnepekhez
hagyományos
ikonográfia
tartozik, melyek állandósultak.]
Ezek:
1.
Angyali üdvözlet: Mária és Gábor arkangyal
alakjával, néha egy szolgálólány is
megjelenik.
Krisztus születése: Mária barlangban,
körülötte
pásztorok,
angyalok,
a
háromkirályok, alatta Szent József és a
kisded fürdetésének jelenete.
3. A gyermek Jézus
bemutatása
a
templomban: Mária és a gyermek, és az agg
Simeon.
4. Krisztus keresztelése: Keresztelő Szent
János és három angyal.
5. Krisztus színeváltozása: Mózes, Illés és
három apostol alakja.
6. Lázár feltámasztása: Lázár múmiaként
ábrázolva.
7. Bevonulás Jeruzsálembe: táji és építészeti
háttér fontos szerepe.
8. Keresztrefeszítés: Krisztus, Mária és János
evangélista alakjaival.
9. Feltámadás vagy Pokolraszállás: Ádám,
Éva, ószövetségi királyok alakjai, néha a
Pokol megszemélyesített alakjával.
10. Mennybemenetel: fent angyalok, alattuk
Mária az apostolok között.
11. Pünkösd: a tizenkét apostol körben ülő
alakja.
12. Az Istenanya halála: Krisztus Mária lelkét
pólyás gyermek alakjában tartja kezében, a
ravatal körül apostolok, néha két egyházatya.
2.
1332
dwanaście trafień – (totóban) telitalálat (tizenkét
találat)
dwanaście znaków zodiaku – az állatöv tizenkét
jegye
dwie – [nn.] két, kettő
dwie (minuty) po piątej – öt óra múlt kettő perccel
dwie całe pięćdziesiąt sześć tysięcznych – kettő
egész ötvenhat ezred (2,056)
dwie całe zero dziesiątych - kettő egész (2,0)
dwie czwarte – kétnegyed (2/4)
dwie kawy proszę – két kávét kérek
dwie łyżeczki cukru – két kiskanál cukor
dwie parówki – egy pár virsli
dwie pary spodni – két nadrág
dwie proste przecinają się – két egyenes metszi
egymást
dwie proste tworzą jakiś kąt – két egyenes
vmilyen szöget zár be
dwie sroki za ogon łapać – két lovat nyergelni
meg egyszerre; két vasat tartani a tűzben
dwie sroki za ogon trzymać – [két szarkát fog a
farkánál] (közm.) sokat akar a szarka, de nem
bírja a farka, aki sokat markol, kevset fog;
két szék közt a pad alá esni
dwie trzecie – kétharmad (2/3)
dwie wielkości są odwrotne proporcjonalne – két
mennyiség fordítottan arányos
dwie wielkości są wprost proporcjonalne – két
mennyiség egyenesen arányos
-
Wersja 01 01 2017.
DWDM (ang. Dense Wavelength Division
Multiplexing)
[Jest
to
technika
multipleksacji wielu sygnałów cyfrowych
w jednym łączu światłowodowym z
przydzieleniem każdemu sygnałowi innej
długości fali świetlnej, innego kanału.] DWDM Dense Wavelength Division
Multiplexing (sűrű hullámhossz-osztásos
nyalábolás)
DWF (ang. Design Web Format) [ogólnodostępny
format pliku stworzony przez Autodesk
na potrzeby przeglądania, drukowania
bądź przesyłania plików projektowych
typu CAD.] – DWF Drawing Web Format
(az AutoCad állományformátuma)
dwiesta [dwieście] – [Słowniczek języka śląskiego]
kettőszáz, kétszáz
dwieście (dwustu) [liczebnik główny oznaczający
liczbę 200] – kettőszáz, kétszáz (200)
dwieście jeden (dwustu jeden) – kétszázegy
dwieście pierwszy – kétszázegyedik
dwieście tysięcy – kétszázezer
dwoić [zwiększać dwukrotnie] – megkettőzni,
megkétszerezni, kettőztetni, megkettőztetni;
megduplázni, (rozdwajać) kettéosztani;
kétrét hajtani
dwoić się [1. powiększać się dwukrotnie;
2. ukazywać się, być widzianym w
podwójnej postaci] – megkettőződni,
megkétszereződni, még egyszer annyira
nőni; megnagyobbodni (leendő anyára is
mondják)
dwoił się i troił przy pracy – megkétszerezte és
megháromszorozta önmagát munka közben
dwoistość – kettősség; kétszínűség, álnokság,
kétértelműség
dwoisty, -a, -e [złożony z dwóch części, często
przeciwstawnych]
–
kettős,
dupla,
kétszeres;
kétféle,
kétszínű,
álnok;
kétértelmű, kétséges, kétes
dwoiście – kétszerese, kettősen; kétséget eláruló v.
keltő módon; bizonytalanul
dwojaki, dwojaczki [występujący w dwóch
formach, odmianach] – ikrek; két v. több
egybenőtt dió; (közös fülű ikerfazék)
dwojaki, -a, -ie [dawne naczynie gliniane
składające się z dwóch części połączonych
uchem] – két részből álló; kétféle,
kétértelmű, kétoldalú
dwojakim
sposobem
–
kétfékeképen,
kétféleképpen; kétféle módon
dwojako – kétféle módon; kétszeresen, kétszer
annyi
dwoje [liczebnik zbiorowy odpowiadający liczbie
2] – kettő, két (különböző nemű
1333
személyeknél; fiatal, még nem felnőtt
lényekről;
pluralia
tantumoknál;
hagyományos
kifejezésekben,
szókapcsolatokban)
dwoje cieląt – két borjú
dwoje drzwi – két ajtó
dwoje dzieci – két gyerek
dwoje ludzi – két ember (különböző neműek)
dwoje skrzypiec – két hegedű
dwojenie – megkettőződés
dwojkorz [Ślązak należący do 2 grupy
narodościowej (wg Volkslisty)] [Teatr
Śląski im Stanisława Wyspiańskiego w
Katowicach] – (hist.) két nemzeti csoporthoz
tartozó sziléziai ffi
dworactwo, dworskość – udvari élet, udvari
szokás, udvariasság
dworak [1. dworzanin, zwłaszcza układny,
schlebiający
panu;
2. o
człowieku
nadmiernie ugrzecznionym, schlebiającym
komuś dla własnej korzyści], dworzanin –
udvari ember, udvaronc, udvarnok
dworcowy, -a, -e – pályaudvarhoz tartozó,
pályaudvari
dworek [niewielki dwór ziemiański] – vidéki
nemes háza, udvarház, nemesi kúria
dworek zaściankowy – kurtanemes udvarháza
dworka, dwórka [szlachcianka należąca do świty
królowej lub księżnej] – udvarhölgy;
kulcsárné,
gazdaasszony,
cselédlány
(majorban)
dwornie – (dawno) udvari módon, gazdagon,
pompásan, díszesen, nagyúri módon
dworny, -a, -e [wytworny, elegancki] – (dawno)
udvarias, előzékeny; elegáns, előkelő;
illendő, udvari
dworować [kpić, żartować z kogoś, z czegoś] –
megtréfálni vkit
dworować sobie z kogo – tréfát űzni vkiből/vkivel
dworsko – udvari módon
dworskość – udvariság
dworski, -a, -ie [1. związany z dworem
królewskim lub książęcym; 2. dotyczący
majątku ziemskiego; 3. zob. dworny] –
udvari, uradalmi; királyi v. fejedelmi
dwory wiejskie [Jeżeli za doby Piastów zamki
obronne budowano jeszcze z drzewa, a
nawet zamek krakowski na Wawelu do r.
1306 był drewniany i dopiero Kazimierz
W. zaopatrzył Polskę w kilkadziesiąt
zamków murowanych – nie ulega zatem
wątpliwości,
że
wszystkie
dwory
ziemiańskie w owych czasach były także
nie z cegły lub kamienia, ale z drzewa
wznoszone. Dach słomiany, ściany
niewysokie, okna niewielkie a zato potężne
-
Wersja 01 01 2017.
wewnątrz piece i wysoki ostrokół dębowy
dokoła domu – oto były zapewne główne
cechy naszych najdawniejszych dworów
ziemiańskich.
Kronikarze
nasi
wspominają, że w r. 1125 pożar zniszczył
w Krakowie wiele drewnianych, ale
ozdobnych budynków. Jest to ważne
świadectwo, bo wskazujące, że w wieku
XII mogła już po miastach większych
kwitnąć w ówczesnej Polsce sztuka
ciesielska i naturalnie wywierać swój
wpływ
na
budownictwo
wiejskie
przynajmniej zamożniejszych ówczesnych
ziemian.] – (hist.) falusi udvarok (királyi
udvarházak)
dwory i pałace wiejskie na Mazowszu –
mazowszei udvarházak és kastélyok
dworzanin [1. mężczyzna zajmujący jakieś
stanowisko na dworze króla lub księcia,
należący do jego świty; 2. Już w średnich
wiekach był w całej Europie obyczaj
rycerski, że możni panowie brali uboższą
młodzież na swoich paziów i giermków.
Zamek pański był dla niej miejscem
edukacyi i ćwiczenia się w zabawach
rycerskich. Już w żywocie św. Stanisława,
biskupa krakowskiego, czytamy, że dom
jego składał się z wielkiego orszaku
dworzan i sług.] – udvaronc; udvarnok
dworzec [miejsce przyjazdu, odjazdu i postoju
środków komunikacji; też: budynek w
takim miejscu, mieszczący kasy biletowe,
poczekalnie dla pasażerów itp.] –
pályaudvar,
(kolejowy)
vasútállomás,
állomás
dworzec
autobusowy
–
buszpályaudvar,
autóbuszpályaudvar
dworzec główny – főpályaudvar
dworzec jest bardzo blisko – a pályaudvar nagyon
közel van
dworzec kolejowy – vasútállomás (vá.),
pályaudvar (pu.)
dworzec lotniczy – légikikötő, repülőtér
dworzec morski – tengeri kikötő
dworzec odjazdowy – indulási pályaudvar
dworzec osobowy – személypályaudvar
dworzec przyjazdowy – érkezési állomás v.
pályaudvar
dworzec towarowy – teherpályaudvar
Dworzec Wschodni – Keleti-pályaudvar
dworzec zachodni – nyugati pályaudvar
dworzec zaroił się podróżającymi – a pályaudvar
hemzsegett az utasoktól; a pályaudvaron
hemzsegtek az utasok
dworzyszcze [w miastach znaczyło nie dom, ale
plac – to, co na wsi zwano siedliskiem. Na
1334
wsi zaś dworzyszczem nazywano także nie
budynek dworu, ale cały mały folwarczek,
obszar
rolny
małych
gospodarstw
dworskich,
jakie
zwłaszcza
przed
utworzeniem
większych
folwarków
rolnych znajdowały się przy każdym
dworze wśród kmieci.] – (dawno) városi
tér; székhely, majorság
dwóch trzecich – kétharmados
dwóch uczniów szło ulicą – két tanuló ment az
utcán
dwóchsetletni, -a, -ie [mający lub trwający
dwieście lat] – kétszázéves
dwóchsetletni jubileusz – kétszázéves jubileum
dwóchsetny v. dwusetny – kétszázadik
dwóchsettysięczny, -a, -e – kétszázezredik
dwója, dwójczyna [pot. dwójka – ocena szkolna]
– kettes (iskolai osztályzat)
dwójeczka – ketteske
dwójka1 [1. cyfra oznaczająca liczbę 2; 2. dwie
osoby, dwoje zwierząt, rzadziej dwa
przedmioty; 3. to, co jest oznaczone liczbą
2; 4. pomieszczenie dla dwóch osób; 5. zob.
ocena mierna; 6. dwa punkty na kostce do
gry, dwa oczka na kostce domina; 7. karta
oznaczona cyfrą 2; 8. łódka wiosłowa lub
bobslej dla dwóch zawodników; też: ci
zawodnicy] – kettes, páros (we dwójkę:
kettesben, kettecskén)
dwójka2 [zob. kanał a. program drugi] – kettes
program v. csatorna
dwójkowy system liczbowy (inaczej binarny) [to
pozycyjny system liczbowy, w którym
podstawą jest liczba 2. Do zapisu liczb
potrzebne są więc tylko dwie cyfry: 0 i 1.
Powszechnie używany w elektronice
cyfrowej, gdzie minimalizacja (do dwóch)
liczby
stanów
pozwala
na
zminimalizowanie przekłamań danych. Co
za tym idzie, przyjął się też w
informatyce.]
–
kettes
v.
bináris
számrendszer [1. két számjegy, a 0 és az 1
segítségével ábrázolja a számokat. Mivel
digitális áramkörökben a számrendszerek
közül
a
kettest
a
legegyszerűbb
megvalósítani, a modern számítógépekben és
gyakorlatilag bármely olyan elektronikus
eszközben, amely valamilyen számításokat
végez, szinte kivétel nélkül ezt használják; 2.
kettes számrendszer szerinti érték. Mint
ismeretes, a digitális technika a kettes
számrendszerben dolgozik, tehát csak kétféle
értéket ismer: az egyest és a nullát (a
számítógép logikája szerint: "alacsony
jelszint - magas jelszint").]
dwójłomny, -a, -e [załamujący światło na dwa
promienie o wzajemnych prostopadłych
-
Wersja 01 01 2017.
płaszczyznach polaryzacji] – kettős
fénytörésű
dwójłomność (ang. birefringence) – kettős
fénytörés (birefringence) 1. Többnyire az
okozza, hogy a CD vagy egyéb optikai lemez
gyártásakor a préselés során a hordozó
lehűlése
nem
megfelelő.
Optikai
alkalmazásokban a kettős fénytörés káros
jelenség, mert az olvasási funkciót zavarja. 2.
CD és egyéb optikai lemezek gyártásakor
préselés során a hordozó nem megfelelő
lehűlése okozza. Optikai alkalmazásokban a
kettős fénytörés káros jelenség, mert az
olvasási funkciót zavarja.
dwóm panom służyć – (Mt 6,24) két urat szolgálni
„Senki sem szolgálhat két úrnak: vagy gyűlöli
az egyiket, a másikat pedig szereti, vagy
ragaszkodik az egyikhez, a másikat pedig
megveti. Nem szolgálhattok az Istennek is, a
Mammonnak is.” ― „Nemo potest duobus
dominis servire aut enim unum odio habebit et
alterum contemnet non potestis Deo servire et
mamonnae” (Mát. 6,24)
dwór
[1. siedziba panującego lub księcia;
2. ludzie otoczający panującego lub
księcia; 3. obszerny dom mieszkalny,
charakterystyczny
dla
dawnych
posiadłości ziemskich; 4. majątek ziemski
z domem i zabudowaniami; 5. właściciele
posiadłości ziemskiej, jej mieszkańcy,
administracja; 6. otwarta przestrzeń na
zewnątrz domu] – udvar, birtok, uradalom,
udvarház, kúria, major, földbirtok; királyi v.
fejedelmi udvar; udvartartás; szabad térség
v. levegő (na dwór: a szabadba, ki; na
dworze: kinn, kint, odakint, a szabadban)
dwór królewski – királyi udvar
dwór magnacki [Nie cała Polska posiadała
dwory magnackie. Na Mazowszu np., t. j.
w
województwach:
Mazowieckiem,
Płockiem i Rawskiem, było kilkanaście
tysięcy rodzin odwiecznej dziedzicznej
szlachty, ale ani jednej prawdziwie
magnackiej.] – (hist.) nemesi udvarház
dwór szlachecki – nemesi udvarház, kúria,
udvarház
dwu- [pierwszy człon wyrazów złożonych
wskazujący, że to, co jest wymienione w
drugiej części złożenia, występuje dwa
razy lub składa się z dwóch jednostek] –
kétdwuaktowy, -a, -e [o utworze scenicznym:
składający się z dwóch aktów] –
kétfelvonásos
dwuaktówka – kétfelvonásos színdarab v. színmű
dwubarwność– kétszínűség
dwubarwny, -a, -e [mający dwie barwy] –
kétszínű (színes) (tárgyról)
1335
dwubiegowy, -a, -e [1. o mechanizmie
napędowym: mający dwa biegi; 2. o
pojeździe: wyposażony w mechanizm
napędowy
o
dwóch
biegach]
–
kétsebességes
dwubocznie – kétoldalian
dwuboczny, -a, -e [mający dwa boki] – kétoldali
dwubój; dwubój zimowy [zob. biatlon] –
kétpróba, biatlon
dwucalówka [1. deska grubości dwu cali; 2. rura
o dwucalowej średnicy] – kétcollos
(vastagságú) deszka, cső, henger v. golyó
dwucyfrowy, -a, -e [złożony z dwu cyfr] –
kétszámjegyű (10 … 99)
dwucylindrowy, -a, -e [mający dwa cylindry] –
kéthengeres
dwuczęściowy, -a, -e [składający się z dwu
części] – kétrészes
dwuczłonowość – vminek kéttagú volta
dwuczłonowy, -a, -e [składający się z dwóch
członów] – kéttagú
dwudioptryczne okulary – kétdioptriás szemüveg
dwudnik (gazeta dwudniowa) – kétnaponta
megjelenő hírlap
dwudniowy, -a, -e [mający lub trwający dwa
dni] – kétnapi; kétnapos, két napnak
megfelelő
dwudyszne – kétlégzésű (tüdővel és kopoltyúval)
Dwudyszne
(Dipnoi
syn.
Dipneusti)
[podgromada
ryb
mięśniopłetwych
(Sarcopterygii) charakteryzujących się
możliwością oddychania przy pomocy
częściowo uwstecznionych skrzeli lub za
pomocą
pęcherza
pławnego
przekształconego
w
rodzaj
płuca
połączonego z przełykiem (stąd nazwa
dwudyszne).]
–
gőtehalalakúak
(Lepidosireniformes) [a csontos halak
(Osteichthyes) főosztályába a bojtosúszójú
halak (Sarcopterygii) osztályába tartozó
rend. 2 család és 5 faj tartozik a rendhez.]
dwudzielność – kettéoszthatóság
dwudzielny, -a, -e [dzielący się na dwie części] –
kétrészű, kétrészes, két részből álló
dwudziesta [godzina ósma wieczorem] – húsz óra
dwudziesta część – huszad, huszad rész (1/20)
dwudziestego piątego grudnia – december 25-én
dwudziestego sierpnia – augusztus huszadika
dwudziestego szóstego października – október
26-án
dwudziestka [1. liczba 20; 2. całość składająca
się z dwudziestu części lub jednostek;
3. to, co jest oznaczone liczbą 20;
4. pieniądz
dwudziestogroszowy
lub
dwudziestozłotowy; 5. pot. o wieku:
-
Wersja 01 01 2017.
dwadzieścia lat; 6. pot. kobieta mająca
dwadzieścia lat] – huszas, húsz; húsz éves
nő
dwudziestoczterogodzinny, -a, -e [mający lub
trwający dwadzieścia cztery godziny] –
huszonnégyórás
dwudziestogroszówka
[moneta
dwudziestogroszowa]
–
húszgarasos,
húszfilléres, huszas
dwudziestokilkoletni, -a, -ie [mający, trwający
dwadzieścia kilka lat; wudziestokilkuletni,
dwudziestoparoletni] – húszegynéhány
éves, huszonéves
dwudziestokrotnie – húszszor, húszszorosan
dwudziestokrotny, -a, -e [1. powtarzający się
dwadzieścia razy; 2. taki, który osiągnął
coś dwadzieścia razy; 3. dwadzieścia razy
większy lub mniejszy od czegoś] –
húszszoros
dwudziestolecie [1. okres dwudziestu lat;
2. dwudziesta rocznica] – húsz év; húszéves
évforduló; húszéves időszak
dwudziestolecie międzywojenne [okres między
pierwszą a drugą wojną światową] – két
világháború közötti húsz év
dwudziestoletni, -a, -ie [mający lub trwający
dwadzieścia lat] – húszéves
dwudziestoparoletni, -ia, -ie [mający, trwający
dwadzieścia
kilka
lat;
dwudziestokilkuletni,
dwudziestokilkoletni] – huszonéves
dwudziestopięciolecie
[1. okres
dwudziestu
pięciu lat; 2. dwudziesta piąta rocznica] –
huszonötéves
évforduló,
huszonötéves
időszak
dwudziestościan foremny (in. ikosaedr) –
ikozaéder; húszlapú test
dwudziestowieczny, -a, -e [dotyczący XX wieku]
– huszadik századi
dwudziestu – húsz (férfiakról)
dwudziesty, -a,- e [będący ostatnim elementem
zbioru składającego się z dwudziestu
jednostek lub jedną z dwudziestu części,
na które można coś podzielić] – huszadik
dwudziesty [dwudziesty dzień miesiąca] –
huszadika
dwudziesty drugi – huszonkettedik
dwudziesty pierwszy (dwudziestu jeden) –
huszonegyedik
dwufazowy, -a, -e [składający się z dwóch faz] –
kétfázisú
dwugarbny, -a, -e – kétpupú
dwugarbny wielbłąd, wielbłąd dwugarbny (zob.
baktrian) – kétpupú teve
dwugatunkowy, -a, -e – kétfajú, kettősminőségű
(pl. áru)
1336
dwugłos [1. wypowiedź dwóch osób na ten sam
temat; 2. śpiew dwóch osób] – (zene)
kettőshangzat, duett, kettős; két szerző által
írott irodalmi mű; párbeszéd
dwugłoska
(zob.
dyftong)
–
(nyelvtan)
kettőshangzó
dwugłosikowy, -a, -e – (nyelvtan) kettőshangzós
dwugłowy, -a, -e [mający dwie głowy] – kétfejű
dwugodzinny, -a, -e [mający lub trwający dwie
godziny] – kétórás; két óra hosszat tartó; két
órai
dwugroszówka
–
kétfilléres,
kétgarasos
(pénzdarab)
dwugwiazdkowy, -a, -e [oznaczony dwiema
gwiazdkami, gdzie większa ilość gwiazdek
świadczy in plus o jakości, standardzie
danego wyrobu czy miejsca (np.
dwugwiazdkowy hotel)] – kétcsillagos (**)
dwugwiazdkowy hotel – kétcsillagos (**) hotel v.
szálloda
dwuizbowy, -a, -e [1.składający się z dwóch izb
mieszkalnych;
2. o
parlamencie:
składający się z sejmu i senatu] –
kétszobás; kétkamrás, két házból álló
dwujęzyczność lub bilingwizm [umiejętność
posługiwania
się
dwoma
różnymi
językami przez jednostkę lub grupę
społeczną, najczęściej charakterystyczna
dla zróżnicowanych etnicznie obszarów
lub państw. Dwujęzyczność nie jest tym
samym co dyglosja.] – kétnyelvűség
[Kétnyelvű (idegen szóval bilingvis) az az
ember, aki két nyelvet beszél. A kettőnél
több nyelvet beszélő embereket többnyelvű
vagy poliglott személyeknek nevezik.]
dwujęzyczność dzieci – gyerek kétnyelvűsége
dwujęzyczny, -a, -e [1. posługujący się dwoma
językami; 2. napisany w dwóch językach]
– kétnyelvű
dwujęzyczny słownik – kétnyelvű szótár [Słownik
polsko-węgierski, węgiersko-polski]
dwujęzyczny alfabetyczny słownik – kétnyelvű
betűrendes szótár
dwujęzyczny obrazkowy słownik – kétnyelvű
képes szótár
dwukanałowy, -a, -e [mający dwa kanały] –
kétcsatornás
dwukierunkowy, -a, -e [działający lub
rozwijający się w dwu kierunkach] –
kétirányú; váltakozó, egymást felváltó,
váltakozva viszatérő
dwukierunkowy aparat słuchowy – kétfülre
illesztett hallókészülék (közös erősítővel)
dwukilowy, -a, -e [pot.; zob. dwukilogramowy] –
kétkilós
dwuklasówka – kétosztályú v. kétosztályos iskola
-
Wersja 01 01 2017.
Dwukolczak śródziemnomorski (Paliurus spinachristi Mill..) [gatunek rośliny z rodziny
szakłakowatych
(Rhamnaceae)]
–
krisztustövis (Paliurus spina-christi) [a
bengefélék (Rhamnaceae) családjába tartozó
fásszárú, lombhullató, kétlaki növény.
Trópusi, szubtrópusi és mérsékelt éghajlaton
is előfordul. Vadon körülbelül három méter
magasra nő meg, dísznövényként is tartják.
A hagyomány szerint tüskés ágaiból fonták
Jézus fejére a töviskoronát.]
dwukolorowy, -a, -e [mający dwa kolory] –
kétszínű (színes)
dwukołowy, -a, -e [mający dwa koła] – kétkerekű
dwukomponentowe włókno [chemiczne włókno
produkowane z dwóch polimerów o
różnych właściwościach fizycznych i
chemicznych; tak więc dwa polimery
pojedynczego włókna są obok siebie lub
włókno składa się z rdzenia i otoczki
(centrycznie
otoczka-rdzeń).
Dwukomponentowe włókna mogą być
tworzone z pojedynczych polimerów,
które zawierają fibryle/włókna drugiego
polimeru wytworzony niehomogenicznie
(Matrix fibryle). W wyniku różnic w
wykurczu
tych
dwóch
składników
uzyskuje się skarbikowanie włókna. ] kétkomponensű/bikomponens szál [Két
eltérő tulajdonságú polimerből együttesen
képzett mesterséges szál. A szálban a kétféle
polimer
elhelyezkedhet
párhuzamosan
egymás mellett, vagy az egyik képezhet
magot, amit a másik köpenyként vesz körül
(mag-köpeny elrendezés), vagy pedig az
egyik apró részecskék (fibrillák) formájában
ágyazódik be a másik anyagba (mátrix
szerkezet). Ha a kétféle polimer zsugorodási
hajlama eltérő, a további megmunkálások
során a szál többszörösen görbült, spirális
alakot vesz fel.]
1337
dwukondygnacyjny; dwukondygnacjowy, -a, -e
[mający dwie kondygnacje] – kétszintes,
kétemeletes; kétfokozatú
dwukonka [daw. dorożka dwukonna] – (dawno)
kétlovas bérkocsi, fiakker
dwukonny, -a, -e [o pojazdach: zaprzężony w
dwa konie] – kétlovas, kétfogatú
dwukółka [pojazd konny na dwóch kołach] –
kétkerekű kocsi; homokfutó
dwukropek [znak interpunkcyjny (:) stawiany
przed przytoczeniem czyichś słów lub
przed wyliczeniem czegoś] – (:) kettőspont
dwukrotne użycie pedału; gra na pedale więcej
niż jednorazowo (muzyka) – kettőspedál
dwukrotnie – kétszer
dwukrotny, -a, -e [1. powtarzający się dwa razy;
2. taki, który osiągnął coś dwa razy;
3. dwa razy większy lub mniejszy od
czegoś] – kétszeres, kétszeri
dwukrotny zapis dźwięku (na tym samym
śladzie dźwiękowym) – kétszeres felvétel
dwulampowy, -a, -e – kétlámpás
dwulatek [dziecko mające dwa lata; też: zwierzę,
roślina lub przedmiot mające tyle
lat]; dwulatka – kétéves gyermek (fiú v.
lány) ill. állat
dwuletni, -a, -e [mający lub trwający dwa lata] –
kétéves, kétesztendős
dwuletni plan – kétéves terv
dwuletnie dziecko – kétéves v. kétesztendős
gyermek
dwulicowiec [1. człowiek obłudny, fałszywy,
dwulicowy; 2. syn. obłudnik, fałszywiec,
hipokryta, pozorant, bazyliszek, jezuita,
farbowany lis, wilk w jagnięcej/owczej
skórze] – köpönyegforgató (ember)
dwulicowo – kétszínűen, hamisan, álnokul, galádul
dwulicowość – kétszínűség, kétkulacsosság,
kétarcúság, tettetés; (átv.) álnokság
dwulicowy [obłudny, mówiący co innego zależnie
od okoliczności i rozmówcy], dwulicy, -a, e, – kétarcú; kétszínű, hamis, képmutató
(ember); kétkulacsos
Dwuliścienne (Dicotyledones) [wyróżniany do
niedawna takson obejmujący wszystkie
rośliny okrytonasienne z wyjątkiem
jednoliściennych. Nazwa tej grupy roślin
wywodzi się od wspólnej dla nich cechy –
obecności dwóch liści zarodkowych
(liścieni).] – kétszikűek (Rosopsida v.
Dicotyledonopsida, v. Dicotyledoneae) [a
hagyományos rendszerezés szerint
a
növények egy osztálya. Az egyszikűekkel
együtt alkotják a zárvatermők törzsét. A
legidősebb zárvatermők kétszikűek voltak.]
-
Wersja 01 01 2017.
dwuliścienny, -a, -e [przedstawiciel gromady
należącej do okrytozalążkowych] –
kétszikű
dwuliterowy, -a, -e [złożony z dwóch liter;
biliterowy] – kétliteres
dwulitrówka – kétliteres edény
dwułucze – boltív, csúcsív
dwułuczny, -a, -e [przymiotnik od: dwułuk] –
boltíves, csúcsíves
dwumasztowiec – kétárbócos (hajó)
dwumasztowy, -a, -e [o statku: mający dwa
maszty] – kétárbócos
dwumetrowy, -a, -e [mający dwa metry lub
zajmujący dwa metry kwadratowe
powierzchni] – kétméteres
dwumian
[suma
lub
różnica
dwóch
jednomianów]
–
(lat.-gör.)
binóm;
(mennyiségtan) kéttagú algebrai kifejezés
dwumian Newtona [wzór na rozwinięcie
dowolnej potęgi wyrażenia algebraicznego
o dwu składnikach] – binominális tétel
dwumiarowy, -a, -e [o wierszu: mający dwie
stopy wierszowe] – kétlábnyi (vers)
dwumiesięcznik [1. pismo wychodzące co dwa
miesiące; 2. jest to czasopismo, które
ukazuje się raz na dwa miesiące.
Dwumiesięczniki
poświęcone
są
najczęściej
jakiejś
konkretnej
problematyce np. z zakresu nauki,
techniki.
Niektóre
dwumiesięczniki
wydawane są też w formie biuletynów.] –
kéthavonta megjelenő folyóirat
dwumiesięczny, -a, -e [mający lub trwający dwa
miesiące] – kéthónapos, kéthavi, kéthónapi
dwumilionowy, -a, -e [1. będący ostatnim
elementem zbioru wielkości dwóch
milionów lub jedną z dwu milionów części,
na które można coś podzielić; 2. złożony z
dwu milionów jednostek] – kétmilliomodik;
kétmilliós, kétmilliónyi, két millióból álló
dwumiliowy, -a, -e – kétmérföldes, kérmérföldnyi
dwumotorowiec – kétmotoros repülőgép
dwumotorowy, -a, -e [zob. dwusilnikowy] –
kétmotoros
dwunasta [godzina dwunasta w południe lub w
nocy] – tizenkét óra
dwunasta dogzina – tizenkét óra
dwunasta w południe – déli tizenkettő
dwunastka [1. liczba 12; 2. całość składająca się
z dwunastu części lub jednostek; 3. to, co
jest oznaczone liczbą 12; 4. format książki,
w której arkusz drukarski jest złożony na
dwanaście części] – tizenkettes verssor,
tizenkettős
dwunastnica (łac. duodenum) [u człowieka
rurowaty organ długości 25-30 cm,
1338
wychodzący z żołądka i stanowiący
początkowy odcinek jelita cienkiego.
Początkowy odcinek dwunastnicy łączy się
z odźwiernikiem żołądka, końcowy
przechodzi w jelito czcze.Dwunastnica
leży na wysokości pierwszego kręgu
lędźwiowego. Z kształtu przypomina literę
C, a raczej podkowę zwróconą wypukłą
częścią ku stronie prawej, wklęsły obwód
obejmuje głowę trzustki. Do zstępującego
odcinka dwunastnicy uchodzą wspólnie
przewód żółciowy i przewód trzustkowy.]
– (lat.) duodenum; vastagbél, nyombél,
patkóbél [duodenum (patkóbél, nyombél,
epésbél,
tizenkét
ujjnyi
bél)
az
emésztőcsatorna része, egy patkó alakú,
üreges szerv, amely a gyomrot az éhbéllel
(jejunum) köti össze. A vékonybél első és
legrövidebb szakasza. A pylorust követő
bulbus duodeni-vel kezdődik és a Treitzszalagnál ér véget.]
dwunastogodzinny, -a, -e [trwający dwanaście
godzin] – tizenkétórás
dwunastoletni [1. trwający dwanaście lat;
przypadający za dwanaście lat; 2. będący
w wieku dwunastu lat, mający dwanaście
lat] – tizenkétéves, tizenkétesztendős
dwunastokąt – tizenkétszög (egy tizenkétoldalú
sokszög)
Többen megrajzolták azt a nevezetes alakzatot,
amelyet akkor kapunk, ha a négyzetben az egyik
oldalra szabályos háromszöget szerkesztünk, és a
négyzet további két csúcsát összekötjük a háromszög
harmadik csúcsával (3. rajzunk). Ez az alakzat számos
elemi geometriai feladat kiindulási pontja. “Karrierjét”
annak köszönheti, hogy a század elején a műegyetem
neves professzora, Kürschák József (1864-1933)
lényegében ennek felhasználásával mutatta meg, hogy
a szabályos tizenkétszög átdarabolható három olyan
négyzetté, amelyeknek oldala a tizenkétszög köré írt
kör sugara.
dwunastokąt foremny – szabályos tizenkétszög
dwunastokątny, -a, -e – tizenkétszögű
dwunastokrotny, -a, -e [1. powtarzający się
dwanaście razy; 2. taki, który osiągnął coś
dwanaście razy; 3. dwanaście razy
większy lub mniejszy od czegoś] –
tizenkétszeres, tizen kettős
dwunastolecie
–
tizenkétéves
időszak,
tizenkettedik évforduló
-
Wersja 01 01 2017.
dwunastoletni, -a, -ie [mający lub trwający
dwanaście
lat]
–
tizenkétéves,
tizenkétesztendős, tizenkét évig tartó
dwunastościan
[wielościan
ograniczony
dwunastoma wielokątami] – tizenkétlap,
tizenkétlapú test
dwunastościan foremny (in. dodekaedr) [to
wielościan foremny o 12 ścianach w
kształcie
przystających
pięciokątów
foremnych. Posiada 30 krawędzi i 20
wierzchołków.
Ścinając
wierzchołki
dwunastościanu otrzymujemy wielościan
półforemny o nazwie dwunastościan
ścięty.] – dodekaéder [jelölhet minden olyan
poliédert melynek tizenkét lapja van, de
általában a szabályos dodekaédert értik
alatta, azt a szabályos testet, melyet tizenkét
szabályos ötszög alkot melyek közül minden
csúcsban három találkozik. 20 csúcsa és 30
éle van. A duális poliédere az ikozaéder.]
dwunastozgłoskowiec
[rodzaj
utworu
poetyckiego, w którym każdy wers składa
się z dwunastu zgłosek] – tizenkettes
(verssor); felező 12-es
dwunastozgłoskowy [o wersie: mający dwanaście
zgłosek; też o utworze: składający się z
takich wersów] – tizenkettes
dwunastu – tizenkettő, tizenkét (férfiakról)
dwunastu apostołów – tizenkét apostol
dwunastu mężczyzn – tizenkét férfi
dwunasty, -a, -e [będący ostatnim elementem
zbioru składającego się z dwunastu
jednostek lub jedną z dwunastu części, na
które można coś podzielić] – tizenkettedik
dwunasty [dwunasty
dzień
miesiąca]
–
tizenkettedike
dwunastego czerwca – június 12-én
dwunastego lipca – július 12-én
dwunogi, -a, -ie; dwunożny, -a, -e [1. mający
dwie nogi; 2. poruszający się na dwóch
nogach; 3. wykonywany dwiema nogami]
– kétlábú
dwunożność (ang. bipedalism od łac. bi=dwu i
pedis=stopy) [sposób poruszania się na
tylnych kończynach, zwykle w odniesieniu
do zwierząt, głównie człowieka i
kopalnych
hominidów,
również
w
1339
odniesieniu
do niektórych
maszyn
(robotów). Za formy dwunożności
przyjmuje się chodzenie, bieganie,
skakanie oraz przyjęcie wyprostowanej
postawy stojącej.] – bipedalizmus [a
szárazföldi mozgás egy formája, amelynél a
szervezet a két hátsó végtagja vagy lába
segítségével mozog. Azt az állatot vagy
gépet, ami rendszerint bipedális módon
mozog, (a latin bi = „kettő” és ped = „láb”
szavak összetételéből) bipednek, azaz „két
lábúnak” nevezik, A bipedális mozgás
típusai közé tartozik a két függeléken
(általában lábon) történő járás, a futás és az
ugrás.]
dwuoczny, -a, -e [1. dotyczący dwojga oczu;
2. mający dwoje oczu] – kétszemű
dwuodcinkowy, -a, -e – kétrészes
dwuodcinkowy
film
–
kétrészes
film
[Dwuodcinkowy film ukazuje życie Karola
Wojtyły od czasów jego młodości do chwili
wyboru na papieża.]
dwuogniskowy, -a, -e – kétgócú, kétgócpontú,
kétgyújtópontú, kétfókuszú
dwuogniskowy kineskop – kétfókuszú kineszkop
dwuoktawowy, -a, -e – kétoktávos
dwuoktawowy kontroler MIDI – két oktávos
MIDI kontroller
dwuosnowowa poprzecznie złożona tkanina
[lekka bawełniana lub atłasowa tkanina,
na powierzchni, na której są formowane
poprzeczne fałdy za pomocą układu
dwóch wątków (podstawowy i scrimped)
oraz układu jednej osnowy. Po wpleceniu
dodatkowej ciasnej (podstawowej)osnowy,
wszystkie wątki zbiegają się to the f.
woven previously only in the warp of the
fold along the basic warp, creating a
transverse fold. Stsoswane do damskich
sukien, bluzek i płaszczy.] – szövött pliszé
[Könnyű pamut vagy selyem típusú szövet,
amelyen már a szövésnél hajtásokat
(berakásokat) készítenek. Ehhez két (egy
alap- és egy, a hajtásokat képező) láncfonalrendszert és egy vetülékfonal-rendszert
használnak.
Az alap-láncfonalrendszert
nagyon erősen megfeszítik, és amikor a csak
a felül elhelyezkedő, hajtásképző láncfonalak
között bevetett vetülékfonalak már egy
jókora szakaszon bekötődtek, ezek a nagyon
feszes
láncfonalak a
felső
réteget
összehúzzák és így abból keresztirányú
hajtások képződnek. Női blúzokat, ruhákat,
kabátokat készítenek ilyen szövetből.]
dwuosobowy, -a, -e [1. przeznaczony dla dwóch
osób; 2. składający się z dwóch osób] –
kétszemélyes; (dwusiedzeniowy) kétüléses
-
Wersja 01 01 2017.
dwuosobowy pokój – kétágyas szoba
dwupartyjny, -a, -e [składający się z dwóch
partii] – kétpárt-, kétpárti
dwupasmowy, -a, -e [o drodze: składający się z
dwóch oddzielnych pasm dla ruchu w tym
samym kierunku] – kétsávos
dwupasmowa droga; dwupasmówka [droga z
dwoma oddzielnymi pasami ruchu w tym
samym kierunku] – kétsávos út
dwupasmowa jedzina – kétsávos út
dwupasmówka – kétsávos út, kétsáv = ║
dwupienność, diecja (dioecja) [występowanie u
roślin odrębnych osobników męskich i
żeńskich; u roślin zarodnikowych dotyczy
wykształcania
odrębnych
(rozdzielnopłciowych)
gametofitów:
żeńskich z rodniami i męskich z
plemniami;
u
roślin
nasiennych
dwupienność
oznacza
wykształcanie
dwóch typów osobników, na których
pojawiają się kwiaty jednej płci, żeńskie
lub męskie.] – kétlakiság
dwupienny, -a, -e – (növény) kétlaki (különnemű)
dwupienne – kétlaki növények
dwupiętrowy, -a, -e [mający dwa piętra] –
kétemeletes
dwupiórowe wiosło – kajakozó lapát
dwupłat, dwupłatowiec [układ konstrukcyjny
płatowca, samolotu o dwóch płatach
nośnych umieszczonych jeden nad
drugim.
Najczęściej
górny
płat
umieszczony jest nad kadłubem na
wspornikach lub zastrzałach i połączony z
dolnym płatem za pomocą rozpórek oraz
usztywniony za pomocą napiętych
stalowych cięgien lub linek. Rzadziej
górny płat mocowany jest bezpośrednio do
górnej części kadłuba. Dolny płat zwykle
mocowany jest do dolnej części kadłuba,
rzadko pod kadłubem. Układ płatów
górnego i dolnego wraz ze znajdującymi
się między nimi zastrzałami, rozpórkami i
cięgnami nosi nazwę komory płatów.] –
kétsíkú v. kétfedelű repülőgép, kétfedeles
repülőgép; bibplán (dwupłat)
dwupłatowy, -a, -e [o samolocie, śmigłowcu itp.:
mający dwa płaty nośne] – kétszárnyú,
kétfedelű
dwupłciowość – kétneműség, androgynia
dwupłciowy, -a, -e [łączący w sobie cechy dwu
płci] – kétnemű, hermafrodita, androgyn,
kétivarú
dwupokładowy, -a, -e – kettősfedélzetű,
kétfedélzetű
1340
dwupokładowy jumbo jet – (rep.) kétfedélzetű
jumbo jet (Boeing 747); kettős fedélzetű
óriásgép
dwupokojowy, -a, -e [składający się z dwóch
pokoi] – kétszobás
dwupokojowe mieszkanie – kétszobás lakás
dwupolowy, -a, -e – kétsíkú, kétmezejű
dwupolówka – kétszikű növény (dwuliścienny);
kétnyomásos gazdálkodás v. gazdaság
dwupostaciowość – kétalakúság
dwupostaciowy, -a, -e [występujący w dwóch
postaciach] – kétalakú
dwupoziomowo – kétszintesen
dwupoziomowy, -a, -e [mający dwa poziomy] –
kétszintes
dwupoziomowy węzeł drogowy – kétszintes
csomópont
dwuprocentowy, -a, -e [1. stanowiący dwa
procent czegoś; 2. zawierający dwa
procent czegoś; 3. oprocentowany na dwa
procent] – kétszázalékos (2 %), két
százalékot adó; két százalékot tartalmazó
dwuprocentowy roztwór – kétszázalékos oldat
dwuprzęsłowy, -a, -e [mający dwa przęsła] – (ép)
két fesztávolságú
dwuramienny, -a, -e [mający dwa ramiona] –
kétkarú, kétkaros, kétágú
dwuramienna dżwignia, dźwignia dwuramienna
[dźwignia, w której siły działające leżą po
obu stronach osi obrotu] – kétkarú emelő
dwuramienne śmigło – kétszárnyú propeller
(hajtócsavar)
dwuramienne śmigło
dwurazowy, -a, -e – kétszeri
dwuręczny, -a, -e [1. mający dwie ręce;
2. przystosowany
do
trzymania,
podnoszenia
dwiema
rękami;
3. wykonywany dwiema rękami] – kétezes,
két kézzel felemelt v. megfogott
dwuroczny, -a, -e [rzadko: dwuletni (mający
dwa lata, trwający dwa lata itp.)] – kétéves
(dwuletni)
dwurodzajowy, -a, -e [1. będący dwojakiego
rodzaju, typu; 2. występujący w dwóch
rodzajach
gramatycznych,
np.
ten
niezdara, ta niezdara] – (nyelvtan) kétnemű
-
Wersja 01 01 2017.
dwurodzinny, -a, -e [przeznaczony dla dwóch
rodzin] – kétcsaládos
dwurundowy, -a, -e [składający się z dwu rund,
trwający dwie rundy] – kétfordulós
dwururka [daw.; zob. dubeltówka] – kétcsövű
puska
dwurzędowiec [starożytny statek poruszany
dwoma
rzędami
wioseł;
okręt
dwurzędowy] – kétsor evezős hajó
dwurzędowy, -a, -e [1. złożony z dwóch rzędów;
2. o ubraniu: mający dwa rzędy guzików]
– kétsoros
dwurzędowa obudowa (układu scalonego) –
(kat.: elektronika) DIP Dual In-Line Package
(kétoldalas tokozás, ill. kétsoros elrendezésű
tokozott áramkör,ill. RAM chip)
dwurzędowe zapięcie na guziki [posiada dwa
rzędy zapięć o szerokim rozstawie,
zapięciami tymi są zazwyczaj guziki
położone pomiędzy lamówką a brzegiem
zapięcia. Tylko jeden rząd guzików służy
do zapięcia; drugi jest dekoracją.
Wykorzystywane
w
marynarkach,
płaszczach i sukienkach.] – kétsoros
gombolás [Két sor gomb a ruhadarab elején,
amelyek közül csak az egyik gombsor
szolgál valóban a nyílás zárására, a másik
csak dísz. Zakókon, kabátokon, női ruhákon
alkalmazzák.]
dwuseryjny, -a, -e [złożony z dwóch serii,
wykonywany w dwu partiach lub
odcinkach] – duplaszériás, kétrészes
dwusetny, -a, -e [będący ostatnim elementem
zbioru składającego się z dwustu
jednostek lub jedną z dwustu części, na
które można coś podzielić] – kétszázadik
dwusetna rocznica – kétszázadik évforduló
dwusiatkowa
przemiana
częstotliwości,
mieszanie iloczynowe – sokszorozó keverés
dwusieczna
[półprosta
wychodząca
z
wierzchołka kąta i dzieląca go na dwie
równe części] – felező, felezővonal
dwusieczna kąta – szögfelező [a szöget két
egyenlő szögre osztja. A szögfelező minden
pontja azonos távolságra van a szög száraitól
és átmegy a szög csúcsán.]
1341
dwusieczny, -a, -e [mający dwa ostrza] – kétélű
dwusiedzeniowy, -a, -e – kétüléses
dwusiedzeniowy samolot – kétüléses repülőgép
dwusilnokowy, -a, -e – kétmotoros
dwuskibowiec [zob. pług dwuskibowy] –
kettőseke
dwuskrzelny, -a, -e [o cechach dwuskrzelnych] –
kétkopoltyús
dwuskrzydłowy, -a, -e [o budynku, drzwiach,
samolocie itp.: mający dwa skrzydła] –
kétszárnyú
dwustopniowo – kétfokozatúan; kétlépcsősen
dwustopniowość – kétfokozatúság; kétlépcsősség
dwustopniowy, -a, -e [1. mający dwa stopnie,
etapy
lub
dwie
instancje;
2. odpowiadający dwóm stopniom jakiejś
skali; 3. mający dwa stopnie, poziomy] –
kétfokozatú; kétlépcsős
dwustopniowe nauczanie – kétfokozatú, két
fokozatból álló tanítás
dwustopniowe wybory – közvetett választások
dwustopowy, -a, -e [zob. dwumiarowy] –
kétlábnyi
dwustronnie – kölcsönösen, mindkét részről,
kétoldalúan
dwustronnie obowiązująca – kétoldali szerződés
dwustronność – kétoldalúság
dwustronność [różnica właściwości między
dwoma stronami wyrobu papierowego. Im
większa dwustronność, tym większa jest
różnica ich właściwości.] – (papír)
kétoldalúság
dwustronny, -a, -e [1. mający dwie strony albo
znajdujący się po dwóch stronach czegoś;
2. dokonywany, zawierany przez dwie
strony] – kétoldalú, kétoldalas, kétoldali,
(wzajemny) kölcsönös, bilateriális
dwustronna tkanina wątkowa [tkanina z jedną
osnową i dwoma wątkami (wyższym i
niższym), gdzie każdy z nich jest z innego
-
Wersja 01 01 2017.
splotu tak, aby zwiększyć grubość tkaniny
lub wzoru na jej przedzie.] – két
vetülékfonal-rendszerű szövet [Olyan kettős
szövet, amelyet egy lánc- és két
vetülékfonal-rendszer alkot és a két
szövetréteg másféle kötésmódban készül.
Ezáltal vastagabb, a két oldalán esetéeg
eltérő mintázatú szövet keletkezik.]
dwustronny hamulec – kétoldali fék
dwustronny materiał (1) [ogólne określenie dla
materiału, który może być używany na
przedniej i tylnej stronie; obejmuje
podwójny materiał, hollow web oraz
odwracalny. Różnica w wyglądzie przodu
i tyłu jest osiągnięta za pomocą specjalnej
technologii tkania.] – kétoldalas szövet [Az
olyan szövetek gyűjtőneve, amelyeknek
mindkét oldala használható színoldalként.
Ide tartoznak pl. a kettős szövetek, az üreges
szövetek és a kifordítható szövetek. A szövet
két oldalának eltérő megjelenését speciális
szövéstechnológiával alakítják ki.]
dwustronny materiał (2) [Materiał o „dwóch
stronach“ – jat to materiał, którego obie
strony posiadają różne właściwości. Na
przykład bielizna, która może być noszona
po obu stronach materiały; noszona po
jeden stronie chroni przed temperaturą
powyżej 0°C, a noszona po drugiej stronie
chroni w temperaturze poniżej 0°C.] kettős felületű kelme [A „kettős felületű”
kelme olyan kétrétegű kelme, amelynek
mindkét
rétege
(oldala)
más-más
tulajdonságú. Ilyen lehet például egy
kifordítható alsóruházat kelméje, amit úgy
hordhatnak,
hogy
fagypont
alatti
hőmérsékleten az egyik oldala érintkezzék a
testtel, fagypont feletti hőmérsékleten pedig
a másik oldala.]
dwustrzałowy, -a, -e [o ręcznej broni palnej:
taki, którym można wystrzelić dwa strzały
bez powtórnego nabijania] – kétlövetű
dwustu – kétszáz (férfiakról)
dwustu- [pierwszy człon wyrazów złożonych
drugiej części złożenia, występuje dwieście
razy lub składa się z dwustu jednostek] –
kétszázdwusuw [silnik dwusuwowy; też: pojazd z takim
silnikiem] – kettős előtolás (dugattyúnál)
dwusuwowy, -a, -e – kétütemű
dwusylabowy, -a, -e [złożony z dwóch sylab],
dwuzgłoskowy, -a, -e kétszótagú,
kétszótagos
dwuszereg [podwójny szereg utworzony z dwóch
szeregów równoległych do siebie] –
(wojsko) kettős sor, kettős rend
1342
dwuszeregowy, -a, -e – (wojsko) két sorban álló,
kettős rendben levő
dwuszpaltowy, -a, -e [obejmujący dwie szpalty] –
kéthasábos
dwuszpaltowy tekst – kéthasábos szöveg
dwuścian [1. powierzchnia złożona z dwóch
półpłaszczyzn o wspólnej krawędzi;
2. forma krystalograficzna składająca się
z dwu równoległych do siebie ścian; 3. jest
to nieograniczona powierzchnia złożona z
dwóch półpłaszczyzn o wspólnej krawędzi.
Niektóre źródła podają inną definicję,
identyczną z kątem dwuściennym. W tej
wersji do dwuścianu należy także część
wycinana z przestrzeni przez te
półpłaszczyzny. 4. półprosta wychodząca z
wierzchołka kąta i dzieląca go na dwie
równe części.] – (ang.) dihedron; kétlapú
alak, diéder; véglap (pinakoid)
dwuścienny, -a, -e – kettősfalú, kétlapú
dwuślad, dwuśladowiec [pot.; zob. pojazd
dwuśladowy] – kettősnyomú jármű
dwuśladowy, -a, -e – kettősnyomú (jármű,
oldalkocsis motorkerékpár)
dwuśrubowiec – kétcsavaros hajó
dwutakt [1. silnik dwutaktowy; też: pojazd z
takim silnikiem; 2. w koszykówce:
technika polegająca na wykonaniu dwóch
kroków z piłką i przekazaniu jej
współgraczowi albo rzuceniu do kosza] –
kétütemű (jármű, motor)
dwutaktowy, -a, -e [1. składający się z dwóch
taktów rytmicznych; 2. o silniku: taki, w
którym pełny obieg odbywa się w czasie
dwu kolejnych suwów tłoka] – kétütemű;
(zene) kétütemű, kétütemes
dwuteownik
[kształtownik
o
przekroju
poprzecznym w kształcie dwóch liter T
połączonych podstawami] – kettős T-vas
dwutlenek [związek chemiczny, w którym jeden
atom pierwiastka połączony jest z dwoma
niepowiązanymi ze sobą atomami tlenu] –
dioxid
dwutlenek
krzemu,
ditlenek
krzemu,
(krzemionka), SiO2 [nieorganiczny związek
chemiczny, tlenek krzemu na IV stopniu
utlenienia] – szilícium-dioxid (köznapi
nevén
kova,
gyakorta meglehetősen
pongyola elnevezéssel kovasav) [a szilícium
oxigénnel alkotott vegyülete, melynek
képlete SiO2. Leggyakoribb ásványa és
egyúttal a földkéreg leggyakoribb ásványa a
kvarc, egyéb ásványai: opál, kalcedon, jáspis
stb.]
dwutlenek ołowiu – ólomdioxid
dwutlenek siarki – kéndioxid
-
Wersja 01 01 2017.
dwutlenek tytanu czyli tlenek tytanu (IV) [to
biały proszek o temperaturze topnienia
ok. 1830°C i temperaturze wrzenia ok.
2500°C. Ma właściwości amfoteryczne reaguje ze stężonym kwasem siarkowym,
a stapiany z wodorotlenkami, węglanami
lub tlenkami innych metali przechodzi w
tytaniany. Nie jest rozpuszczalny w
wodzie.
Tworzy
trzy
odmiany
polimorficzne występujące w przyrodzie tetragonalne rutyl i anataz oraz rombowy
brukit
(brookit).
Dwie
ostatnie
przechodzą w najtrwalszy rutyl powyżej
temperatury
800-900°C.
Dwutlenek tytanu jest ze względu na
swoje
właściwości
(współczynnik
załamania światła n=2,4 - wyższy posiada
tylko diament; ponadto nie odbarwia się
pod wpływem światła UV) używany jest
jako składnik farby (biel tytanowa) i
dodatek do wybielających proszków do
prania. Z powodu dużej względnej
przenikalności elektrycznej używa się go
do
produkcji
ceramiki
elektrotechnicznej. Dwutlenek tytanu jest
także stosowany jako barwnik do gumy,
papieru, żywności (oznaczenie EWG E171), leków, kosmetyków, pasty do
zębów etc.] – titán-dioxid, v. titán(IV)-oxid
(TiO2)
dwutlenek wegla (CO2, nazwa systematyczna:
ditlenek węgla lub tlenek węgla(IV)) [1.
nieorganiczny związek chemiczny, tlenek
węgla na IV stopniu utlenienia; 2.
bezbarwny i bezwonny gaz, powstający
przy spalaniu paliw, a także w procesach
oddychania, butwienia, fermentacji itp.] –
szén-dioxid (CO2), széndioxid [régi magyar
nevén szénéleg) légköri nyomáson légnemű,
gáz halmazállapotú vegyület. A tiszta levegő
mintegy 0,039% (térfogatszázalék) széndioxidot (390 ppm) tartalmaz. Ez a
mennyiség az elmúlt évtizedekben jelentősen
növekedett (100 éve még kb. 280 ppm volt),
ami bizonyítottan hozzájárul a globális
felmelegedéshez, azaz a szén-dioxid
üvegházhatású gáz.]
dwutłokowy, -a, -e [mający dwa tłoki] –
kétdugattyús
dwutomowy, -a, -e [składający się z dwóch
tomów] – kétkötetes
dwutomówka – kéttonnás teherautó
dwutorowość – kettősség, kétkulacsosság (politika)
dwutorowy, -a, -e [1. mający dwa tory,
poruszający się po dwóch torach;
2. rozwijający się, prowadzony w dwóch
kierunkach] – kettősvágányú; kétirányú,
kettős, kétkulacsos (politika)
1343
dwutorowa polityka – hintapolitika
dwutygodnik [1. czasopismo wychodzące co dwa
tygodnie; 2. czasopismo, które ukazuje się
regularnie w odstępie dwóch tygodni,
zazwyczaj dwa razy w miesiącu] –
kéthetenként megjelenő folyóirat; havonta
kétszer megjelenő hírlap v.folyóirat
dwutygodnik
ilustrowany
–
kéthetenként
megjelenő képes folyóirat
dwutygodniowy, -a, -e [mający lub trwający dwa
tygodnie] – kéthetes, kétheti, kéthetenkénti
dwutygodniowy okres wypowiedzenia – kéthetes
felmondási idő
dwutysięczny, -a, -e [1. będący ostatnim
elementem zbioru wielkości dwóch tysięcy
lub jedną z dwóch tysięcy części, na które
można coś podzielić; 2. «złożony z dwóch
tysięcy jednostek; 3. przeznaczony dla
dwóch tysięcy osób lub rzeczy] –
kétezredik
dwuuszny, -a, -e [1. dotyczący dwojga uszu;
2. mający dwa ucha] – kétfülű (észlelés,
jelenség)
dwuuszny
aparat
słuchowy
–
kétfülű
hallókészülék
dwuwargowy, -a, -e – (növény) kétajkú; (nyelvtan)
bilabiális
dwuwarstwowy, -a, -e [1. zbudowany z dwóch
warstw jakiegoś materiału lub substancji;
2. złożony
z
dwóch
warstw
–
wyodrębnionych
składników
jakiejś
rzeczy lub jakiegoś zjawiska] – kétrétegű,
kétrétű
dwuwartościowość – kétértékűség
dwuwartościowy, -a, -e[ o pierwiastku: tworzący
związki przez łączenie każdego swego
atomu z dwoma atomami pierwiastka
jednowartościowego] – kétértékű
dwuwartościowy
pierwiastek –
(vegytan)
kétértékű v. kétvegyértékű elem
dwuwartościowy
związek
chemiczny
–
kettősértékű vegyület
dwuweglan – (vegytan) bikarbonát; a hidrogénkarbonátoknak (a szénsav savanyú sóinak)
elavult neve
dwuweglan sodu – (vegytan) nátriumbikarbonát
dwuwiekowy, -a, -e [mający dwa wieki, trwający
dwa wieki] – kétévszázados
dwuwiersz [1. zob. dystych; 2. tekst składający
się z dwóch wersów] – párvers, disztichon
dwuwierszowy, -a, -e – kétsoros
dwuwierzchołkowość
charakterystyki
rezonansowej (obwodów sprzężonych) –
csatoltkörhatás
dwuwierzchołkowa
charakterystyka
rezonansowa – kétcsúcsú rezonanciagörbe
-
Wersja 01 01 2017.
dwuwierzchołkowy,-a, -e – kétcsúcsú
dwuwieżowy, -a, -e – kéttornyú (kościół
dwuwieżowy: kéttornyú templom)
dwuwiosłowy, -a, -e [poruszany za pomocą
dwóch wioseł] – kétevezős
dwuwiosłówka – kétevezős csónak
dwuwymiarowy, -a, -e [1. mający tylko dwa
wymiary: szerokość i długość; 2. taki,
który istnieje w dwóch wymiarach, ma
długość i szerokość] – két verslábból álló,
kétütemes; kétsíkú, kétdimenziós; (inf.) 2D
[two dimensional], 2 dimenziós, síkbeli
dwuwyrazowy, -a, -e [składający się z dwu
wyrazów] – kéttagú, két szóból álló
(kifejezés)
dwuzakresowy, -a, -e [obejmujący dwa zakresy,
działający w dwóch zakresach] –
kettőskiterjedésű, kérdimenziós
dwuzgłoskowy, -a, -e [zob. dwusylabowy] –
kétszótagú, kétszótagos
dwuzłotowy, -a, -e [1. mający wartość dwóch
złotych; 2. wynoszący dwa złote] – két
zlotyba kerülő; kétzlotys
dwuzłączka kolankowa – könyökcső
dwuzłotówka [1. moneta lub banknot wartości
dwóch złotych; 2. Pierwsze dwuzłotówki,
mające wartość 60 groszy miedzianych a 8
gr. srebrnych, zaczęto wybijać za
Stanisława Augusta w r. 1766, po zupełnej
reformie mennicznej w Polsce, gdy
wprowadzono na miejsce nominalnie
istniejących groszy srebrnych grosze
miedziane, a wartość groszy srebrnych
oznaczono na 7 1/2 grosza miedzianego.] –
kétzlotys; két zloty értékű v. két zlotys érme
v. pénzdarab
dwuzmianowy, -a, -e [wykonywany lub
przebiegający na dwie zmiany] –
kétváltásos
dwuznacznie – kétértelműen
dwuznacznie się uśmiechnęta – (a nő)
kétértelműen mosolygott
dwuznacznik [wyraz lub zwrot dwuznaczny] –
kétértelmű szó v. kifejezés
dwuznaczność – kétértelműség; sikamlósság
dwuznaczny, -a, -e [1. dający się dwojako
tłumaczyć; 2. zawierający ukrytą aluzję] –
kétértelmű, két jelentésű; (pl. tréfa) sikamlós
dwuznaczna odpowiedź – kétéretelmű válasz
dwuznaczne słowa – kétértelmű szavak
dwuznaczny dowcip – kétértelmű tréfa
dwuznak [znak składający się z dwóch
elementów, w szczególności połączenie
dwóch liter oznaczające jedną głoskę, np.
cz, dz, sz] – két tagból álló, hangot jelölő
betű (cz, dz, sz stb.)
1344
dwuznaki – kettősjelek
dwużeństwo [zob. bigamia] – kétnejűség, bigámia
dybać [1. pot. mieć złe zamiary wobec kogoś; 2.
czaić się, czatować na kogoś, coś] –
lopódzkodni,
lopódzani,
lopakodni,
leselkedni, rálesni; rátörni, törekedni vmire
dybać na co/kogo – lesni (vmit/vkit), leselkedni
(vmire/vkire)
dybanie – leselkedés, lopakodás, lesés
dybidzban [(gastronomia)
dawniej: człowiek
lubiący się napić na czyjś koszt] – iszákos;
más költségén ivó
dyby [1. kłody z otworami, w które dawniej
zakuwano ręce i nogi więźnia; 2.
pierwotne pęta drewniane. Czy znajomość
ich przybyła do Polski z Niemiec, tak jak
np. wszystkich wydoskonalonych tortur,
nie wiemy tego. W każdym jednak razie
nazwa zdaje się pochodzić z niemieckiego,
ponieważ używane były na złodziejów
(Dieb). Wymawia się zwykle w liczbie
mnogiej, gdyż są to dwie sztuki
drewniane z wycięciami na nogi lub ręce,
po włożeniu których zbijano obie połowy
gwoździami drewnianymi lub zamykano
na kłódkę. Kronikarze zwali dyby po
łacinie compes.] – (történelmi) kaloda;
láncok, rablánc, vasbilincs, fabilincs
dycha [pot. dziesiątka] – (közbeszéd) tizes (tíz
garasos érem)
dychać [daw. oddychać, zwłaszcza głośno, z
trudem], dyszeć – libegni, pihegni, zihálni
dychawica (dusznica, astma) – asztma; légszomj
dychawiczny, -a, -e [1. związany z dychawicą,
wywołany
tą
chorobą;
2. słaby,
oddychający z trudem; 3. o maszynach,
urządzeniach: źle działający, stary] –
asztmás; kehes
dychawiczny koń – kehes ló
dychnąć, dychnąć se [odpocząć, odetchnąć] –
[Słowniczek języka śląskiego] pihenni,
megpihenni; lélegezni, lélegzeni egyet,
lélegzeni; lihegni
dychotomia [podział jakiejś całości na dwie
różniące się zasadniczo części; też: ta
różnica], dwudzielność – kettéosztottság
dychotomiczny, -a, -e – kettéosztott
dychotomiczność – kettéosztottság
dycki [zawsze] – [Słowniczek języka śląskiego]
mindig, mindenkor, állandóan, szüntelenül,
örökké
dyć [owszem, rzeczywiście, przecież] –
[Słowniczek języka śląskiego] – igen, igenis,
persze,
hogyne,
úgy van,
bizony;
természetesen; hát hogyne; tényleg, valóban,
-
Wersja 01 01 2017.
csakugyan, igazán; hisz, hiszen, mégis, azért,
pedig
dydaktycznie – didaktikusan; tanító v. oktató
módon, módszeresen
dydaktyczność – didaktikus jelleg, didaktikai
módszer
dydaktyczny, -a, -e – (gör.) didaktikai, didaktikus;
tanító, oktató; a didaktikára jellemző, vele
kapcsolatos; módszeres
dydaktyk – (gör.) didakta, didaktikus; a didaktika
tudósa, kutatója; tanító, oktató
dydaktyka [1. dział pedagogiki zajmujący się
metodami nauczania i uczenia się; 2. dział
pedagogiki, nauka o metodach nauczania i
uczenia się; 3. moralizowanie, pouczanie;
zob. dydaktyzm] – (gör.) didaktika,
oktatástan, tanítási módszertan
dydek, dytek, dudek [1. reg. pieniądz; 2. daw.
drobna moneta; 3. stara nazwa pewnej
monety, upowszechniona w Polsce od
kilku wieków i przez lud powszechnie do
niedawnych czasów w znaczeniu sześciu
groszy miedzianych używana. W wiekach
dawnych monety nie krążyły, jak dzisiaj,
tylko w granicach swego kraju, ale
rozchodziły się (a z nimi i poprzekręcane
ich nazwy) po całym obszarze Europy,
cenione wszędzie podług wartości i wagi
metalu. Z nazwy holenderskiej duit,
oznaczającej drobną monetę (jak twierdzi
Karłowicz), powstało dolno-niemieckie
düttke, dittke, a z tego polskie dudki i
dytki. Za Stefana Batorego i Zygmunta III
dudkami nazywano potrójne grosze
srebrne.] – (dawno) régi pénznem; (reg.)
pénz; váltópénz, aprópénz
dydym [mieszanina pierwiastków ziem rzadkich
zwłaszcza neodymu i prazeodymu,
uważana
dawniej
za
pierwiastek,
stosowana do barwienia szkieł filtrów
optycznych] – (vegytan) didinium (Didinium
Stein 1859)
dye {rzecz.} (też: colour, color, suit (cards)); kolor;
barwnik {m.} – (ang.) dye (festék) [Az
írható és újraírható adathordozókban
található egy felvételi réteg, amely egy
specifikus festéket tartalmaz. Egyes egyszer
írható festékek (CD-R) egyáltalán nem
tükröznek a DVD lézerének frekvenciáján,
más festékek (CD-RW) fényvisszaverési
különbsége kicsi, ezért – főleg a DVD-kkel –
kompatibilitási problémák léphetnek fel.]
dyfamować – (lat.) diffamálni; rossz hírét kelteni
vkinek; rágalmazni vkit
dyfamujący, -a, -e – (lat.) diffamáló;
megszégyenítő, lealacsonyító, megbélyegző
(cselekedet)
1345
dyferencja [1. różnica; 2. daw. spór, zwłaszcza o
majątek] – (lat.) differencia; különbség,
különbözet,
eltérés,
különbözőség;
véleményeltérés,
véleménykülönbség;
egyenetlenség; árkülönbözet; szétágazás,
megoszlás
dyferencja cen – árak differenciálása
dyferencja płac – bérek differenciálása
dyferencja taryf – díjszabások differenciálása
dyferencjacja (łc. differentia ‘rozmaitość,
różnica’)
[1.
wyodrębnianie
się
składników tworzących pewną całość. 2.
biol.
proces
różnicowania
się
z
jednorodnego
materiału
zarodka
różnorodnych stałych elementów o
odmiennej budowie, funkcjach itp. 3. geol.
d. magmowa – proces różnicowania się
magmy, dający poszczególne zgrupowania
skalne.] – differenciáció, differenciálás:
megkülönböztetés, különbségtevés
dyferencjacja magmy [zróżnicowanie składu
magmy pierwotnej w skorupie ziemskiej]
– magma differenciációja [azon kőzettanigeokémiai folyamatok összességét jelenti,
amelyek
elváltozásokat
okoznak
az
elsődleges, anyamagmához képest]
dyferencjacja się – (lat.) differenciálódás:
elkülönülés, elkülönülődés; az élő szervezet
kialakulása foltán észlelhető folyamat,
melynek
eredményeképpen
eredetileg
egynemű sejtekből és szervekből a külvilág
és a szervezeten belül keletkező föltételek
hatására,
munkamegosztás
révén
különneműek keltkeznek
dyferencjalny, -a, -e – differenciál, differenciális,
differens; különböző, eltérő
dyferencjalna
taryfa
–
különbözeti
v.
differenciális tarifa
dyferencjalny termometr – differenciális hőmérő
dyferencjał [zob. mechanizm różnicowy] – (lat.)
differenciál;
(mennyiségtan)
rendkívül
parányi különbség; (műszaki) differenciálmű,
kiegyenlítőmű (gépkocsinál), a járművek
kerékmeghajtásában alkalmazott berendezés,
amely a külső keréknek a kanyarodásnál
fellépő nagyobb sebességét kiegyenlíti; a
kocsikerekek
különálló
féltengelyekre
vannak szerelve s a differenciál teszi
lehetővé,
hogy különböző sebességgel
foroghassanak
dyferencyjny, -a, -e [związany z dyferencją] –
(lat.) differenciál-; különbözeti
dyformalny, -a, -e – difformális, difformis; rút,
torz; idomtalan; szabálytalan formájú
dyfrakcja
[ugięcie
fali
zachodzące
na
krawędziach wąskich szczelin lub przesłon
ustawionych na jej drodze] – (lat.)
-
Wersja 01 01 2017.
diffrakció, (fizika) fényelhajlás; fény- v.
hanghullámok elhajlása az útjukban levő
akadály következtében
dyfrakcja (fali) – diffrakció, elhajlás
dyfteryt [1. zob. błonica w zn. 1.; 2. ostra
choroba zakaźna wywołana zarazkiem
maczugowca; błonica; dyfteria] – (gör.)
diftéria, difteritisz; torokgyík (błonica);
bacilusok által előidézett torok- és légcsőlob;
a
betségég
által
termelt
toxinok
ellensúlyozására antitoxin tartalmú savót
használnak
dyftong [połączenie dwóch samogłosek, z
których jedna nie jest sylabotwórcza],
dwugłoska – (gör.) diftongus; (nyelvtan)
kettőshangzó; [egy szótagot alkotó két
mássalhangzó (cs, dzs, dz stb.), ill.
magánhangzónak egy hang gyanánt való
kiejtése]
dyftongiczny, -a, -e – kettőshangzó-, kettőshangzós
dyftongizacja [proces przekształcania się
samogłoski w dyftong] – diftongizáció;
kettőshangzó kiejtése egy hangként
dyftongizować – diftongizálni
dyftongizować się – diftongizálódik
dyftyk, dywdyk, tyftyk [1. dawna tkanina
pochodzenia tureckiego; też: ubiór z tej
tkaniny; 2. długi, sięgający pęcin czaprak
na konia; 3. Zwany także jako TYFTYK –
tkanina wełniana wykonana z wełny
koziej na osnowie jedwabnej zdobiona
broszowanym wzorem. Bardzo miękka,
cienka i delikatna przeznaczona była do
wyrobu chust, szali i innych części stroju.
Pochodzenia tureckiego, używana w
Polsce od XVII wieku. Ceniona
szczególnie
w
neoklasycyzmie
i
biedermeierze.
4.
najkosztowniejsza
materia turecka z puchu kóz tybetańskich,
robiona na osnowie jedwabnej. 5. tkanina
wełniana, jedwabna lub bawełniana; 6.
kapa na konia przetykana złotem] – (fr.)
düftin; többszöri bolyhosítással, keféléssel és
nyírással bársonyos felületűvé tett sürű,
tömött
szövet;
(dawno)
többszöri
bolyhosítással, keféléssel és nyírással
bársonyos felületűvé tett sürű, tömött szövet
[Puha, bársonyos felületű (bár a bársonynál
alacsonyabb száltakaróval készült), közepes
súlyú pamutszövet. Közepesen finom láncés durvább vetülékfonalakból atlaszkötésben
készül. Bolyhos felületét bolyhozással,
keféléssel és nyírással állítják elő.
Sportkabátok,
fiúöltönyök
készítésére,
valamint
műszaki
textíliák
céljára
használják.
"Majombőr"
vagy
"őszibarackhéj" elnevezéssel is ismert.]
(gyapotszövet)
1346
dyfundować [o cząstkach stykających się
substancji: ulegać dyfuzji] – diffundálni,
átszivárogni; diffúzió során összekeveredik,
összevegyül
dyfundowanie [(fizyka) samorzutne przenikanie]
– diffundálás
dyfuzja [1. samorzutne przenikanie cząsteczek
jednej substancji do drugiej, prowadzące
do wyrównania stężenia; 2. przenikanie
elementów danej kultury do innej,
prowadzące do powstawania podobieństw
między nimi] – (lat.) diffúzió; (vegytan)
átszivárgás, egymással érintkező anyagok
molekuláinak v. egyéb részecskéinek külső
erő nélküli egymásba hatolása a koncentráció
kiegyenlítődéséig; egymással érintkező
gázoknak és folyadékoknak a nehézségi
erővel szemben történő keveredési folyamata
dyfuzor [1. przewód o rozszerzającym się
przekroju, powodującym zmniejszanie się
prędkości przepływu cieczy lub gazu i
rozproszenie ich strumienia; 2. element
rozpraszający
fale
dźwiękowe
lub
świetlne; 3. aparat działający na zasadzie
dyfuzji] – diffúzor
dyfuzyjność – diffúzitás
dyfuzyjny, -a, -e – diffúz-, átszivárgási
dyg [zob. dygnięcie] – térdhajlás, bók, „pukkedli”
dygamma – (gör.) digamma; azaz a kettős gamma,
látszólag a görög g hang megkettőzése,
voltaképp a magyar v hanggal rokon hang
dyganie – térdhajlás, bókolás
drygawka [1. długie wiosło flisackie umieszczone
na przodzie lub tyle tratwy, służące do jej
sterowania; 2. narzędzie flisackie, zwykle
sosnowe, w rodzaju wiosła od 30 do 40
stóp długie, służące do kierowania tratew,
z wodą płynących. Część najszerszą w
wodzie nurzaną oryle nazywają piórem,
drugi koniec w ręku trzymany komulcem
lub komolcem. W połowie długości
drygawki jest t. zw. podgardle czyli
-
Wersja 01 01 2017.
miejsce nieco wycięte, w którem drygawka
spoczywa na siodle między dwoma
wbitymi w siodło dębowymi kołeczkami,
które zowią dulkami. 3. zwana na
Pomorzu - sterem, na wschodzie Polski opoczyną, w Krakowskiem - pojazdem,
jest to duże wiosło długości 8-9 m, w
grubszym końcu płasko zaciosane lub też
oprawione w cienkie deszczułeczki
/wyłącznie na Dunajcu/. Dolna częśćszersza i spłaszczona-nazywa się piórem.
Średnica dłużycy przeznaczonej na wyrób
drygawki wynosi w grubszym końcu ok.
20 cm. /źródło: W. Jędrysik, Spław
drewna PWRiL Warszawa 1952 r./] –
hosszú, többnyire fenyőfából készült evezős
tutaj
dygnąć — dygać [ukłonić się, uginając lekko
nogi w kolanach] – bókolni, pukkedlizni
dygnięcie [ukłon dziewczęcy polegający na
lekkim ugięciu kolan] – bók, bókolás,
térdhajtás
dygnita – (lat.) dignitás; méltóság
dygnitarski, -a, -ie – méltóságos, magasrangú
emberhez illő
dygnitarski dom – előkelő ház; méltóság háza
dygnitarz [osoba piastująca wysoki urząd] –
(lat.) dignitárius; méltóság, magasrangú
tisztségviselő,
főtisztviselő;
főember,
vezetőember; méltóságviselő, méltósággal
járó tisztet viselő ember; kiválóság
dygnitarze sanacyjni – szanációs méltóságok
dygot [1. drżenie ciała wywołane zimnem lub
strachem; 2. drganie jakiegoś przedmiotu
lub obiektu spowodowane uderzeniem lub
wstrząsem] – remegés, reszketés
dygotać (drgać, drżeć) [1. drżeć z zimna lub
strachu; 2. o przedmiotach lub obiektach:
drgać w wyniku uderzenia lub wstrząsu] –
remegni, reszketni, rezegni; dideregni
dygotający, -a, -e – rezgő
dygotanie – reszketés, remegés, rettegés
dygresja [krótka uwaga lub wypowiedź
odbiegająca
od
głównego
tematu
rozmowy, utworu literackiego itp.] – (lat.)
digresszió; kitérés, eltérés; (asztronómia) a
délkörtől való eltérés szöge
dygresyjny, -a, -e – eltérő, kitérő
dykasteria [1. oddział sądu lub innego urzędu
administracyjnego; 2. w starożytnych
Atenach: jedna z dziesięciu sekcji sądu
przysięgłych] – (lat.) dicasterium; (dawno)
bírósági hivatal, felsőbb bíróság, bírósági
kamara; kormányhivatal, iroda, irodarész;
helytartótanács
1347
dykasterialny, -a, -e – (gör.) dikaszteriális;
testületi rendszer: oly közigazgatási v.
bírósági rendszer, ahol testületek döntenek
dykcja [sposób wymawiania wyrazów i zdań] –
(lat.) dikció, dictio; mondás, beszéd, előadás,
lendületes
felszólalás;
előadásmód,
(fellengős) beszéd, szónoklat; kifejezésmód,
beszédmodor,
stílus,
nyelvezet;
szövegmondás
v.
előadás
módja;
(krasomówstwo) szónoklás
dykcjonar – (lat.) dictionarium; szótag
dykcjonorz
[słownik] – [Słowniczek języka
śląskiego] szótár
dykcjonarz [daw. słownik, leksykon] – (dawno)
szótár, lexikon
dykta [zob. sklejka w zn. 1.] – (műszaki) ragasztott
v. enyvezett falemez; borítólemez, furnér
dyktafon
[kieszonkowy
magnetofon
do
zapisywania i odtwarzania mowy] –
(lat.+gör.) diktafon; mechanikai berendezés,
szöveg feljegyzésére és visszaadására; olyan
készülék, amely viaszlemezre felveszi a
bemondott szöveget és ismétli a gépíró
számára (ma kisméretű, mikrokazettás
magnó); (egyszerűbb kivitelű mágneses
hangrögzítő, amely csak beszédfelvételre és
telefonbeszélgetések rögzítésére alkalmas)
dyktando [ćwiczenie ortograficzne polegające na
zapisywaniu dyktowanego tekstu; też: ten
tekst], dyktat – (lat.) diktandó; diktálás,
tollbamondás, tollbamondás utáni írás
dyktat [1. władza absolutna w państwie;
2. narzucanie komuś swej woli lub swego
zdania] – (lat.) diktátum; tollba mondott
szöveg; vkire rákényszerített parncs
dyktator (Dictator) [1. osoba mająca absolutną
władzę w państwie; 2. osoba narzucająca
innym swoje zdanie, będąca wyrocznią w
jakiejś dziedzinie; 3. w starożytnym
Rzymie: wódz mający nieograniczoną
władzę wojskową i cywilną, wyznaczany w
sytuacji szczególnie groźnej dla państwa]
– (lat.) diktátor; (történelem) dictator [1. az
ókori Rómában nagy veszedelm idején hat
hónapra kinevezett tisztviselő, aki az állam
egész erejével rendelkezhetett. Veszély
idejére a római köztársaságban a konzult
legfeljebb 6 hónapra a királyi hatalomnak
megfelelő korlátlan rendelkezési joggal
ruházták fel; 2. volt a Római Köztársaság
legfőbb rendkívüli tisztviselője. Tetteiért
nem lehetett felelősségre vonni hivatali
idejének letelte után sem. Hivatalos
megnevezése magister populi (a nép
vezetője) volt, azonban a köznyelv
hamarosan áttért a latin eredetű kifejezés
használatára,
mely
több
városban
főtisztviselőt jelölt (Lanuviumban például
-
Wersja 01 01 2017.
még Cicero korában is).Szintén dictatornak
neveztek bizonyos tisztviselőket, akiknek
azonban
rövid
időtartamú,
konkrét
megbizatásokat adtak (perek lefolytatása,
népgyűlés
összehívása,
ünnepségek
rendezése), ezek azonban nem képviseltek
nagy jelentőséget.]; (pol.) olyan államfő, aki
a
megszokottnál
több
hatalommal
rendelkezik, korlátlan hatalmú államfő;
parancsuralmat gyakorló személy; (átv.)
kiskirály, zsarnok [A dictator tisztség a
Római Köztársaságban keletkezett, azonban
nem azonosítható a modern értelemben vett
diktátor fogalmával.]
dyktator mody [uznany projektant mody, który
dyktuje aktualne trendy] – divatdiktátor
dyktatorka – női diktátor
dyktatorski, -a, -ie – (lat.) diktatórikus, diktátori;
parancsuralmi;
diktatúrán
alapuló;
parancsoló, ellentmondást nem tűrő (po
dyktatorsku: diktári módon)
dyktatura (łac. dictare - dyktować) [1. forma
sprawowania absolutnej i nieograniczonej
władzy przez jedną osobę lub grupę osób,
mającą poparcie wojska i policji; 2. rządy
dyktatora; też: okres trwania jego
rządów; 3. forma sprawowania rządów,
którą najczęściej utożsamia się z reżimem
autorytarnym,
bądź
totalitaryzmem.
Znaczenie tego terminu zmieniało się
przez wieki] dyktatorstwo – (lat.) diktatúra,
parancsuralom,
erőszakra
támaszkodó
korlátlan
hatalom;
rendkívüli
kormányhatalommal parlamenti ellenőrzés
nélkül, törvények helyett kiadott rendeletek
alapján való kormányzás [olyan politikai
rendszer, ahol az állami főhatalom (a
kormányzati hatalom) forrása nem a
népakarat. A diktatúra valamely személynek
vagy csoportnak az állam törvényeit
figyelmen kívül hagyó, erőszakszervezetekre
támaszkodó,
kivételes
törvényekkel
szentesített korlátlan hatalma.]
dyktatura proletariatu, dyktatura proletariacka
[forma sprawowania władzy w państwach
totalitarnych rządzonych przez partie
komunistyczne] – (lat.) proletárdiktatúra; a
proletariátus diktatúrája; (hist.) a szocialista
forradalomban
győztes
munkásosztály
államának formája
dyktatura Jánosza Czermaneka (bandycki
pseudonim „Kádár”) a. dyktatura Jánosza
Kádára – (hist.) Kádár-diktatúra
dyktatura wojskowa – katonai diktatúra
dykteryjka [z łac. dictum, krótkie, zabawne
opowiadanie ] – rövid, tréfás történet v. eset;
anekdóta, tréfa, vicc
1348
dyktować [1. mówić lub czytać tekst komuś, kto
ma go zapisać; 2. zmuszać albo nakłaniać
kogoś do przyjęcia jakichś warunków lub
zasad, wykorzystując swoją przewagę lub
autorytet; 3. o emocjach, rozumie,
doświadczeniu:
kierować
czyimś
postępowaniem] – (lat.) diktálni; tollba
mondani;
parancsolni,
kényszeríteni,
ellentmondást nem tűrő módon előírni;
sugallani, ösztönözni
dyktować list handlowy – üzleti levelet diktálni
dyktować prawa – törvényeket hozni; diktálni
dyktować rzut karny – büntetőrúgást ítélni meg
dyktowanie – diktálás, diktátum; tollbamondás
dyl
[belka
drewniana,
betonowa
lub
żelbetonowa] – palló; palánk, vastag deszka;
dorong
dylacja [1. zmiana fonetyczna polegająca na
asymilacji dwóch niesąsiadujących ze sobą
bezpośrednio głosek; 2. daw. odroczenie
sprawy
sądowej
z
uzasadnionych
powodów; 3. daw. odłożenie czegoś na
później; 4. w dawnem prawie polskiem
znaczy odroczenie sprawy z powodów
słusznych i na mocy prawa. Powodów
takich niektóre sądy uznawały 12, inne
mniej. Była więc: 1) dylacja z powodu
małoletności, dilatio ad minoritatem, 2) z
powodu choroby, ad infirmitatem, 3) dla
wynalezienia ręczyciela, ad evictorem, 4)
dla ważniejszej sprawy w innym sądzie,
pro
majori,
5)
dla
wyszukania
dokumentów, ad munimenta, 6) dla
obejrzenia na gruncie, ad visionem, 7) dla
przysłania woźnego, 8) dla nieobecności z
powodu
usługi
publicznej,
propter
obsentiam Reipublicae causa, 9) dla
uskutecznienia śledztwa, ad scrutinium,
10) dla narady z patronami, ad
deliberandum, 11) z powodu powołania na
wojnę, 12) dla zagodzenia w dobry sposób.
Mogło być odłożenie sprawy na żądanie
obu stron, i to nazywano skrypcją, termini
scriptio.] – (lat.) dilatio; (jog) félbeszakítás
és elhalasztás; általában valamely peres
eljárásnak a biró belátásától függő
elhalasztása betegség, bizonyítékok hiánya
vagy elégtelensége s hasonló okok folytán.
Különös
fajai
az
ampliatio
és
comperendinatio; (fiz.) tágulás
dylatacja [1. zob. szczelina dylatacyjna; 2. zob.
rozszerzalność cieplna] – (lat.) dilatáció
(dilatatio),
kilengés;
(fizika)
térfogatnövekedés, kitágulás (főleg hő
hatására); (orvosi) tágulat; kitágítás, tágítás;
tágulás (szóösszetételben)
dylatacja czasu [w teorii względności: zjawisko
polegające na opóźnieniu się zegara
-
Wersja 01 01 2017.
będącego w ruchu w stosunku do zegara
spoczywającego w układzie inercjalnym] –
időtágulás
dylatacyjny, -a, -e – dilatációs
dylemat [1. problem, którego rozwiązanie polega
na trudnym wyborze między dwiema tak
samo
ważnymi
racjami;
2. log.
wnioskowanie, w którym oprócz dwóch
zdań
warunkowych
jako
trzecia
przesłanka
występuje
zdanie
alternatywne] – (gör.) dilemma; két
megoldás között a választás kényszerűsége;
olyan helyzet, amelyben két eshetőség közül
kell választani, de mind a kettő egyaránt
veszélyes; dupla v. kétoldali feltevés, a
logikában szarvasokoskodásnak is mondják
dyletancki, -a, -ie [odnoszący się do dyletanta lub
dyletantyzmu;
powierzchowny;
amatorski] – dilettáns; műkedvelő
dyletancka robota – dilettáns, kontár munka
dyletanctwo, dyletantyzm – dilettantizmus;
műkedvelés, kontárkodás, avatatlanság
dyletant [człowiek zajmujący się jakąś dziedziną
albo wypowiadajacy się o niej bez
fachowej wiedzy lub odpowiedniego
przygotowania] – (ol.-lat. dilettare:
gyönyörködni) dilettáns, kontár, műkedvelő;
tudománnyal, művészettel stb. a kellő
felkészültség,
szakismeretek
nélkül
foglalkozó személy
dyletantyzm (fr. dilettantisme) [1. zajmowanie się
jakąś dziedziną albo wypowiadanie się o
niej
bez
fachowej
wiedzy
lub
odpowiedniego
przygotowania;
2.
zajmowanie się jakąś dziedziną, gł. nauki
lub sztuki, w sposób powierzchowny,
amatorski, bez głębszego jej poznania] –
(ol.-lat.) dilettantizmus; felületes, kellő
szakértelm nélküli foglalkozás vmely
művészettel, tudománnyal, mesterséggel
dyliżans [dawny pojazd konny używany do
przewożenia pasażerów i przesyłek
pocztowych na stałych trasach] – (fr.)
diligence, delizsánc; lovas postakocsi;
(dawno) gyorskocsi, gyorsposta
1349
dyliżansowy, -a, -e – gyorskocsidylować [układać coś z dylów lub wykładać
dylami] – padlózni, kipadlózni, lepadlózni
dylowanie – padlózás; padlózat
dylowki, dyliny (podłoga) [Teatr Śląski im
Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach] –
[Słowniczek języka śląskiego] padló
dylowy, -a, -e – palló-; palánkdylówka [podłoga z desek] – [Słowniczek języka
śląskiego] padló
dylu-dylu [pot. o charakterystycznym ruchu ręki
wykonywanym
podczas
gry
na
instrumencie
smyczkowym]
–
karakterisztikus
kézmozdulat
a
vonóshangszereken való játék alatt
dyluwialny, -a, -e – (lat.) diluviális; (földtan) a
dilúvium
korába
tartozó,
özönvízi;
jégkorszakbeli; (átv.) idejét múlt, ósdi,
elavult
dyluwium [zob. plejstocen] – (lat.) dilúvium;
áradás, özönvíz; jégkorszak, földünk
jelenkorát megelőző geológiai kor; (geol.)
pleisztocén
dym [1. lotne produkty spalania unoszące się w
powietrzu; 2. daw. wiejska chałupa lub
zagroda,
stanowiące
podstawę
do
obliczania świadczeń podatkowych] – füst
(dym gryzie w oczy: a füst marja a szemet;
nie ma dymu bez ognia: nincs füst tűz nélkül
= nem zörög a haraszt, ha a szél nem fújja);
(átv.) gőz, pára; porhintés, gőg, hiú ábránd,
rózsaszínű köd; rekeszes kémény; kéményes
kunyhó
dym bojowy [dym wytwarzany za pomocą
pocisków lub świec dymnych w celu
oślepienia nieprzyjaciela, maskowania
działań lub przekazywania sygnałów] –
(wojsko) gázfelhő, harci köd
dym drażniący – ingerlő füst
dym fajczany – pipafüst
dym gryzie oczy – a füst marja a szemét
dym idzie ze łba komu – dől vkiből a szesz;
gőzölög a feje vkinek
dym kadzidłowy – tömjénfüst
dym maskujący – álcázó füst; mesterséges köd
dym niesie się nad ogniskiem – füst száll a tűzhely
felett
dym płynie ku niebu – a füst az égnek száll; füst
száll az ég felé
dym pochował – elszédítés, tömjénezés, kápráztató
szavak v. hízelgés
dym szczypie w oczy – a füst csípi a szemét
dym tytoniowy – dohányfüst, (dym papierosu)
cigarettafüst
-
Wersja 01 01 2017.
dym w oczy puścić – füstöt fújni a szemébe; (átv.)
fontoskodni
dym wydostał się z komina – a füst eltávozik v.
kijut a kéményen keresztül
dym z fajki – pipafüst
dym z komina – kéményfüst
dym zakotłował się – a füst gomolygott
dymać [1. pot. iść prędko; 2. wulg. o mężczyźnie:
odbywać stosunek seksualny] – [füstölni,
elfüstölni] rohanni, futni, indulni, menekülni;
(wulg.) elmenni, közösülni
dymarka [urządzenie stosowane dawniej do
wytapiania żelaza z rud] – (dawno)
vashámor; vasércből acélt olvasztó eszköz
dymbcok [dąb, klocek z drewna dębu] – (ziemia
lubliniecka ) [Słowniczek języka śląskiego]
tölgy; tölgyfa kocka
dymek [1. mała smuga dymu; 2. w historyjkach
obrazkowych:
miejsce,
w
którym
umieszczona jest wypowiedź postaci; też:
tekst tej wypowiedzi; 3. pot. zaciągnięcie
się papierosem] – füstöcske, kis füst
dymensja [1. (łac.) wymiar, rozmiar; 2. każdy z
wymiarów istniejących w przestrzeni i
czasie; 3. każdy z wymiarów przedmiotu;
4. dawn. wielkość; 5. dawn. odstęp] – (lat.)
dimenzió; térbeli kiterjedés, méret, nagyság,
arány (wymiar, pomiar) [dimenzió a latin
„kimér” (dimētior) igéből ered, szokásos
magyar fordításai: méret, kiterjedés. A
szaktudományokban, mint a matematika és
fizika, többféle, különböző értelemben
használják (lásd lejjebb). A legtöbb
dimenziófogalom szemléletes tartalma az,
hogy egy pont vagy esemény megadásához
hány független adatra van szükség. A szó
leghétköznapibb használatában a dimenzió a
fizikai tér, a testek különféle méreteinek,
nagyságfajtáinak (szélesség, hosszúság,
magasság)
összefoglaló
neve.
A
tudományos-fantasztikus irodalomban a
„dimenzió”
utalhat
egy
alternatív
univerzumra, de ez a cikk ezt nem
tartalmazza.]
dymi mu się z czupryny – (átv.) gözölög a feje
dymi mu się ze łba – (átv.) gözölög a feje;
berúgott
dymiący, -a, -e – füstöldő, gőzölgő, párolgó
dymiąca zupa – párolgó v. gőzölgő leves
dymić, dymić się [1. wydzielać dym; 2. wydzielać
parę] – füstölni, füstölögni; gőzölni,
gőzölögni; párologni
dymisja [zwolnienie kogoś z zajmowanego
stanowiska lub ustąpienie z zajmowanego
stanowiska] – lemondás, leköszönés, letétel
1350
dymisjonować [zwolnić kogoś z zajmowanego
stanowiska] – eltávolítani, elbocsátani,
elküldeni az állásból; hivatalból (vkit)
dymisjonować kogo – felmenteni (állásából) vkit
Dymitr [Imię Dymitr (po grecku: Demetrios)
oznacza tego, kogo ma w swej opiece
bogini Demeter. Demeter w religii Greków
to "Matka Ziemia", bogini płodności,
plonów i rolnictwa. Zwano ją też "Matką
Bożą", a na wizerunkach przedstawiano z
kłosami i makówkami, z wężem lub
pochodnią. Dymitr to rosyjska wersja tego
imienia; po polsku byłoby: Demetriusz.
Zdrobnienie od Dymitra to "Mićka" - od
tego powstało nazwisko Mickiewicz.] –
Demeter
[férfinév a görög Demetriosz
latinos rövidülése. Jelentése: Démétérnek, a
Föld istennőjének ajánlott. Önállósult
alakváltozata: Dömötör.]
dymka [I. drobna cebulka; II. 1. tkanina
bawełniana lub z domieszką lnu, zwykle
biała; 2. Dyma, dymka (gr. dimitos; tur.
dimi) „z tureckiego tkanka bawełniana, a
pospolicie
bawełniano-lniana.
Dyma
sekieska najwięcej była ceniona, później
angielska gładka i wyszywana, w paski
zbiegające się lub na przemiany atłasowe i
mat”. (Ł. Gołębiowski, Ubiory w Polszcze,
Warszawa 1830, s. 144). Bielona tkanina
lniana, konopna lub bawełniana, używana
na odzież lżejszą. W Polsce wyrabiana od
XVIII w. 3. cienka i wytrzymała tkanina
bawełniana, lniana albo konopna o splocie
atłasowym. Gładka, jednobarwna o
pięknym połysku. Obecnie używana
przede wszystkim do produkcji obrusów i
serwetek, niegdyś również na ubrania,
poszewki i obicia sprzętów. 4. tkanina
bawełniana, konopna lub lniana, o splocie
atłasowym, gładka, jednobarwna lub w
pasy. W pierwszym gatunku używana na
ubrania i poszewki; tańsza - na obicia
sprzętów] – apró vöröshagyma; füstölt
hagyma; (mod) durva lepedővászon
dymnica drobnokwiatowa (Fumaria vaillantii
Loisel.) [antropofit zadomowiony] –
Szürke füstike (Fumaria vaillantii)
Dymnica pospolita, dymnica lekarska (Fumaria
officinalis
L.)
[gatunek
rośliny
jednorocznej
należący
do
rodziny
makowatych (w systemie Reveala).
Występuje w stanie dzikim w całej
Europie z wyjątkiem dalekiej północy. W
Polsce na całym obszarze. Archeofit.] –
orvosi füstike; egyéb nevei: füstike,
füstikefű, epefű, földi epefű. (Fumaria
officinalis), [a boglárkák (Ranunculales)
rendjébe, a füstikefélék (Fumariaceae)
-
Wersja 01 01 2017.
családjába tartozó lágy szárú, egynyári
növényfaj. Európától Közép-Ázsiáig honos,
a Fumaria (füstike) nemzetség leggyakoribb
képviselője Nyugat- és Közép-Európában.
Szántóföldek szélén, utak mentén, köves
helyeken, kertekben terem.]
dymnik [1. małe okienko w dachu służące do
wentylacji i oświetlania poddasza;
2. przewód wentylacyjny wystający ponad
dachem] – kürtő; padlásablak, tetőablak;
füstölde (kamra v. épület)
dymny, -a, -e, dymowy, -a, -e – füst-; füstös,
füstölgő; füstszínű, füstszagú
dymna chata (zob. kurna chata) – tyúkól; kémény
nélküli falusi ház, viskó
dymna zasłona – ködösítés, (wojsko) ködfüggöny
dymochłonny, -a, -e [wchłaniający dym] –
füstemésztő
dymorfizm, dimorfizm [występowanie w obrębie
jednego
gatunku
zwierzęcego
lub
roślinnego dwóch form różniących się pod
względem wyglądu, budowy i fizjologii] ,
dwukształtność – (gör.) diformizmus;
kétalakúság, az a jelenség, midőn ugyanazon
állat- v. növényfajon belül két v. sokféle
(sokalakúság, poliformizmus) egymástól
különböző alakú egyén található (nemi,
táplálkozási stb.); (ásványtan) ugyanazon
anyag
kristályosodása
különböző
rendszerekben
dymorfizm płciowy [zróżnicowanie samca i
samicy tego samego gatunku pod
względem budowy, wielkości i barwy] –
nemi diformizmus, nemi kétalakúság
dymorficzny, dimorficzny, -a, -e – (gör.) dimorf;
kétalakú
dymówka [jaskółka lepiąca gniazda wewnątrz
budynków] – füsti fecske, házi fecske
dymy z kadzielnicy – (a tömjénezőből kiáradó)
illatos füstök
dyn [symbol jednostki siły dyna] – (gör.) din
dyna [siła nadająca masie jednego grama
przyśpieszenie jednego centymetra na
sekundę do kwadratu]– (gör.) din; (fizika)
az erő fizikai mértékegysége; az az erő,
1351
amely 1 g tömegben egységnyi (1 cm/sec2)
gyorsulást 1 másodperc alatt 1 cm-rel növeli
dynamicznie – dinamikusan
dynamiczność – dinamizmus, erők és mozgások
rendszere; erő, mozgékonyság, tetterő,
lendület
dynamiczny, -a, -e [1. ruchliwy, prężny,
żywiołowy; 2. powstający, poruszany lub
występujący wskutek działania sił;
3. związany z natężeniem siły dźwięków] –
(gör. dynamis) dinamikus, mozgékony,
lendületes, belső energiában gazdag; belső
erő által ható; dinamikai, mozgástani,
erőtani, mozgás; a dinamikával kapcsolatos,
rá vonatkozó
Dynamiczny HTML lub DHTML (ang. Dynamic
HyperText Markup Language, dynamiczny
hipertekstowy język znaczników) [jest to
umowna nazwa dla technik służących do
dynamicznej zmiany treści, wyglądu,
zachowania
dokumentu
HTML
umożliwiających interakcję strony www z
użytkownikiem i stosowanie efektów
wizualnych. Dynamicznym HTML-em
bardzo często mylnie nazywa się
technologie umożliwiające dynamiczne
generowanie dynamicznych stron WWW.]
– DHTML; (ang.) Dynamic Hypertext
Markup Language (dinamikus hipertext
jelölési nyelv) [1. a HTML nyelv
kiegészítése, segítségével dinamikusabbá
tehető a HTML-dokumentum megjelenése.
Előszeretettel használják menük, gombok
stb. készítésére, de a DHTML nyelv
lehetőségei ennél sokkal tágabbak. Jelenleg
még nem minden böngésző támogatja teljes
egészében. 2. a HTML kiterjesztése olyan új
elemekkel,
melyek
a
Web-oldalak
tartalmának
mozgalmasabbá
tételét
szolgálják (pl. mozgó feliratok, animációk),
így nincs szükség a lassabb Java vagy
ActiveX programokra; a DHTML-t a régebbi
Web-kliensek nem támogatják. 3. a HTML
kiterjesztése olyan új elemekkel, melyek a
weboldalak tartalmának mozgalmasabbá
tételét szolgálják (pl. mozgó feliratok,
animációk), így nincs szükség a lassabb Java
vagy ActiveX programokra; 4. a DHTML a
HTML nyelv azon kiegészítései- nek
összesége, melyek Web-oldalak tartalmának dinamikus megjelenítését szolgálják;
ilyenek pl. a scripting nyelvek, melyek
segíségével egy Web-oldal HTML-kódjába
aprócska alkalmazá- sok dolgozhatók be;
használatukkal
pl.
a
Web-tartalom
'mozgatásra' szintén használható JAVAappletek, bedolgozó- programok, stb.
letöltése a szervergépről, illetve a többszörös
kapcsolat a szervergéppel szükség- telenné
-
Wersja 01 01 2017.
válik (sőt a JAVA és az ActiveX közti
vetélykedés is értelmét veszti); a mozgatandó
ábrák/szövegek megjelenítése gyorsabb és
egyszerűbb; [JAVA-scriptek egyszerűbben
programozhatók, de a mai gyakorlatban még
sok hiba (bug) forrásai;] a HTML 4.0
változat várhatóan a fenti elemek szabványosítását is magába foglalja]
dynamiczny język hipertekstowych znaczników;
Dynamic HyperText Markup Language
[dynamiczne
rozszerzenie
zwykłego
HTML-a, bazujące na JS i CSS,
pozwalający na wstawianie animowanych
tekstów, warstwy i innych tego typu
elementów] – DHTML, Dynamic Hypertext
Markup Language
dynamiczny monarchianizm [Św. Wiktor I
wykluczył
z
Kościoła
rzymskiego,
pochodzącego z Bizancjum Theodotusa,
który pragnąc zachować jedność Boga
wyjaśniał stosunek Chrystusa do Boga w
ten sposób, iż Chrystus (człowiek) został
wypełniony Boską mocą (dynamis) —
dynamiczny
monarchianizm.]
–
1.
dinamikus monarchianizmus [A dinamikus
monarchianizmus lényege az, hogy Jézust, az
embert eltöltötte az Istenből kiáradó
személytelen erő (Logosz), s ezért őt átvitt
értelemben isteni személynek is lehet
mondani. A nézet a bizánci Theodotosztól
származik, akit I. Viktor pápa kizárt az
Egyházból.];
2.
dinamisztikus
monarchianizmus [Óegyházi eretnekség,
amely Isten egyedülvaló istenségét olyan
módon akarta megőrizni, hogy Krisztust csak
isteni erővel (dynamis) felruházott embernek
vallotta.]
dynamiczna teoria ciepła [teoria tłumacząca
objawy ciepła ruchem najdrobniejszych
ciał – cząsteczek materii] – hő dinamikus
elmélete
dynamiczny ekspandor – dinamikaexpander
dynamiczny pracownik – dinamikus dolgozó
dynamic range {rzecz.} [komp.] [zakres
dynamiczny {m.} [komp.] [zł.]] – (ang.)
dynamic range; dinamikatartomány [A
leghangosabb (még nem torzított) jel aránya
a leghalkabb (észlelhető) jelhez, decibelben
(dB) kifejezve. A dinamikatartomány a
maximális jel/zaj-viszony egyik megadási
módja.
Az
emberi
hallás
dinamikatartománya kb. 120 dB (az éppen
hallhatótól a kellemetlenül hangosig).]
dynamika (z gr. dynamikos = posiadający siłę)
[1. siła, energia i szybkość, z jaką
zmieniają się lub rozwijają jakieś
zjawiska, procesy lub zdarzenia; 2. dział
mechaniki zajmujący się ruchem ciał pod
1352
wpływem działających na nie sił;
3. zmiany natężenia dźwięku; 4. dział
muzyki zajmujący się zmianami w
natężeniu dźwięku; 4. jest to termin
określający głośność dźwięków, a także jej
zmianę w utworze] – (gör.) dinamika;
(fizika) mozgástan, erőtan; a mechanikának a
testek mozgását a rájuk ható erőkkel
összefüggésben vizsgáló ága; (átv.) mozgás,
a fejlődés menete; vmely jelenség változása a
ráható
tényezők
befolyása
alatt;
mozgékonyság, tetterő, lendület; (zene) az
előadás
hangerőssége;
ennek
tana;
(elektroakusztika) egy erősítő által elérhető
hangerőtartomány; dB [a hangkép egyik
fontos
jellemzője.
Leggyakoribb
értelmezése: a legnagyobb hasznos jel és a
zajszint aránya, deciBelben kifejezve. A
legjobb (direktvágású) hanglemez körülbelül
60, a CD és a DAT-magnó elvben 96dB
dinamikát hordozhat. A hagyományos,
analóg mesterszalag dinamikája 70dB körül
jár]
dynamika cen – árdinamika
dynamika gospodarcza – gazdasági dinamika
dynamika
liczebności
populacji
[zmiany
liczebności osobników w czasie. Jest ona
wynikiem procesów rozrodczości i
śmiertelności, a w przypadku zwierząt
także i migracji.] – populációdinamika [1.
A
populációk
egyedszámának
vagy
egyedsűrűségének
tér
és
időbeli
változásaival foglalkozó tudomány, a
szünbiológia résztudománya. Alkalmazott
szakterületei a demográfia, járványtan és a
gradológia.
2.
az
élőlényféleségek
egyedszám- és népességviszonyainak térbeni
és időbeni változásával foglalkozik, valamint
ezek
szerepével
az
emberek
életkörülményeire, életlehetőségeire]
dynamika produkcji – termelési dinamika
dynamika wzrostu popytu – kereslet-növekedési
dinamika
dynamika wzrostu produkcji – termelésnövekedés dinamikája
dynamit [materiał wybuchowy otrzymywany z
nitrogliceryny]
–
(gör.)
dinamit
(nitroglicerin tartalmú, nagy feszítőerejű
robbanóanyag)
dynamitowy, -a, -e – dinamitdynamizm [1. szybkość, energia, prężność w
działaniu; 2. zob. dynamika w zn. 1.;
3. filoz. pogląd zakładający wewnętrzną
aktywność przyrody, jej ciągły ruch i
rozwój] – (gör.) dinamizmus; (fizika) erők és
mozgások rendszere; (átv.) erő, tetterő,
mozgékonyság;
(filozófia)
a
világot
változónak, fejlődőnek, mozgásban lévőnek
-
Wersja 01 01 2017.
felfogó szemlélet (dynamiczność); (festészet)
futurista festői módszer, amely a mozgást
akarja visszaadni
dynamo
[prądnica
prądu
stałego],
dynamomaszyna
–
(gör.)
dinamó;
(villamosság)
áramfejlesztő
(gép);
egyenáramú generátor
dynamo- [pierwszy człon wyrazów złożonych
wskazujący na ich związek znaczeniowy z
siłą, mocą] – dinamódynamoelektryczny, -a, -e – dinamóelektromos
dynamometr
[zob.
siłomierz]
–
(gör.)
dinamóméter; rugós erőméter
dynamometryczny, -a, -e – dinamometrikus
dynasta [władca należący do rodu panującego] –
(gör.) dinaszta, uralkodó; mágnás, főnemes,
a dinasztia megalapítója v. tagja; az uralkodó
család feje; (átv.) öröklődő foglalkozású,
vmely téren fontos szerepet betöltő család
dynastia (gr. dynasteia – władza) [1. ród
panujący, w którym władza przechodzi
dziedzicznie z ojca na syna; 2. osobistości
ze świata polityki lub biznesu będące
członkami jednej rodziny; 3. szereg
władców z jednego rodu (książąt, królów
lub cesarzy), przynajmniej dwie osoby
pochodzące z tej samej rodziny panujące
bezpośrednio po sobie lub z niewielkimi
przerwami. Zdarzały się też dynastie
niespokrewnionych władców (np. dynastia
Antoninów lub egipskich Mameluków).] –
(gör.) dinasztia, uralkodóház, uralkodócsalád
[dinasztia vagy uralkodóház egyazon
családhoz tartozó olyan személyeket jelöl,
akik örökletes módon uralkodnak egy
monarchia felett. A monarchia lehet
császárság, királyság, önálló hercegség,
szultanátus,
emírség,
fejedelemség,
kaganátus stb. Az uralkodóra dinaszta néven
is szoktak hivatkozni. Az uralkodás történhet
szuverén módon, vagy valamely más
uralkodó hűbéreseként, vazallusaként.]
dynastia saska – szász dinasztia
dynastyczny, a-, -e – (gör.) dinasztikus; dinasztiát
támogató; az uralkodó családhoz való
ragaszkodás megjelölése
dyndać [1. pot. kołysać, machać czymś; 2. pot.
wisząc, kołysać się; 3. pot. wisieć na
szubienicy] – lóbálni, a levegőben libegni;
lógni, ringatózni, hintázni; himbálózni,
himbálódzani; lógni az akasztófán
dyndać się [zob. dyndać w zn. 2.] – ringani,
himbálódzni, ringatózni, lengeni, hintázni;
rezegni, oszcillálni
dyndanie – lóbálás, ringatózás, himbálózás
dyndel [suknia z dekoltem] – [Słowniczek języka
śląskiego] mélyen kivágott ruha
1353
dynfer [duży żeliwny garnek] – [Słowniczek
języka śląskiego] nagy öntöttvas fazék
dynga [tęcza] – [Słowniczek języka śląskiego]
szivárvány
dyngus [1. zob. śmigus-dyngus w zn. 1.; 2.
dyngus, śmigus; początek tego zwyczaju
musi być starożytnym, skoro widzimy go
zarówno w Azyi u kolebki ludów
aryjskich, jak i w Słowiańszczyźnie; 3.
słowo dyngować pochodzi z niemieckiego
dingen,
wykupywać
się,
umawiać,
szacować. Dingnus, dingnis, znaczy
wykupno w czasie wojny jako obrona od
rabunku.] – húsvéti köszöntő; (oblewanie)
húsvéti locsolás
dyngusowy, -a, -e – húsvéti köszöntői,
locsolkodási
dynia (Cucurbita L.) [1. rodzaj roślin
jednorocznych z rodziny dyniowatych
obejmujący około 20 gatunków. W stanie
dzikim występują w strefach klimatu
gorącego i ciepłego Ameryki. 2. roślina
warzywna o płożących się lub czepnych
łodygach i dużych owocach o grubej
skórze i żółtym miąższu; też: owoc tej
rośliny] – dinnye, tök; úritök, sütőtök
 dynia figolistna (Cucurbita ficifolia
Bouche.) – Fügelevelű tök (Cucurbita
ficifolia Bouché) - Cucurbitaceae
 dynia olbrzymia (Cucurbita maxima
Duch.) – gatunek uprawiany – Sütőtök
(Cucurbita maxima Duch.)
 dynia piżmowa (Cucurbita moschata
Duch.) – gatunek uprawiany – Cucurbita
moschata (sonkatök)
 dynia szparagowa (Curcubita pepo) [zob.
kabaczek] – Főzőtök (Cucurbita pepo)
 Dynia zwyczajna (Cucurbita pepo L.) –
[gatunek rośliny jednorocznej z rodziny
dyniowatych. Pochodzi z Ameryki
Środkowej i południowych stanów USA.
W Polsce jest uprawiana, czasami
(rzadko)
przejściowo
dziczeje
(efemerofit)] – Főzőtök v. Spárgatök
(Cucurbita pepo L.)
-
Wersja 01 01 2017.
dyniowaty, -a, -e – tökfélék; tökalakú
dyniowate – tökfélék
dyon [zob. dywizjon] – hadosztály, divízió
(dywizjon röv.)
dyplom (dypl.) [1. dokument stwierdzający
przyznanie tytułu zawodowego lub
naukowego; 2. wyróżnienie w postaci
ozdobnego blankietu z odpowiednim
tekstem] – (gör.) diploma (dipl.), (főiskolai)
oklevél; ünnepélyes alakban kiállított királyi,
hatósági okirat, oklevél
dyplom akademicki – főiskolai, egyetemi oklevél
dyplom doktorski – doktori levél
dyplom uniwersytecki – egyetemi diploma
dyplom uznania – elismerő oklevél
dyplom szkoły wyższej – főiskolai oklevél
dyplomacja
[1. działalność
przedstawicieli
danego państwa reprezentujących jego
interesy za granicą; też: instytucje, urzędy
oraz ich pracownicy zajmujący się taką
działalnością; 2. umiejętność zachowania
się w trudnej sytuacji tak, aby nikogo nie
urazić i osiągnąć zamierzony cel] – (gör.)
diplomácia,
külügyi
szolgálat; (átv.)
körültekintő ravaszság, furfang, ügyesség
dyplomacja totalna – totális diplomácia
dyplomant
[absolwent
wyższej
uczelni
przygotowujący
się
do
egzaminu
dyplomowego] – diploma előtt álló; végzős
egyetemista
dyplomantka – diploma előtt álló v. végzős
egyetemista diáklány
dyplomat – avatási aktus (dyplom)
dyplomata [1. przedstawiciel danego państwa
powołany do reprezentowania jego
interesów za granicą; 2. człowiek umiejący
załatwiać trudne sprawy tak, by nikogo
nie urazić] – (gör.) diplomata, külügyi
szolgálatban dolgozó, különleges jogállású
tisztviselő; (átv.) a tárgyalásban jártas,
ügyes, sima modorú ember
dyplomata korzysta z prawa eksterytorialności –
a diplomata területenkívüliség jogával él
dyplomatka1 [1. wysoka urzędniczka zajmująca
się
sprawami
zagranicznymi
lub
działająca za granicą; 2. pot. kobieta
taktowna] – (gör.) diplomata, külügyi
szolgálatban dolgozó, különleges jogállású
tisztviselőnő; (átv.) a tárgyalásban jártas nő;
diplomatikus v. tapintatos nő
dyplomatka2 [1. elegancka teczka na dokumenty
a.
pot. szykowna teczka, zwykle na
dokumenty 2. wąski płaszcz bez paska, z
długimi klapami a. rodzaj płaszcza o
długich wąskich klapach; 3. Płaszcz jak
przedłużona
klasyczna
marynarka.
Przypisany do urzędowej celebry – stąd
nazwa.] – diplomatatáska; diplomatakabát
1354
PŁASZCZ TYPU DYPLOMATKA
dyplomatyczne załatwienie sprawy – az ügy
diplomaikus elintézése
dyplomatycznie – diplomatikus módon, ügyesen,
ravaszul, óvatosan, tartózkodóan
dyplomatyczno-konsularny, -a, -e – diplomáciaikonzuldyplomatyczny, -a, -e – (gör.) diplomáciai;
diplomatikus, a diplomáciai érintkezésben
szokásos, használatos; (átv.) óvatos, ravasz,
tartózkodó
dyplomatyczny sposób mówienie – óvatos, sima,
diplomatikus beszédmód
dyplomatyk – diplomatikus; (dawno) levéltáros;
oklevekkel, oklevéltannal foglalkozó tudós
dyplomatyka [1. nauka zajmująca się badaniem
dokumentów,
zwłaszcza
średniowiecznych; 2. nauka badająca
dokumenty od strony krytyki naukowej,
czyli
określająca
przydatność
zachowanych dokumentów do badań
historycznych. Pozwala m.in. wykryć
falsyfikaty oraz ustalić procedury prawne
i administracyjno-kancelaryjne stosowane
przy powstawaniu dokumentów. 3. rodzaj
płaszcza
męskiego,
którego
krój
wzorowany jest na klasycznej marynarce.
Charakterystyczne cechy to określony
kształt wyłogów i kołnierza, zaszewka
piersiowa, odcinany boczek i cięte
kieszenie przykryte klapkami. Zwykle
dwurzędowy.] – (gör.) diplomatika;
oklevéltan [A diplomatika az oklevelekkel
és az oklevelezési gyakorlattal foglalkozó
történeti segédtudomány. (Tárgya miatt
magyarul oklevéltannak nevezzük.) a görög
-
Wersja 01 01 2017.
eredetű latin 'diploma' (=oklevél) szóból
származik, a humanista tudósok használták
először. (A latinba átkerült görög 'diplos'
(=kettős) szó két összefűzött táblára írt iratot
jelentett.)]; (mod) férfikabát fajta
dyplomatyzować
[postępować
w
sposób
dyplomatyczny] – diplomatikusan csinálni
vmit
dyplomować
[wydawać
komuś
dyplom
ukończenia studiów, szkoły lub kursu] –
oklevelet, diplomát adni vkinek; kitüntetni
vkit
dyplomowany, -a, -e (dypl.) [mający dyplom
ukończenia studiów, szkoły lub kursu] –
diplomás (dipl.), okleveles; egyetemi v.
főiskolai oklevéllel rendelkező személy
dyplomowany audiolog w zakreie aparatów
słuchowych – audiológiában járatos
segédszemélyzet
dyplomowany inżynier – oklaveles v. diplomás
mérnök
dyplomowy, -a, -e – diplomaDyptam jesionolistny (Dictamnus albus L.)
[gatunek byliny należący do rodziny
rutowatych. Występuje w stanie dzikim od
południowej Europy po Syberię i północne
rejony Chin.] – nagyezerjófű v. nagy
ezerjófű
(Dictamnus
albus)
[a
szappanfaalakúak (Sapindales) rendjébe és a
rutafélék (Rutaceae) családjába tartozó
Dictamnus nemzetség egyetlen faja, a
rutafélék
családjának
egyetlen
magyarországi képviselője. A generikus név
feltételezhetően a Kréta szigetén található
Dikté-hegy nevéből eredhet. Ismert népi
nevei: boszorkányfű, erősfű, kőrislevelűezerjófű, ditamos, ezerjófű, kőrisezerjófű,
kőrisfalevelűfű, szarvasfű, szarvasgyökér.];
erősfű
1355
dyptych (gr. podwójnie złożony) [dwie połączone
tabliczki z drze wa, kości słoniowej lub
drogocennego metalu, pokryte wewnątrz
woskiem i używane do różnych zapisów.
Były bardzo popularne w starożytności;
we wczesnym chrześcijaństwie używano
ich do zapisywania imion żywych (z jednej
strony) i zmarłych (z drugiej strony). Z
zewnąrz często były zdobione reliefami.
Od czasów ikonoklazmu przedstawienia
reliefowe zaczęto umieszczać także na
wewnętrznej stronie dyptychu. Przez
dołączenie części środkowej dyptych
przekształcił się w tryptyk, do dzisiaj
bardzo popularny na Rusi.] — diptichon
(görög: diptychon) [kétszárnyú oltárkép vagy
a
többnyire
összecsukható
kettős
elefántcsont táblácska elnevezése]
dyrdać [pot. biec lub iść szybko drobnymi
kroczkami] – gyorsan, fürgén futni; szedi a
lábát
dyrdymała
[pot.
coś
nieistotnego
lub
bezsensownego] – lényegtelen, nem létező,
nem lényeges, értelmetlen, ésszerűtlen,
logikátlan, buta (vmi)
dyrdymałka – biliárd hazárdjáték, biliárdrulett
(szerencsejáték); ostobaság, butaság
dyrekcja (dyr.) [1. zespół osób, z dyrektorem na
czele, kierujących jakąś instytucją lub
przedsiębiorstwem;
2. sprawowanie
funkcji dyrektora; 3. sprawowanie funkcji
dyrygenta i kierownika chóru lub
orkiestry;
4. kierownictwo
okręgu
administracyjnego
podległego
bezpośrednio ministerstwu] – (lat.)
direkció; vezetőség, igazgatóság; igazgatás,
vezetés,
ügyvezetés;
vezénylet
(adminisztráció) [pod (czyją) dyrekcją:
vezetése alatt; vezényletével]; irány
dyrekcja generalna – vezérigazgatóság
dyrekcja kolejowa – vasútigazgatóság v.
üzletvezetőség
dyrekcja teatru – színházigazgatóság
dyrekcja teatru zaangażowała nowego malarza
dekoratora – a színházigazgatóság új
díszletfestőt szerződtetett v. alkalmazott
dyrekcyjny, -a, -e – vezetőségi, igazgatósági
dyrektor [1. osoba kierująca pracą instytucji lub
przedsiębiorstwa; 2. członek dyrektoriatu;
3. daw. dyrygent] – (lat.) direktor; igazgató
(ig.), főnök, vezető (jestem dyrektorem),
(dawno) karmester
dyrektor administracyjny – ügyvezető igazgató
dyrektor artystyczny – művészeti igazgató
dyrektor banku – bankigazgató
dyrektor ekonomiczny – gazdasági igazgató
-
Wersja 01 01 2017.
dyrektor finansowy – pénzügyi igazgató
dyrektor generalny – vezérigazgató
dyrektor handlowy – kereskedelmi igazgató
dyrektor instytutu – intézetigazgató; az intézet
igazgatója
dyrektor jest na mieścię – az igazgató nincs itt v.
itthon
dyrektor naczelny (dyr. nacz.) – vezérigazgató,
főigazgató (főig.)
dyrektor personalny – személyzeti igazgató
dyrektor przedsiębiorstwa – vállalati igazgató;
válalalatigazgató
dyrektor (spółki) – ügyvezető (ügyv.)
dyrektor szkoły – iskolaigazgató
dyrektor teatru – színidirektor; színházigazgató,
színiigazgató
dyrektor techniczny – műszaki igazgató
dyrektorialny, -a, -e – direktóriumi, a
direktóriumhoz ragaszkodó
dyrektoriat [1. pięcioosobowy rząd Republiki
Francuskiej w czasie Wielkiej Rewolucji
Francuskiej; też: okres działania tego
rządu i ustrój Francji w tym okresie;
2. styl w sztuce francuskiej, głównie w
meblarstwie i kostiumologii, związany z
tym okresem; 3. w niektórych państwach:
najwyższy kolegialny organ władzy w
państwie lub organizacji] – (lat.)
direktórium; igazgatói testület; igazgatási
időszak; több személyből álló felső ügyviteli
szerv,
irányító
testület;
(történelmi)
direktorie; a legfőbb államhatalmat gyakorló
testület Franciaországban a nagy polgári
forradalom idején (1795-1799); főhatóság,
irányító kormány- v. társadalmi szerv az
1919-es magyarországi tanácsköztársaság
idején; (rel.) irányítás; a rk. egyházban
végrehajtási utasítás nagyobb jelentőségű
dokumentumokhoz
dyrektorka [forma żeńska od: dyrektor] – (fr.)
directrice,
direktisz;
igazgatónő,
üzletvezetőnő
dyrektorowa [pot. żona dyrektora] – igazgatóné;
az igazgató felesége
dyrektorski, -a, -ie – igazgatói, igazgatósági
dyrektorstwo
[stanowisko
dyrektora]
–
igazgatóság; igazgatói hivatal; az igazgató és
felesége; igazgatóék
dyrektywa [rozkaz, instrukcja lub norma
postępowania nakazująca określone zasady
działania] – (lat.) direktíva, irányelv, utasítás,
útmutatás; felsőbb szerv utasítása
dyrektywa partii – pártutasítás
dyrektywność planu – tervutasítás
dyrektywny, -a, -e – (lat.) direkt; egyenes,
közvetlen, határozott
1356
dyrygencki, -a, -ie – (lat.) dirigensdyrygent [muzyk kierujący wykonaniem utworu
muzycznego przez chór lub orkiestrę] –
(lat.) dirigens, karmester, karnagy; vezető,
irányító személy
dyrygent chóru – karnagy
dyrygentka – női karmester v. karnagy
dyrygentura
[1. sztuka
dyrygowania;
2. stanowisko dyrygenta; 3. klasa w szkole
muzycznej lub wydział w konserwatorium
kształcące dyrygentów] – vezénylés
művészete, karmesteri állás; karmesteri szék
(főiskolán)
dyrygować (dyryguję, dyrygujesz) [1. kierować
chórem
lub
orkiestrą
podczas
wykonywania
utworu
muzycznego;
2. wskazywać komuś, co i jak ma robić,
zwykle w sposób nieznoszący sprzeciwu] –
dirigálni; (zene) (czym) vezényelni (vmit);
(kierować) igazgatni, vezetni, irányítani
(vmit), (komenderować) parancsolgatni;
rendelkezni vkivel
dyrygować orkiestrą – a zenekart vezényelni
dyrygowanie – vezénylés
dysagio, disagio (wł. damno) – (ol. disagio)
diszázsió; az a jelenség, amikor a piaci ár
kisebb a pári értéknél (ill. a papíroknál, a
névértéknél)
dyscyplina [podporządkowanie się przepisom
służbowym,
rygorom,
regulaminowi
wewnętrznemu
danej
org.,
grupy;
karność,
ustalony
porządek,
posłuszeństwo w służbie; (d. wewnętrzna)
opanowanie; dział, gałąź, dziedzina nauki
a. techniki, nauka; dawn. krótki bat do
karania, o kilku rzemieniach; uderzenie
takim batem.] – (lat.) diszciplina, (rygor)
fegyelem, fegyelmezettség; (bicz) korbács;
(nauka) tudományág, szak, tantárgy; sportág
dyscyplina budżetowa – költségvetési fegyelem
dyscyplina finansowa – pénzügyi fegyelem
dyscyplina inwestycyjna – beruházási fegyelem
dyscyplina myślenia – fegyelmezett gondolkodás
dyscyplina naukowa – tudományterület
dyscyplina państwowa – állami fegyelem
dyscyplina partyjna – pártfegyelem
dyscyplina planowa – tervfegyelem
dyscyplina pracy – munkafegyelem
dyscyplina sportu a. dyscyplina sportowa –
sportág
dyscyplina szkolna – iskolai fegyelem
dyscyplina
technologiczna
–
technológiai
fegyelem
dyscyplina wewnętrzna – önfegyelem, önuralom
-
Wersja 01 01 2017.
dyscyplina wojskowa – katonás v. katonai
fegyelem
dyscyplinarka [postępowanie dyscyplinarne,
dochodzenie
dotyczące
wykroczeń
służbowych a. naruszenia obowiązków] –
fegyelmi eljárás, fegyelmi büntetés; fegyelmi
dyscyplinarnie – fegyelmileg, fegyelmi úton
dyscyplinarny, -a, -e [dotyczący wykroczeń
przeciw dyscyplinie w zakładzie pracy lub
szkole] – fegyelmi
dyscyplinka [zdrobnienie od: dyscyplina] – kis
ostor; fenyítő eszköz
dyscyplinować
[1. wprowadzać
dyscyplinę;
2. podporządkowywać jakimś regułom] –
fegyelmezni
dyscyplinować się – megkorbácsolja magát; aláveti
magát vminek; fegyelmezi magát
dyscypliny filozoficzne – bölcsészeti tudományok
dyscypliny
humanistyczne
–
humanista
tudományok
dyscypula, dyscypulka – (lat.) discipulus,
discipula; tanítvány (ffi/női)
dysekcja [łac. dissectio; rozcięcie ciała ludzkiego
lub zwierzęcego w celu poznania jego
budowy lub stwierdzenia przyczyny
śmierci; sekcja] – (lat.) dissectio; felhasítás,
felboncolás, szétdarabolás
dysekcja trupa – tetem- v. hullaboncolás
dysertacja
[łac.
dissertatio
‘omówienie’,
‘roztrząsanie’], [1. naukozn. rozprawa
nauk. napisana w celu uzyskania stopnia
nauk., np. praca doktorska, praca
habilitacyjna; 2. rozprawa naukowa
napisana zwykle dla stopnia naukowego] –
(lat.) disszertáció; (orvosi) értekezés;
tudományos értekezés, az egyetem egyes
karain; doktori, magántanári képesítés
elnyerése céljából benyújtott tudományos
dolgozat
dysertacja doktorska – doktori disszertáció
dysgracja [fil. utracenie łaski, niełaska] – (lat.)
diszgrácia; (utrata łaski) kegyvesztettség
dysgustowany, -a, -e – (ol.-fr.) ellenszenves,
undorodást keltő
dysharmonia [1. brak harmonii w zestawieniu
jednych elementów z drugimi; 2. brak
współbrzmienia dźwięków] – (lat.+gör.)
diszharmónia, (zene) az összhang, a
harmónia hiánya; össze nem hangzás;
összhangtalanság; rosszhangzás, hangzavar,
(átv.)
nézeteltérés,
meghasonlás,
egyenetlenség (niezgodność)
dysharmoniczny, -a, -e – diszharmonikus, nem
harmonikus
1357
dysharmonijny, -a, -e – diszharmónikus; nem
összehangzó, zavaros v. rossz hangzású;
bántó, sértő, zavaró, békebontó, békétlen
dyshonor [ujma dla honoru] – szidalom, gyalázás,
megbántás
dysjunkcja [1. log. zdanie złożone z dwóch zdań
połączonych spójnikiem albo, prawdziwe
pod warunkiem, że zachodzi dokładnie
jedna z dwóch wskazanych w nich
możliwości; 2. przerwa między obszarami
występowania poszczególnych gatunków
roślin lub zwierząt] – (lat.) diszjunkció;
elválasztás, szétválasztás
dysjunkcyjny, -a, -e; dysjunktywny, -a, -e – (lat.)
diszjunktív;
elválasztó,
szétválasztó,
vagylagos, egymást kölcsönösen megengedő
dysk1 [1. krążek używany w lekkoatletyce do
rzutów na odległość; 2. przedmiot w
kształcie
krążka;
3. urządzenie
w
komputerze w postaci wirujących tarcz,
służące do zapisywania i przechowywania
danych; 4. chrząstka łącząca sąsiednie
kręgi kręgosłupa] – (gör.) diszkosz; (sport)
korong
(kézzel
eldobható
korong);
hajítókorong, 2 kg (női atlétikában 1 kg)
súlyú korong, amelyet kézzel dobnak el;
(inf.)
(ang.)
disc/disk;
lemez
[A
számítógépes szakmában a „disc” szóval az
optikai médiumokat – CD-ket (Compact
Discs), MO-Disc-eket, WORM-Disc-eket
stb. – jelölik, miközben a „disk” szót a
hagyományos, mágneses tárolómédiumok
(harddisk/merevlemez, floppy disk/hajlékony
mágneslemez, removeable disk/cserélhető
mágneslemez) megnevezésére használják.]
2
dysk – (anatómia) csigolyák közti porckorong
dysk akrecyjny [materia, która spadając na
gwiazdę, tworzy wokół niej wirujący
pierścień] – akkréciós korong (v.
anyagbefogási korong) [egy központi test
körül keringő diffúz anyag (általában por,
gáz vagy plazma) áramlása közben létrejövő
szerkezet.]
dysk elastyczny [1. zob. dyskietka; 2. (ang. FDD,
floppy disk drive) — nośnik danych w
postaci elastycznego krążka pokrytego
substancją magnetyczną. Występował w
wielu odmianach różniących się m.in.
średnicą (od 2,5 do 8 cali) i gęstością
zapisu (od paruset KB do kilku MB).
Obecnie standardem jest dyskietka o
średnicy 3,5 cala i pojemności 1,44 MB,
choć miejsce przenośnych nośników
magnetycznych zajęły nośniki optyczne
wielokrotnego zapisu (CD-RW, DVD-RW)
oraz pamięci nieulotne Flash EEPROM.]
–
hajlékonylemez
(magyar
átírással
-
Wersja 01 01 2017.
dysk
dysk
dysk
dysk
flopilemez, angolul floppy disk vagy csak
röviden floppy)
magnetooptyczny (z ang. magneto-optical
disk, skrót M.O.). [Rodzaj dysku
wymiennego w postaci krążka z tworzywa
sztucznego pokrytego warstwą materiału
magnetycznego, zabezpieczony ochronną
powloką z plastiku lub szkła umieszczony
w kasecie chroniącej nośnik przed
uszkodzeniem mechanicznym.] – MO,
Magneto Optical, magnetooptikai lemezek
[„MO”-ként rövidített Magneto Optical
(magnetooptikai) eljárással optikai lemezre
rögzítenek adatot]
magnetyczny (ang. magnetic disk)
[magnetyczny
nośnik
danych,
np.
dyskietka (dysk elastyczny), dysk twardy
(stały lub wymienny). Podstawowy rodzaj
pamięci
masowej
stosowany
w
komputerach od lat 60. W zależności od
rodzaju — o pojemności od kilkuset KB
do kilkunastu TB.] – mágneslemez
optyczny (ang. optical disk) [1. płyta
kompaktowa z informacją odczytywaną
promieniem lasera; 2. to jeden z rodzajów
nośników
informacji
używany
w
systemach komputerowych do zapisu
danych. Dysk optyczny jest płaskim,
plastikowym
krążkiem
pokrytym
materiałem, na którym mogą być
zapisywane bity informacji w postaci
fragmentów dobrze i słabo odbijających
wiązkę światła. Odczyt danych następuje
poprzez oświetlenie promieniem lasera.
Dane są zapisane sekwencyjnie na ciągłej,
spiralnej ścieżce od środka dysku na
zewnątrz. 3. cyfrowy nośnik danych
wypierający dyski magnetyczne. Odmiana
dysku
wymiennego,
w
którym
wykorzystuje się promienie laserowe do
zapisywania danych na jego powierzchni.
Powstające plamki, grudki lub otwory
reprezentują bity. Występuje w wielu
odmianach: tylko do odczytu (ang. DVDROM, CD-ROM — Read Only Memory),
przeznaczony do zapisania (ang. DVD-R,
CD-R — Recordable), wielokrotnego
zapisu (ang. DVD-RW, CD-RW —
Rewriteable).] – optikai korong v. lemez;
optikai adattárolók [lézersugár használatával
működő nagy tárolási sűrűséget elérő
adattároló rendszerek]
stały (ang. fixed disk) [magnetyczny nośnik
danych o dużej pojemności (od kilku MB
do kilkuset GB). Składa się z jednego lub
kilku krążków zamontowanych na
wspólnej osi w pyłoszczelnej obudowie,
wirujących z szybkością 3000 – 15 000
obrotów na minutę. Potocznie określany
również jako dysk twardy (ang. hard
disk).] – HDD,
hard drive, merevlemez,
háttértároló, winchester, Hard drive,
harddrive [Nagymennyiségű adat tárolására
képes
merev,
mágneses
bevonatú
tárolólemezeket használó háttértároló,
melyet különböző méretben, sebességben és
kapacitásokban
gyártanak.
Ezen
helyezkednek el az adataink, az operációs
rendszer és az alkalmazások.]
1358
dysk twardy, twardy dysk [jeden z typów
urządzeń
pamięci
masowej,
wykorzystujących nośnik magnetyczny do
przechowywania danych. Nazwa "dysk
twardy" (hard disk drive) powstała w celu
odróżnienia tego typu urządzeń od tzw.
"dysków miękkich", czyli dyskietek
(floppy
disk),
w
których
nośnik
magnetyczny naniesiono na elastyczne
podłoże, a nie jak w dysku twardym na
sztywne.] – merevlemez (angolul hard disk
drive,
rövidítése
HDD)
[egy
számítástechnikai adattároló berendezés. Az
adatokat
kettes
számrendszerben,
mágnesezhető réteggel bevont, forgó
lemezeken tárolja]
dysk wielosesyjny (ang. multisession disc) – (ang.)
multisession disc; többszekciós lemez
dyska [środ. dziesiątka jako moneta, banknot,
karta do gry itp.] – (kártya) tízes; tízgarasos
érme
dyskietka [1. dysk magnetyczny w plastikowej
kwadratowej obudowie, wkładany do
komputera w celu zapisania lub
odczytania danych; 2. przenośny nośnik
magnetyczny o niewielkiej pojemności,
umożliwiający zarówno odczyt jak i zapis
danych. Polska nazwa dyskietka została
zaproponowana
najprawdopodobniej
przez Jana Bieleckiego.] – hajlékonylemez
(magyar átírással flopilemez, angolul floppy
disk vagy csak röviden floppy) [adattároló
eszköz, ami egy mágnesezhető felületű
vékony, hajlékony lemezből és egy azt védő
négyszögletes, keményebb műanyag tokból
áll. Leolvasó egysége a hajlékonylemezes
meghajtó, vagy FDD (angol: Floppy Disk
Drive, magyarul flopimeghajtó). Az IBM
fejlesztette ki. Lemezek több méretben
készültek, a legelterjedtebbek a 8, 5,25 és 3,5
-
Wersja 01 01 2017.
collos
(hüvelykes)
méretűek
voltak.
Meghatározó adattároló formátum volt a 70es évek közepétől a 90-es évek végéig.
Manapság kiszorulóban van a formátum az
optikai- és flash-meghajtók elterjedésével.]
dyskietka dwustronna – kétoldalú lemez
dyskietka jest nieczytelna; nieczyetlna dyskietka
– nem olvasható lemez
dyskietka
magneto
optyczna
[rodzaj
magnetycznego nośnika danych, który
charakteryzuje się większą trwałością (do
30lat) niż zwykłe dyskietki magnetyczne] magnetooptikai lemez
dyskietka nie jest zawirusowana – nem vírusos
lemez
dyskietka o dużej gęstości – nagy sűrűségű lemez
dyskietka optyczna (floptical disk) – optikai lemez
dyskietka pusta – üres lemez
dyskietka uszkodzona – (gyári) hibás lemez
dyskietka zabezpieczona przed zapisem –
írásvédett lemez
dyskietka zapełniła się – a lemez betelt
dyskietka zapełniona – betelt lemez
dyskietka zarożona wirusem – vírusos lemez
dysko (disco) – diszkózene
dyskobol
[lekkoatleta
uprawiający
rzut
dyskiem], dyskarz – diszkoszvető
dyskobolka – diszkoszvetőnő
dyskont, discount [duży sklep sprzedający
towary po obniżonych cenach] – diszkont
dyskonter
[osoba
dokonująca
operacji
dyskontowych] – diszkontáló; leszámitoló;
váltóleszámitoló (bankár)
dyskonto [potrącenie przez bank pewnej części
sumy nominalnej weksli lub innych
papierów wartościowych w wypadku ich
odkupienia przed terminem płatności; też:
suma tego potrącenia] – (ol.) diszkont;
(kereskedelem)
diszkont,
diszkontálás;
leszámitolás, váltóleszámitolás; az az összeg,
amellyel kisebbedik a követelés, ha annak
korábbi
(azonnali)
esedékességét
megállapítjuk
dyskonto weksli – váltóleszámitolás
dyskontować [1. wykorzystywać jakiś fakt lub
jakieś okoliczności dla siebie pomyślne;
2. porównywać wartości pieniężne w
różnych okresach; 3. realizować weksel
lub inne papiery wartościowe przed
terminem ich płatności, z odliczeniem
dyskonta] – (ol.) diszkontálni, (fr.)
diszkomptálni; váltót leszámitolni, levonni
dyskontować swój autorytet – felhasználja,
igénybe veszi a tekintélyét; él a tekintélyével
1359
dyskontować weksel – váltót diszkontálni v.
leszámítolni
dyskontowanie – leszámitolás, diszkontálás
dyskontowy, -a, -e – diszkontáló; leszámítoló,
váltótleszámitoló
dyskordancja [fr. < łac.], geol. → niezgodność –
(lat.) diszkordancia; egybe nem illés, elütés,
különbözés; (átv.) egyenetlenség, viszály,
széthúzás;
egyet
nem értés; rossz
összehangzás
dyskordancyjny, -a, -e – (lat.) diszkordáns; elütő,
egymásnak meg nem felelelő
dyskoteka [zabawa młodzieżowa, na której
tańczy się przy muzyce disco; też: lokal, w
którym odbywają się takie zabawy] –
diszkó; lemezgyűjtemény, lemezklub
dyskotekowy, -a, -e – diszkódyskowy, -a, -e – lemezdyskrecja
[dochowywanie
powierzonych
tajemnic i taktowne niewnikanie w czyjeś
prywatne sprawy] – (lat.) diszkréció,
titoktartás; tapintat, tapintatosság
dyskrecjonalny,
-a,
-e
[1. poufny;
2. pozostawiony komuś do decyzji] – (lat.)
diszkrecionális; természet szerinti; szabad
mérlegeléstől függő; belátására bízott, saját
belátása szerinti; saját magának fenntartott,
kizárólagos (jog); saját hatáskörébe vágó
dyskredytacja [popadnięcie w niełaskę] – (lat.)
diszkreditálás; lejáratás, rossz hír keltése
valakiről
dyskredytować
[podważać
wiarygodność,
autorytet bądź wartość kogoś lub czegoś w
oczach innych ludzi] – (lat.) diszkreditálni;
hitelt rontani, rossz hírbe hozni, vkit/vmit
lejáratni; vkinek rossz hírét kelteni, hitelét
rontani
dyskredytować kogo/co – diszkreditálni; rossz
hírbe hozni; gyanúba keverni; lejáratni
vkit/vmit; tekintélyét aláásni vkinek/vminek;
csorbát ejteni vkinek/vminek a becsületén
dyskredytować się [kompromitować się] –
kompromittálja magát; megszégyenülni
dyskretnie – diszkréten; titoktartóan, tartózkodón,
mérsékelten
dyskretnie pukać do drzwi – diszkréten
kopogtatni az ajtón
dyskretny, -a, -e [1. taki, który dochowuje
tajemnic i taktownie nie wnika w czyjeś
prywatne sprawy; 2. mający pozostać w
tajemnicy; 3. nierzucający się w oczy,
delikatny] – (fr.) diszkrét; titoktartó, nem
fecsegő; (subtelny) finom érzésű, tapintatos
(ember); ízléses, nem feltűnő (ruházat),
kényes, bizalmas (ügy)
dyskretna elegancja – diszkrét elegancia
-
Wersja 01 01 2017.
dyskretne barwy – diszkrét színek
dyskretne pytanie – diszkrét, bizalmas, kényes,
titkos, tapintatos kérdés
dyskretne światło – diszkrét, nyugodt fény v.
világítás
dyskretny człowiek – titoktartó, hallgatni tudó,
tartózkodó, mérsékelt, szerény, finom érzésű
v. modorú ember
dyskretny sposób mówienia – mérsékelt, halk,
nem indulatos beszéd
dyskretyzacja [1. przekształcanie sygnałów
ciągłych w impulsy w procesie nadawania
im postaci cyfrowej; 2. w statystyce
przekształcenie ciągłej zmiennej losowej w
dyskretną zmienną losową. Dyskretyzacja
przekształca
tym
samym
rozkład
zmiennej losowej z ciągłego na dyskretny;
3. ] – digitalizálás
dyskryminacja [prześladowanie poszczególnych
osób lub grup społecznych albo
ograniczanie ich praw ze względu na rasę,
narodowość, wyznanie, płeć itp.] – (lat.)
diszkrimináció, (jog) megkülönböztetés,
különbségtevés, hátrányos különbségtétel;
vki jogainak megcsorbítása
dyskryminacja
(selekcja)
amplitudy
–
amplitúdókiválasztás
dyskryminacja celna – vámdiszkrimináció
dyskryminacja cen – árdiszkrimináció
dyskryminacja ekonomiczna
– gazdasági
diszkrimináció
dyskryminacja kredytowa – hitel-diszkrimináció
dyskryminacja płacowa – bérdiszkrimináció
dyskryminacja rasowa – faji megkülönböztetés
dyskryminacja rasowa i narodowościowa – faji
és nemzetiségi megkülönböztetés
dyskryminacja ze względu na rasę i pleć – faj,
nem szerinti megkülönböztetés
dyskryminacyjny, -a, -e – diszkriminációs;
megkülönböztető
dyskryminant – (lat.) diszkrimináns; meghatározó,
döntő tényező; (mennyiségtan) az a
kifejezés, amelytől az algebrai egyenlet
gyökeinek minősége függ
dyskryminować
–
(lat.)
diszkriminálni;
különbséget
tenni
a
bánásmódban;
rosszabbul
bánni
vkivel;
hátrányos,
megkülönböztető intézkedéseket alkalmazni
dyskurs [1. dyskusja na tematy naukowe;
2. wywód przeprowadzony na zasadzie
ściśle logicznego wnioskowania] – (lat.)
diszkurzus; (dawno) beszéd, kedélyes
beszélgetés, társalgás
dyskursik – beszélgetécske, kisebb társalgás
1360
dyskursywny, -a, -e [oparty na ścisłym,
logicznym wnioskowaniu] – megfontolt,
nem ösztönszerű
dyskursywne myślenie – megfontolt gondolkodás
v. gondolkodásmód
dyskusja [późn.łac. discussio 'badanie; śledztwo'
z łac. 'roztrząsanie' od discutere
'wstrząsać; rozsypać'; — 1. ustna lub
pisemna wymiana zdań na jakiś temat
mająca
prowadzić
do
wspólnych
wniosków; 2. wymiana zdań na jakiś
temat, (wspólne) roztrząsanie sprawy,
rozmowa, dysputa] – (lat.) diszkusszió;
diszkúzió; vita, eszmecsere, vitatkozás,
tanácskozás, fejtegetés [stawić (co) pod
dyskusję: vitára bocsát (vmit)]; eszmecsere,
tanácskozás, tárgyalás
dyskusja akademicka – elméleti síkon mozgó vita
dyskusja apropriacyjna – appropriációs vita
(országgyülési vita a költségvetés tételeinek
felhasználásáról)
dyskusja bezcelowa – céltalan vita
dyskusja bezowocna – eredménytelen vita
dyskusja bezprzedmiotowa – határozott tárgy
nélküli, üres vita
dyskusja jałowa – meddő vita
dyskusja merytoryczna – érdemleges vita
dyskusja nad czym, dyskusja o czym – vita v.
vitatkozás vmiről
dyskusja nad projektem ustawy – törvényjavaslat
megvitatása v. megtárgyalása
dyskusja otwarta – nyilvános vita
dyskusja owocna – eredményes vita
dyskusja ożywiona – élénk vita
dyskusja rzeczowa – tárgyi vita; tárgyszerű v.
érdemleges vita
dyskusja ustatkowała się a. dobiegła końca – a
vita nyugvópontra jutott
dyskusja utyka na tym – a beszélgetés v. vita azon
akadt meg v. feneklett meg
dyskusja w parlamencie – parlamenti vita
dyskusja zagorzała – heves vita
dyskusja zajadła (polityczna) – heves vita
dyskusja zażarta – heves vita
dyskusja zmierzająca do celu – célratörő vita
dyskusyjka – vitácska; kisebb vita
dyskusyjny, -a, -e [mający a. mogący być
przedmiotem (lub poświęcony) dyskusji] –
kétségbevonható, vitatható; tisztázatlan;
peres; vita-,
dyskusyjna reklama – vitát kiváltó, vitatott reklám
dyskusyjny klub filmowy, DKF – filmklub
dyskutant [osoba uczestnicząca w dyskusji] –
felszólaló,
beszélgetőpartner
(vitában,
-
Wersja 01 01 2017.
beszélgetésben);
vitatkozó,
vitázó;
(zabierający głos) hozzászóló
dyskutantka – felszólaló, hozzászóló, vitatkozó
(nő)
dyskutować (dyskutuje) [1. prowadzić dyskusję;
2.
syn.
rozmawiać,
obradować,
deliberować, rozważać, debatować] – (lat.)
diskurálni, beszélgetni, társalogni, fejtegetni,
vitatni (megbeszélni) (vmit); megvitatni;
vitatkozni; vitázni
dyskutować o czym/nad czym – részletesen,
kimerítően tárgyalni v. beszélgetni vmiről;
vitatkozni (vmiről); vitatni vmit
dyskutować z kimś o czymś – vitatkozni vkivel
vmiről
dyskwalifikacja [1. uznanie kogoś za niezdatnego
do podjęcia lub kontynuowania jakiejś
działalności; 2. stwierdzenie całkowitej
nieprzydatności
czegoś;
3. ukaranie
zawodnika lub drużyny za naruszenie
przepisów zakazem startu w zawodach] –
diszkvalifikáció, diszkvalifikálás; kizárás
(versenyből, testületből); sp kiállítás;
lovagias elégtételadásra való képtelennek
nyilvánítás; versenyből kizárás, az elért
eredmények megsemmisítése a szabályok
megsértése miatt; kizárás a "jobb" társaság
köreiből; megfosztás a lovagias elégtételadás
lehetőségétől
dyskwalifikować – diszkvalifikálni, kizárni;
képtelennek, alkalmatlannak jelenteni ki;
(versenyből) kizárni; (versenytől) eltiltani;
kiállítani; a versenyzőt a sportszabályok
megsértése miatt a versenyből kizárni és
elért eredményeit megsemmisíteni; (dawno)
a „jobb” társaság köréből kizárni; a lovagias
elégtételadás lehetőségétől megfosztani
dyslokacja
[1. rozmieszczenie
lub
przemieszczenie
czegoś;
2.
przemieszczenie
warstw
skalnych
wywołane ruchami skorupy ziemskiej;
też: struktura powstała w wyniku takiego
przemieszczenia;
3. defekt
struktury
krystalicznej polegający na przesunięciu
jednych płaszczyzn sieciowych względem
innych przy zachowaniu spójności sieci] –
diszlokáció, vetődés [a kifejezés egy
kristályrácsban meglévő szabálytalanságokra
vagy rácshibákra utal. Ezek a diszlokációk az
anyag számos tulajdonságát meghatározzák.]
dyslokacja produkcji – termelési diszlokáció
dyslokacyjny, -a, -e – diszlokációs
dyslokować – diszlokálni
Dysław i Stosław [Polacy, którzy, będąc w
zakonie Krzyżaków, przy nawracaniu
pogan pruskich, pochwyceni przez tychże,
ponieśli śmierć męczeńską. Legenda
1361
opowiada, że gdy jednego z nich
zamordowano i w ogień wrzucono, ciało
jego, przemieniwszy się w postać dziwnie
pięknej dziewicy, w oczach morderców
wzbiło się z płomieni ku niebu, drugiego
zaś, gdy go wcisnąwszy w drzewo
rozszczepione, żywcem palono, przez
ptaka niewidzianej piękności tamże
zostało uniesione.] – (dawno) Dysław és
Stosław (lengyel vértanúk)
dysocjacja [1. rozkład cząsteczki związku
chemicznego lub pierwiastka na cząsteczki
prostsze, wolne atomy lub jony;
2. zaburzenie osobowości polegające na
czasowym wyłączeniu się pewnych
czynności psychicznych spod świadomej
kontroli] – (lat.) disszociáció, disszociálás;
(vegytan) felbontás, szétválasztás; olyan
vegyi bomlás neve, melynek termékei
könnyen visszaalakulnak a kiindulási
anyaggá; leggyakoribb a hő okozta és az
elektrolitos disszociáció; (med) disszociáció
[1. Összetartozó gondolkodási, cselekvési és
viselkedési folyamatok részleteikre esnek
szét, miközben a részletek kicsúszanak az
egyén kontrollja alól (pl. koordinálatlan
mozdulatok, emlékezetzavarok, észlelési
zavarok (hallucináció)) Megkülönböztetendő
a skizofréniától. 2. Az a folyamat, amelyben
bizonyos
gondolatok,
érzések
vagy
cselekedetek elvesztik a tudat és a
személyiség
más
részeivel
való
kapcsolatukat, és automatikusan, függetlenül
kezdenek mûködni.]
dysocjacja elektrolityczna [rozpad cząsteczek
związku chemicznego na jony, zachodzący
w wyniku ich reakcji z cząsteczkami
rozpuszczalnika]
–
elektrolitikus
disszociáció
dysocjacja fotochemiczna [zob. fotoliza] –
fotolízis
dysocjacja termiczna [rozpad cząsteczek
związku
chemicznego na mniejsze
cząsteczki, atomy lub rodniki w
podwyższonej temperaturze] – termikus
disszociáció
[Molekuláknak
magas
hőmérsékleten,
hő
hatására
történő
felbomlása kisebb molekulákra, atomokra,
esetleg
ionokra.
A
termikus
disszociációáltalában
megfordítható,
egyensúlyra vezető folyamat (reverzibilis
reakció). A hőmérséklet csökkenésével az
elbomlott részek az eredeti molekulává
egyesülnek. Pl.: N2O4=2N02.]
dysocjacja się – disszociálódás; szétbomlás,
szétesés, elválás; (vegytan) az eredeti
vegyület visszaállítását lehetővé tevő
szétbomlás egyszerűbb elemekre
-
Wersja 01 01 2017.
dysocjacyjny, -a, -e – disszociációs
dysocjatywny, -a, -e – disszociatív
dysocjować – disszociálni; felbontani
dysonans
[1. niezgodność
brzmienia
lub
współbrzmienia co najmniej dwóch różnej
wysokości dźwięków; 2. rażące zakłócenie
harmonii; 3. rym niedokładny, w którym
współdźwięczność
nie
obejmuje
przedostatniej akcentowanej samogłoski
wersu] – (lat.) disszonancia (hangköz v.
hangzat hallásakor tapasztalható kellemetlen,
feszült, érdes zenei benyomás); [Az
összhangzásnak
ellentéte,
tehát
a
rosszhangzást
jelenti.
disszonancia
származik pl. ha két kevéssé különböző
magasságú hang egyszerre szól, vagy ha a
két hang kevéssé tér el valamely jóhangzásu
hangköztől. A zenében használt hangközök
közül többek közt disszonálók a kis és nagy
secunda (c-des, c-d), a nagy és kis septim (ch, c-b), a tulzott és kicsinyített quint (c-gis,
c-ges) stb.]; (zene) rossz hangzás,
széthangzás; bántó v. zavaró hang; két v.
több nem összehangzó hang egyidejű
megszólalása;
(átv.)
az
összhang
(konszonancia) hiánya, egyenetlenség, zavar
dysonans kognitywny – kognitív disszonancia
[cognitive dissonance] [Olyan helyzet,
amelyben valakinek a hiedelmei vagy
attitűdjei ellentmondanak egymásnak vagy a
viselkedéses
késztetéseknek.
Amikor
kognitív disszonancia keletkezik, a személy
arra motivált, hogy viselkedésének vagy
hiedelmeinek
és
attitűdjeinek
megváltoztatásával
csökkentse
a
disszonanciát.]
dysonansowy, -a, -e – (lat.) disszonáns; (zene)
összhangzás nélkül való; összhang nélküli;
rosszul hangzó; fülsértő, hamis; nyugtalanító
hangzású; (átv.) össze nem illő, oda nem illő
dysosmia [zaburzenia węchu] – (gör.) disosmia; a
szaglás tökéletlensége, tompultsága
dysparytet [nierówność poziomu dochodów, stóp
procentowych lub innych wartości, bardzo
niekorzystna dla jednej ze stron] – (lat.)
diszparitás;
egyenlőtlenség,
különböző
piacok árai között mutatkozó eltérés
dyspasza [rozliczenie strat powstałych na skutek
awarii statku] – diszpas; kárrendezés,
számadás, amelyet nagy tengeri kár esetén a
szakértő (Dispacheur) végez a keletkezett kár
nagyságáról, az épségben maradt tárgyak
értékéről és a fizetendő kártérítésről
dyspaszer [rzeczoznawca dokonujący rozliczenia
strat poniesionych podczas awarii statku]
– kárrendező (Dispacheur)
dyspeczer [środ. dyspozytor] – (ang.) diszpécser
(dyspozytor); munkairányító, a gyártási
1362
folyamatok összehangolásával, a folyamatos
termelés
megszervezésével
megbízott
műszaki vezető
dyspeczerka – diszpécsernő
dyspeczerski, -a, -ie – diszpécseri
dyspeczerski system pracy – diszpécseri
munkamódszer
dyspensa [1. uchylenie przez papieża lub
biskupa obowiązującego przepisu prawa
kościelnego; 2. zwolnienie od jakiegoś
obowiązku] – (lat.) diszpenzáció; elengedés,
felmentés, kivétel; felmentés bizonyos
jogszabályok alól; a házassági engedély
megadása kihirdetés nélkül
dyspensować – (lat.) diszpenzálni; szétszórni,
felmenteni, deloldani
dyspepsia (łac. dyspepsia, gr. dys = zły, peptein =
trawienie)
[zob.
niestrawność;
pot.
niestrawność
–
występowanie
w
nadbrzuszu
przewlekłego
lub
nawracającego
bólu,
który
trwa
przynajmniej przez 4 tygodnie.] – (gör.)
diszpepszia (dyspepsia); savhiány; emésztési
zavar [az akut diszpepszia az ún.
gyomorrontás; rossz emésztés; állandóan
visszatérő panasz, krónikus elváltozás;
nehezen emészthetőség; a gyomoremésztés
hiányossága]
dyspergować
[powodować
rozdrabnianie
większych
cząstek
substancji]
–
diszpergálni
dyspergowanie – (lat.) diszpergálás; (vegyészet) a
szilárd szennyeződések széthasítása apró
darabokra
dyspersja (dysperzja) [1. stan rozproszenia
substancji w roztworze koloidalnym;
2. zjawisko
rozszczepiania
się
na
jednobarwne
składniki
wiązki
niejednobarwnego
promieniowania
świetlnego podczas przechodzenia przez
pryzmat;
3. w
statystyce:
miara
zróżnicowania
elementów
populacji
statystycznej;
4. przemieszczanie
się
osobników poza obszar zajęty przez
populację lub w obrębie tego obszaru; 5.
układ, składający się z bardzo małych,
niewidocznych kuleczek ciała stałego
zawieszonych w cieczy, najczęściej
wodzie.] – (lat.) diszperzió; szóródás, szórás;
(fizika)
színszóródás;
színszórás;
szétszóródás, szétszórtság; (vegyészet) vmely
anyag igen finom eloszlása egy másik
anyagban
dyspersja akustyczna – akusztikai diszperzió
dyspersja akustyczna (fali akustycznej) –
hangszóródás
-
Wersja 01 01 2017.
dysplazja (dysembrioplazja, łac. dysplasio) [grupa
wad
wrodzonych
polegających
na
zaburzeniu organizacji lub czynności
komórek w określonej tkance] – diszplázia
(dysplasia) [vmely szerv rendellenes
fejlődése]
dysponenda [lista książek, broszur itp.
znajdujących się w magazynie] – (lat.)
diszponenda; az olyan eladatlan könyvek
neve, amelyeket a könyvkereskedő a
kiadótól bizományba kapott, de az
elszámoláskor nem küld vissza, hanem
későbbi eladás reményében visszatart és új
számlára átvezet
dysponent [osoba lub instytucja mająca prawo
dysponować czymś] – (lat.) diszponens,
(kereskedelem)
rendelkezési
jogokkal
felruházott ügyintéző; vmely vállalat
meghatalmazottja, akinek rendelkezési joga
van
dysponent budżetowy – költségvetési diszponens
dysponent kredytów – hitelek diszponense
dysponentka – rendelkezési jogokkal felruházott
ügyintézőnő;
;
vmely
vállalat
női
meghatalmazottja
dysponować [1. mieć coś do dyspozycji;
2. wydawać polecenie, aby coś wykonano
lub dostarczono; 3. w religii katolickiej:
przygotowywać kogoś na śmierć przez
udzielenie mu ostatnich sakramentów] –
(lat.) diszponálni, rendelkezni (vmivel),
intézkedni, intézkedési joggal bírni
dysponować jakąś wiedzą – vmilyen tudással
rendelkezni
dysponować kim/czym – rendelkezni, diszponálni
vkivel/vmivel
dysponować kogo na śmierć – (egyházi)
előkészíteni a halálra
dysponować obiad – ebédet rendelni
dysponować
rezerwami
walutowymi
–
diszponálni a valutakészlettel
dysponować swoim czasem – saját idejével
rendelkezik
dysponować szerokimi
uprawnieniami
–
széleskörű jogosítványokkal rendelkezik
dysponuję tylko sumą złotych – csak száz zloty
felett rendelkezem
dysponować się – diszponálja magát
dysponowanie – diszponálás; rendelkezés,
intézkedés, elrendelés
dysponowany, -a, -e [będący w danej chwili w
dobrej formie fizycznej lub psychicznej] –
(lat.) diszponibilis; rendelkezésre álló;
folyósítható; hajlamos, hajlandó, kész
dysponowany na śmierć – halálraszánt
1363
dyspozycja
[1. polecenie wydane komuś;
2. czyjaś forma fizyczna lub psychiczna,
zwłaszcza dobra; 3. wrodzona skłonność
lub talent do czegoś; 4. układ, rozkład,
plan
czegoś]
–
(lat.)
diszpozíció;
rendelkezés, utasítás, intézkedés; elosztás,
elrendezés; hajlam, készség, képesség;
(szellemi) készültség; kedv, hangulat;
(orvosilag) betegségre való hajlam
dyspozycja centralna [ujawnia się w zachowaniu
najczęściej (pewność siebie)] – centrális
diszpozíció [central disposition] [Gordon
Allport személyiségelméletében
olyan
személyiségvonás, amely az egyén életének
számos területén hat. A legtöbb ember
néhány centrális diszpozícióval és sok-sok
másodlagos diszpozícióval jellemezhető.]
dyspozycyjny, -a, -e [1. o pracowniku: gotów
pełnić swe obowiązki w dowolnym czasie i
miejscu, w zależności od potrzeb firmy;
2. taki,
którym
można
dowolnie
dysponować; 3. o instytucji: wydający
dyspozycje; 4. o wypowiedzi lub piśmie:
mający
charakter
dyspozycji]
–
rendelkezési, rendelkezésre álló; készen
levő, meglevő, amivel rendelkezni lehet
dyspozytor [osoba kierująca przebiegiem jakichś
działań lub procesów] – diszpécser,
munkairányító;
kezelő,
nyomdakezelő,
nyomdagondnok
dyspozytor ruchu – forgalomirányító
dyspozytorka – diszpécser, munkairányító (nő)
dyspozytorski, -a, -ie – diszpécseri, munkairányítói
dyspozytornia [pomieszczenie lub budynek, z
którego kieruje się ruchem pociągów,
pracą
zakładu, rozdziałem energii
elektrycznej itp.] – irányító központ;
diszpécserhelyiség
dyspozytura [ośrodek wydający dyspozycje
podległym sobie placówkom lub osobom]
– eligazító, irányító központ
dysproporcja [brak proporcji i równowagi
między rzeczami, cechami lub zjawiskami
występującymi
łącznie]
–
(lat.)
diszproporció, aránytalanság, egyenlőtlenség
dysproporcje
gospodarcze
–
gazdasági
aránytalanságok
dysproporcje
produkcyjne
–
termelési
aránytalanságok
dysproporcjonalny, -a, -e – (lat.) diszproporciós,
aránytalan, egyenlőtlen
dysproz (Dy, łac. dysprosium) [pierwiastek
chemiczny, lantanowiec. Nazwa pochodzi
od
greckiego
słowa
dysprositos
oznaczającego "trudny do otrzymania".
Pierwiastek został odkryty w 1886 r. przez
Paula Émile Lecoq de Boisbaudran.] –
-
Wersja 01 01 2017.
(vegytan) diszprózium; kémiai elem (Di),
ritka földfém (természetes állapotban nem
fordul elő)
dysputa [łac. disputare 'badać; spierać się'; 1.
dyskusja na poważny temat; 2. słowna
wymiana poglądów, dyskusja, polemika,
spór, rozmowa (zwł. na tematy naukowe)]
– (lat.) disputa, disputáció; vita, vitatkozás,
szóváltás, (vallás) hitvita
dysputa teologiczna a. religijna – hitvita
dysputant [uczestnik dysputy] – vitázó, vitatkozó
dysputować – disputálni; vitázni, vitatkozni
dysputowanie – diskurzus, kedélyes beszélgetés,
társalgás
dystanazja [sztuczne utrzymywanie czynności
serca i płuc u pacjenta o beznadziejnym
rokowaniu przeżycia] – (gör.) disztanázia;
kínos, nehéz halál (ellentéte az autanázia)
dystans [1. odległość w czasie lub przestrzeni;
2. wymierzony odcinek toru, na którym
odbywają się wyścigi; 3. różnica stopnia
zamożności, wykształcenia itp. dzieląca
jedną osobę od drugiej; 4. chłodny,
oficjalny stosunek do kogoś; 5. ostrożny,
pozbawiony emocji stosunek do jakichś
spraw] – (lat.) disztancia; távolság, táv; (na
malowidle) távlat
dystans
intymny
(jeden
z
dystansów
personalnych) – intim távolság (45 cm);
közelség
dystanse personalne [jeden z objawów zachowań
przestrzennych człowieka (zobacz też:
terytorialność). Są one traktowane jako
przedłużenia ciała (ekstensje) i różnie
traktowane w różnych kulturach.] –
távolságtartás; személyes távolság
dystansować [1. osiągać nad kimś znaczną
przewagę;
2. wyprzedzać
kogoś
w
wyścigu] – maga mögött hagy; megelőzni,
felülmúlni vkit (versenyben)
dystansować kogo – megelőzni, felülmúlni vkit
1364
dystansować się [zachowywać dystans wobec
jakichś osób lub spraw] – felülmúlni vkit
dystansowy, -a, -e – táv-, távolsági
dystonowanie – disztonálás; a hangnak kelleténél
mélyebb v. magasabb megütése
dystrakcja [1. rozproszenie uwagi; 2. czynnik
przeszkadzający w skupieniu uwagi;
3. daw.
rozrywka,
przyjemność]
–
szórakozottság,
szórakozás;
akadály,
akadályozó körülmény
dystrakcyjny, dystraktywny; -a, -e – destruktív;
romboló, pusztító; szórakozott
dystrofia [zaburzenia w odżywianiu tkanki,
narządu
lub
całego
organizmu
prowadzące do zmian zwyrodnieniowych]
– (gör.) dystrophia, disztrófia; az izomszövet
táplálkozási zavara; táplálkozási zavar
dystroficzny, -a, -e – disztrófiás, táplálkozási
zavaros
dystrubować – disztrubálni; zavarni, megakasztani
dystrubować sić – megakadni, zavarba jönni
dystrybuanta
[1.
w
rachunku
prawdopodobieństwa,
statystyce
i
dziedzinach
pokrewnych,
funkcja
rzeczywista jednoznacznie wyznaczająca
rozkład prawdopodobieństwa (tj. miarę
probabilistyczną określoną na σ-ciele
borelowskich podzbiorów prostej), a więc
zawierająca wszystkie informacje o tym
rozkładzie. Dystrybuanty są efektywnym
narzędziem badania prawdopodobieństwa
ponieważ, są obiektem prostszym niż
rozkłady
prawdopodobieństwa.
Dystrybuanta rozkładu próby zwana jest
dystrybuantą empiryczną. Jest ona blisko
związana z pojęciem rangi. 2. funkcja
określona dla danej zmiennej losowej X
przyporządkowująca
każdej
liczbie
rzeczywistej x takie prawdopodobieństwo
P, dla którego X jest mniejsze lub równe
x] – szórás; eloszlásfüggvény
dystrybucja [1. podział lub rozprowadzenie
towarów albo innych dóbr między sklepy,
zakłady przemysłowe itp.; 2. suma
wszystkich pozycji, w jakich może
wystąpić dany element językowy; 3.
dostarczanie, zaopatrzenie, dowóz; 4.
podział, rozmieszczenie, rozprowadzenie;
5.
rozdział,
rozdzielnictwo,
rozpowszechnianie; 6. rozdział, podział
dóbr
materialnych,
przydział,
rozprowadzanie;
7.
rozprowadzanie,
kolportaż, dostawa; 8. rozprowadzanie
gotowych produktów do placówek
handlowych; 9. wysyłka, ekspedycja,
redystrybucja] – (lat.) disztribúció, elosztás,
kiosztás, szétosztás, osztogatás, beosztás,
-
Wersja 01 01 2017.
felosztás; eloszlás, megoszlás, felosztás;
forgalmazás; terjesztés
dystrybucja towarów – árukiosztás, áruszétosztás
dystrybucja towarów – áruelosztás
dystrybuować,
dystrybutować
–
kiosztani,
elosztani, szétosztani; forgalmazni
dystrybuować coś – forgalmazni vmit
dystrybuować film – filmet forgalmazni
dystrybutor
[1. osoba
lub
instytucja
dystrybuująca
towary;
2. zbiornik
odmierzający płyny] – elosztó, árukiosztó,
forgalmazó (forg.) (személy v. intézmény);
(vállalat) terjesztő
dystrybutor filmów – filmforgalmazó (vállalat)
dystrybutor książek – könyvterjesztő
dystrybutor prasowy – hírlapterjesztő
dystrybutorski, -a, -ie – elosztó, árukiosztó,
forgalmazó
dystrybutorka – elosztó, árukiosztó, forgalmazó
(nő)
dystrykt [okręg administracyjny, wyborczy lub
sądowy w niektórych krajach] – (dawno)
kerület, járás
dystryktowy, -a, -e – kerületi, járási
dystych [1. strofa składająca się z dwóch
wersów; 2. utwór wierszowany złożony z
dwóch wersów, mający charakter fraszki,
sentencji lub epigramatu] – (gör.)
disztichon, párvers (dwuwiersz); kétsoros
antik versszak (legismertebb a hexameterből
és
pentameterből
alkotott
daktilusi
disztichon)
dystychiczny, -a, -e – (gör.) disztichon-,
disztichonos; párvers-;
dystych elegijny [w starożytnej metryce:
dwuwiersz złożony z heksametru i
pentametru] – "elégiai disztichon" [Ha
nagyobb számban szerepelt disztichon
egymás mellett, létrejött az elégia]
dystyngować [dawniej: wyróżnić, wyróżniać coś]
– (lat.) disztingválni; megkülönböztetni
dystyngowany, -a, -e [odznaczający się
wytwornością i elegancją w sposobie
bycia; też: świadczący o takich cechach] –
(lat.)
disztingvált;
előkelő,
finom,
választékos, kifinomult; megkülönböztetett
dystynkcja [1. wytworność i elegancja w
sposobie bycia; 2. cecha odróżniająca;
3. daw. wyróżnienie kogoś; 4. daw.
godność, stanowisko] – (lat.) disztinkció;
(dawno) előkelőség; (wojsk) rangjelzés;
megkülönböztetés
dystynkcje [odznaki na mundurze wskazujące
na stopień wojskowy i rodzaj wojsk] –
rangjelzések
dystynkcyjny, -a, -e – rangjelzési
1365
dystynktywny, -a, -e – – (lat.) disztinktív;
felismerhető, világos
dysydencki, -a, -ie – diszidens
dysydency – (lat.) disszidensek; akik nem az
államegyházhoz,
sem
az
államban
törvényesen bevett felekezetek egyikéhez
sem tartoznak; (politikában) az egyes
pártokból nézetkülönbségek miatt kivált
tagok csoportja (Rosyjscy dysydency: orosz
disszidensek)
dysydent [1. człowiek przeciwstawiający się
panującej władzy, represjonowany z tego
powodu; 2. daw. człowiek wyznający inną
religię chrześcijańską niż katolicka] –
disszidens; (történelmi) másképpen v.
eltérően gondolkodó (vallási dolgokban);
disszidens (a nemesi Lengyelországban:
minden
nem
katolikus
keresztény,
protestáns); (ucikienier) menekült
dysydentka – disszidens (nő)
dysymilacja [1. a.) proces zachodzący w
organizmie, polegający na rozkładzie
związków organ. i wydaleniu powstałych
produktów poza organizm; b.) proces
fizjologiczny zachodzący w organizmie
żywym,
prowadzący
do
rozkładu
związków organicznych i wydalania poza
organizm powstałych produktów; 2. a.)
zjawisko fonetyczne, w którym jeden z
dwóch takich samych fonemów ulega
zmianie; rozpodobnienie; odpodobnienie;
b.) zjawisko fonetyczne polegające na tym,
że z dwóch głosek identycznych, będących
w bliskim sąsiedztwie, jedna ulega
zmianie] – (lat.) disszimiláció [Az élőlények
lebontó jellegű anyagcsere folyamatainak
összessége.
A
disszimiláció
energiafelszabadító folyamat, hiszen a
makromolekulákból
enzimek
hatására
egyszerű felépítésű, kis energiatartalmú
molekulák keletkeznek. A felszabaduló
energia jelentős része ATP-molekulákban,
kémiai formában raktározódik el és később
felhasználódik az életfolyamatokhoz. Az
autotróf és a heterotróf élőlények (autotrófia,
heterotrófia)
disszimilációs
folyamatai
lényegében azonosak. E folyamatok első
lépése során a makromolekulák építő
alapmolekuláikra esnek szét (fehérjék,
lipidek, szénhidrátok, nukleinsavak). A
lebontás további mozzanatai már ezekből a
molekulákból indulnak ki]
dysymilacyjny, dysymilatywny, -a, -e –
disszimiláció-, disszimilációs
dysza [krótka rura o zmiennym przekroju,
służąca do zmiany prędkości i ciśnienia
przepływającego przez nią gazu lub
cieczy] – fúvóka (nagyolvasztón), fujtató
-
Wersja 01 01 2017.
cső, fúvófej, fúvóka; porlasztó, szórófej,
rózsa
dysza paliwowa (gaźnika) [otwór dozujący
dopływ paliwa do rozpylacza w gaźniku
silnika spalinowego] – üzemanyag fúvóka
dyszeć (dysze) [1. oddychać głośno, z trudem;
2. wydawać odgłos podobny do ciężkiego
oddechu;
3. być
przesiąkniętym,
przepełnionym czymś] – lihegni, pihegni,
zihálni; kapkodni a levegőt
dyszeć zemstą, dyszeć gniewem – gyűlölettől árad;
bosszút liheg
dyszeć zemstą – bosszút liheg
dyszek [udo baranie albo cielęce] – felsál (comb)
dyszel [drąg umocowany do przedniej części
wozu,
bryczki
itp.,
umożliwiający
kierowanie pojazdem zaprzężonym w
konie] – rúd, kocsirúd; szekérrúd
dyszenie – lihegés, zihálás
dyszkant [1. głos chłopięcy odpowiadający skalą
sopranowi; 2. wysoki, piskliwy głos
kobiecy lub męski; 3. jest to chłopięca
odmiana głosu ludzkiego. Najczęściej ten
rodzaj głosu posiadają chłopcy przed
mutacją. Z dyszkantem jest związany
klucz dyszkantowy bardzo podobny do
wiolinowego. Po mutacji mężczyźni mówią
odpowiednim głosem męskim i (jeśli
potrafią)
odpowiednikiem dyszkantu
falsetem.]; dyszkancik – (lat.) diskant,
diszkant
[többszólamú
zene
felső
szólamának elnevezése; a női szopránnak
megfelelő
magas
gyermekhang
(vö.
discantus)]; magashang, szoprán; ; éles,
magas hang; (zene) a legfelső szólam a
zenében; a többszólamú zene korai formája
dyszkantowy, -a, -e – szoprán, diszkantdyszlowy, -a, -e – rudas (ló)
dyszowy, -a, -e – fúvóka-; úvókás
dytyramb [1. patetyczny utwór sławiący kogoś
lub
coś;
2. wypowiedź
będąca
entuzjastyczną,
zwykle
przesadną
pochwałą; 3. w starożytnej Grecji:
uroczysta pieśń pochwalna ku czci
Dionizosa] – (gör.) ditirambus; eredetileg
Dionüszosz isten mellékneve, később
tiszteletére énekelt ének; mai értelemben
bordal; (irodalom) szárnyaló, csapongó
képzeletű, magasztos hangú költemény;
(átv.) dicshimnusz; túlzott, lelkendező
magasztalás
dytyrambiczny, -a, -e – bordaldyurnal (książka) – (lat.) diurnale; katolikus
papok
imádságoskönyve,
mely
a
mindennapra
beosztott
breviáriumrészt
foglalja magába [(lat. 'nappali imakönyv'),
horae diurnae (lat. 'nappali imaórák'):
1366
liturgikus könyv, mely az év összes nappali
imaóráját (laudes, prima, tertia, sexta, nona,
vesperás,
completorium)
1
kötetben
tartalmazza; a breviárium kivonata. A
többkötetes breviáriumkiadások mellett a
könnyebb kezelhetőség miatt készítik.]
dytyramb [1. patetyczny utwór sławiący kogoś
lub
coś;
2. wypowiedź
będąca
entuzjastyczną,
zwykle
przesadną
pochwałą; 3. w starożytnej Grecji:
uroczysta pieśń pochwalna ku czci
Dionizosa] – ditirambus (dithütambosz)
[ókori, görög eredetű lírai műfaj. Eredetileg
Dionüszosz csodás tetteit, szenvedéseit,
halálát megörökítő, fenséges hangulatú,
eksztatikus állapotban előadott közösségi
ének. Kardal formájában terjedt el, a
Dionüszosz ünnepségeken férfikórusok adták
elő, s Arisztotelész ebből eredezteti a
tragédiát.]
dytyrambiczny, -a, -e – ditirambikus
dywagacja [długie, rozwlekłe rozważania,
zwykle odbiegające od tematu] – eltérés a
tárgytól, elkalandozás, diverzió
dywagować [odstępować, odbiegać od tematu;
mówić, pisać nie na temat] – eltérni a
tárgytól, elkalandozni, diverzálni
dywan
[1. gruba
tkanina
dekoracyjna
przeznaczona do przykrycia podłóg lub
zdobienia ścian; 2. urząd dworski w
krajach muzułmańskich; 3. w Turcji
osmańskiej: rada przyboczna sułtana;
4. na Wschodzie muzułmańskim: zbiór
utworów literackich jednego lub kilku
poetów] – (török) díván; dívány, (eredetileg)
gyülekezet, tanács, kihallgatás; államtanács,
legfőbb hatóság (Törökországban); (lengyel)
szőnyeg; (irodalom) versgyűjtemény
Dywan (tur. Divan, ar. ‫ناويد‬, Diwan — "rejestr",
"administracja",
"kancelaria",
"rada
przyboczna")
[rada
doradcza
muzułmańskich władców (między innymi
sułtana Imperium Osmańskiego i chana
Chanatu Krymskiego) bądź dygnitarzy
(np. osmańskich paszów). Dywanem
nazywana jest również namiastka rządu
lub sejmu w krajach podbitych przez
Turków, np. Wołoszczyzny i Mołdawii.] –
diván [jelentése törökül tanács, gyülekezés,
elsősorban pedig államtanács. A szultán
vagy a pasa tanácskozó testülete. Az
államtanácsnak régebben tagjai voltak a
vezírek, hadbírók és miniszterek. A Diván
elnöke a nagyvezír volt. Divánjuk, vagyis
tanácsuk volt még a helytartó pasáknak, a
kapudán pasának és a janicsár agáknak is.]
dywan perski – perzsaszőnyeg
dywan ścienny – faliszőnyeg
-
Wersja 01 01 2017.
dywan turecki – török szőnyeg; diván (tanács)
dywanik [1. mały dywan; 2. górna warstwa
drogi asfaltowej lub smołowej]
–
szőnyegecske, szőnyeg, kis szőnyeg
dywanik łazienkowy – fürdőszobaszőnyeg
dywanik przed łóżkiem – ágy elé való szőnyeg;
előke, ágyelő
dywanik samochodowy – autószőnyeg
dywdyk, dyftyk, tyftyk [1. dawna tkanina
pochodzenia tureckiego; też: ubiór z tej
tkaniny; 2. długi, sięgający pęcin czaprak
na konia; 3. „przykrycie bogate na konie,
z perskiego teflik, tyftik, wełna delikatna,
kutnerek, puszek kozi, a potem sama
materja z gręplowanej najcieńszej wełny,
używana także na przykrycie koni; w tem
ostatniem znaczeniu używał się i u nas
wyraz dywdyk jako przykrycie długie i
bogate, najczęściej jedwabne, przetykane
złotem, barwy szkarłatnej, materja zaś
zowie się tyftykiem”.] – (fr.) düftin;
(dawno) többszöri bolyhosítással, keféléssel
és nyírással bársonyos felületűvé tett sürű,
tömött szövet; díszes és gazdag lótakaró
dywergencja [1. rozbieżność; też: powstawanie
rozbieżności; 2. przemiany ewolucyjne
prowadzące do zwiększania się różnic
między
blisko
spokrewnionymi
gatunkami,
żyjącymi
w
różnych
warunkach] – (lat.) divergencia; eltérés,
elágazás,
elhajlás;
nézeteltérés,
véleménykülönbség; széttartás, széthajlás;
(ép.) az épületegyüttes tagjainak szerteágazó
irányú elhelyezkedése, divegálása
dywergencyjny, dywergentny, -a, -e – eltért,
elágazott
dywergować – (lat.) divergálni; eltérni; szétágazni,
megoszlani; széttartani, széthajolni
dywergowany, -a, -e – (lat.) divergens; eltérő,
elhajló, különböző; széttartó, szétágazó
dywersant [osoba niszcząca infrastrukturę
gospodarczą lub militarną przeciwnika w
celu osłabienia jego zdolności zaczepnych
lub obronnych] – (lat.) diverzáns; titkos
kártevő; alattomban felforgató tevékenységet
folytató személy
dywersantka – (lat.) diverzáns, alattomban
felforgató tevékenységet folytató nő
dywersja
[1. działania
sabotażowe
lub
propagandowe prowadzone na terytorium
nieprzyjaciela w celu dezorganizacji jego
działań
wojennych;
2. podstępna
działalność zmierzająca do zakłócenia
życia politycznego i gospodarczego
jakiegoś państwa] – (lat.) diverzió,
kártevés; (wojsko) elterelő hadmozdulat;
(uwagi, figyelem) eltérítés, elterelés;
1367
alattomos felforgatás, romboló és gyujtogató
aknamunka, titkos kártevés
dywersyfikacja
[różnicowanie
asortymentu
produkcji lub usług w celu zmniejszenia
ryzyka w prowadzeniu działalności
gospodarczej] – diverzifikálás
dywersyfikacja
produkcji
–
termelés
diverzifikálása
dywersyfikacja
portfela
papierów
wartościowych [zakup i posiadanie
różnorodnych papierów wartościowych w
celu obniżenia ryzyka inwestora] –
értékpapír
állomány
(portfólió)
diverzifikálása
dywersyfikować – diverzifikálni
dywersyjny, -a, -e – diverzáns, diverziós;
felforgató
dywetyna [1. rodzaj tkaniny imitującej aksamit,
o splocie satynowym albo skośnym
krzyżykowym (z francuskiego duvetine,
duvet - puch, puszek, meszek). 2. tkanina o
splocie atłasowym. Prawa strona tkaniny
ma wygląd podobny do zamszu; barwiona
w różnych kolorach. Używana na kurtki,
wdzianka, kamizelki.] – (fr.) duvetine, duvet;
düftin (axamithoz hasonló kelme)
dywidenda [dochód z akcji; część zysków spółki
akcyjnej pozostała po zaspokojeniu
potrzeb przedsiębiorstwa (w zakresie
inwestycji, rezerw, innych funduszów oraz
wierzytelności, jak podatki, spłaty itp.)
przeznaczona do rozdziału między
akcjonariuszy]
–
(lat.)
dividenda,
(kereskedelem) osztalék, járandóság; rész,
osztályrész
dywinacja – (lat.) divináció; isteni sugallat,
sejtelem, jövőbeli esemény megérzése
dywiz [zob. łącznik w zn. 5.; znak graficzny
łączący lub dzielący wyrazy, kreska, znak
przeniesienia] – divíz; (nyomdászat) kötőjel,
elválasztójel; választójel
dywizja [1. jednostka wojskowa złożona z kilku
pułków lub brygad; 2. Pułkownik Konst.]
– divízió, felosztás; (wojsko) hadosztály (ho.)
dywizja pancerna – páncélos hadosztály
dywizja piechoty – gyalogos hadosztály
dywizjon [pododdział, głównie w artylerii,
lotnictwie lub marynarce wojennej,
zwykle będący w składzie pułku lub
brygady] – divízió; osztály
dywizjon artylerii – tüzérhadosztály
dywizjon broni pancernej – páncélos osztály
dywizjon myśliwski – vadász (repülő) osztály
dywizjonowy, -a, -e – divízió-; osztály-
-
Wersja 01 01 2017.
dywizorek [przyrząd służący do trzymania
rękopisu nad kasztą podczas składania] –
kézirattartó; (nyomdászat) tenákulum, tenákli
dywizyjny, -a, -e – divízió-, hadosztály-,
hadosztályhoz tartozó
dywulgacja
[rozgłoszenie
tajemnicy]
–
divulgáció; közhírré tétel
dyzenteria [zob. czerwonka] – (gör.) dysenteria,
dizentéria, (orvosi) vérhas; a vastagbél
gyulladása, baktériumok okozzák
dyzenteryjny, -a, -e – dizentéria-; vérhasdyzgust [1. niechęć, niezadowolenie z czegoś;
2. daw. zniewaga, afront] – (dawno)
ellenszenv
dyzlokacja [1. rozmieszczenie oddziałów wojsk.
po garnizonach; także rozmieszczenie
wojsk po kwaterach i t p. w czasie działań
wojennych. 2. dyzlokacja lub zaburzenie
tektoniczne,
w
geologji
nazwa,
oznaczająca wszelkie zmiany, zaszłe w
pierwotnym układzie warstw skorupy
ziemskiej. Najczęstsze są d. fałdowe, idące
w kierunku poziomym oraz fleksury i
uskoki w kierunku pionowym. Dyzlokacja
mają miejsce nawet w czasach obecnych,
choć
odbywają
się
naogół
mało
widocznie.]
–
(lat.)
diszlokáció,
áthelyeződés, eltolódás, helyváltoztatás,
részekre oszlás; (wojsko) elhelyezés,
elszállásolás;
(orvosi) helyzetváltoztatás,
ficamodás;
(geológia)
a
földkéreg
kőzetrétegeinek
helyzetükből
való
kimozdulása; csuszamlás, vetődés
dyzlokacja wojsk rosyjskich w Królestwie
Polskim – az orosz hadsereg elszállásolása v.
bekvártélyozása a Lengyel Királyságban
dyzlokować – elszállásolni, elhelyezni
dyzlowski, -a, -e – Diesel-, dízel
dyzopia [dysopia] – (dysopia) látászavar
dyżur [pełnienie obowiązków zawodowych lub
społecznych w określonym czasie, według
ustalonego trybu; też: okres pełnienia tego
obowiązku] – ügyelet, inspekció, szolgálat
(ügyeletes szolgálat, ellenőrzés; felügyelet)
(mieć dyżur: szolgálatban van, ügyeletes)
dyżurka [pot. pomieszczenie dla osoby
dyżurującej] – ügyeleti szoba
dyżurny [osoba pełniąca dyżur]; dyżurna –
ügyeletes (ffi/nő); (w szkole na korytarzu)
napos; ügyeletes; (w szkole) hetes (fiú/lány)
dyżurny ruchu [wykwalifikowany pracownik
kolei, którego głównym obowiązkiem jest
prowadzenie ruchu na stacji i przyległych
szlakach] – forgalmi ügyeletes; forgalmi
tiszt; (vasút) forgalmista
dyżurny ruchu manewrowy [wykwalifikowany
pracownik kolei, podległy dyżurnemu
ruchu dysponującemu, którego zadaniem
jest organizowanie i nadzorowanie pracy
manewrowej związanej z rozrządem i
zestawianiem pociągów oraz obsługą
punktów
ładunkowych
na
stacji.
Najczęściej dyżurny ruchu manewrowy
zawiaduje
pracą
jednego
rejonu
manewrowego.] – forgalmi ügyeletes;
állomási forgalmi ügyeletes
dyżurny ruchu na stacji a. dyżurny stacji –
forgalmista
1368
Jan Ryłko, starszy dyżurny ruchu na stacji w Koszalinie
dyżurny, -a, -e [1. pełniący dyżur; 2. pot.
powtarzający się stale, używany w razie
potrzeby; 3. z ironią o człowieku:
służalczy; 4. stale ten sam, powtarzający
się, np. dyżurny temat] – ügyeletes,
inspekciós; napos, szolgálatban levő;
(wojsko) napos
dyżurny lekarz – ügyeletes orvos
dyżurny oficer – ügyeletes tiszt
dyżurny ruchu [pracownik kolei zarządzający
ruchem pociągów na stacji] – forgalmi
tiszt, forgalmi ügyeletes, forgalmista; külső
forgalmi szolgálattevő; szolgálatos (vasút)
dyżurować [mieć dyżur] – ügyelni; napos
szolgálatot tartani v. teljesíteni; ügyeletet
tartani
dz [1. połączenie literowe oznaczające spółgłoskę
dz; 2. jęz. spółgłoska przedniojęzykowozębowa,
dźwięczna,
twarda]
–
dz
(mássalhangzó, hang és jele)
dzban [naczynie podobne do dużego dzbanka;
też: zawartość tego naczynia], dzbanek –
korsó, kancsó, köcsög
dzban do mleka – tejesköcsög; tejeskanna
dzban do wody – vizeskorsó; vizeskancsó
dzban jednouchy – egyfülű korsó
dzban a. dzbanek na mleko – tejeskanna
dzban napełniony po wręby – nyakig megtelt
korsó
dzbanek [1. zdrobnienie od: dzban; 2. naczynie
zwężone u góry, zwykle z jednym uchem i
-
Wersja 01 01 2017.
dziobkiem; też: zawartość tego naczynia]
– kanna
dzbanek do wina – boroskancsó
dzbanek do wody – vizeskancsó
dzbanek z wodą, dzbanek na wodę, dzbanek do
wody – vizeskorsó
dzbanuszek
[zdrobnienie
od:
dzbanek;
dzbaneczek] – kis korsó, kis kancsó, kis
kanna
dzbanuszek do kawy – kávéskanna
dzbanuszek do mleka – tejeskanna
dzbanuszek do śmietany – tejszínes kannácska
dzbany [używane w dawnej Polsce do wody i
napojów, były tak rozmaite w różnych
czasach i u ludzi różnej zamożności, a
wiadomości nasze pod tym względem są
tak luźne, że nie może tu być mowy o
monografii dzbanów w ogólności, ale tylko
przedstawimy rysunki i opis kilku
dzbanów typowych i najciekawszych] –
korsók, kancsók, köcsögök
dziabnąć — dziabać [1. pot. uderzyć, przeciąć
coś ostrym narzędziem; 2. pot. uderzyć,
zranić kogoś czymś ostrym; 3. pot. o
zwierzęciu: ugryźć; 4. pot. wypić trochę
alkoholu] – vágni, hasítani
dziabnąć się — dziabać się pot. [uderzyć, zranić
samego siebie] – megvágja magát
dziabnąć się w palec sierpem v. nożem – sarlóval
v. késsel megvágni az ujjat
dziać (dzieje) [1. robić ubranie lub materiał z
nitek jakiejś przędzy przez tworzenie
oczek i łączenie ich; 2. dziane rzeczy robić,
znaczy tkać czółenkiem na krosnach lub
robić na drutach i szydełkiem, czyli bez
użycia igły] – szőni, kötni (géppel); (ritka)
készíteni, csinálni; vmilyen dolga van, vhogy
van, vhogy él
dzieje mi się krzywda – sérelem ér, kárt szenvedek
dziać pończochy – harisnyát kötni
dziać się [odbywać się, stawać się, zdarzać się] –
történni, folyni, végbemenni (co się tu
dzieje? mi történik itt?)
dziad [1. podn. ojciec ojca lub matki; 2. przodek;
3. pot. biedak lub żebrak; 4. pogard.
Starzec; 5. pot. z niechęcią lub obraźliwie
o mężczyźnie; 6. reg. rzep] – (biz.) nagyapa,
nagyatya; nagypapa; ős, előd; (starzec)
aggastyán, öregember; (żebrak) koldus;
(dawno) templomszolga
dziad kalwaryjski [daw. żebrak chodzący po
odpustach] – kálváriai koldús
dziad kościelny – templomszolga, sekrestyés
dziad proszalny – agg koldús
dziadek [1. ojciec ojca lub matki; 2. pot. stary
mężczyzna; 3. pot. żebrak; 4. fikcyjny
1369
gracz na miejscu brakującego do
kompletu partnera], dziadzio, dziadunio,
dziadziuś, dziadzia – nagyapa, nagypapa,
nagyapó; öregapa; (ká) fiktív játékos
dziadek (dziadziuś) – nagyapó
dziadek do orzechów [przyrząd do łupania
orzechów] – diótörő
dziadek jest już bardzo stary – nagyapa már
nagyon öreg
dziadkowie [rodzice ojca albo matki] –
nagyszülők (dziadkowie byli polakami:
nagyszülők lengyelek voltak)
dziadowski, -a, -ie [1. pot. żebraczy; 2. pot.
tandetny, nędzny; 3. daw. należący do
przodka] – koldus; ócska, értéktelen, silány;
saranyarú,
szegényes,
nyomorúságos;
nyomorult, hitvány, alávaló; gyatra; (osoba)
ős, előd; nagyapai
dziadowskie pieśni [Wrodzona narodowi
polskiemu
gościnność,
napełniając
obfitym chlebem torby żebracze, osładzała
zawsze dolę żebrzących i przyczyniała się
do pomnażenia ich liczby.] – kolduló
énekek
dziadkowy, -a, -e – nagyapai
dziadostwo [1. pogard. o czymś lichym,
tandetnym; 2. pogard. o ludziach biednych
lub niepoważanych; 3. pot. życie w
biedzie; 4. pot. gromada żebraków] –
(dziadkowie) nagyszülők (nagyapa és
nagyanya),
(biedota)
szegénység,
(niezgrabność) ügyetlenség
dziadować [1. pot. żyć w biedzie; 2. pot. żebrać]
– nyomorogni, koldulni, szegénységben élni
dziadowina [pot. o starym mężczyźnie lub
żebraku] – szegény öreg bácsi, tehetetlen
öreg, aggastyán, öregapó
dziadowski, -a, -ie [1. pot. żebraczy; 2. pot.
tandetny, nędzny; 3. daw. należący do
przodka] – nagyapai; (ubogi) szegényes,
nyomorúságos; koldús- (po dziadkowsku:
szegényesen, nyomorúságosan)
dziadowska potrawa – koldúsétel
dziadowska torba – koldústarisznya
dziadowski kij – koldúsbot
dziadówka [pogard. o ubogiej kobiecie lub
żebraczce]
–
(ritka)
koldúsasszony,
koldúsnő; koldulás
dziadunie, dziaduś – nagyapó, nagyatyus,
öregemberke
dziady [1. dawny obrzęd ludowy na Litwie i
Białorusi, podczas którego wywoływano
duchy zmarłych przodków; 2. stary
zwyczaj ludowy, zawdzięczający swój
niepospolity rozgłos Mickiewiczowi, który
użył jego nazwy za tytuł do genjalnego
-
Wersja 01 01 2017.
swojego utworu. Uważamy też za rzecz
najsłuszniejszą przytoczyć własne słowa
wieszcza, które dał jako wyjaśnienie przy
pierwszem wydaniu „Dziadów”. Jest to –
mówi poeta – nazwisko uroczystości,
obchodzonej dotąd między pospólstwem w
wielu powiatach Litwy, Prus i Kurlandyi,
na pamiątkę dziadów, czyli w ogólności
zmarłych przodków. Uroczystość ta
początkiem
swoim
zasięga
czasów
pogańskich i zwała się niegdyś ucztą
Kozła, na której przewodniczył Koźlarz,
Huślarz, Guślarz, razem kapłan i poeta
(gęślarz). W teraźniejszych czasach,
ponieważ światłe duchowieństwo i
właściciele usiłowali wykorzenić zwyczaj
połączony z zabobonnemi praktykami i
zbytkiem
częstokroć
nagannym,
pospólstwo święci Dziady tajemnie, w
kaplicach lub pustych domach niedaleko
cmentarza. Zastawia się tam pospolicie
uczta z rozmaitego jadła, trunków,
owoców
i
wywołują
się
dusze
nieboszczyków. Godna uwagi, iż zwyczaj
częstowania umarłych zdaje się być
wspólnym wszystkim ludom pogańskim, w
dawnej Grecyi za czasów homerycznych,
w Skandynawii, na Wschodzie, i dotąd po
wyspach Nowego-Świata.] – ősök; lengyel
népi
szertartások
halottak
napján
(Miczkiewicz egyik művének címe)
„Dziady” były napisane przez Mickiewicza – az
„Ősök”-et mickiewicz írta
dziadyga [pogard. «o mężczyźnie, zwłaszcza
starym] – csúf vénember v. öregember; vén
krampusz v. manusz; elvénhedt, elhanyagolt
ember
dziadzia, dziadzio, dziadziuś – nagypapa
dziadzieć [1. pot. starzeć się; 2. pot. biednieć] –
megöregedni
dziadzin, dziadziny, -a, -e – nagyapához tartozó,
nagyapáé, nagyapai
dziadzina, dziadowina – szegény öreg bácsi,
tehetetlen öreg, aggastyán, öregapó
dziadzisko [pogard. «o mężczyźnie, zwłaszcza
starym, lub o żebraku] – koldus, naplopó
dziakło [dawna danina w Litwie na dwór
wielkiego księcia, pierwotnie składająca
się z siana, potem i innych osepów. Na
Ukrainie zwano ją djakło, na Białorusi
dziakła. Zdaje się, że źródłowem jest
litewskie doukle – danina, od słowa douti –
dać, dawać. Szyrwid w słowniku swoim
czynsz nazywa po lit. dokłe.] – (dawno) régi
adó, szolgáltatás, sarc; úrbér
dział [1. dziedzina nauki, kultury, gospodarki
itp.; 2. część czasopisma lub wystawy
poświęcona określonym zagadnieniom;
1370
3. część jakiejś instytucji; 4. podział,
zwłaszcza
majątku;
też:
część
przypadająca z podziału] – osztály,
alosztály; (część) rész, részleg, (prasa) rovat;
osztályrész (örökségből)
dział beletrystyczny w czytelni – szépirodalmi
rész az olvasóteremben
dział defensywny – kémelhárító osztály
dział felietonowy – tárcarovat
dział finansowo-księgowy – pénzügyi-könyvelési
osztály
dział finansowy – pénzügyi osztály
dział firanek – függönyosztály
dział galanteryjny – díszműáruosztály
dział gospodarski narodowej – népgazdasági
ágazat
dział informacyjny – tájékoztató központ
dział kadr – személyzeti osztály (káderosztály)
dział kolportażu – terjesztőrészleg; terjesztési
osztály
dział kontroli jakości – minőségellenőrző osztály
(MEO)
dział kontroli technicznej – műszaki ellenőrzési
oszály (meó)
dział korespondencyjny – levelező rovat
dział księgowości – könyvelési osztály
dział materialny – anyaggazdálkodási osztály
dział mięsny – húsáru részleg
dział montażowy – szerelőműhely
dział montażowy mebli – bútorszerelő műhely
dział nauki – tudományág
dział obsługi klienta – vevőszolgálati osztály
dział obuwia i galanterii skórzanej – cipő- és
bőrdíszmű osztály
dział ogłoszeniowy; dział ogłoszeń – hirdetési v.
propaganda osztály; hirdetési rovat
dział ogłoszeń – hirdetési rovat
dział organizacji – szervezési osztály
dział personalny (dział kadr) – személyzeti
osztály
dział piekarniczy – péksüteményrészleg, pékáru
dział planowania – tervosztály
dział płac – bérosztály
dział podwykonawczy – alvállalkozói osztály
dział pończoszniczy – harisnyaosztály
dział popularnaukowy – ismeretterjesztő rovat
dział pracy i płac – munkaügyi- és bérosztály
dział produkcji – termelési osztály
dział przedaży – eladási osztály
dział przygotowania produkcji – gyártáselőkészítési osztály
dział rachunkowości – számviteli osztály
dział reklamy – reklámosztály
-
Wersja 01 01 2017.
dział sportowy – sportrovat
dział sprzedaży – eladási osztály
dział szachowy w gazecie – sakkrovat a napilapban
dział szkód – károsztály
dział tekstylny – méteráruosztály
dział towarowy – áruosztály
dział w domu towarowym – (áruházi) osztály
dział warzywniczo-owocowy – zöldség-gyümölcs
osztály
dział wiadomości – hírrovat
dział wodny, dział wód [zob. wododział] –
vízválasztó
dział z artykułami muzycznymi – hangszer- és
zeneműosztály
dział z artykułami papierniczymi – papír- és
írószerosztály
dział z artykułami sportowymi (w domu
towarowym) – sportszerek
dział z bielizną – fehérneműosztály
dział z galantrią damską i męską – női és férfi
divatáruosztály
dział z napojami – italosztály, italos részleg
dział z odzieżą gotową – konfekvió, konfekciós
ruha, készruha
dział z odzieżą używaną – turkáló
dział z zabawkami – játékosztály
dział zakupów – beszerzési v. bevásárlási osztály
dział zaopatrzenia – ellátási v. beszerzési osztály
dział zatrudnienia – bér- és munkaügyi osztály
dział zatrudnienia i płac (dział pracy i płac) –
munkaügyi- és bérosztály
dział zbytu – értékesítési osztály; eladási osztály
dział ze sztuczną biżuterią – ékszerosztály
działacz [człowiek szczególnie aktywny w
organizacji lub w jakiejś dziedzinie życia]
–
dolgozó,
kiválóság,
személyiség;
tisztviselő, funkcionárius, aktivista; tevékeny
ember; mozgató; (személy) tényező
działacz ludowy – a népi mozgalom harcosa
działacz kulturalny – (dawno) kultúrmunkás
działacz partyjny – pártmunkás, pártfunkcionárius
działacz podziemia – a földalatti mozgalom
harcosa v. résztvevője
działacz polityczny – politikai funkcionárius
działacz społeczny – közéleti személyiség,
társadalmi munkás; funkcionárius
działacz wolnościowy – szabadságharcos
działacz związkowy – szakszervezeti funkcionárius
v. aktiva
działaczka – dolgozó nő, női tisztviselő,
funkcionárius nő, női aktivista; tevékeny nő
v. lány
1371
działać (działa) [1. robić, tworzyć coś; 2. o
urządzeniach:
funkcjonować;
3. oddziaływać na kogoś lub na coś;
4. używać jakiejś substancji w celu
wywołania określonej reakcji chemicznej;
5. o ustawach, przepisach: obowiązywać] –
cselekedni,
működni,
ténykedni,
tevékenykedni, csinálni; (wpływać) hatni,
kihatni, befolyással bírni; (inf.) működni,
üzemelni, operálni; futni
działać bez namysłu – meggondolatlanul
cselekedni v. tenni vmit
działać bez oporów – gátlás nélkül cselekedni
działać demoralizująco – erkölcsrombolóan hatni
działać, jak kojący balsam – gyógyírként hatni
działać komu na nerwy – vkinek az idegeire hatni;
vkit idegesíteni
działać metodą eliminacyjną – a kiküszöbölő
módszert alkalmazni
działać na czyją korzyść – vkinek az előnyére
dolgozni
działać na coś – hatni vmire
działać na kogo elektryzująco – lelkesítően hatni
vkire
działać na kogo krępująco – feszélyezni vkit
działać na kogo odrażająco – visszataszítóan hatni
vkire
działać na kogo upajająco – részegítően hatni
vkire
działać na narwy komuś - idegeire megy vkinek
vmi/vki
działać na odległość – távolba hatni
działać na podświadomość – hat a tudatallatira
działać niezwłocznie – haladéktalanul cselekedni
działać odkrycie – nyíltan cselekedni
działać odpychająco – visszataszítóan hatni v.
cselekedni; undort kelteni
działać ofensywnie – támadóan viseltetni v.
viselkedni
działać pobudzająco – izgató v. ingerlő hatású,
ingerlően hatni
działać podstępnie – alattomosan működni v. tenni
vmit
działać podżegająco na kogo – gyújtóan hatni v.
izgató v. gyújtó v. lelkesítő hatással lenni
vkire; tűzbe hozni vkit
działać przeciw komu zaczepnie – rosszul
viselkedni vkivel szemben; rosszul bánni
vkivel
działać siłą – erőt kifejteni
działać usypiająco – álmosító hatással lenni;
altatóan hatni, altató hatású
działać z czyjego ramienia – vkinek a nevében
cselekedni, működni, eljárni
-
Wersja 01 01 2017.
działać się w imię idei – vmilyen gondolat
szellemében cselekedni
działać w dobrej wierze – jóhiszeműen cselekedni
działać w dobrym zamiarze – jóhiszeműen
cselekedni
działać w imieniu spółki – a társaság nevében
eljárni
działać w obronie własnej – önvédelemből
cselekedni
działać w porozumieniu z kim – vkivel
egyetértésben cselekedni
działać w pośpierchu – kapkodni
działać w złej wierze – rosszhiszeműen cselekedni
działać w złym zamiarze – jóhiszeműen
cselekedni
działać wspólnie – együttműködni
działać z czyjej namowy – vki rábeszélésére
cselekedni
działać zahamowań – gátlás nélkül cselekedni
działać za pomocą perswazji – rábeszéléssel tenni
vmit; rábeszélés segítségével működni
działać zgodnie z instrukcją – az utasítás
értelmében járni el
działał wedle wskazówek – útmutatás szerint
cselekedett
działający, -a, -e – működő, ható, cselekvő
(działający) w dobrej wierze – jóhiszemű
działalność – ténykedés, tevékenység, működés;
munka, munkásság; cselekmény
działalność antypaństwowa – államellenes
tevékenység
działalność charytatywna – jótékonykodás,
karitatív tevékenykedés
działalność ekonomiczna – gazdasági tevékenység
działalność eksploatacyjna – üzemeltetési
tevékenység
działalność
finansowa
[działalność
przedsiębiorstwa, której przedmiotem jest
pozaoperacyjne
pozyskiwanie
źródeł
finansowania lub ich spłata (oraz
związane z tym pieniężne koszty i
korzyści), w wyniku których ulega
zmianie wysokość i struktura wniesionego
kapitału własnego oraz zadłużenia
finansowego jednostki]
–
pénzügyi
tevékenység
działalność gospodarcza [forma aktywności
przedsiębiorców działających na rynku.] –
gazdasági tevékenység; vállalkozás
działalność handlowa – kereskedelmi tevékenység
działalność
inwestycyjna
–
beruházási
tevékenység
działalność literacka – irodalmi tevékenység
działalność naukowa – tudományos munkásság v.
tevékenység v. működés
1372
działalność obcego wywiadu – idegen állam
kémszolgálatának tevékenysége
działalność
organizatorska
–
szervező
tevékenység
działalność partyzancka – partizántevékenység
działalność polityczna – politikai tevékenység
działalność produkcyjna – termelési v. termelő
tevékenység
działalność przemysłowa – ipari tevékenység
działalność
reformatorska
–
reformátori
tevékenység
działalność reklamowa – reklámtevékenység
działalność
remontowa
–
karbantartási
tevékenység
działalność rewolucyjna – forradalmi tevékenység
działalność serca – szívműködés
działalność socjana – szociális tevékenység
działalność społeczna – társadalmi tevékenység
działalność społeczno-gospodarcza – társadalmigazdasági tevékenység
działalność uboczna – melléktevékenység
działalność usługowa – szolgáltató tevékenység
działalność w szarej strefie gospodarczej –
árnyékgazdaság
działalność
wymagająca
kwalifikacji
–
képesítéshez kötött tevékenység
działalność
wymagająca
zezwolenia
–
engedélyhez kötött v. engedélyköteles
tevékenység
działania bojowe – hadműveletek
działania ochronne – védőintézkedés
działania w dziedzinie gospodarki – gazdasági
intézkedés
działania wojenne; działania wojskowe –
hadműveletek
działania zaczepne – támadó tevékenység,
támadás, offenzíva
działanie [1. walka zbrojna, ruch wojsk;
2. operacja na liczbach] – működés,
ténykedés, cselekvés; művelet (cztery
działania: a négy alapűvelet); hatás
działanie (wpływ) rezonansu akustcznego –
akusztikai rezonanciahatás
działanie alkaliczne – lúgos hatás
działanie arytmetyczne – számtani műveletek;
aritmetikai v. matematikai művelet
działanie czego – vminek a hatása v. működése
działanie dwustronne – kétoldalú tevékenység
działanie finansowe – pénzügyi intézkedés
działanie gospodarcze – gazdasági intézkedés
działanie lekarstwa – az orvosság hatása
działanie maszyny – a gép működése v. járása
-
Wersja 01 01 2017.
działanie na czyjaś korzyść – tevékenység,
tevékenykedés vkinek az előnyére
działanie następcze – utóhatás
działanie obronne – védekező hadművelet,
defenzíva
działanie odświeżające – frissítő, üdítő hatás
działanie organizacyjne – szervezési intézkedés
działanie powstańcze – forradalmi tevékenység
działanie prawne [zob. czynność prawna] – jogi
tevékenyég; jognyilatkozat
działanie samoczynne – önműködő tevékenység,
automatikus működés
działanie szpiegowskie – kémtevékenység
działanie techniczne – műszaki intézkedés
działanie toksyczne – mérgező hatás
działanie
(wpływ)
ultradźwięków
–
ultrahanghatás
działanie wojenne – hadművelet
działanie wstecz – ellenkező cselekvés
działanie wzajemne – kölcsönhatás
działka [1. niewielki kawałek ziemi na terenie
miasta
lub
poza
nim,
służący
mieszkańcowi miasta do odpoczynku,
uprawy warzyw, owoców itp.; 2. kawałek
gruntu przeznaczony pod uprawy rolne
lub zabudowę; 3. przedział między dwoma
kreskami podziałki na przyrządzie
pomiarowym, 4. pot. zakres czyjegoś
działania, czyichś obowiązków; 5. pot.
część przypadająca na kogoś po podziale;
6. pot. porcja narkotyku; 7. cząstka
kielicha kwiatowego] – telek, parcella;
(földdarab) tag
działka budowlana – építési telek
działka kielicha – csészelevél
działka ok. 360 m2 [metrów kwadratowych] –
100 négyszögöles telek
działka przyzagrodowa – háztáji gazdaság
działki dobrorolne – kis földek, nadrágszíj
parcellák
działki gruntu – földsávok, parcellák
działko – gyalogsági v. páncéltörő ágyu
działko cementowe [zob. torkretnica] – habarcsot
lövelő berendezés
działko gaśnicze [urządzenie służące do gaszenia
pożarów za pomocą wody, piany lub
proszku] – (tűzoltósági) vízágyu
działko piechoty – gyalogsági úgyu
działko przeciwczołgowy – tankelhárító ágyu
działkowicz, działkowiec [użytkownik działki
rekreacyjnej] – birtokrészes, telekrészes,
telek v. parcellatulajdonos
działkowy, -a, -e – parcellás, telkes
1373
działo [1. broń palna dużego kalibru miotająca
pociski na znaczne odległości; 2.
Kronikarze polscy podają wzmianki o
używaniu dział czyli armat podczas wojen,
bitew i oblężeń już w wieku XIV i XV.
Bliższe jednak szczegóły o działolejniach
czyli ludwisarniach i ludwisarzach,
odlewających działa i dzwony kościelne,
mamy dopiero z czasów Zygmunta I.] –
(wojsko) ágyu, löveg
działa huczą – az ágyúk dörögnek
działa zahuczały – eldördültek az ágyuk
działo dalekonośne – messzehordó ágyu
działo forteczne – erődágyu
działo gwintowane – vontcsövű ágyu
działo najcięższe – legnehezebb löveg
działo oblężnicze – ostromágyú
działo okrętowe – hajóágyu
działo polowe – tábori ágyu
działo przeciwlotnicze – légvédelmi v. légelhárító
ágyú
działo samobieżne – (wojsk) rohamlöveg,
önjárólöveg
działo wielkiego kalibru – nagy űrméretű v.
kaliberű ágyu
działobitnia [stanowisko ogniowe baterii] – üteg
działowy, -a, -e – I. részekre vonatkozó; II. ágyu-;
lövegdziałowy [żołnierz obsługujący działo] – tüzér,
lövegkezelő
dziambel
[wróbel] – [Słowniczek języka
śląskiego] veréb
dzianet [1. koń rasy hiszpańskiej do jazdy
wierzchem; też: o każdym pięknym,
rasowym koniu; 2. Tak zwano w Polsce
dzielne wierzchowce rasy hiszpańskiej,
neapolitańskiej, mantuańskiej, a nawet
tureckiej. Wyraz polski pochodzi z
włoskiego giannetto (rodzaj konia) i
hiszpańskiego
ginete
–
jeździec
lekkozbrojny. Oba te wyrazy biorą
początek
w
greckim
gymnetes,
oznaczającym
także
lekkozbrojnego
wojaka. Dzianety hiszpańskie uważano w
Polsce za konie największej piękności.] –
paripa; mutatványokra betanított ló
dzianie [rzecz. odczas. od: dziać (nazwa czynności
lub procesu)] – I. kötés [A kötés - a szövés, a
fonatolás (lásd: bobinet kelme) és a
nemszőttkelme-gyártás
mellett
a
kelmeképzés egy fontos eljárása, amelynek
során
a
szemképzések
sorozatával
összefüggő kötött kelmét hoznak létre.
Iparilag gépekkel végzett tevékenység, de
kézimunkával is végezhető (kézi kötés). A
kötött kelmék két alapvető típusa: a
-
Wersja 01 01 2017.
vetülékrendszerű kötött kelme és a
láncrendszerű kötött kelme. A kötött
kelméket rendkívül széles körben használják:
a legkülönfélébb alsó- és felsőruházati
cikkek gyártása mellett nagy szerepük van a
lakástextíliák (pl. függönyök, terítők,
bútorhuzatok, takarók stb.), az egészségügyi
textíliák (pl. kötszerek, gyógyharisnyák)
körében, valamint a műszaki textíliák
gyártásában (pl. zsákok, hálók, műbőrhordozóanyagok,
gépkocsi-katalizátorok,
erősítőanyagok kompozitokban stb.).], ― II.
szövés [kézi vagy gépi eljárás fonalak
feldolgozására. A szövés eredménye a szövet
vagy szőttes. A szövés textilanyag készítése
úgy,
hogy a
fonalakat
egymással
derékszögben keresztezik és a tartás
érdekében
összefűzik.
A
széleket
eldolgozzák.]
dzianina [1. materiał z nitek przędzy, powstający
przez tworzenie oczek i łączenie ich; też:
wyrób z tego materiału; 2. wyrób
włókienniczy powstały przez łączenie ze
sobą oczek przędzy w rzędy lub kolumny.
Dzianina jest materią bardzo elastyczną i
rozciągliwą. W przeciwieństwie do
tkaniny nie posiada wątku – tworzona jest
tylko z jednej lub kilku nici osnowy.
Produkowane na szydełkarkach (jedna
osnowa) lub osnowarkach (wiele osnów).
3. wyrób włókienniczy płaski powstający
przez tworzenie rządków lub kolumienek
wzajemnie ze sobą połączonych oczek.
Przędza w dzianinie ma bardzo duże
wrobienie, dzięki czemu dzianina jest
bardzo elastyczna i rozciągliwa we
wszystkich kierunkach. Dzianina w
przeciwieństwie do tkaniny tworzona jest
z jednej nitki na szydełkarkach lub też
jednej, lub wielu osnów, na osnowarkach.
Dzianiny mogą być gładkie, wzorzyste,
ażurowe, fakturowane lub z okrywą
włókienną. 4. Wyrób określonego kształtu
lub
metrażowy
powstający
przez
przeplatanie, dzianie oczek i łączenie ich w
rzędy ręcznie – igła, druty, szydełko; lub
maszynowo
–
dzianiny
gładkie.
interlokowe,
żakardowe,
ażurowe,
wzorzyste, splotowe i pętelkowe. Ostatnie
dekady mody to czas dzianiny.] –
kötöttáru; kötött, trikotázs anyag; kötött
anyag v. kelme
1374
dzianina Charme [Podwójna, jednostronna
dzianina osnowowa, wytwarzana z jerseyu
i innych rodzajów materiałów.] – fordított
charmeuse
[Két
láncfonal-rendszerből
készült egytűágyas láncrendszerű kötött
kelme. A charmeuse (ejtsd: sarmőz) kötéssel
ellentétben itt az alsó fonalrendszer alkot
kétugrásos, a felső fonalrendszer pedig
egyugrásos
trikófektetést.
Ennek
következtében a kelme szorosabb, kevésbé
nyúlékony, stabilabb szerkezetű.]
dzianina dwuprawa (1) [dzianina wykonana na
maszynie dziewiarskiej dwułożyskowej,
jedna stronna dzianiny łączona z drugą
np.: poprzez indywidualne łączniki oczek
prawych i lewych w zalezności od splotu.]
– kétszínoldalas kötött kelme (1) [Két
tűágyas
kötőgép
mindkét
tűágyán
egyidejűleg kötött kelme, amelyben a két
tűágyon készült szemek akár eltérő típusúak
is
lehetek,
de
kölcsönösen
összekapcsolódnak. A kelme mindkét
oldalán
színoldali
szemkapcsolódások
láthatók, innen ered az ilyen típusú kelme
elnevezése. A két tűágyon akár eltérő
mintázat is előállítható.]
dzianina dwuprawa (2) [jedno stronna lub
odwracalna dzianina wątkowa zbudowana
z dwóch wątków, które tworzą jakieś
podstawowe sploty w stosunku do innych.
Sploty są tworzone z dwóch przędz, które
zakrywają
jedna
drugą.
Niektóre
kombinacje
są
często
nazywane
(szarmeza). Podwójne dzianiny są gęste i
ciężkie, i są wykorzystywane na odzież i
do celów technicznych.] - kétlétrás kötött
kelme [Láncrendszerű kötött kelme, amely
két láncfonal-rendszerből áll. A szemekben a
két fonal takarja egymást. Egy jellegzetes
kétlétrás kötés a charmeuse (ejtsd: sarmőz),
amit pl. fehérneműk, fürdőruhák kelméinek
készítésénél használnak.]
dzianina dwuprawa 1x1 [charakterystyczna
z uwagi na jej podłużne, reliefowe pasy dwuprawe – o różnej szerokości, które
mogą być osiagnięte poprzez różne
metody tkania. Wykorzystana do (zwykle
o sportowym stylu) górnej odzieży, i
niektórych rodzajów bielizny oraz
pończoch.] – bordás kelme [1. Hosszanti
irányú, kidomborodó csíkokkal (bordákkal)
mintázott szövet. A bordák különböző
szélességűek
lehetnek
és
különféle
szövéstechnikai eljárásokkal készíthetők.
Főleg
sportos
felsőruházati
cikkek
alapanyagai. - 2. A kétszínoldalas
vetülékrendszerű kötött kelmék egy fajtája,
amelyben a kelme teljes felületén szín- és
fonákoldali szemek váltakoznak és ez a
-
Wersja 01 01 2017.
kelmének hosszirányú bordázottságot ad. Ha
egy-egy szín- és fonákoldali szem
váltakozik, akkor ez a "sima bordás" kötés
esete, ha több színoldali szemet több
fonákoldali szem követ, akkor a kiemelkedő
csíkok szélesebbek, ezt "derby-kötésnek"
nevezik. Ez pulóvereknél, trikóknál gyakran
alkalmazott kötésmód. A két szín- és két
fonákoldali szem váltakozásával készített
bordás kötést leggyakrabba rugalmas
szegélyeknél alkalmazzák, ezért ennek neve:
"szegélykötés".]
dzianina interlokowa [rządkowa dzianina która
powstaje przez odwrócenie dwóch splotów
l:l, jest tworzona tak, że kolumienki oczek
prawych jednej strony są przeciwko
kolumienek oczek prawych drugiej strony.
Oba strony dzianiny są prawymi stronami
splotu. Dzianina wyróżnia się niskim
wydłużeniem i pełnym wypełnieniem.
Podstawowa dzianina interlokowa może
być modyfikowana w celu uzyskania
różnych
wzorów.
Ma
szerokie
zastosowanie w odzieżownictwie.] –
interlock kelme [A vetülékrendszerű kötött
kelmék egy fajtája, amely szerkezetileg
ahhoz hasonlít, mintha két 1/1 bordáskötésű
kelme volna egymásba illesztve, úgy, hogy a
két kelme szemei pontosan egymás mögé
kerülnek. Ezáltal a kelme mindkét felületén
színoldali szemek látszanak. A kötés emellett
a szemszerkezet módosításával vagy színes
fonalak
alkalmazásával
sokféleképpen
mintázható. Az interlock kelme simább
felületű, teltebb, de kevésbé nyúlékony, mint
az egyszerű 1/1 bordás kötésű kelme.
Sokféle alsó- és felsőruházati célra
alkalmazható.]
dzianina kolumienkowa, dzianina o spolcie
sukna (I) trykotu(II) – láncrendszerű kötött
kelme [Olyan kötött kelme, amely
alapvetően a kelme hosszában húzódó
fonalakból, ill. az ezekből képzett és
egymáshoz kapcsolódó szemekből áll.
Ellentétben tehát a vetülékrendszerű kötött
kelmével, a láncrendszerű kötött kelme még
elvileg sem készíthető el egyetlen fonalból,
hanem előállításához legalább annyi fonal
kell, ahány szempálcából áll a kelme. A
láncfonalakból egyidejűleg készülnek az
egymás melletti szemek. Több láncfonalrendszer alkalmazásával és azokon belül
különböző
fonalak
használatával,
a
1375
fonalbefűzés rendjével, a fonalaknak a
tűkhöz viszonyított, az elérni kívánt
kötésmódnak megfelelő mozgatásával stb.
igen sokféle mintázatú és tulajdonságú
kelme, a legkülönbözőbb ruházati, lakástextil
és műszaki célokra használható termék
állítható elő.]
dzianina kolumienkowa o splocie diagonalnym
[splot tkaniny w którym jest przewaga
punktów wiążących w osnowie nad
punktami wiążącymi w wątku.] láncoldalú sávolykötés [Olyan sávolykötés,
amelynek
mintaelemében
azok
a
kötéspontok vannak túlsúlyban, ahol a
láncfonal a vetülékfonal fölött van.]
dzianina o zmniejszonej rozciągliwości (1)
[osnowowa – podłużna rozciągliwość jest
redukowana
za
pomocą
splotu
łańcuszkowego, odwracalna rozciągliwość
za pomocą długich łączących oczek.] –
kisnyúlású láncrendszerű kötött kelme [A
láncrendszerű kötött kelmék egy változata,
amelyet olyan szemszerkezettel készítenek,
hogy csökkentsék a kelme eredeti viszonylag
nagy nyúlását. A hosszirányú nyúlást
láncfonal-befektetéssel,
vagy
ún.
zsinórkötésű szempálcák beiktatásával, a
keresztirányú
nyúlást
elnyújtott
szemlábakkal vagy kiegészítő fonalrendszer
(vetülékfonalak)
befektetésével
lehet
csökkenteni.]
dzianina o zmniejszonej rozciągliwości (2)
[wątkowa dzianina, jej rozciągliwość jest
redukowana za pomocą podawania nici w
mniejszej
liczbie splotów (poprzez
jednostronne rządki, dodatkowe oczka,
dodatkowe
nici).]
kisnyúlású
vetülékrendszerű
kötött
kelme
[A
vetülékrendszerű kötött kelmék - ezen belül
a kétszínoldalas kötött kelmék - egy
csoportja, amelyet olyan szemszerkezettel
készítenek, hogy csökkentsék a kelme
eredeti hossz-, de főleg keresztirányban
tapasztalható viszonylag nagy nyúlását. Ezt
részben megnyújtott szemekkel ill. a
szemszerkezet más módosításaival (pl.
mögéfektetéssel),
részben
kiegészítő
fonalrendszer beiktatásával érik el.]
dzianina osnowowa [ogólne określenie dla
tkaniny, w której sploty osnowowe są
wykorzystywane do zapoczątkowania nici
osnowowej na przedzie.] – lánckötéses
szövet
[Olyan
szövetek
gyűjtőneve,
amelyekben a láncfonal-kötpontok vannak
túlsúlyban.]
dzianina
osnowowa
mediolańska
[dwuigielnicowa dzianina. Każda osnowa
wprowadzona jest w tym samym kierunku
-
Wersja 01 01 2017.
(w prawo lub w lewo)w splocie atłasu.
Sploty tej dzianiny położone prosto, jako
nabranie oczek są symetryczne.Stosowane
w jedwabnych dzianinach na bieliznę.] –
Milanese kelme [Tömlő alakú, kétlétrás
láncrendszerű kötött kelme, amelyben az
egyik
létrába
fűzött
láncfonalak
folyamatosan jobbra, a másik létra fonalai
folyamatosan balra haladó atlaszkötést
készítenek. Ilyen kötést láncrendszerű
körkötőgépen lehet készíteni. Manapság
műszaki textíliák (kötött csövek, zsinórok,
szigetelő bevonatok, hálószerű zsákok stb.)
készítésére használják ezt az eljárást. Az
elnevezés onnan származik, hogy eredetileg
(a 19. század második felében) csak
Milánóban volt kapható ilyen - egyébként
selyemből készült
kelme,
akkor
fehérneműk készítésére használták.]
dzianina podstawowa [podstawowa lewoprawa
lub dwuprawa wytwarzana techniką
rządkową. W tych produktach nie stosuje
się żadnych elementów wzorniczych.] –
kötött kelme [Az egy- ill. kétszínoldalas,
vagy vetülék- ill. láncrendszerű kötött
kelmék gyűjtőneve.]
dzianina prążkowana [wytwarzana z kilku nici o
różnych kolorach, które są obracane
podczas wytwarzania rządków. Jeden
kolor może tworzyć jeden lub więcej
rządków. W celu wykonania takiego
wzoru, niektóre maszyny mają aparaturę
striping apparatus with several guides.] –
színcsíkos
kötött
kelme
[Ha
a
vetülékrendszerű kötött kelmét úgy készítik,
hogy a különböző színű fonalakat
rendszeresen váltogatják, ez szemsor-irányú
csíkokat eredményez. Egy-egy színből egy
vagy több szemsor is készülhet. Ilyen mintát
síkkötővagy síkhurkológépen több
fonalvezető váltogatásával, körkötőgépen az
egyes munkaegységekhez különböző színű
fonalak
befűzésével
vagy
színváltó
("csíkozó") berendezés alkalmazásával lehet
előállítani. Hosszanti (szempálca-irányú)
csíkokat vetülékrendszerű kötőgépeken csak
viszonylag bonyolultabb kötésmóddal lehet
előállítani, ezzel szemben ez láncrendszerű
kötőgépen egyszerű, ott viszont a szemsorirányú színcsíkozás bonyolultabb.]
dzianina raszlowa [dzianina wytwarzana na
pojedynczej osnowarce Raschel lub
1376
podwójnej osnowarce. Pozwala na
tworzenie wielu rodzajów wzorów, które
w tym rodzaju dzianin są stosowana
maksymalnie. Używana do damskiej
odzieży dzianinowej.] – Raschel-kelme [A
láncrendszerű kötött kelmék egy fajtája, amit
az ún. raschel-gépen készítenek. A raschelgép egy vagy két tűággyal rendelkezhet, így
azon egyszínoldalas vagy kétszínoldalas
kötött kelme készíthető, rendkívül változatos
kötésmódokban és mintázatokkal. Egyes
raschelgép-típusokat
vetülékfonalak
befektetésére is alkalmassá tettek, így azokat
nem csak lánc-, hanem lánc- és
vetülékfonalakból
álló
(ún.
vetülékbefektetéses) kelmék készítésére is
használják. A raschel-gépeken készülő
kelméket igen sokféle célra alkalmazzák:
felső- és alsóruházati cikkek, fűzők,
fürdőruhák,
függönyök,
csipkék,
bútorhuzatok, műszaki felhasználású kelmék
(hálók, zsákok, üreges kelmék, autóüléshuzatok stb.) készíthetők ilyen gépeken.
A raschel-gép elnevezését egy francia
színésznőről (Élisabeth Félice Rachel) kapta,
aki a 19. század második felében ruházatával
népszerűsítette ezt az akkor feltalált
gépfajtát.]
dzianina
rządkowa
[Materiał
dziany
z linearnymi kolumienkami] – bordás kötés
[A kéttűágyas vetülékrendszerű kötések egy
fajtája.]
dzianina strukturalna [ogólne określenie dla
dzianiny
o
strefowej
reliefowej
powierzchni, która może posiadać różne
elementy w splocie, np. nośniki splotów,
chwyty oczek.] – szerkezeti mintás kötött
kelme [Olyan kötött kelme, amelynek
mintázatát
nem
színek,
hanem
a
szemszerkezet valamilyen rendszer szerinti,
esztétikailag mintázatot adó módosításával
(feltartott
szemek,
szemátakasztások,
tűágyváltások stb.) érik el.]
dzianina wzorowana, dzianina wzorzysta [w celu
osiagnięcia pożądanego efektu wizualnego,
powierzchnia splotu jest podzielona na
szeroki zakres reliefu, koloru i wzorów
koronki.] – mintás kötött kelme [Különböző
szemfajtákból (pl. szín- és fonákoldalú, sima
és feltartott, egyenes állású és átakasztott stb.
szemekből) álló, és/vagy különböző színű
fonalakkal elért mintázat a kötött kelmében.]
dzianina wątkowa, dzianina rządkowa [posiada
rządek od jednej nici, która tworzy
poprzeczne sploty między krawędzią
dzianiny,
przechodząc
z jednego
zakończonego
rządka
do
nowego.
Charakterystyczna ze względu na metodę
nieplatania, co musi nastepować wzdłuż
-
Wersja 01 01 2017.
każdego rządka zaczynającego się na
górze względem kierunku dziania. W ten
sposób mozliwe jest nieplątanie każdego
kawałka d.w. na pojedynczej nici.Dzielimy
d.w.
na
nastepujące
podgrupy:
jednostronne,
podwójne,
materiały
dwulewe.t] – vetülékrendszerű kötött kelme
[A kötött kelmék azon fajtája, amely elvileg
egyetlen fonalból is készülhet és ennek
haladási iránya a kelme keresztiránya,
hasonlóan, mint a szövetben a vetülékfonalé
- innen ered az elnevezés. Ebből a fonalból a
kötőgép tűi egymás mellett szemeket
készítenek (lásd szemképzés), amelyek így
ún.
"szemsort"
alkotnak,
és
ezek
összekapcsolódnak a következő szemsor
hasonló szemeivel. (Az egymás fölött
összekapcsolódó szemek alkotják az ún.
"szempálcát" vagy "szemoszlopot".) Így áll
össze az összefüggő kelme. A gép
konstrukciójától
és
működésmódjától
függően
különböző
vetülékrendszerű
kelmeszerkezetek
állíthatók
elő,
pl.
egyszínoldalas ill. kétszínoldalas, bal-bal
kötött kelme stb.]
dzianina z podbiciem, materiał z podbiciem
[umocnione na jej tyle nicią podbiciową,
która tworzy oczka i jest umieszczona i
trzymana w miejscu przez haczyki.
Odbiciowa nić jest zwykle wytworzona z
przędzy weneckiej. Zastosowanie dzianiny
odbiciowej czyni podstawowy materiał
mniej
elastycznym,
możliwe
jest
utworzenie
efektów
reliefowych
i
kolorystycznych
oraz
wzrastają
możliwości wykończeniowe i izolacyjne
materiału. W zależności od zastosowanej
techniki produkcyjnej i ich właściwości,
klasyfikuje się ją jako: a) z prostym
podbiciem, gdzie jest tylko jedna nić
podbiciowa w każdym rządku.] –
béléskelme [Az egyszínoldalas kötött kelme
egy
fajtája,
amelynél
az
alapkelmeszerkezetbe egy vastagabb fonalat (ún.
bélelőfonalat) vezetnek be. A bélelőfonalból
szemeket nem képeznek, azt csak a
szemlábakra fektetik rá, és a kelme
fonákoldalán 2-3 szemen át a felszínen
lebeg.
Ez
a
bélésfonal
olcsóbb
kelmetípusoknál gyakran vigonyfonal. Az
ilyen szerkezetű kelme előállításának célja
lehet a kelme szemsor irányú nyúlásának
csökkentése, a melegtartó képesség fokozása
(ebben az esetben a fonákoldalon lebegő
bélésfonalakat
a
kikészítés
során
1377
felbolyhozzák), vagy a kelme nehezítése,
esetleg díszítése (ehhez színes bélésfonalat
alkalmaznak és azt az oldalt használják
esztétikai színoldalként, ahol ez látható). A
bélésfonal bekötésének módja szerint
megkülönböztetünk egyszerű és kötőfonalas
béléskötést. Az egyszerű béléskötésnél az
alap-kelmeszerkezet szemei egy fonalból
állnak, amelyek szemlábaira fektetik a
bélelőfonalat, a kötőfonalas béléskötés alapja
ezzel szemben fedőfonalas kötésű, azaz
minden szem két fonalból áll és a bélelőfonal
ezek közül csak annak szemlábaihoz
kapcsolódik, amely a kelme fonákoldala felé
esik, így a színoldal felől nem lesz látható. A
béléskelmét nagyon gyakran használják
tréningruhák, sport- és szabadidő-ruhák
készítésére.]
dzianina łączona [dwu-warstwowa konstrukcja
dzianiny; ciasno przylegająca, z dolną
warstwą z polipropylenowych włókien.
Pełni rolę przekazywania potu w wyższą
warstwę, bawełnianą, która jest zdolna do
absorbowania
wilgoci
i
powoduje
stopniowe odparowanie. Skóra jest w
kontakcie z spodnią warstwą, tylko suchą
stroną. Produkty z dzianiny łączonej
doskonale
chłoną
wilgoć
podczas
użytkowania dając poczucie suchości i
komfortu nawet podczas dużego wysiłku.
Dzianiny łączone są wykorzystywane na
odzież wierzchnią dla sportowców i
zwykłych użytkowników, ale także na
bieliznę i produkty higieniczne, pod
różnymi
nazwami
handlowymi.]
nedvesség-elvezető
kelme
[A testtel
közvetlenül érintkező alsó- és bizonyos
felsőruházati termékek céljára készült
kétrétegű kötött kelme, amelynek a test felé
eső belső felülete nem nedvszívó (pl.
polipropilén- vagy poliészter-) fonalból, a
külső felülete pedig pamutfonalból készül.
Ha beleizzadnak, a kelme belső oldala nem
nedvesedik át, hanem kivezeti az izzadságot
a pamut felületre, ami felszívja azt és
ahonnan elpárologhat; a bőr ezáltal mindig
száraz felülettel érintkezik, ami sokkal jobb
közérzetet biztosít. Különösen sportolás és
nehéz munkavégzés közben előnyös viselet
az ilyen öltözet. Készítenek hasonló elven
működő babapelenkákat, egészségügyi és
inkontinencia-betéteket is.]
-
Wersja 01 01 2017.
dzianino-tkanina
[materiał
włókienniczy
wytwarzany za pomocą progresywnych
technologii na osnowarkach, na których
klasyczny
wątkowy
przerzut
jest
zastąpiony przez układ nici wątkowych
połączonych razem, w taki sposób, że
tworzą pasy o charakterze t., do której
nici wątkowych są przyłączone sploty
dzianiny. Głównym celem tej technologii
jest osiągnięcie większej objętości.
Wykorzystywana w produkcji damskich
sukienek, męskich garniturów, bielizny
oraz t. dekoracyjnych.] – kötszövött kelme
[A kötés és szövés elemeinek egyesítésén
(innen ered a neve) alapuló kelmeképző
eljárással, a METAP néven kifejlesztett
kötszövés technikájával előállított kelme. A
szövéshez hasonló módon a láncfonalak közé
bevetett
vetülékfonalakból
itt
a
láncrendszerű kötőgépeken alkalmazott
módszerrel, tűk segítségével szemeket
alakítanak ki, amelyek a kelme hosszában
láncszerűen egymáshoz kapcsolódnak. Az
eljárás nagyon termelékeny és a termék
tulajdonságaiban sokban hasonlít a szövött
kelméhez.
Női
és
férfi-felsőruházat,
fehérneműk
és
dekorációs
anyagok
készítésére alkalmas.]
dzianinowy, -a, -e – kötöttárudzianinowa wyściółka [patrz interlining] – kötött
közbélés-anyag
dzianwa [gailardia ogrodowa; Gailardia,
dzianwa (Gaillardia Foug.) – rodzaj bylin,
roślin rocznych lub dwuletnich z rodziny
astrowatych, pochodzących z Ameryki
Północnej i Południowej] – kokárdavirág
(Gaillardia Foug.)
dziany, -a, -e [1. zrobiony z dzianiny; 2. pot.
mający dużo pieniędzy] – kötött, szőtt,
trikó-; (átv.) dúsgazdag
dziana plisa [tworzy na odwracalnej dzianinie za
pomocą odpowiedniego rozstawienia igieł
na dwóch podkładach. Załamanie w
dzianinie jest tworzone za pomocą
wychodzenia jednej igły lub grupy igieł na
jednym lub więcej podkładach. Wiele
rodzajów jej wyglądu (eg., stand-up,
turndown, hollow p.) są osiągnięte za
pomocą dostosowania pozycji igieł.
Stosowana w odzieży damskiej.] – kötött
pliszé [Kéttűágyas kötött kelme, amely úgy
1378
készül, hogy az egyik tűágyban bizonyos
rendszerességgel 2-3 tűt kihagynak. Ezen a
helyen a kelme egyszínoldalas és érvényesül
az egyszínoldalas kelmére jellemző erős
besodródási hajlam a kötéstani fonákoldal
felé. Így alakul ki a pliszére jellemző hajtás.
Ha a két tűágyon megfelelő elosztásban
váltogatják a tűkihagyásokat, különböző
irányú és elrendezésű pliszéhajtások
készíthetők (még szembe-pliszé is). Kötött
szoknyák készítésénél használják.]
dziany kolorowy wzór [w jasnym kolorze
podwójna
dżersejowa
dzianina,
wytwarzana w jednym lub w więcej
kolorach. Tworzy kolorową figurę na
przedzie i tyle. W rządku wzoru każda
kolorowa nić tworzy pojedynczy splot lub
grupę splotów, które razem uzupełniają
każdy rządek. Wykorzystywana do
odzieży wierzchniej.] – színmintás kötés
[Két vagy több különböző színű fonalból
készült kötött kelme. A kötésmódtól és az
alkalmazott mintázó berendezéstől függően a
kelme egyik vagy mindkét oldalán színes
szemek és azokból kialakított különböző
alakzatok (elszórt színes szemek, függőleges
és/vagy vízszintes csíkok, geometrikus és
egyéb formák) hozhatók létre.]
dziany mankiet [dziany wyrób w formie węża,
noszony w parach; może mieć różną
długość.
Produkowany
z przędzy
wełnianej.
Stosowany
do
ochrony
nadgarstków
przed
zimnem.]
–
csuklómelegítő [Gyapjúból vagy más
melegtartó anyagból készült kötött cső, amit
a csuklóra húznak a hideg elleni védelem
céljából.]
dziarski, -a, -ie [pełen życia, energii; też:
świadczący o takich cechach] – élénk,
fürge, virgonc; derék, merész
dziarska mina – elszánt arckifejezés
dziarsko – derekasan (dzielnie)
dziarsko się ruszać – jól kilép
dziarskość – élénkség, elevenség, hév, erő
dziateczki – gyermekek, gyerekek
dziatki – gyermekek, gyerekek, kicsinyek
dziatwa (dzieci) – gyereksereg, gyermekek
-
Wersja 01 01 2017.
dziatwa Apollina – (átv.) a múzsák [Apolló
gyermekei], költők, művészek
dziąsła [zgrubiała błona śluzowa osłaniająca
szyjki zębów i wypełniająca przestrzenie
między zębami] – fogíny
dziąsło – íny, foghús
dziąsła krwawią – vérzik az ínye
dziąsłowy, -a, -e – fogínyhez tartozó
dzicz [1. ludzie niecywilizowani, pierwotni; 2.
teren nieuprawiany i niezamieszkany;
3. pot.
grupa
zachowujących
się
agresywnie osób] – vademberek, barbárok;
műveletlen, vad emberek
dziczeć (dziczeje) [stawać się dzikim] – vadulni,
elvadulni, vaddá lenni, barbárrá lenni
dziczka – be nem oltott gyümölcsfa; vadóc
dziczy, -a, -e – vadkan-, vaddisznó
dziczyć się – elvadulni, vadulni
dziczyzna [1. wyrazy pokrewne: rzecz. dziki m,
dzikość f, dzik m, dzicz f, dzikus m,
dzikuska f, dzikarz m, dziczenie n,
zdziczenie n; 2. mięso otrzymywane z
ubitej zwierzyny, dopuszczone do obrotu
przez
nadzór
weterynaryjny.
Charakteryzujące się niską zawartością
tłuszczu i wysokimi walorami smakowymi.
Dziczyzna
należy
do
tradycyjnych
specjalności kuchni polskiej. 3. spoż. mięso
z ubitej zwierzyny łownej; kulin. potrawa z
mięsa; mięso zwierzyny łownej] – vadság;
(zwierzę) vad; (mięso) vadhús, vadállat húsa
dziczyzna łowa – élve elejtett vad, fogott vad
dzida [1. to broń drzewcowa, lżejsza i mająca
mniejsze wymiary od włóczni, przez co
dzidy mogły służyć zarówno do walki na
odległość, jak i do starcia na bliższym
dystansie. Najstarsze dzidy powstawały
poprzez
utwardzanie
w
ogniu
zaostrzonego drewnianego kija.
2.
włócznia, pika, rohatyna, składa się z
drzewca (drążka) i osadzonego na niem
żelaznego grotu z tulejką. Wyraz wzięty
wprost z języka tureckiego, w którym
brzmi dżyda, dzida.] – (török) dzsida;
(wojsko) hosszú, lándzsaszerű lovassági
szúrófegyver, lándzsa, kelevéz
dzidzi, -a, -e – baba, kisbaba, csecsemő
dzidzia – kisleányka, (lány) baba, csecsemő,
csöppség; kicsi, pici, kisgyermek, kisded
dzidziuś [pieszcz. niemowlę] – csecsemő, kisbaba,
kisfiú
dzieci – gyermekek, gyerekek, gyerekeket
dzieci Beliala [nicponie, łotry, warchoły (1 Sm
1,16): Nie uważaj swej służebnicy za córkę
Beliala, gdyż z nadmiaru zmartwienia i
boleści duszy mówiłam cały czas».] –
1379
Beliál v. Sátán „fiai”, „gyermekei” [(1Sám.
2:12) Éli fiai azonban Béliál fiai valának,
nem ismerék az Urat.]
dzieci była cała dziesiątka – mindössze tíz gyerek
volt ott
dzieci deklamują po dwoje – a gyerekek (fiúk és
lányok) kettesével szavalnak
Dzieci Diabelskie (diabła) [to ci, co nie są
odrodzeni z Ducha Bożego. Dziećmi
Bożymi stajemy się przez narodzenie się z
Ducha Świętego.] - az ördög gyermekei [aki
nem cselekszi az igazságot, nem az Istentől
van, és az sem, aki nem szereti a testvérét.”
(1 János 3:7–10)]; ördögfiak
dzieci dokazują – a gyerekek bolondoznak,
csintalankodnak
dzieci grają w klasy – a gyermekek ugróiskolát
játszanak
dzieci hałasują – a gyerekek lármáznak
dzieci hasają nałące – a gyerekek ugrándoznak a
réten
dzieci i młodzież – gyerekek és fiatalok
dzieci igrają na łące – a gyerekek játszanak a réten
dzieci kędzierzawe – göndör hajú gyerekek
dzieci latają po łące – a gyerekek futkároznak a
réten
dzieci łasują w spiżarni – a gyerekek nyalakodnak
v. pákosztoskodnak az éléskamrában
dzieci mu już podrosły – a gyermekei már
felnőttek
dzieci pochodzą po kolei – gyerekek sorjában
jönnek elő
dzieci poubierane świątecznie – ünnepi ruhába
öltöztetett gyerekek
dzieci powchodziły do klasy – gyerekek sorra
bementek az osztályba
dzieci prawego łoża – törvényes v. érvényes
házasságból született gyerekek
dzieci rosną szybko; dzieci szybko rosną – a
gyerekek gyorsan nőnek
Dzieci są przecież zawsze dziećmi i postępują
dziecinnie (zajmują się dzieciństwami) (1
Kor 13,11, parafraza z Wulgaty). – A földi
élet az üdvösség állapotához viszonyítva
olyan, mint a gyermekkor összehasonlítva a
férfikorral.
„Gyermekkoromban
úgy
beszéltem,
mint
a
gyerek,
úgy
gondolkoztam, mint a gyerek, úgy ítéltem,
mint a gyerek. De amikor elértem a férfikort,
elhagytam a gyerek szokásait.” ) (1Kor 13,11
- 1Kor 13,13)
dzieci stanęły kołem – a gyermekek körbe álltak
dzieci śpieszą do szkoły – a gyerekek sietnek az
iskolába
-
Wersja 01 01 2017.
dzieci uczą się liczyć – a gyerekek számolni
tanulnak
dzieci we dwoje poszłu do lasa – a gyerekek
kettesben kimentek az erdőbe
dzieci wszędzie chodzą razem – a gyerekek
mindenfelé együtt mennek
dzieci wysypały się ze szkoly – a gyermekek
kirajzottak az iskolából
dzieci zachowują się dobrze – a gyerekek
rendesen v. jól viselkednek
dzieci zniosły do szkoły naręcza kwiatów – a
gyerekek rengeteg virágot vittek az iskolába
dzieciaczek – kisgyermek, kisgyerek
dzieciak, dzieciuch – gyermek, gyerek, zöldfülű;
értelmetlen, gyerekesen viselkedő, gyerekes
természetű ember
dzieciak o niebieskich oczach – kékszemű
gyermek
dzieciarnia – gyerekség, gyerekhad, gyermekhad
dzieciaty, -a, -e – sok gyermekes; sok gyerekkel
rendelkező
dzieciąteczko – babácska, kisdedecske
dzieciątko – kisbaba, kisgyerek, baba, csecsemő,
kisded
dzieciątko Jezus – Jézuska; a gyermek v. kisded
Jézus
dziecię – kisded, kisgyermek, gyermek
dziecię za rękę, matkę za serce – (közm)
[gyermeket kézen fogva, az anyját a szívén
át] a gyermeken keresztül szeretteted meg
magad az anyával
dziecię zakwiliło w kołysce – a gyermek
nyögdécselt a bölcsőben
dziecięctwo, dzieciństwo [1. wiek dziecięcy; 2. od
dziecięctwa do dojrzałości dotyczy
pierwszego etapu życia ludzkiego:
dziecięctwa] – gyermekkor; gyermekség
dziecięco – gyermekien, gyermekesen
dziecięcość – gyermekiesség, gyermekesség
dziecięcy, -a, -e – gyermek-, gyermeki, gyermekes
dziecięca bezstroska – gyermekes gondtalanság
dziecięce głosiki – vékony gyermekhangok;
gyermekhangocskák
dziecięcy kaftaniczek – gyermekruhácska
dziecina – gyerek, gyermek
dziecinada – gyerekség, gyerekesség; értelmetlen
v.
képtelen
mondat;
képtelenség;
lehetetlenség, ostobaság; abszurdum
dzieciniec – gyermekotthon, gyermekmenhely;
idény jellegű bölcsöde, óvoda (falun)
dziecinka – kisgyerek, kisgyermek
dziecinna zabawka – gyerekjáték
dziecinne rozumowanie – gyerekes gondolkodás
1380
dziecinnie
–
gyermetegen,
gyerekesen,
gyerekésszel
dziecinnie łatwe zadanie – gyerekesen könnyű
feladat
dziecinnieć – gyerekessé válni, öregedni
dziecinność – gyerekesség
dziecinny, -a, -e – gyermek-, gyermeki, gyerekes,
gyermekded (po dziecinnemu: gyerekesen);
(naiwny) gyermeteg
dzieciństwo – gyerekkor, gyermekkor (od
dzieciństwa:
gyermekkora
óta);
gyermekévek
dzieciobójca, dzieciobójczyni – gyermekgyilkos
(ffi/nő)
dzieciobójstwo – gyermekgyilkosság
dzieciska – (szegény v. rossz) gyerek
dzieciuch – gyermek, gyerek, zöldfülű; értelmetlen,
gyerekesen viselkedő, gyerekes természetű
ember
dziecki lub dedko [był to w Litwie urzędnik
książęcy, który jeździł z rozkazami i
pilnował ich wykonania lub sam je
wykonywał. Dzieccy za Witolda sądzili w
imieniu księcia i egzekwowali jego wyroki.
Gdy
szlachta
litewska
i
ruska
otrzymywała od królów polskich prawa
obywatelskie za przykładem szlachty
polskiej, Kazimierz Jagiellończyk dał w
roku 1457 przywilej, że dzieccy nie będą
posyłani do tych, którzy za pierwszym lub
drugim pozwem sami przybędą do sądu.]
– apród; eredetileg nemes származású ifjú,
akit lovaggá való kiképzés végett valamely
előkelő főúr v. fejedelem udvarán neveltek
dziecko [1. człowiek od urodzenia do wieku
młodzieńczego;
2. syn
lub
córka,
niezależnie
od
wieku;
3. poufały,
serdeczny zwrot do osoby dorosłej;
4. niedorosłe zwierzę; 5. wytwór czyjejś
pracy] – gyermek, gyerek (dziecko ma 1
rok: a gyerek egy éves)
dziecko adaptowane (usynowione); dziecko
adoptowane – fogadott, adoptált gyermek
dziecko bardzo urosło – a gyermek igen megnőtt
dziecko bezczelne – szemtelen, pimasz gyerek
dziecko bojaźliwe – félénk v. félszeg gyerek
dziecko dojrzałe do szkoły – iskolaérett gyerek
dziecko dojrzewające – fejlődésben lévő gyerek
dziecko dostaje ząbków – jön a gyermek foga, a
gyerek kap fogakat
dziecko cudowne – csodagyerek
dziecko dobrze wychowane – jólnevelt gyerek
dziecko greczne – illedelmes, szófogadó,
engedelmes gyerek
dziecko je melonu – a gyerek sárgadinnyét eszik
-
Wersja 01 01 2017.
dziecko jest w drodze – (átv.) a gyermek útban van
dziecko jest podobne do ojca – hasonlít az apjára,
az apjára ütütt; kiköpött v. szakasztott v.
tiszta apja
dziecko jesteś! – gyermeteg v. naív vagy!
dziecko karmić piersią – gyermeket szoptatni
dziecko kilkumiesięczne – párhónapos gyermek
dziecko krnąbrne – szófogadatlan, engedetlen
gyerek
dziecko krzywicze – angolkóros gyermek
dziecko lękliwe – bátortalan, gyámoltalan gyerek
dziecko ludu – a nép gyermeke
dziecko mądre, jak na swój wiek – korához
képest okos a gyermek
dziecko miłości – szerelem gyermeke, zabigyerek
dziecko miłe – aranyos, kedves gyerek
dziecko nad wiek rozwinięte – koraérett gyerek
dziecko naturalne [daw. dziecko nieślubne] –
házasságon kívül született v. természetes
gyermek; (bękart) fattyú
dziecko natury – a természet gyermeke
dziecko nad wiek rozwinięte – koraérett gyermek
dziecko niedorozwinięte – fejletlen gyerek
dziecko niegrzeczne – szófogadatlan, engedetlen
gyerek
dziecko nieporadne – félénk v. félszeg gyerek
dziecko nieposłuszne – szófogadatlan, engedetlen
gyerek
dziecko niesforne – szófogadtaln, engedetlen
gyerek
dziecko nieślubnie urodzone; dziecko nieślubne
[dziecko
pochodzące
ze
związku
pozamałżeńskiego] – törvénytelen gyermek;
házasságon kívül született gyermek
dziecko pierworodne – elsőszülött gyerek
dziecko płci męskiej – fiúgyermek
dziecko posłuszne – szófogadó, engedelmes gyerek
dziecko potulne jak baranek – olyan, mint a kezes
bárány
dziecko pozamałżeńskie – házasságon kívül
született gyermek, házasságon kívüli
gyermek
dziecko przedwcześnie dojrzałe – koraérett gyerek
dziecko przemądrzałe – koravén gyerek
dziecko przeziębione zaniemogło – a meghűlt
gyermek megbetegedett
dziecko przy piersi – szopósgyermek, csecsemő
dziecko przybrane – fogadott v. örökbefogadott
gyermek; fogadott v. nevelt gyerek
dzieck przywiązane do matki – anyás, ragaszkodó
gyerek
dziecko psotne – pajkos, huncut gyerek
1381
dziecko rozpieszczone, dziecko rozpuszczone –
elkényeztetett gyerek
dziecko rozwijające się – fejlődésben lévő gyerek
dziecko specjalnej troski [dziecko upośledzone] –
mellőzött gyerek
dziecko szczęścia – szerencsés gyermek; szerencse
fia; szerencsefi
dziecko ślubne – törvényes gyermek
dziecko tkliwe i kochające – érzékny és szerető
gyermek
dziecko trudne do odchowania – nehezen
felnevelhető gyermek
dziecko uczęszczające do żłobka – bölcsödés
dziecko ulicy – utcagyerek
dziecko upaćkało się czekoladą – a gyerek
csokoládévalk összemaszatolta magát
dziecko urocze – aranyos, kedves gyerek
dziecko wchodzi rodzicom na głowę – a szülő
fejére nő a gyerek
dziecko wczołgało się pod stół – a gyermek az
asztal alatt mászott v. kúszott
dziecko wdało się w ojca – hasonlít az apjára, az
apjára ütütt; kiköpött v. szakasztott v. tiszta
apja
dziecko wobec obcych jest zmieszane – idegenek
jelenlétében a gyermek zavarban van
dziecko wrodziło się w ojca – hasonlít az apjára,
az apjára ütütt; kiköpött v. szakasztott v.
tiszta apja
dziecko z nieprawego łoża – törvénytelen
gyermek; fattyú
dziecko z pierwszego małżeństwa – az első
házasságból származó gyerek
dziecko z probówki – lombikbébi
dziecko zezuje – a gyerek kancsalít v. bandzsít
dziecku zęby odrosną – a gyermek fogai újra
kinőnek
dziecko zdyscyplinowane – fegyelmezett gyerek
dziecko źle wychowane – neveletlen gyerek
dziedzic [1. osoba przejmująca coś po kimś;
2. daw. właściciel majątku ziemskiego] –
(spadkobierca) örökös; (obywatl ziemski)
földesúr, földbirtokos, uraság
dziedzic fortunki – szerencsés örökös
dziedzic korony – trónörökös, a korona
várományosa
dziedzicowy, -a, -e – örökös-; földesúri,
földbirtokosdziedzictwo, dziedziczenie [1. majątek przejęty
jako spadek; 2. dobra kultury, nauki i
sztuki pozostawione przez poprzednie
pokolenia; 3. dziedziczenie lub prawo
dziedziczenia
czegoś]
–
öröklés,
örökösödés, hagyaték; utódlás; (spuścizna)
örökség, örökrész, öröklött birtok
-
Wersja 01 01 2017.
dziedzictwo kulturowe – kulturális örökség
dziedzictwo tronu – trónöröklés
dziedziczenie – öröklés (jogi); örökösödés; (biol.)
öröklődés
dziedziczka [1. kobieta wchodząca w posiadanie
czegoś przez spadek; 2. daw. właścicielka
posiadłości ziemskiej albo żona dziedzica]
– örökösnő; a földbirtokos felesége
dziedzicznie – öröklött; öröklés jogán, öröklés
útján való, öröklött módon
dziedziczność [zespół procesów zachodzących w
organizmach w przebiegu powstawania i
rozwoju
osobniczego
organizmów
potomnych,
który
prowadzi
do
odtwarzania
cech
organizmów
rodzicielskich.
Dziedziczność
jest
podstawową właściwością organizmów.] –
öröklés (biológiai)
dziedziczność, odtwarzanie w procesach
rozrodu i rozwoju osobniczego u organizmów
potomnych cech przypominających organizmy
rodzicielskie; stanowi podstawową właściwość
organizmów
żywych;
wszelkie
cechy
organizmów — morfologiczne, fizjologiczne,
biochemiczne, czy psychologiczne — są albo
uwarunkowane dziedzicznie, albo poprzez
współoddziaływanie
czynników
środowiskowych
i
genetycznych
(są
dziedziczone pewne predyspozycje, których
rozwinięcie jest uzależnione od czynników
zewnętrznych).
Podstawowe
prawa
dziedziczności sformułował 1866 G. Mendel,
uważany za twórcę nauki o dziedziczności,
genetyki; stwierdził on, że poszczególne
właściwości zależne są od specjalnych
czynników dziedzicznych, nazwanych później
genami;
przy
powstawaniu
komórek
płciowych, gamet, geny ulegają segregacji i z
połączenia się gamet w procesie zapłodnienia
powstają osobniki o różnych kombinacjach
genów ojcowskich i matczynych (Mendla
prawo). Zespół genów wyznaczających
właściwości dziedziczne organizmu nazwano
genotypem, a zespół powstałych u osobnika
właściwości — fenotypem. Dalsze badania na
początku XX w. wykazały, że geny występują
w jądrach komórkowych w chromosomach,
gdzie są ułożone liniowo w ściśle określony
dla danego gatunku sposób (chromosomowa
teoria dziedziczenia). W ostatnich dziesiątkach
lat udowodniono, że geny są to cząsteczki
DNA — kwasu deoksyrybonukleinowego;
składa się on z 4 typów jednostek, zwanych
nukleotydami,
powiązanych
w długie
łańcuchowe cząsteczki; DNA każdego genu
ma określoną kolejność (sekwencję) ułożenia
nukleotydów wzdłuż łańcucha, co stanowi
zapis dziedziczny (informacja genetyczna)
zdolności organizmu do syntezy określonego
typu białka. DNA stanowi wzorzec (matrycę)
dla syntezy matrycowego (informacyjnego)
kwasu rybonukleinowego (mRNA), który jest
bezpośrednim wzorcem dla syntezy białek
1382
(biosynteza białka, kod genetyczny). Jakość
i ilość wytwarzanych przez organizm białek,
zwłaszcza enzymów, decyduje o przemianie
materii organizmu, a więc o jego wzroście
i różnicowaniu się, co w rezultacie daje zespół
jego właściwości fenotypowych. Stałość
właściwości dziedzicznych organizmu wynika
ze zdolności DNA do samoodtwarzania przy
każdym podziale komórki identycznych
cząsteczek potomnych DNA o tej samej
kolejności nukleotydów (replikacja DNA).
Zmiany właściwości dziedzicznych, czyli
mutacje, powstają wskutek zmian w zapisie
genetycznym DNA poszczególnych genów lub
zmian
w układzie
genów
w obrębie
chromosomów.
dziedziczny, -a, -e [1. o właściwościach
fizycznych
lub
psychicznych:
przekazywany potomstwu przez rodziców
lub przodków; 2. o dobrach materialnych:
otrzymywany w spadku, przekazywany z
pokolenia na pokolenie; 3. o urzędzie,
tytule itp.: posiadany na podstawie
sukcesji po przodkach z prawem
przekazywania potomstwu; też o ludziach:
mający taki urząd, tytuł] – örökölt;
örökletes
dziedziczyć [1. przejmować po rodzicach albo
przodkach cechy fizyczne i psychiczne;
2. otrzymywać coś w spadku] – örökölni
dziedziczyć coś – örökölni vmit
dziedziczyć coś po kimś – örökölni vmit vkitől
dziedziczyć koronę – koronát örökölni
dziedziczyć po rodzicach – örökölni a szölők után
dziedziczyć tron – trónt örökölni
dziedzina [1. zakres czyjegoś działania w obrębie
nauki, gospodarki, techniki, kultury itp.;
2. wyraz dawny, który napotykamy już w
jednym z najstarszych dokumentów
polskich (z r. 1125). Zapewne jest on tak
dawnym,
jak
pojęcie
władania
prywatnego pewnym obszarem ziemi, i
oznacza pewien fizyczny, t. j. ograniczony,
mniejszy lub większy jej obszar (bez
względu czy to jest las, pole, łąka lub
woda), będący w czyjemś władaniu
faktycznem. Dziedzina jest wyrazem
starszym, niż prawodawstwo i nadania
pisane, więc też nie oznacza stosunku
prawnego w posiadaniu ziemi, ale rodzaj
jednostki posiadania faktycznego i z tego
powodu mającej już swoje granice
określone z sąsiedniemi dziedzinami.
Wyrazy:
dziedzic,
dziedzictwo,
dziedziczenie, są już późniejsze, bo
pochodzą od „dziedziny”.] – tér, terület;
(dawno)
örökölt
birtok,
vagyon;
munkaterület, kör; ág, ágazat (w dziedzinie:
területén)
-
Wersja 01 01 2017.
dziedzina atrybutu [to zbiór wartości jakie może
przybierać
atrybut
obiektu
mapy
numerycznej, która jest częścią Systemu
Informacji Geograficznej] – attribútumok
területe
dziedzina całkowitości [niezerowy pierścień
przemienny z jedynką bez (właściwych)
dzielników zera. Pierścienie te są
uogólnieniem pierścienia liczb całkowitych
i stanowią one naturalny kontekst do
badania podzielności ze względu na dość
regularne
reguły
przeprowadzania
rachunków; najistotniejszą ich własnością
jest
tzw.
prawo
skracania.]
–
integritástartomány [matematikában az
egységelemes,
kommutatív,
zérusosztómentes
gyűrűket
integritástartományoknak
v.
integritási
tartományoknak nevezzük.]
dziedzina ducha, dziedzina myśli – gondolatkör
dziedzina działalności – működési terület,
munkaterület
dziedzina funkcji – értelmezési tartomány
dziedzina interesów – érdekkör, érdekszféra
dziedzina naukowa – tudományterület
dziedzina
relacji
(dwuczłonowej)
[zbiór
wszystkich poprzedników par należących
do danej relacji. W szczególności
dziedziną funkcji nazywa się zbiór
wszystkich dopuszczalnych argumentów
danej funkcji, lub – dla funkcji
wieloargumentowej – zbiór par, trójek lub
ogólnie krotek jej argumentów.] – reláció
területe
dziedzina sztuki / rzemiosła, w której
tworzywem jest metal – ötvösség
dziedzina władzy – hatalmi kör, hatalmi terület,
hatalmi szféra
dziedziniec [miejsce otoczone z czterech stron
ścianami okazałej budowli lub plac przy
budynku], dziedzińczyk – udvar, behajtó,
behajtótér, előtér
dziedziniec i dziedzina [dwa te wyrazy
staropolskie,
różniące
się
tylko
zakończeniem, nie pochodzą jednak z
jednego źródła. Lingwiści: Malinowski i
Karłowicz twierdzą, że nasz dziedziniec
znaczy to samo, co słowiański detinec, t. j.
środek twierdzy, zamku, grodu, gdzie w
razie wojny czy napadu chroniły się dzieci
i niewiasty.] – (ép) udvar, tér (erőd v. vár
közepe)
dziedziniec klastorny – belső udvar
dziedziniec przed domem – első udvar, házelő
dziedziniec zamkowy; dziedziniec zamku –
várudvar
dziegciarnia – kátránykészítő műhely
1383
Dziegciarnia [wieś w Polsce położona w
województwie wielkopolskim, w powiecie
pilskim,
w gminie Łobżenica]
–
Dziegciarnia (lengyel falu)
dziegciarz – kátránykészítő v. kátrányozó munkás
dziegciować – bekátrányozni, kátránnyal bevonni
dziegciowy, -a, -e – kátrányos, kátrányszerű
dziegieć
[ciemnobrunatna
gęsta
ciecz
otrzymywana w procesie destylacji
drewna, mająca właściwości aseptyczne i
grzybobójcze] – kátrány, szurok
dzieje [1. zdarzenia, wypadki, fakty z życia
narodów, społeczeństw, rodzin lub
poszczególnych osób; 2. losy jakichś
przedmiotów; 3. przebieg wydarzeń] –
történelem, történet
Dzieje Apostolskie (Dz) [1. przypuszcza się, że
autorem tej księgi jest Łukasz, który
napisał Ewangelię. Napisana została około
roku 65. Zawiera czyny, przepowiedziane
przez Pana. W rozdziałach 1-9 widać
głównie działalność Piotra (ale i innych)
między
Żydami,
którzy
bardzo
negatywnie nastawiają się do Ewangelii.
W drugiej części, w rozdziałach 10-28,
widać
głównie
działalność
Pawła
początkowo wśród Żydów, a później
wśród pogan. ― 2. księga historyczna
Nowego Testamentu, zajmująca w
kanonie miejsce piąte. Oryginalny tytuł
grecki, Πραξεις(Prakseis) (dosł. czyny),
znajdujemy już w Kodeksie Synaickim z
IV stulecia, później będzie on rozszerzony
do formy dziś używanej, Πραξεις <των>
Αποστολων (Prakseis <ton> Apostolon) Czyny Apostołów. Księga opisuje dzieje
uczniów Chrystusa, formowanie się
pierwszych zborów i rozprzestrzenianie
chrześcijaństwa aż do panowania cesarza
Nerona.
Bohaterem
(zbiorowym)
pierwszych dwunastu rozdziałów jest zbór
uczniów Chrystusa w Jerozolimie,
kierowany przez Dwunastu Apostołów,
wśród których wyróżnia się aktywnością i
znaczeniem Szymon Piotr. Począwszy od
r. 8 nowa nauka przekracza granice
Jeruzalemu i Judei, docierając min. do
Samarii i Antiochii Syryjskiej; od r. 13
głównym bohaterem Dziejów staje się Saul
z Tarsu, dotąd prześladowca, a teraz
świeżo pozyskany żarliwy wyznawca,
który pod rzymskim imieniem Paweł (łac.
Paulus) będzie przodującym apostołem
chrystianizmu. Rozdziały 13 - 28 opisują
kolejno trzy podróże misyjne Pawła z
towarzyszami oraz czwartą podróż przymusową, jako więźnia przed sąd
cesarski w Rzymie. Księga kończy się
-
Wersja 01 01 2017.
opisem pobytu Pawła Apostoła w areszcie
domowym w Rzymie w oczekiwaniu na
proces sądowy przed cesarzem.] – ACTA
APOSTOLORUM
"Az
apostolok
cselekedeteiről írott könyv" (Általánosan
használt rövid alakja: Acta); Apostolok
cselekedetei [Újtestamentumi kánoni irat,
amely a kereszténység elterjedéséről számol
be. Az Újszövetség ötödik irata, a négy
evangélium után soron következő történeti
könyv, melyben az Egyház történetének
kezdetéről és elterjedéséről kapunk hiteles
beszámolót. Keletkezési ideje az i. sz. 90-es
évekre tehető. Görög (koiné) nyelven írták.]
APOSTOLOK CSELEKEDETEI. –újszövetségi
könyv, mely előadja az első keresztyén
gyülekezetek
történetét
Jézus
mennybemenetelétől Pál római fogságáig.
Áttekintést ad az apostolok szavairól és
cselekedeteiről, és szemléletesen tárja elénk Jézus
Gyülekezetének terjedését az első évszázadban.
Szerzője Lukács, "a szeretett orvos" (Kol 4,14).
Keletkezésének helyéről nem történik említés.
Mivel a könyv közvetlenül Pállal végződik, amint
az Rómában várja perének tárgyalását, föltehetően
röviddel ezután, tehát Kr. u. 62 táján keletkezett.
Az ApCsel kihangsúlyozza a pogánykeresztyén
gyülekezetek növekedését és a Szent Szellem
munkálkodását. Felosztása: 1. a jeruzsálemi
gyülekezet kezdeti ideje (1-7). 2. Átmenet a
zsidómisszióból a pogánymisszióba, beleértve az
evangélium hirdetését Samáriában (8), Pál
megtérése (9), a szolgálat kezdete a pogányok
közt Cézáreában (10) és Antiókhiában (11-12). 3.
Pál missziói útjai (13-28).
dzieje jednej wojny – egy háború története
dzieje korony polskie – a lengyel királyság,
Lengyelország története
dzieje ochrony zabytków – a műemlékvédelem
története
dzieje ochrony zabytków drewnianych –
faépítészeti
műemlékek
védelmének
története
dzieje pierwotne – őstörténet
Dzieje Polski – Lengyelország története
dzieje powszechne [zob. historia powszechna] –
világtörténelem, egyetemes történelem;
általános történet
dzieje starożytne – ókori történelem
dzieje (żywoty) świętych (Acta SANCTORUM) –
Acta SANCTORUM; A szentek életéről
szóló r. kat. gyűjteményes mű
dziejopis [1. daw. kronikarz; 2. daw. kronika],
dziejopisarz – történetíró, történész,
krónikás; krónika
dziejopisarstwo
[dawne
piśmiennictwo
historyczne] – történetírás
1384
-
dziejowy, -a, -e [1. dotyczący dziejów; 2. ważny z
punktu widzenia historii świata] –
történelmi, történeti (fontosságú)
dziekan [1. pracownik naukowy kierujący
wydziałem szkoły wyższej; 2. najstarszy
rangą i stażem przedstawiciel korpusu
dyplomatycznego; 3. przewodniczący rady
adwokackiej; 4. w Kościele katolickim:
duchowny zarządzający dekanatem lub
stojący na czele niektórych
ciał
kolegialnych] – (egyetemi, főiskolai kar
élén) dékán, esperes; (fr.) doyen (korpus
diplomatycznego) [vmely országban működő
diplomáciai testület rangidős tagja]; rangidős
diplomata
Dziekan w Kościele katolickim - przełożony
różnych wspólnot:

dziekan
(archiprezbiter,
wikariusz
rejonowy) - kapłan kierujący dekanatem

dziekan generalny - stopień duchowieństwa
Wojska Polskiego II RP odpowiadający
generałowi brygady

dziekan - stopień duchowieństwa Wojska
Polskiego
II
RP
odpowiadający
pułkownikowi

dziekan kapitulny - prałat
katedralnej lub kolegiackiej

dziekan (kardynał)
kolegium kardynałów

dziekan Roty Rzymskiej - wyższy prałat
Kurii Rzymskiej

dziekan honorowy
- przewodniczący
kolegium prałatów Kurii Rzymskiej
-
kapituły
przewodniczący
dziekan korpusu dyplomatycznego – a
diplomáciai kar doyenje
dziekan wydziału prawa – a jogi kar dékánja
dziekanat [1. biuro administracyjne wydziału
wyższej uczelni; 2. zob. dekanat] – dékáni
hivatal, dékánátus
dziekania [1. daw.; zob. dekanat w zn. 2.; 2. dom
dziekana katolickiego] – a dékán lakása;
dékáni hivatal
dziekański, -a, -ie – dékáni
dzielena części – részekre osztás
dzielena dwie czesci – két részre osztás
dzielenie [jedno z czterech podstawowych
działań arytmetycznych wyznaczające
iloraz dwu liczb] – osztás (matematikai)
dzielenie (uzwojenia) – átlapolás (vasmagé)
dzielenie czasu, zwane podziałem czasu [1. CTSS
(Compatible Time Sharing System - system
zgodnego dzielenia
czasu);
2.
w
wielozadaniowych
systemach
operacyjnych,
jest
mechanizmem
pozwalającym
na
wykonywanie
jednocześnie wielu zadań (zwykle dotyczy
procesów, czasem również wątków) w
Wersja 01 01 2017.
obrębie jednego procesora w pewnej,
umownej, jednostce czasu.] – időosztás
(angolul time-sharing) [a multitasking egy
lehetséges módszerével lehetővé teszi, hogy
a számítógép erőforrásait több felhasználó,
és/vagy folyamat között megossza. Az
időosztás során a központi gép (szerver)–
többnyire nagygép (mainframe) – úgy osztja
meg erőforrásait a felhasználók/folyamatok
között, hogy egy adott „időszeletet” rendel
minden felhasználóhoz/folyamathoz. Ha az
időszeletet kiválasztotta, az ahhoz rendelt
felhasználó programját futtatja a gép, de csak
ha az éppen nem végez input/output
tevékenységet. Az operációs rendszer
ütemező (scheduler) modulja vezérli az
időszeletek kiosztását a felhasználók között.
Ha a vezérlés egy adott felhasználóra jut,
akkor az ütemező beállítja az új vagy
elmentett program-jellemzőket, és futtatni
kezdi az adott programot. A felhasználóhoz
rendelt időtartam lejártakor a futó programra
vonatkozó
metaadatokat
(a
program
kontextusát)
eltárolja,
majd
ennek
felhasználásával tudja visszaállítani a
programot. Az
időszelet
hossza
a
felhasználók számától és a rendszer egyéb
jellemzőitől
függ,
általában
néhány
milliszekundum
és
néhány
száz
mikroszekundum közötti érték.]
dzielenie się – osztódás, osztozás
dzielenie się komórki – sejtosztódás
dzielenie wyrazów – (nyelvt.) elválasztás,
szóelválasztás, szavak elválasztása
dzielić (dzieli) [1. kroić coś na części, łamać na
kawałki; 2. wyodrębniać z większej całości
jakieś części lub grupy; 3. dokonywać
podziału na kategorie; 4. rozdawać coś
między pewną liczbę osób; 5. stanowić
przedział, przeszkodę lub granicę między
przedmiotami, ludźmi, przestrzeniami;
6. korzystać z czegoś wspólnie z kimś,
współuczestniczyć w czymś, przeżywać coś
wspólnie; 7. utrudniać albo uniemożliwiać
zbliżenie między ludźmi; 8. wyznaczać
iloraz dwu liczb] – osztani, elosztani,
megosztani, felosztani, szétosztani, tagolni
(részekre),
(odłączać)
elkülöníteni,
elválasztani, elhatárolni; megosztani vmit
vkivel
Dziel i rządź (łac. Divide et impera) – Oszd meg és
uralkodj!
dzieli ich wzajemna niechęć – kölcsönös
ellenszenv választja el őket egymástól
dzielić coś przez coś – osztani vmit vmivel
dzielić jedną liczbę przez drugą – egy számot
elosztani egy másikkal
dzielić kąt na pół – szöget felezni
1385
dzielić majątek między dzieci – felosztani a
vagyont a gyerekek között
dzielić na części – részekre bontani v. osztani
dzielić na epoki a. okresy – korszakokra felosztani
dzielić na dwoje – kettéosztani
dzielić słowa – szavakat elválasztani
dzielić (uzwojenie) – átlapolni (vasmagot)
dzielić włos na czworo – hajszált hasogatni;
kötözködni, akadékoskodni
dzielić z kim dolę i niedolę – megosztani vkivel a
jó és rossz sorsot; jóban-rosszban osztozni
dzielić z kim los – megosztani a sorsot vkivel;
osztozni vkinek a sorsában
dzielić z kim radość – osztozni vkinek az
örömében
dzielić z kim władzę – megosztani a hatalmat
vkivel; osztozni a hatalomban
dzielić z kim zdanie, dzielić z kim pogląd –
osztani vkinek a nézetét, osztozni vkinek a
véleményében
dzielić zysk – nyereséget v. hasznot osztani
dzielić
(dzieli)
się
[1. być
dzielonym,
podzielonym, złożonym z czegoś; 2. dawać
komuś część czegoś; też: dawać sobie
wzajemnie część czegoś; 3. komunikować
sobie coś wzajemnie; 4. o liczbie,
wielkości: być całkowitą wielokrotnością
jakiejś liczby] – oszlani, osztódni;
feloszlani, megoszlani (részekre), osztozni,
osztozkodni vmiben/vmin; tagozódni; részt
adni vkinek vmiből; osztható; (biol) osztódni
dzielić się łupem – osztozkodni a zsákmányon,
felosztani a zsákmányt (egymás között)
dzielić się myślami – megosztani a gondolatot (a
másikkal)
dzielić się na co – oszlani (vmire)
dzielić się opłatkiem – ostyát törni (lengyel
karácsonyi népszokások)
dzielić się po bratersku – testvériesen osztozkodni
dzielić się problemami – problémákat megosztani
vkivel
dzielić się sprawiedliwie – igazságosan v.
egyforma mértékkel osztozni
dzielić się z kim na pół – megfelezni vkivel vmit
dzielić się z kim równo – vkivel egyenlően osztozni
dzielić się zyskiem, dzielić się zyskami – osztozni
v. megosztozni a hasznon
dzielna [liczba, którą dzielimy przez inną liczbę]
– osztandó (matematika)
dzielnica [1. część dużego miasta o określonym
rodzaju
zabudowy
i
charakterze
zamieszkujących ją grup społecznych;
2. część
miasta
stanowiąca
okręg
administracyjny; 3. obszar stanowiący
odrębną
całość
geograficzną,
-
Wersja 01 01 2017.
etnograficzną lub historyczną] – (miasta)
kerület (ker.), negyed, lakónegyed, körzet,
városrész; (kraju) országrész
dzielnica (miasta) – városnegyed
dzielnica biedoty – nyomornegyed
dzielnica domów jednorodzinnych z ogrodami –
kertváros
dzielnica elegancka – elegáns kerület v. negyed
dzielnica handlowa – kereskedelmi körzet, üzleti
negyed
dzielnica kościelna (ecclesiastical province) – (lat.
ecclesiastical province) egyházi tartomány
dzielnica kraju – tartomány
dzielnica mieszkaniowa – lakónegyed
dzielnica nędzarzy a. nędzny – nyomornegyed;
nyomortanya
dzielnica nowomiejska – új városzrész
dzielnica
robotnicza
–
munkásnegyed,
munkáskerület
dzielnica staromiejska – óváros, óvárosi negyed v.
kerület, régi városrész
dzielnica willowa – kertváros, villanegyed
dzielnica wyborcza – választókerület
dzielnicowy
[policjant
czuwający
nad
porządkiem w danej dzielnicy miasta] –
körzeti rendőr, kerületi rendőr
dzielnicowy, -a, -e – kerületi, körzeti, a kerülethez
v. körzethez, városnegyedhez v. városrészhez
tartozó
dzielnicowa rada narodowa – kerületi tanács
dzielnicowy lekarz – körzeti orvos
dzielnie – derekasan, bátran, vitézül, hősiesen,
erélyesen, energikusan; férfiasan
dzielnie się spisałeś – derekasan megálltad a
helyed v. helyedet
dzielnie zniósł nieszczęście – bátran viselte a
szerencsétlenséget
dzielnik [1. liczba, przez którą dzielimy inną
liczbę; 2. znak graficzny w formie
poziomej
kreski
używany
przy
przenoszeniu części wyrazu do następnego
wiersza] – osztó (matematikai); elválasztás
dzielnik drabinkowy – osztólánc
dzielnik liczby [każda liczba, przez którą dana
liczba dzieli się bez reszty] – (mt.) osztó
dzielnik procentowy [iloraz stałej liczby 360
przez stopę procentową] – százalékos
osztó; éves kamatláb 360-ad része; napi
kamatláb
dzielność – bátorság, derekasság, vitézség,
hősiesség
dzielność
morska
[1.
zespół
cech
konstrukcyjnych statku, takich jak
stateczność, zwrotność, szybkość, 2. zespół
cech statku wodnego (w tym jachtu
1386
żaglowego) warunkujących bezpieczną,
wygodną i - w miarę możności - szybką
żeglugę
w
każdych
warunkach
pogodowych.] – (ang.) Seakeeping; tengeri
őrség (céh, társaság)
dzielny, -a, -e [1. odznaczający się odwagą;
2. wykazujący
odporność
wobec
przeciwności; 3. robiący coś umiejętnie] –
derék, bátor, vitéz; tevékeny, aktív, ügyes,
hathatós, hatásos
dzielny żołnierz – bátor v. vitéz katona
dzielona spódnica [spódnica posiadająca
odwracalne części tworzone dzięki
składanie i fałdowanie; tworzy dwa
poziomy, które są przedłużone w dolnej
krawędzi.] – lépcsőzetes szoknya [Lefelé
bővülő szoknya, amely vízszíntesen egymás
alá dolgozott anyagcsíkokból áll. Lefelé
szélesedő vonalát annak köszönheti, hogy az
egyre hosszabb kelmecsíkokat ráncolva
varrják az előző szinthez.]
dzielona spódnica
dzielony układ promieniujący – elektromosan
irányított hangnyalábolás
dzieła Mickiewicza, Sienkiewicza – Mickiewicz,
Sienkiewicz művei
dzieła pośmiertne – hátrahagyott művek v.
munkák
dzieła wybrane – válogatott művek
dzieła sztuki [obraz, rzeźba itp. mające wartość
artystyczną] – műalkotások, műkincsek;
művészeti alkotás; műtárgy, (nagyon értékes)
műkincs
dzieła sztuki i antyki – műkincsek és antik bútorok
dzieła wybrane – válogatott művek
dzieła zebrane [wydanie zawierające wszystkie
dzieła jednego autora] – összes művek;
összes művei
dziełko – (czyn) tettecske, kis cselekedet; alkotáska
-
Wersja 01 01 2017.
dzieło
[1. utwór literacki, naukowy lub
artystyczny, zwłaszcza dużej wartości;
2. praca, działanie; 3. efekt czyjejś pracy
lub jakichś procesów] – mű, munka,
alkotás; írásmű; (czyn) tett, cselekedet
dzieło Anonima Polaka – Anonymus Polonus
műve
dzieło artystyczne – művészi alkotás
dzieło bezimienne – névtelen mű
dzieło cytowane (op. cit.) – idézett mű (i. m.)
dzieło dwutomowe – kétkötetes mű
dzieło filmowe – filmalkotás
dzieło jednej chwili – egy pillanat műve volt
dzieło kapitalne – remekmű, tökéletes mű,
nagyszerű alkotás
dzieło konkursowe – pályamű, pályamunka
dzieło literackie – irodalmi mű
dzieło naukowe – tudományos mű
dzieło odkupienia – (egyház) a megváltás műve
dzieło pokoju – békemű
dzieło pośmiertne – hátrahagyott mű
dzieło sztuki [obraz, rzeźba itp. mające wartość
artystyczną] – műalkotás, műkincs; műtárgy
dzieło to ukaże się wkrótce – ez a mű hamarosan
megjelenik
dzieło wiekopomne – halhatatlan mű
dzieło wyszło z pod prasy – a mű megjelent
(nyomtatásban) v. elhagyta a sajtót
dzieło z rycinami – metszetekkel illusztrált mű
dzieło zdobnicze artystyczne – iparművészeti
alkotás
dzieło życia – (élete legfőbb műve) életmű
dzienią i dzianką [nazywano także ul i plaster
miodu] – (dawno) méhkas, köpű, kaptár; lép,
lépes méz
dzienie świąteczni – ünnepek
dzienniczek [1. zdr. od dziennik w zn. 4.;
2. zeszyt ucznia służący do zapisywania
ocen i korespodencji między szkołą a
domem]
–
híradócska,
hírlapocska,
újságocska, napilapocska; naplócska; (w
szkole) ellenőrző
dzienniczek ucznia – értesítő, iskolai értesítő,
ellenőrző, ellenőrzőkönyv
dziennie – naponta, naponként, napjában,
mindennap
dziennik (dz.) [1. pismo wychodzące codziennie;
też: egzemplarz tego pisma; 2. bieżące
wiadomości nadawane przez radio i
telewizję;
3. księga
o
charakterze
urzędowym, w której prowadzone są
codzienne zapisy; 4. notatki o charakterze
osobistym prowadzone codziennie; 5.
zbiór publikacji prasowych ukazujący się
codziennie. Najczęściej dzienniki nie
1387
ukazują się w niedziele i święta] – híradó,
hírlap, újság, napilap; napló (füzet v. könyv),
feljegyzések (prowadzić dziennik: naplót
vezet); hírek, híradó (dziennik „Gazeta
Wyborcza” – napilap); osztálykönyv
dziennik brukowy – bulvárlap; zuglap
dziennik ilustrowany – képes időszaki lap, képes
folyóirat
dziennik kasowy – pénztári napló; pénztárnapló
dziennik klasowy; (też: dziennik szkolny,
dziennik lekcyjny, dziennik) – napló;
osztálykönyv
dziennik lekcyjny, klasowy, szkolny [księga, w
której nauczyciel odnotowuje obecność
uczniów, temat, stopnie oraz uwagi na
temat zachowania się uczniów] –
iskolanapló, osztálynapló, osztálykönyv
dziennik materiałowy – anyagnapló
dziennik okrętowy [dokument w formie księgi
znajdujący się na mostku kapitańskim] –
hajónapló
dziennik podawczy, odbiorczy [księga w
urzędzie
służąca
do
zapisywania
wysyłanej i przysyłanej korespondencji] –
iktatókönyv, nyilvántartókönyv
dziennik podróży – útinapló
dziennik pokładowy, okrętowy [1. księga, w
której zapisuje się dane dotyczące żeglugi,
przebieg służby na statku i wydarzenia w
podróży; 2. podstawowy dokument załogi
statku
powietrznego
odtwarzający
przebieg lotu. Zapisuje się w nim dane o
przebiegu i zakończeniu lotu, obliczenia
wstępne i rzeczywiste oraz inne dane.] –
hajónapló
dziennik południowy – déli hírek v. híradás
dziennik poranny – reggeli hírek; reggeli
hírszolgálat
dziennik półurzędowy – félhivatalos újság v. lap
dziennik radiowy – rádióhírek
dziennik telewizyjny – tévéhíradó; televíziós hírek
Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej (ang.
Official Journal of the European Union, O.J.
EU), do wejścia w życie traktatu
nicejskiego pod nazwą Dziennik Urzędowy
Wspólnot Europejskich, wydawany przez
Urząd
Oficjalnych
Publikacji
w
Luksemburgu - OJ Official Journal (az
Európai Unió hivatalos lapja) [The Official
Journal (OJ) of the European Union]
Dziennik Ustaw [(skrót: Dz. U.), pełna nazwa:
Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej
— to najważniejszy polski publikator
aktów
normatywnych,
będący
dziennikiem urzędowym. Jest to jedyne
oficjalne źródło poznania powszechnie
-
Wersja 01 01 2017.
obowiązującego prawa w Rzeczypospolitej
Polskiej. Wydawanie Dziennika Ustaw jest
wyłączną kompetencją Prezesa Rady
Ministrów, a wydawaniem publikatora
zajmuje się jednostka posiadająca status
gospodarstwa pomocniczego.] – Hivatalos
Közlöny (Magyar Közlöny), Határozatok
Tára
dziennikarka [1. forma ż od dziennikarz; 2. pot.
dziennikarstwo] – újságírónő (jestem
dziennikarką); átv. újságírás
dziennikarski, -a, -ie – hírlapi, újságírói, folyóiratdziennikarstwo
[1. zajęcie
dziennikarza;
2. wydział lub kierunek studiów na
uniwersytecie kształcący dziennikarzy] –
újságírás,
hírlapirodalom;
hírlapírás;
zsurnalisztika
dziennikarz [1. pracownik redakcji prasowej,
radiowej lub telewizyjnej zajmujący się
zbieraniem
informacji,
pisaniem
artykułów
i
przeprowadzaniem
wywiadów; 2. osoba zajmująca się
przygotowywaniem i prezentowaniem
materiałów w środkach masowego
przekazu. Pierwotnie termin ten oznaczał
osobę piszącą teksty w gazetach, wraz z
rozwojem środków przekazu objął także
osoby zajmujące się przygotowywaniem
materiałów w radiu, telewizji i internecie.]
– hírlapíró, újságíró (jestem dziennikarzem)
dziennikarzyna [pogard. słaby dziennikarz] –
firkász, skibler
dzienny, -a, -e [1. związany z okresem od
wschodu do zachodu słońca; 2. dotyczący
doby
jako
dnia
kalendarzowego;
3. dotyczący
systemu
nauczania
przeznaczonego dla osób niepracujących,
polegającego na tym, że zajęcia odbywają
się w ciągu dnia; 4. studiujący lub uczący
się w szkołach działających w tym
systemie] – napi; nappali, nap-; napos
dzienny dochód – napi bevétel
(dzienny) dom opieki społecznej – idősek napközi
otthona
dzień (B: dnia) [1. okres od wschodu do zachodu
słońca, kiedy jest jasno na dworze;
2. okres 24 godzin, w którym Ziemia
wykonuje obrót dookoła osi; 3. określony
termin, data; 4. pewien okres życia] – nap
[24 óra] (egy napi járás; munkanap; (bibl.)
nap (időszak) [Ennek a szónak a Bibliában
különböző jelentései vannak: a napkeltétől
napnyugtáig eltelt idő (Zsolt 74,16),
általában az eltelt idő (Abd 12), az élet ideje
(1Móz 5,4), valaminek elvégzésére kedvező
időpont (Jn 9,4).]; w dzień: nappal, na drugi
dzień: másnap; trzy razy na dzień: napjában
háromszor; cały boży dzień: egész áldott
1388
nap; (przez) cały dzień: egész nap; po dziś
dzień: a mai napig, mindeddig; z dnia na
dzień: napról napra; w dzieni i w noc, dniem
i nocą: éjjel-nappal; w dzień v. za dnia:
nappal; dzień w dzień: nap nap után; w
jasny v. biały dzień: fényes nappal; pewnego
dnia: egy (bizonyos) napon);
dzień astronomiczny – csillagászati nap
dzień bezalkoholowy – alkoholmentes nap
dzień bezmięsny – hústalan nap
Dzień Bezpiecznego Komputera [to komercyjne
przedsięwzięcie marketingowe, w postaci
kampanii informacyjnej i edukacyjnej
skierowanej
do
użytkowników
komputerów i internautów w Polsce,
zapoczątkowane 12 października 2004
roku. Celem akcji jest popularyzacja
wiedzy
na
temat
bezpieczeństwa
informatycznego
oraz
sposobów
zapobiegania zagrożeniom płynącym z
sieci. Akcję objął honorowym patronatem
Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, w
projekt włączyła się również Polska Izba
Informatyki i Telekomunikacji. Wsparcia
udzieliły także Ministerstwo Edukacji
Narodowej i Sportu oraz Ministerstwo
Nauki i Informatyzacji. Akcja została
szeroko nagłośniona w mediach. Akcja
została skrytykowana przez zwolenników
wolnego oprogramowania. Zarzucano
organizatorom,
że
propagując
bezpieczeństwo
polecają
jedynie
rozwiązania kilku firm, które są jej
współorganizatorami. Szczególnie mocno
skrytykowano
zaangażowanie
najwyższych władz państwowych w
reklamowanie
i
promowanie
komercyjnych programów dostępnych
jedynie dla systemów operacyjnych
produkowanych przez Microsoft.] – (inf.)
„Biztonságos Számítógép Napja”
dzień bezsłoneczny – borús nap
dzień chyli się ku wieczorowi – a nap vége felé
közeledik v. jár; este felé jár az idő
Dzień chwały – zob. Chwała – dicsőség napja
dzień dobry! [forma powitania] – jó napot!, jó
reggelt!
dzień dobry pani dyrektor!, dzień dobry, panie
profesorze! – jó napot igazgató úr/igazgató
asszony!
dzień dobry pani; dzień dobry panu – jó reggelt
v. jó napot!
dzień dobry państwu – jó napot
dzień dobry, tato – jó napot, apus
dzień drogi pieszo – egy napi járóföld
Dzień Dziecka, Międzynarodowy Dzień Dziecka
[to święto wszystkich dzieci na całym
-
Wersja 01 01 2017.
świecie]
–
gyermeknap
Nemzetközi
Gyermeknap
(általában
június
1.)
[Magyarországon 1931-től ünneplik (akkor
még Gyermek Hétnek hívták), 1950 óta már
csak egy napig tart és május utolsó
vasárnapján tartják.]
dzień dziekański, rektorski [dzień wolny od
zajęć, przyznawany studentom przez
dziekana lub rektora] – dékáni v. rektori
nap
Dzień Edukacji Narodowej [polskie święto
obchodzone 14 października, w rocznicę
powstania Komisji Edukacji Narodowej
(KEN), utworzonej z inicjatywy króla
Stanisława Augusta Poniatowskiego na
mocy uchwały Sejmu z dnia 14
października 1773.] – pedagógusnap,
Tanárok Napja [Lengyelországban a tanárok
napját, vagy másképpen a nemzeti oktatási
napot október 14-én tartják. Az elsőt 1773ban tartották. Június első vasárnapja 1952 óta
hagyományosan a Pedagógusok napja
Magyarországon.]
dzień fatalny – szerencsétlen nap
dzień feralny – szerencsétlen nap, vésznap
Dzień Gniewu [dzień sądu, rozliczenia (Mt
10,15): Zaprawdę, powiadam wam: Ziemi
sodomskiej i gomorejskiej lżej będzie w
dzień sądu niż temu miastu] – Harag Napja
(lat. dies irae); ítélet napja [Mt 10,15 Bizony
mondom néktek: Az ítélet napján könnyebb
lesz a Sodoma és Gomora földjének dolga,
mint annak a városnak. Mát. 11,24., Luk.
20,47.]
dzień gorący – forró v. tüzes nap
dzień imienin – névnap, vkinek a névnapját
Dzień Jahwe * Dzień Pański – Úr Napja
dzień jazdy – egy napi út
dzień już dogorzał – a nap már vége felé járt;
beesteledett
dzień już mierzchnie – alkonyodik, sötétedik,
esteledik
dzień kanikułowy – rekkenő meleg v. kánikulás
nap
Dzień Kobiet [to coroczne święto obchodzone 8
marca, jako wyraz szacunku dla ofiar
walki o równouprawnienie kobiet.
Ustanowiony został w 1975 roku.] – nőnap
[nemzetközi nőnapot március 8-án tartjuk, de
kialakulása más dátumokhoz, eseményekhez
is kötődik. A nőnap a mai virágos,
kedveskedős megemlékezéssel szemben
munkásmozgalmi eredetű, harcos, a nők
egyenjogúságával
(munkavállalásával)
kapcsolatos demonstratív nap volt. A
nemzetközi nőnap az egyszerű, de mégis
történelmet alakító nők napja, ami azt a
1389
küzdelmet eleveníti fel, melyet a nők
évszázadokon át vívtak azért, hogy a
társadalomban
egyenlő
jogokkal
és
lehetőségekkel élhessenek. 1857. március 8án emberibb munkafeltételeket és magasabb
fizetést követelő textilipari nődolgozók
tüntettek New York utcáin. ]
dzień książki – könyvnap
Dzień Matki [święto obchodzone corocznie w
Polsce 26 maja jako wyraz szacunku dla
matek. W tym dniu są one zwykle
obdarowywane laurkami, kwiatami i
różnego rodzaju prezentami przez własne
dzieci, rzadziej inne osoby. To święto ma
na celu okazanie matkom szacunku,
miłości, podziękowania.] – anyák napja
[világszerte megünnepelt nap, amelyen az
anyaságról emlékezünk meg. A különböző
országokban más és más napokon ünneplik,
Magyarországon május első vasárnapján.]
dzień miał się ku końcowi – nap vége felé
közeledett, a nap végéhez ért
dzień mięsny – húsos nap
dzień nieroboczny – munkaszüneti nap
dzień odpoczynku – pihenőnap, szabadnap
Dzień Oczyszczenia [1. Jom Kippur - Dzień
Pojednania z Bogiem. Hebrajskie słowo
"kippur" pochodzi od słowa "kappara", co
oznacza: "przebaczenie". To czas pokuty za
popełnione zło względem innych ludzi i
względem Boga. 2. ofiara przebłagalna.
Był w dziesiątym miesiącu zwanym Tisri.
W tym dniu zabroniona była wszelka
praca. Aaron wstępował w miejsce
najświętsze i musiał być tam sam jeden.
Dzień oczyszczenia poświęcony był
rozmyślaniu,
smutkowi
przyjściu
Mesjasza. Symbolizuje przyjście Pana i
oglądanie przez tych, co Go przebodli. 3.
Jom Kipur, Szabat Szabatów, to dzień
odpoczynku od pracy, a także dzień
ścisłego postu. „Dzień Oczyszczania będzie
przechwalebny i będzie zwan święty: i
będziecie weń dręczyć dusze wasze, i
ofiarujecie całopalenie Jehowie. Wszelkiej
roboty służebniczej robić nie będziecie czasu
dnia tego, bo dzień ubłagania jest, aby wam
był miłościw Jehowa, Bóg wasz” (Ks. Kapłańskie 23:27-28) — tak mówi Tora.] –
Jom Kippur – Engesztelés Napja [Tisri
hónap 10. napja (szeptember 15-től október
10-ig) 26 Az Úr ezt mondta Mózesnek:
27„Ennek a hónapnak a tizedik napja az
engesztelés napja. Tartsatok rajta szent
összejövetelt. Böjtöljetek, és mutassatok be
áldozatot az Úrnak.” (Lev23, 26–27) Jom
Kippur, azaz az Engesztelés napja előtt a
zsidók adakoznak a vallási és jóléti
-
Wersja 01 01 2017.
intézmények számára, valamint bocsánatot
kell kérniük az egymás ellen elkövetett
bűnökért. Aki nem bocsát meg a másiknak,
az súlyos bűnt követ el.]
dzień ostateczny [według niektórych religii:
koniec świata] – világvége; utolsó nap
dzień otwarty [dzień, w którym osoby
zainteresowane mogą zapoznać się z pracą
jakiejś instytucji i uzyskać potrzebne
informacje] – nyílt nap
Dzień Pana – zob. Dzień Pański – az Úr napja
Dzień Pański – zob. Dzień chwały [1. mamy już
wzmianki o nim w Starym Testamencie,
gdzie zamiast 'Dzień Chrystusowy'
powinno być 'Dzień Pański'. Zacznie on
się razem z czasem wielkiego ucisku.
Dzieje się w nim wszystko, co jest podane
w Objawieniu Jana. Kończy się on białym
tronem. 2. w ST jest to dzień lub czas,
kiedy Bóg dla dobra swojego ludu
wkroczy w jego dzieje, lub dzień Sądu
Ostatecznego; w NT - dzień powtórnego
przyjścia Chrystusa Pana na ziemię
(paruzja),
dzień
jego ostatecznego
zwycięstwa nad mocami ciemności. A
także niedziela.] – Az Úr Napja ~ A Harag
Napja; Ítélet Napja = YOM YHWH
Oto niektóre wydarzenia związane z powtórnym
przyjściem Pana:
1. Porwanie, czyli pochwycenie zwane także
paruzją, które nastąpi przed rozpoczęciem
wielkiego ucisku.
2. Wypełnienie się siedemdziesiątego tygodnia
Daniela.
3. Powrót Pana w chwale dla ustalenia
tysiącletniego królestwa pokoju.
4. Zniszczenie bestii i fałszywego proroka i jego
wojsk w bitwie zwanej Armagedon.
5. Pojedyncze sądzenie za prześladowanie
naśladowców Chrystusa i wybranego narodu
Boga. Sąd nad Izraelem.
6. Sprawowanie rządów Chrystusa na ziemi w
czasie
tysiącletniego
królestwa
pokoju
(Millenium).
7. Ostatnia działalność szatana i osądzenie go.
8. Wskrzeszenie wszystkich umarłych i sąd
ostateczny nad nimi przed białym tronem.
9. Zniszczenie dotychczasowego świata (ziemi) i
nieba ogniem i dzień Boga. Nowe niebo i nowa
ziemia.
Dzień Pański niewiadomy... tak przyjdzie jak
złodziej w nocy (1 Tes 5,2) – Az Úr Napja
nem ismert … úgy jön el, mint az éjjeli
tolvaj. (Thessalonikabeliekhez írt I. levél 4,
15-5, 5)
dzień płatności – fizetési nap; a fizetés v. kifizetés
v. teljesítés napja; fizetési határnap
dzień polarny [kilkumiesięczny okres letni w
okolicach bieguna, kiedy Słońce znajduje
1390
się nad horyzontem] – sarki nappal [a Nap
mindig a horizonton van]
dzień postu – böjtnap
dzień poświąteczny – ünnep utáni nap
dzień powszedni [1. każdy dzień z wyjątkiem
niedziel i świąt; 2. dzień z czyjegoś życia,
nieróżniący się od innych dni] – hétköznap
dzień pracy – munkanap
dzień pracy ośmiogodzinny – nyolcórás
munkanap
dzień przedświąteczny – az ünnepet megelőző nap
dzień przerwy – szünnap
dzień przyjęć – fogadónap
dzień roboczy [1. dzień powszedni; 2. ustawowa
liczba godzin pracy] – munkanap
Dzień Sądu * Dzień Pański; Sąd Boży – Ítélet
Napja ["ítélet napja" (pl. 2Pt.2:9; 3:7;
1Jn.4:17; Júd.6), az lesz az az idő, amikor
azok, akik megismerték Isten akaratát, meg
fogják kapni jutalmukat. Mindezek az
emberek oda fognak "állni Isten ítélőszéke
elé"
(Róm.14:10),
"mindnyájunknak
leplezetlenül kell odaállnunk a Krisztus
ítélőszéke elé" (2Kor.5:10), hogy elvegyék
életük jutalmát fizikaitestben.]
dzień słoneczny – derűs nap, napos idő
dzień sobotni – szombati nap
dzień św. Stefana (20 sierpnia) - Szent István
napja (augusztus 20). [Dokładnie nie
wiadomo, kiedy urodził się pierwszy
węgierski król. Większość „mądrych
książek” podaje więc, że przyszedł na
świat około roku 970. Za świętego został
uznany w 1083 roku. Przede wszystkim z
racji nawrócenia Węgrów i faktu, że był
pierwszym
koronowanym
królem
otaczany był zawsze na przestrzeni
wieków wielkim, kultowym szacunkiem.]
– Szent István-nap (augusztus 20.)
dzień świąteczny [niedziela lub dzień, w którym
przypada jakieś święto] – ünnepnap, ünnep
dzień świąteczny, czyli niedziela – ünnepnap,
vagyis vasárnap
dzień święty (niedziela) – vasárnap (szent nap)
dzień świniobicia – disznótor
dzień targowy – vásári nap
dzień urodzin – születésnap
dzień wietrzny – szeles idő; szeles nap
dzień wolny od pracy (dzień nieroboczny) –
munkaszüneti nap
dzień Wszystkich Świętych – mindszentek (napja)
dzień wypłaty – fizetési nap, fizető nap, a fizetés
napja, fizetésnap
dzień za dniem – nap nap után
dzień za dniem przechodzi – nap nap után múlik
-
Wersja 01 01 2017.
dzień zabielał – a nap világosodik
dzień zabiegł – a nap elmúlt
Dzień Zaduszny (zob. Zaduszki) – Halottak napja
dzień zawitał – megvirradt, feljött a nap
Dzień Zmarłych (Zaduski) (hiszp.: Día de los
Muertos) [najstarsze religijno-etniczne
święto
meksykańskie,
czczące
pozagrobowe życie zmarłych i więzy
rodzinne. Obchodzone jest 2 listopada w
powiązaniu z katolickimi świętami
Zaduszek (Día de los Fieles Difuntos) i
Wszystkich Świętych (Todos los Santos),
jednak wywodzi się w formie pierwotnej z
epoki prekolumbijskiej, tradycji o wieku
szacowanym na 3000 lat.] – halottak napja
(lat. Commemoratio omnium Fidelium
Defunctorum)
[keresztény ünnep.
A
katolikusok
november
2-án
tartják,
Mindenszentek napját követően, a bizánci
szertartásban a Pünkösd előtti szombaton.
Magyarországon a két egymást követő
ünnephez kötődő szokások széles körben
élnek a nem katolikusok között is. Ünneplése
sok keresztény országban elterjedt a
protestánsok közt is és ünneplik az
anglikánok is. Az ortodox kereszténység
naptárában több halottak napja is szerepel.]
dzień zwycięstwa [święto państwowe obchodzone
9 maja z okazji zakończenia II wojny
światowej (w terminologii radzieckiej
Wielkiej
Wojny
Ojczyźnianej).
Obchodzone dawniej w ZSRR i krajach
bloku
socjalistycznego,
obecnie
w
niektórych
byłych
republikach
radzieckich. Jedno z głównych świąt
państwowych w Federacji Rosyjskiej i na
Białorusi. ― W Polsce (PRL) obchodzone
w latach 1945–1990. Główne obchody
przeprowadzano na Placu Zwycięstwa lub
Placu
Defilad.
Samo
określenie
"zwycięstwo" odnosiło się do zwycięstwa
nad faszyzmem i wyzwolenia kraju przez
Armię Czerwoną i Ludowe Wojsko
Polskie spod okupacji hitlerowskiej. – a
Győzelem Napja [1945. május 8-án este írták
alá a hitleri Németország hadserege három
haderőnemének képviselői - a szárazföldi
erők
nevében
Wilhelm
Keitel
vezértábornagy,
a
Wehrmachtfőparancsnokság korábbi vezérkari főnöke, a
haditengerészet
részéről
annak
főparancsnoka, Hans-Georg Friedeburg
flottatengernagy, a légierő részéről H.
Stumpff vezérezredes - a Wehrmacht feltétel
nélküli megadásáról (fegyverletételéről)
szóló nyilatkozatot. Ezt megelőzően, május
7-én a nyugati szövetséges haderők előtt
aláírta a német szárazföldi csapatok feltétel
1391
nélküli megadását Jodl tábornok. A
kapituláció már 1945. május 8-án, középeurópai idő szerint 23 órától hatályba lépett.
Moszkvai idő szerint ekkor már éjfél után
járt. Ez az oka, hogy a nyugati szövetségesek
mindmáig május 8-án ünneplik a nácizmus
felett
aratott
győzelmet,
addig
a
Szovjetunióban, illetve a mai Orosz
Föderációban május 9-e a Győzelem Napja.
1947 és 1965 között nem számított
ünnepnapnak
a
Szovjetunióban,
az
évfordulón nyílvánították hivatalos üneppé
és rendeztek hagyományos parádét a Vörös
téren. A Szovjetunió felbomlása után 1995ben tartották csak meg a katonai parádét, de
a haditechnika felvonulása nem a Vörös
téren, hanem a Poklonnaja hegyen volt.
Hosszú szünet után idén újra a Vörös téren
lesznek.]
dzień: poniedziałek, wtorek, środa, czwartek,
piątek, sobota, niedziela – a hét napjai:
hétfő, kedd, szerda, csütörtök, péntek,
szombat, vasárnap
dzieńdoberek [żart. dzień dobry] – jónapot (dzień
dobry)
dziergać [1. robić na drutach, szydełkiem lub
haftować; 2. reg. usuwać z łodyg lnu
główki nasienne za pomocą dziergaczki],
dzierzgać – körülfonni, körülcsavarni, fonni
dziergać len – lent gerebenezni, lent fésülni
dzierganie [wzór wyhaftowany] – fonás
dziergarka – láncöltő varrógép
dzierlatka1 [wesoła, młoda dziewczyna;] – csitri;
vidám, fiatal lány; bakfis, süldőlány
dzierlatka2
(śmieciuszka,
pośmieciuszka)
(Galerida cristata) [1. mały ptak z rodziny
skowronków, zamieszkujący Eurazję w
pasie klimatów umiarkowanych, od
Portugalii po północno-wschodnie Chiny i
wschodnie Indie, oraz Afrykę po Niger na
południu. Gatunek osiadły. W Polsce
nieliczny, nierównomiernie rozmieszczony
ptak lęgowy.; 2. gatunek skowronka, ptak
o szarym ubarwieniu, z czubkiem na
głowie] – (áll.) búbos pacsirta (Galerida
cristata)
[a
madarak
osztályának
verébalakúak (Passeriformes) rendjébe és a
pacsirtafélék (Alaudidae) családjába tartozó
faj.]
-
Wersja 01 01 2017.
dzierotka [1. jednoroczna roślina zielna z
rodziny wiesiołkowatych pochodząca z
Ameryki Północnej; dziarotka; klarkia 2.
klarkia wytworna; 3. to jednoroczna
roślina
z
rodziny
wiesiołkowatych
(Onagraceae). Pochodzi z Ameryki
Północnej.] – Clarkia [a ligetékefélék
családjába tartozó növénynemzetség]
dzierzba [ptak o barwnym upierzeniu i długim,
płaskim dziobie ptak o barwnym
upierzeniu i długim, płaskim dziobie] –
gébics
Dzierzba rudogłowa, rudogłówka (Lanius
senator) [mały ptak wędrowny z rodziny
dzierzbowatych] – vörösfejű gébics (Lanius
senator)
[a
madarak
osztályának
verébalakúak (Passeriformes) rendjén belül a
gébicsfélék (Laniidaee) családjába tartozó
faj]
Dzierzba siwa (Lanius ludovicianus) [drapieżny
ptak z rodziny dzierzbowatych. Poluje
najczęściej z czatowni. Często gromadzi
zdobycz nabijając ją na ciernie.] –
indiángébics (Lanius ludovicianus) [a
madarak
osztályának
verébalakúak
(Passeriformes) rendjén belül a gébicsfélék
(Laniidaee) családjába tartozó faj]
Dzierzbik
czerwonogardły,
czagra
czerwonogardła, dzierzbik zbroczony
(Rhodophoneus cruentus) [gatunek średniej
wielkości ptaka z rodziny dzierzbików.
Zasiedla wschodnią Afrykę od Egiptu po
Tanzanię. Niezagrożony wyginięciem.] vérzőbegyű bozótgébics (Rhodophoneus
cruentus)
dzierlatka – búbos pacsirta
1392
dzierżak [zob. cepisko w zn. 2.] – cséphadaró
fogantyúja, csépfogó
dzierżawa [1. użytkowanie rzeczy albo prawa
majątkowego przez ustalony czas w
zamian za określoną opłatę; 2. opłata za
takie użytkowanie] – bérlet, haszonbérlet,
haszonbér; árenda; kibérelés (oddać w
dzierżawę: bérbe adni); földbérlet; bér,
bérleti díj
dzierżawa czasowa – (egy bizonyos) időre szóló
bérlet
dzierżawa dziedziczna – örökhaszonbérlet;
örökhaszonbér
dzierżawa środków trwałych – állóeszközök
haszonbérlete
dzierżawa wieczysta – (jog) örökbérlet
dzierżawa ziemi – (jog) földhaszonbérlet
dzierżawca – (jog) bérlő, haszonbérlő
dzierżawczy [o zaimkach, przymiotnikach itp.:
oznaczający przynależność czegoś do
jakiejś osoby lub rzeczy] – (nyelvtan)
birtokos; bér-, bérletidzierżawczość – birtokosság
dzierżawczyni – bérlő, haszonbérlő (nő); a
haszonbérlő felesége
dzierżawczyni ogrodów – kertbérlő nő
dzierżawić [oddawać lub brać coś w dzierżawę]
– bérelni
dzierżawić farmę – tanyát bérelni
dzierżawić mieszkanie komuś – kiadni v. bérbe
adni a lakást vkinek
dzierżawić ziemię – földet bérelni
dzierżawka – haszonbérletke, kisebb haszonbérlet
dzierżawny, -a, -e – bérlő, bérleti, árendadzierżawny [opłata za dzierżawę] – árenda
dzierżyć [1. trzymać coś w ręku; 2. mieć coś w
posiadaniu] – birtokolni, birtokában tartani;
bérelni; fogni
Dzierżykraj, Dzirżykraj [staropolskie imię
męskie, złożone z członów Dzirży("trzymać") i -kraj ("kraj"). Oznaczało
prawdopodobnie "tego, który panuje nad
krajem", "nad okolicą".] – Dzierżykraj,
Dzirżykraj (ólengyel férfinév: aki a területen
uralkodik, akinek a terület a birtokában van)
dziesiąta [godzina dziesiąta rano lub wieczorem]
– tíz óra (reggel v. este)
dziesiąteczka – tizeske
dziesiątek [1. okres dziesięciu lat; 2. dziesięć
jednostek lub sztuk czegoś] – tíz (egység,
darab); tíz év, évtized, tíz szörméből álló
csomó
dziesiątka [1. liczba 10; 2. całość składająca się z
dziesięciu części lub jednostek; 3. to, co
jest oznaczone liczbą 10; 4. pieniądz
-
Wersja 01 01 2017.
dziesięciogroszowy lub dziesięciozłotowy;
5. karta oznaczona liczbą 10; 6. zob.
dezetka] – tízes, tíz (számjegy), (dawno)
tízfilléres, tízgarasos; tízforintos (pénzdarab)
dziesiątka arabska – arab tízes (10)
dziesiątka rzymska – római tízes (X)
dziesiątka treflowa – treff tízes
dziesiątkami – tízesével
dziesiątki [duża liczba osób lub rzeczy] –
nagyszámú személy v. dolog
dziesiątkować [1. niszczyć, tępić lub uśmiercać
masowo; 2. karać przez zabijanie co
dziesiątej osoby] – tizedelni, megtizedelni
dziesiątkowanie – tizedelés, megtizedelés
dziesiątkowy, -a, -e – tizesdziesiąty, -a, -e [będący ostatnim elementem
zbioru składającego się z dziesięciu
jednostek lub jedną z dziesięciu części, na
które można coś podzielić] – tizedik, tízes
(o pół do dziesiątej: fél tízkor; piąte przez
dziesiąte: félig-meddig; felibe-harmadába)
dziesiąty [dziesiąty dzień miesiąca] – tizedike
dziesiąta część – tizedrész
dziesiąta część metra – a méter tizedrésze
(deciméter)
dziesiąta godzina wybiła – tizet ütött (az óra)
dziesiąta muza [1. The Tenth Muse. (ang.)
Pochodzenie: Dziesiąta Muza to skrócony
tytuł zbioru poezji pierwszej poetki
amerykańskiej,
Anne
Bradstreet,
pochodzący z roku 1650, ale wyrażenie to
używano również w odniesieniu do niej
samej. W XVII i XVIII wieku w ten
sposób nazywano różne autorki. W swojej
powieści The Warden z 1855 roku Anthony
Trollope zastosował określenie w innym
znaczeniu: Dziesiąta Muza, która rządzi
teraz prasą periodyczną. Współcześnie
Dziesiątą Muzą nazywany jest film, w
Polsce wyrażenie zostało spopularyzowane
przez książkę Karola Irzykowskiego
wydaną w 1924 roku pod tym tytułem; 2.
film lub twórczość filmowa] – a tizedik
múzsa (filmművészet)
dziesiąta rocznica – tízéves évforduló
dziesiąta stronica – tizedik lap
dziesiąta woda po kisielu – [a gyümölcslé tizedik
higítása] szegről-végről rokon; nagyon távoli
rokonság, csak távolról rokon
dziesiątego maja – május tizedikén
dziesiątego listopada – november 10-én
dziesiąty dzień miesiąca – a hónap tizedik napja,
tizedike
dziesiąty raz – tizedszer
1393
dziesiąty rozdział w książce – tizedik fejezet a
könyvben
dziesiąty wiek – a tizedik század
1 dziesiatyna (dziesięcia) = 2400 sążni
kwadratowych – 2400 négyszögöl
dziesięcia – dézsma [(lat.) decima pars]; tized,
amelyet a jobbágy tartozott földesurának
fizetni
dziesięcina [dawna rosyjska miara powierzchni
ziemi równa około 1,1 hektara] – (dawno)
régi orosz földterületmérték (kb. 1,1 ha)
dziesięcina, dziesięciny [1. podatek płacony
dawniej na rzecz kościoła, wynoszący
dziesiątą część czyichś zbiorów lub
dochodów; 2. Ustawodawstwo kościelne o
dziesięcinach w Europie zachodniej
rozwinęło się na tle stosunków monarchii
frankońskiej. Dziesięcina pierwotnie była
dobrowolnym datkiem, składanym przez
chrześcijan na rzecz kościoła. Dopiero
synody prowincjonalne gallickie z VI
wieku zmieniły ową ofiarę w obowiązek,
który potem za Karola Wielkiego
otrzymał moc prawa państwowego i
opłaty ciążącej na wszystkich, nie
wyjmując ziem świeżo nawróconych
Sasów, które graniczyły z ziemiami
dawnej Lechii. W sąsiadujących z Polską
Czechach i Węgrzech wprowadzono
dziesięcinę zapomocą ustaw państwowych
z chwilą ustalenia
się pierwszej
organizacyi kościelnej w tych krajach. 3.
podatek religijny w judaizmie i
chrześcijaństwie.
Obowiązkowe,
świadczenie pieniężne lub rzeczowe w
postaci dziesiątej części swojego dochodu
na rzecz Kościoła, przeznaczone głównie
na rzecz utrzymania duchowieństwa.
Obecnie praktyka składania dziesięciny
obecna jest tylko w niektórych kościołach
protestanckich. 3. dawanie dziesiątej
części kapłanom i królowi praktykowane
było także u starożytnych Pogan. W Biblii
spotykamy pierwszą wzmiankę w związku
z Abrahamem (wtedy jeszcze Abramem)
gdy zobowiązał się dawać dziesiątą część
wszystkiego,
co
mu
dawał
Bóg
Melchisedekowi.
Drugą
wzmiankę
spotykamy u Jakuba, który ślubował
dawać Bogu dziesięcinę, gdy mu Bóg
dopomoże w realizowaniu planów. Za
czasów Mojżesza dziesięcina stała się
częścią Zakonu. Dziesiątą część dawano
Lewitom, z czego ci znów dawali jedną
dziesiątą kapłanom. Z pozostałych
dziewięciu dziesiątych znów brano jedną
dziesiątą, którą poświęcano na ucztę w
dziedzińcu namiotu przybytku. Jeśli
-
Wersja 01 01 2017.
Izraelicie było za trudno z dostarczeniem
dziesięciny, to mógł ją sprzedać na
dogodnym miejscu, zabrać otrzymane
pieniądze, z tym, że musiał dodać jedną,
piątą i za to wszystko musiał kupić
produkty po przybyciu. W tej uroczystości
brała udział cała rodzina i lewici. W
każdym trzecim roku prawdopodobnie
druga część dziesięciny spożywana była w
domu. Dziesięcina z bydła była brana przy
przepuszczaniu go przez bramę, przy
czym każde dziesiąte zwierzę oddawano
lewitom. W Nowym Testamencie człowiek
jest wolny od Zakonu i daje, ile może wg
zasady 'ochotnego dawcę Bóg miłuje'.
Chrześcijaninowi
powinna
w
tym
wypadku dyktować miłość i zdrowy
rozsądek, a nie formalność przepisu.] –
tized [1. középkori keresztény meghatározás
szerint a jövedelem tizedrészének Isten
munkájára való „felajánlását” jelenti, vagyis
az egyház munkájának anyagi támogatását.
A tized szónak szinonimája még a "dézsma"
amely a latin decima, (tized) szóból alakult
ki. 2. a Mózes-törvények által előírt, a
közösség javát szolgáló önkéntes felajánlás]
dziesięcio- [pierwszy człon wyrazów złożonych
drugiej części złożenia, występuje dziesięć
razy lub składa się z dziesięciu jednostek]
–
tíz…
(főnévvel
v.
melléknévvel
összetételekben)
dziesięcioboista – tíztusa-versenyző, dekatlonista
dziesięcioboistka
–
tíztusa-versenyző,
női
dekatlonista
dziesięciobojowiec – tíztusa-bajnok
dziesięciobok [zob. dziesięciokąt] – tízoldalú
síkidom
dziesięcioboczny, -a, -e – tízoldalú síkidomdziesięciobój [dyscyplina sportowa składająca
się z dziesięciu konkurencji] – (gör.)
dekatlon, tíztusa, tízpróba [összetett atlétikai
verseny, amely 100, 400 és 1500 méteres
sík-, 110 és 400 méteres gátfutásból,
súlydobásból, magas- és távolugrásból áll]
dziesięciodniowy, -a, -e [mający lub trwający
dziesięć dni] – tíznapos, tíznapi
dziesięciodniowy areszt – tíznapos áristom, tíznapi
fogság
dziesięciogodzinny, -a, -e [mający lub trwający
dziesięć godzin] – tízórás, tízórai
dziesięciogroszówka
[moneta
dziesięciogroszowa] – tízgarasos (érme)
dziesięciokąt
[1. figura
geometryczna
o
dziesięciu bokach i dziesięciu kątach;
2. kształt zbliżony do tej figury; też:
przedmiot tego kształtu] – dekagon, tízszög
-
Wersja 01 01 2017.
dziesięciosłupkowy, -a, -e – (növény) tíztermős
dziesięciostrzałowy, -a, -e – tízlövetű
dziesięciostrzałowy rewolwer – tízlövetű pisztoly
dziesięciościan [bryła ograniczona dziesięcioma
regularnymi wielokątami] – tízlap,
dekaéder
1394
dziesięciokątny, -a, -e – tízszögű
dziesięciokrotnie – tízszeresen
dziesięciokrotnie większy – tízszerte nagyobb
dziesięciokrotny, -a, -e [1. powtarzający się
dziesięć razy; 2. taki, który osiągnął coś
dziesięć razy; 3. dziesięć razy większy lub
mniejszy od czegoś] – tízszeres
dziesięciolatka [1. forma ż od dziesięciolatek;
2. szkoła, w której nauka trwa dziesięć lat]
– tízéves (kislány v. állat); tízosztályos
iskola
dziesięciolatek [chłopiec mający dziesięć lat; też:
zwierzę, roślina lub przedmiot mające tyle
lat] – tízéves (fiú v. növény v. hímállat v.
tárgy)
dziesięciolecie [1. okres dziesięciu lat; 2. dziesiąta
rocznica] – évtized, tízéves időszak;
(rocznica) tízéves évforduló
dziesięcioletni, -a, -ie [mający lub trwający
dziesięć lat] – tízéves, tízévi, tíz évig tartó;
tíz évenként ismétlődő v. visszatérő
dziesięciomiesięczny, -a, -e [mający lub trwający
dziesięć miesięcy] – tízhónapos
dziesięciopiętrowy, -a, -e [mający dziesięć pięter]
– tízemeletes
dziesięciopręcikowy, -a, -e – (növény) tízporzós
dziesięcioraki, -a, -ie – tízféle módon,
tízféleképpen (magyarázható v. csinálható);
tíz fajtából álló
dziesięcioro [liczebnik zbiorowy odpowiadający
liczbie 10] – tíz (csak semleges v. vegyes
főnévre)
dziesięcioro dzieci – tíz gyerek
Dziesięcioro Bożego Przykazania [W zbiorach
piszącego to znajdują się dwa stare
rękopiśmienne polskie teksty Przykazania
Bożego.] – Tízparancsolat (héberül: ֲֶׂ‫תֶש‬
‫ש‬
ֲֵֶַׂ‫ תֹורְבי‬ă`szeret haddivrót) [1. a judaizmus
és a kereszténység alapját képező
legfontosabb
vallási
és
erkölcsi
parancsolatokat tartalmazza, amelyet a Biblia
szerint Jahve adott Mózesnek a Sínai hegyén,
két kőtáblára írva. 2. az ószövetségi törvény
és a keresztény etika egyik alappillére (2Móz
20,2-17)]
dziesięcioro przykazań, dziesięcioro przykazań
Bożych [zob. dekalog] – tízparancsolat
dziesięciorzędny, -a, -e – tizedrendű, tizedrangú, a
tizedik sorban elhelyezett
dziesięciotomowy, -a, -e – tízkötetes
dziesięciotomowy dzieło – tízkötetes mű
dziesięciotomowy słownik – tízkötetes szótár
dziesięciotysięcznik [statek handlowy o nośności
dziesięciu tysięcy ton] – tíztonnás
kereskedelmi hajó
dziesięciotysięczny, -a, -e [1. będący ostatnim
elementem zbioru wielkości dziesięciu
tysięcy jednostek lub jedną z dziesięciu
tysięcy części, na które można coś
podzielić; 2. złożony z dziesięciu tysięcy
jednostek; 3. przeznaczony na dziesięć
tysięcy osób lub rzeczy] – tízezres,
tízezredik
dziesięciowiękowy, -a, -e – ezeréves, ezredéves,
ezredévi
dziesięciozgłoskowiec – tízszótagú verssor
dziesięciozgłoskowy, -a, -e [wersie: mający
dziesięć zgłosek; też o utworze: składający
się z takich wersów] – tízszótagú verssoros
dziesięciozłotówka
[moneta
lub
banknot
wartości dziesięciu złotych] – tízzłotys
(érme)
dziesięciu
–
tíz
(hímnemű
személyekre
vonatkozóan)
dziesięć
(dziesięciu)
[liczebnik
główny
oznaczający liczbę 10] – tíz
dziesięć dag szynki – tíz dkg sonka
10 dag tłustej szynki – tíz dkg kövér sonka
dziesięć lat z górą – jó v. erős tíz év
dziesięć milionów – tíz millió
dziesięć minut przed ósmą – tíz perc múlva lesz
nyolc óra (7 óra 50 perc)
dziesięć minut przerwy – tíz perc szünet
dziesięć plag egipskich – az egyiptomi tíz csapás
Dziesięć
panien
[wyszło
na
spotkanie
oblubieńca: pięć mądrych i pięć głupich.
Te drugie zabrały lampy lecz nie wzieły
oliwy, pierwsze natomiast. Mt 25,1-13] –
1395
balga szüzek [okos és balga szüzek: Jézus
példabeszéde az utolsó ítéletről (Mt 25,1-13).
― A zsidók lakodalmas szokásai szerint a
menyasszony 10 társnője (a m-ban a
koszorúslányok) meghívást kapott, hogy
fáklyás táncával fogadja a vőlegényt s
gyönyörködtesse a násznépet. A példabeszéd
5 szűze okos volt, mert számított a vőlegény
esetleges késésére, ezért a fáklyával együtt
olajat is vitt magával. Az 5 balgának ez nem
jutott eszébe. A vőlegény valóban késett, s
amikor az éjszakában elébe kellett menni a
fogadására, csak az okosok voltak rá
képesek. Ők bevonulhattak a menyegzőre, a
balgák viszont
kívül maradtak. A
példabeszéd értelme: okosan kell készülni az
ítéletre érkező Krisztus fogadására.]
dziesięć procent – tíz százalék (10%)
dziesięć przykazań Bożych [zob. dekalog;
chrześcijański i judaistyczny dekalog] –
tízparancsolat, az Isten tízparancsolata
dziesięć razy – tízszer
dziesięć stopni mrozu - mínusz tíz fok
dziesięć stopni zimna – tíz fok hideg
dziesięć tysięcy – tízezer
dziesięć złotych – tíz złoty
dziesięć złotych za kilogram – tíz złoty egy kiló
tíz zlotyba kerül
dziesięćkroć – tízszer
dziesiętna – fn. tizedesjegy
dziesiętnastowieczny, -a, -e – tizenkilencedik
századi [Alfred Nobel, dziesiętnastowieczny
przemysłowiec: Alfred Nobel, XIX. sz.-i
gyáros]
dziesiętnik
[1. daw.
dowódca
dziesięciu
żołnierzy; 2. niższy funkcjonariusz dawnej
policji lub milicji] – csoportvezető,
munkafelügyelő
(tíz
ember
fölött);
(történelmi) decurio: egy-egy decuria
(eredetileg 10 személyből álló osztály v.
szakasz) feje. – 2. Municipium- vagy
coloniabeli senator, 1. Senatus municipalis.
dziesiętny [mający za podstawę swego układu
lub konstrukcji liczbę 10] – (matematika)
tizedes; tízes
dziesiętny metryczny system miar – tizedes v.
decimális mértékrendszer
dziesiętny system bibliotekarski – (könyvtári)
decimális rendszer
dziesiyńć [dziesięć] – [Słowniczek języka
śląskiego] tíz
dzietny, -a, -e [daw. mający dzieci] – családos
(akinek gyermekei vannak)
dziewa, dziewka [1. daw. kobieta rozwiązła,
panna, dziewczyna, dziewica; 2. daw.
niezamężna dziewczyna pracująca jako
-
Wersja 01 01 2017.
służąca na wsi; przestarzałe: wiejska
dziewczyna, służąca na wsi; 3. kobieta źle
prowadząca się; prostytutka; ulicznica] –
szűz; fiatal, egészséges lány; szolgálóleány,
szolgáló; örömlány, ringyó
dziewanna (Verbascum L.) [1. rodzaj roślin
należący do rodziny trędownikowatych.
Liczy około 360 gatunków . Zamieszkuje
głównie Eurazję i północną Afrykę,
najwięcej gatunków występuje na terenie
Azji Mniejszej i na Wyżynie Irańskiej.
Gatunkiem typowym jest Verbascum
thapsus L. 2. roślina dwuletnia z rodziny
trędownikowatych. Liście dolne owłosione,
zebrane w przyziemną rozetę. Łodygi
wysokie do dwóch metrów. Kwiaty żółte w
pęczkach po 2-5. Kwitnie przez lipiec i
sierpień; 3. stpol. Dzewanna, Ziewanna,
Ziewonja, stczes. Devana (łac. Deuana), od
dziewa 'dziewczyna' lub dziwa 'dzika,
leśna'. Wymienianana przez Vacerada,
Jana Długosza, Marcina Bielskiego,
Marcina z Urzędowa i in. Domniemywana
bogini słowiańska, ~ córka Peruna i
Marzanny. W cześć Dz. miano m.in.
rozwieszać w domach i opasywać się
dziewanną (rodzaj zioła) na święto
Sobótek (24 VI). Przez Długosza Dz.
została zrównana z rzym. Dianą.
Wzmianki w poezji: Ryszard Berwiński:
"Piękna nadgoplańska dziewica rozpowiada
nieraz płochemu młodzieńcowi o Bogunce,
tej nieszczęśliwej kochance, której strzeże
Dziewanna,
bogini
czystej
miłości"
(Bogunka na Gople).] – ökörfarkkóró
(Verbascum) [a kétszikűek (Magnoliopsida)
osztályába,
az
árvacsalán-virágúak
(Lamiales) rendjébe és a görvélyfűfélék
családjába tartozó nemzetség]
Gatunki flory Polski
 dziewanna Chaixa (Verbascum chaixi Vill.)
 dziewanna drobnokwiatowa (Verbascum thapsus
L.) - Molyhos ökörfarkkóró (Verbascum thapsus)
 dziewanna fioletowa (Verbascum phoeniceum L.)
 dziewanna firletkowa (Verbascum lychnitis L.) Csilláros ökörfarkkóró (Verbascum lychnitis)
 dziewanna kutnerowata (Verbascum phlomoides
L.) - Szöszös ökörfarkkóró (Verbascum phlomoides
L.)
-
Wersja 01 01 2017.
na niżu i w górach po regiel dolny.
Kwitnie VII-IX.] – molyhos ökörfarkkóró
(Verbascum thapsus) [a görvélyfűfélék
(Scrophulariaceae)
családjába
tartozó
növényfaj]
1396
 dziewanna olimpijska (Verbascum olympicus
Boiss.) – efemerofit
 dziewanna pospolita (Verbascum nigrum L.)
 dziewanna rdzawa (Verbascum blattaria L.)
 dziewanna wielkokwiatowa (Verbascum
densiflorum Bertol, syn. V. thapsiforme Schrad.) dúsvirágú ökörfarkkórót (Verbascum densiflorum)
 Verbascum virgatum Stokes – efemerofit
 Verbascum sinuatum L. – efemerofit
Gatunki uprawiane
 dziewanna czarnomorska (Verbascum
gnaphaloides Bieb.)
 dziewanna jedwabista (Verbascum bombyciferum
Boiss.)
 dziewanna ogrodowa (Verbascum ×hybridum
hort.)
 dziewanna przygięta (Verbascum flexuosum
Wulf.)
 dziewanna stożkowata (Verbascum pyramidatum
Bieb.)
 dziewanna wiechowata (Verbascum paniculatum
Wulf.)
 dziewanna zakaukaska (Verbascum gossypium
Bieb.)
A nagy, sárga virágú fajok virágai - Magyarországon
elsősorban a molyhos ökörfarkkóró
Réteken előforduló fajok
 Sárgavirágú ökörfarkkóró (Verbascum blattaria)
 Ibolyavirágú ökörfarkkóró (Verbascum
phoeniceum)
 Szöszös ökörfarkkóró (Verbascum phlomoides)
dziewanna drobnokwiatowa (Verbascum thapsus
L.) [1. gatunek rośliny zielnej należący do
rodziny trędownikowatych; 2. Żółtawo
kutnerowata roślina dwuletnia wysokości
do 2 m. Nitki pręcików doInych 4-krotnie
dłuższe od pylników. Roślina azotolubna,
podobnie jak inne gatunki tego rodzaju;
rośnie na słonecznych wzgórzach i
przydrożach, zwłaszcza na pogórzu; u nas
dziewanna firletkowa (Verbascum lychnitis L.)
[Roślina dwuletnia o łodydze wzniesionej,
wiechowato rozgałęzionej, wysokości do 1
m. Liście z wierzchu nagie, spodem gęsto
kutnerowate.
Rośnie
w
różnych
zbiorowiskach leśnych, na suchych łąkach,
piaskach od niżu po piętro subalpejskie; u
nas tylko na niżu. Kwitnie VI-IX.] Csilláros ökörfarkkóró (Verbascum lychnitis)
dziewanna kutnerowata (Verbascum phlomoides
L.) [Gęsto, żółtawo kutnerowata roślina
dwuletnia wysokości do 1,5 m. Liście
dolne z wyraźnymi ogonkami, liście górne
jedynie krótko, lecz szeroko zbiegające.
Ma pręciki nierównej długości - 2 dolne
dłuższe i 3 górne - krótsze. Gatunek
ciepłolubny - optimum występowania na
pogórzu;
rośnie
na
słonecznych
wzgórzach,
zrębach,
żwirowiskach,
przydrożach, brzegach wód; u nas raczej
na niżu, rzadziej na pogórzu. Kwitnie VIIIX.] – Szöszös ökörfarkkóró (Verbascum
phlomoides)
dziewanna pospolita (Verbascum nigrum L.)
[Roślina dwuletnia wysokości do 1,2 m, o
łodydze zwykle nierozgałęzionej. Liście
odziomkowe u nasady sercowate; torebki
nasienne
pokryte
gwiazdkowatymi
włoskami.
Stosunkowo
częsta
w
dąbrowach, sucholubnych zbiorowiskach
trawiastych,
na
żwirowiskach
i
przydrożach; u nas pospolita na całym
niżu po regiel dolny. Kwitnie VII-IX.] Fekete ökörfarkkóró [Verbascum nigrum]
1397
dziewczątko [z sympatią o dziewczynce lub
dziewczynie], dziewczę, dziewczynka,
dzieweczka – kislány, leányka, leány, fruska
dziewczęcy, -a, -e; dziewczyńki, -a, -ie – leányos,
leánydziewczyna [1. młoda kobieta, zwłaszcza
niezamężna; 2. czyjaś sympatia lub
narzeczona; 3. pot. pomoc domowa],
dziewucha [pot. rubasznie o dziewczynie,
zwłaszcza wiejskiej] – lány, leány
[(családban) córka]; (átv.) szobalány, cseléd
dziewczyna jak łania – fürge a lány, mint az őz
dziewczyna jak malina – olyan a kislány, akár a
málna (pirospozsgás)
dziewczyna kokietka – kacér v. kacérkodó lány
dziewczyna łzy leje – a kislány könnyeket ont
dziewczyna na posyłki [ dziewczyna załatwiająca
drobne polecenia na zewnątrz zakładu
pracy lub na jego terenie] – kézbesítő lány;
kifutólány
dziewczyna o niebieskich oczach – kék szemű
kislány
dziewczyna spotkała swojego miłego – a kislány
kedvesével találkozott
dziewczyna wdzięczy się to chłopca – a lány
kacérkodik a fiúval
dziewczyna zapłoniła się – a leányka elpirult
dziewczyna zażartowała się z żołnierzem – a lány
bolondozott a katonával v. bolondította a
katonát
dziewczyneczka – leányka
dziewczynina [pot. życzliwie lub z politowaniem
o dziewczynie] – szegény leány v. kislány
dziewczynka [1. dziecko płci żeńskiej; 2. córka;
3. pot. żartobliwie, z odcieniem poufałości
o młodej kobiecie; 4. euf. prostytutka] –
lány, lányka; fiatal nő; prostituált
dziewczynka kilkuletna – fiatal lányka
dziewczynka o niebieskich oczach – kékszemű
lány
dziewczynki! – lányok!
dziewczysko – nagylány (gorombán)
dziewiarka
[1. kobieta
zajmująca
się
dziewiarstwem; 2. maszyna włókiennicza
do wytwarzania dzianin] – női munkás
kötödében, kötödei munkásnő; (maszyna)
kötőgép
dziewiarska łapiąca i podnosząca oczka –
szemfelszedőnő
dziewiarski, -a, -ie – szőtt, kötött; kötő-, szövődziewiarstwo [wyrób dzianin] – hurkolás; kötés,
(przem.) kötőipar; kötés-szövés
dziewiarstwo maszynowe – gépikötés
dziewiarstwo ręczne – kézikötés
-
Wersja 01 01 2017.
dziewiarz
[mężczyzna
zajmujący
się
dziewiarstwem] – kötőmunkás, kötőüzemi
munkás, kötő, szövő
dziewiąta [godzina dziewiąta rano lub
wieczorem] – kilenc óra (reggel v. este)
dziewiątka [1. cyfra oznaczająca liczbę 9;
2. całość składająca się z dziewięciu części
lub jednostek; 3. to, co jest oznaczone
liczbą 9; 4. karta oznaczona cyfrą 9] –
kilences (számjegy, kártyalap)
dziewiąty, -a, -e [będący ostatnim elementem
zbioru składającego się z dziewięciu
jednostek lub jedną z dziewięciu części, na
które można coś podzielić] – kilencedik,
kilences
dziewiąta fala [wielka fala powstająca na
wierzchołku wału wodnego] – kilences
alakú hullám
dziewiąta godzina – kilenc óra
dziewiąta wieczorem – este kilenc
dziewiąty wagon, miejsce dwudzieste – kilences
kocsi, huszas hely
dziewiąty [dziewiąty
dzień
miesiąca]
–
kilencedike
dziewiątego – kilencedikén
dziewiąty dzień – kilencedik nap
dziewiąty maja – május kilencedike
dziewica [1. kobieta do chwili pierwszego
stosunku płciowego; 2. daw. młoda
niezamężna kobieta] – szűz, hajadon
dziewica
Orleańska
[dramat
wierszem
Friedricha Schillera wydany po raz
pierwszy w 1801 roku, oryginał w języku
niemieckim] – az orleansi szűz; Jeanne d'
Arc [Schiller 1801-ben írott gyönyörűséges
drámája Johanna, a szent történetét meséli el.
A fiatal és szép lányt munka közben a mezőn
megszólítja Szűz Mária. A látomás, a csoda
erejével felvértezett Johanna sugárzó hitével,
férfiakat
meghazudtoló
bátorságával,
vakmerőségével maga mögé sorakoztatja föl
a széthullott francia sereget, még magát a
francia királyt is; a veszteségre álló csaták
kimenetelét megfordítva, mint isten kardja
sújt le az ellenre és visszafoglalja az
angoloktól Orleans-t. A kérlelhetetlen
Johannát útjában - úgy tűnik - senki és
semmi nem állíthatja meg. Diadala csúcsán
nem fegyver által kap sebet, a sebezhetetlen
szűz szerelmes lesz az ellenséges angol sereg
parancsnokába... Schiller lánglelkű drámája
megrendítő és felemelő, vad és romantikus,
sötét és kegyetlen, de és mégis Schiller
gyönyörű soraiból árad a derű, a fény]
1398
Lotharingia és a Francia Királyság határán feküdt
egy kis falu, Domrémy, melyben 1412.
januárjában megszületett egy kislány, akire a
körülmények szerint egyszerű jövő várt. Apja
ugyan tehetősebb paraszt volt, de még ez sem
tette volna lehetővé, hogy egy parasztlány
ekkortájt műveltséget szerezzen. Három éves,
amikor az Azincourt-i csatában az angolok súlyos
vereséget mérnek a franciákra, akiknek szembe
kell nézniük a burgundok támadásával is. Az
1420-as troyesi szerződés politikailag szinte
teljesen kisemmizi a francia trónörököst, s az
angol V. Henrikre testálja a francia trónt. A kicsi
lány ebből csak azt veszi észre, hogy az angol
zsoldosok pusztítják az országot, az öldöklés
egyre kegyetlenebb, mivel az angol katonákzsoldodok vállalkozásnak tekintik a háborút, s
igyekeznek minél nagyobb hasznot húzni a
háborúból.
1425 nyarán a felcseperedett lánynak, Jeanne-nak
azonban látomása lesz, égi hangot hall, mely arra
sarkallja, hogy siessen a királyhoz, VII.
Károlyhoz. (A látomások az adott korban nem
voltak ritkák, ezért első megközelítésben Jeanne
sem keltett nagyobb feltűnést.)
Idővel a család egy erődített városban talál
menedéket a burgundok elől, s itt nyílik
lehetősége arra, hogy találkozzon azzal a
kapitánnyal, akinek feltárja látomását: a király
segítségére kell kelnie, vagyis fel kell
szabadítania Orleanst, majd Reimsban meg kell
koronáztatnia a királyt. Természetesen nem
hisznek a lánynak, de többszöri győzködés után
ráveszi a kapitányt, hogy adjon Jeanne-nak
férfiruhát, fegyvert s kísérőket, hogy a burgundiak
által ellenőrzött területen áthaladva felkereshesse
a királyt. A 17 éves lány tettét siker koronázza,
átjut az ellenség vonalain - bár ezt az induláskor
nem tartották valószínűnek -, s a király is fogadja,
akit az udvaroncok gyűrűjében is felismer (pedig
azelőtt sohasem látta).
Ezután hosszas kihallgatások és szüzességi
vizsgálat következett, de ezeken a próbákon is
átküzdötte magát. A katonák között az a
szóbeszéd járta, hogy történelmi igazságtételre
kerülhet sor, mert VI. Károly felesége, vagyis egy
nő juttatta a trónt az angolok kezére (ugyanis
Izabella kötötte meg az elmebetegségben
-
Wersja 01 01 2017.
szenvedő VI. Károly helyett a troyes-i
szerződést), ezért csak egy másik nő, mégpedig
szűz képes kiküszöbölni a korábbi tévedést.
Ez fellelkesítette a demoralizált hadsereget,
melynek egy kisebb egységével nemcsak, hogy
bejutott Orleans-ba, hanem napokkal később az
angolok egyik erősségét is elfoglalta. Ezután
egymás után vették be az erősségeket, s habár
többször is megsérült, a hadak éléről nem
távozott.
Végül az angolok felhagytak Orleans ostromával,
s ez Jeanne D' Arc csodatévő erejének
bizonyságául szolgált. Maga az "Orleansi Szűz"
nem harcolt, nem ölt meg senkit, csak a maga
készítette zászlót vitte az egyre növekvő had élén.
Valószínű azonban, hogy néhány stratégiai elvet
nő létére is sikerült ellesnie, s alkalmaznia.
Ami ennél viszont sokkal fontosabb volt,
visszaadta a hadseregnek az önbizalmát, s ezáltal
a szomszédos városok elfoglalásába kezdhettek.
1429. június16-án Reims is megnyitotta kapuit, s
egy hónappal később VII. Károlyt törvényesen
királlyá is koronázták.
A szertartást követően észak felé vonult a
hadsereg Compiegne felé, majd dél felé (SaintDenis) fordultak, itt viszont kettős kudarc érte: a
várost sem sikerült bevenni, s ő maga is súlyosan
megsebesült.
Még fel sem épült, amikor Compiegne-iek
segélyhívására kis sereggel elindult, a városba
még bejutott, de egy váratlan kirohanás
alkalmával a burgundiak fogságba esett.
Védőszentjeit segítségében reménykedve próbált
megszökni - a hetven méter magas toronyból
kivetette magát. Ugyan életben maradt, de
elmenekülni már nem tudott. A francia király nem
fizetett váltságdíjat a burgund hercegnek, így
átadták az angoloknak, akik Rouenban börtönbe
vetették.
Hosszas inkvizíciós per kezdődött, melynek során
azt kívánták igazolni, hogy nem Isten vezérelte
Jeanne-t, hanem egy egyszerű eretnekkel van
dolga az egyházi hatóságoknak. Jeanne d' Arc
először a dominikánus inkvizítorok által felhozott
összes vádpontot elutasította, később a
megfélemlítés hatására (pl. nem hallgathat misét)
megtört.
Bűnösnek ismerte el magát babonaság,
hazudozás, kérkedés, istenkáromlás, árulás stb.
vétkében. De nem sokkal ezután visszavonta
vallomását, s emiatt újabb tárgyalást folytattak le,
melynek eredményeképp, mint visszaeső bűnöst
halálra ítélték. Valójában egyik esetben sem
egyszerű egyházi ítéletről van szó, hanem inkább
politikai döntésről: az angolok belátták, hogy csak
akkor nyerhetnek, ha lerombolják a fiatal lány
nimbuszát, s ezzel a hadsereg lelkesedését is
letörik.
1431. május 31-én elevenen elégették a város
piacterén.
VII. Károlynak később a szemére vetették, hogy
cserbenhagyta az "Orleans-i Szűzt", s emiatt
felülvizsgáltatta a korábbi ítéletet. A helyzetet
1431-ben ugyanis az súlyosbította, s egyes
vélemények szerint a király ezért sem sietett
Jeanne d' Arc segítségére, mert korábban a lány
engedetlenséget tanúsított, a király engedélye
nélkül indult csatába.
Másrészt az angolok is azt terjesztették, hogy az
inkvizíciós tárgyalás során megtagadta királyát
Jeanne. Miután 1456-ban a jegyzőkönyvek
vizsgálatakor kiderült, hogy ez nem igaz, másrészt
a nép is szentként kezdte tisztelni, ezért semmissé
nyilváníttatta az ítéletet. A XIX. században pedig
az addig is szentként tisztelt "Orleansi Szűz"
szentté avatási procedúrája is elkezdődött, de csak
jóval később, 1909-ben avatták boldoggá, 1920ban pedig szentté.
1399
dziewictwo [1. fizjologiczny stan kobiety do
pierwszego stosunku płciowego; 2. stan
kobiet lub mężczyzn przed podjęciem
stosunków seksualnych] – szüzesség
dziewiczo – szűzen, szűziesen; tisztán, érintetlenül
dziewiczo czysty – szűztiszta, érintetlen
dziewiczość – szűziesség [az első közösülés előtt a
szűz leányok hüvelyében a félhold alakú
szűzhártya (lásd: hymen) még ép, ebből
megállapítható, hogy a leány még érintetlen.
Egészen a 20. század elejéig még Európában
is igen fontos szempont volt, hogy a leányok
a házasságba szűzen menjenek, de az 1960as évek szexuális forradalma után a lányok
szüzessége igencsak leértékelődött.]
dziewiczy, -a, -e [1. właściwy dziewicy;
2. niewinny;
3. czysty,
świeży;
4. nietknięty ręką ludzką, pierwotny,
dziki] – szűz, szűzies; szűz, érintetlen, tiszta,
makulátlan, szeplőtelen; hibátlan
dziewiczy las – őserdő
dziewiczy wieczór – leánybúcsú (esküvő
előestéjén)
dziewierka – (dawno) sógornő
Dziewierka wiosenna (Thereva anilis) [drapieżna
mucha
należąca
do
rodziny
dziewierkowatych, długość ciała 9–11 mm.
Występuje głównie na brzegach wód,
gdzie poluje na przelatujące owady.
Dorosłe dziewierki występują tylko na
wiosnę, od maja do czerwca. Larwy
również prowadzą drapieżny tryb życia.
Rozwijają się w opadłych liściach i
próchnie drzew, gdzie polują na drobne
stawonogi.] – Thereva anilis (légyfajta)
dziewierz [brat męża, szwagier] – sógor
dziewięcio- [pierwszy człon wyrazów złożonych
drugiej części złożenia, występuje dziewięć
razy lub składa się z dziewięciu jednostek]
– kilenc- (főnévvel v. melléknévvel összetett
főnevet v. melléknevet képez)
dziewięciobok, dziewięciokąt – kilencszög
dziewięciokrotnie – kilencszer, kilencszeresen
dziewięciokrotny, -a, -e [1. powtarzający się
dziewięć razy; 2. taki, który osiągnął coś
-
Wersja 01 01 2017.
dziewięć razy; 3. dziewięć razy większy
lub mniejszy od czegoś] – kilencszeres
dziewięciolecie
[1. okres
dziewięciu
lat;
2. dziewiąta rocznica] – kilencéves időszak,
vminek kilenc éve
dziewięcioletni, -a, -ie [mający lub trwający
dziewięć lat] – kilencéves, kilencévi
dziewięciomiesięczny, -a, -e [mający lub
trwający
dziewięć
miesięcy]
–
kilenchónapos
dziewięciopręcikowy, -a, -e [dziewięć pręcików
mający: Kwiat] – kilencporzós (növény)
dziewięcioraki, -a, -ie – (gyűjtőszánév) kilencféle
Dziewięciornik błotny (Parnassia palustris L.)
[gatunek rośliny wieloletniej należący do
rodziny
dziewięciornikowatych.
Występuje
w
Europie,
Ameryce
Północnej, Azji i Afryce Północnej. W
Polsce jest dość pospolity na całym
obszarze, zarówno na niżu, jak i w
górach.] – fehérmájvirág v. fehér májvirág
(Parnassia palustris) [a fehérmájvirág-félék
(Parnassiaceae)
családjába
tartozó,
Magyarországon védett, évelő növényfaj.
Korábban a család tagjait a kőtörőfűfélékhez
(Saxifragaceae) sorolták, ám a genetikai
vizsgálatok szerint csak távoli rokonok. A
nemzetség nevét a görög Parnasszoszhegyről kapta. Népies neve tőzegboglár, ami
jellemző élőhelyére (tőzegesedő láprétek)
utal.]
dziewięcioro [liczebnik zbiorowy odpowiadający
liczbie 9] – kilencen (csak semleges v.
vegyes főneveknél)
dziewięciościan – kilenclap
dziewięciościan foremny – szabályos kilenclap
dziewięciu – kilenc (hímnemű személyekre
vonatkoztatva)
dziewięciu ludzi – kilenc ember
dziewięciu młodzieńców – kilenc ifjú
dziewięciuset – kilencszáz (hímnemű személyre
vonatkoztatva)
1400
dziewięć [liczebnik główny oznaczający liczbę 9]
– kilenc (ni w pięć ni w dziewięć: sem ötbe,
sem kilencbe = se füle, se farka)
dziewięć razy – kilencszer
dziewięć tysiący – kilencezer
dziewięćdziesiąt (dziewięćdziesięciu) [liczebnik
główny oznaczający liczbę 90] – kilencven
dziewięćdziesiąt razy – kilencvenszer
dziewięćdziesiąta część – kilencvened (rész)
dziewięćdziesiątka [1. cyfra oznaczająca liczbę
90;
2. całość
składająca
się
z
dziewięćdziesięciu części lub jednostek;
3. to, co jest oznaczone liczbą 90; 4. pot. o
wieku: dziewięćdziesiąt lat] – kilencvenes
dziewięćdziesiąty, -a, -e [będący ostatnim
elementem zbioru składającego się z
dziewięćdziesięciu jednostek lub jedną z
dziewięćdziesięciu części, na które można
coś podzielić] – kilencvenedik, kilencvenes
dziewięćdziesięcioletny, -a, -e – kilencvenéves
dziewięćdziesięciu
–
kilencven
(hímnemű
személyekre vonatkoztatva)
dziewięćdziesięciu ludzi – kilencven ember
dziewięćkroć – kilencszer, kilencszeresen
dziewięćset (dziewięciuset) [liczebnik główny
oznaczający liczbę 900] – kilencszáz
dziewięćset żołnierzy – kilencszáz katona
dziewięćset- [pierwszy człon wyrazów złożonych
drugiej
części
złożenia,
występuje
dziewięćset razy lub składa się z
dziewięciuset jednostek] – kilencszázdziewięćsetny, -a, -e [będący ostatnim elementem
zbioru składającego się z dziewięciuset
jednostek lub jedną z dziewięciuset części,
na które można coś podzielić] –
kilencszázadik
dziewięćsetna część – kilencszázad (rész)
Dziewięćsił bezłodygowy (Carlina acaulis L.)
Dziewięćsił bezłodygowy (Carlina acaulis L.)
[gatunek rośliny należącej do rodziny
astrowatych. Występuje w rejonach
alpejskich południowej i centralnej
Europy, dosyć często na terenie Polski
południowej (Beskidy, Pieniny, Tatry,
Sudety), Wyżynie Woźnicko-Wieluńskiej
-
Wersja 01 01 2017.
(Rębielice Królewskie), rzadko na niżu.] –
Szártalan bábakalács (Carlina acaulis)
dziewiętnasta [godzina siódma po południu]
tizenkilenc óra
dziewiętnastka [1. cyfra oznaczająca liczbę 19;
2. całość składająca się z dziewiętnastu
części lub jednostek; 3. to, co jest
oznaczone liczbą 19] – tizenkilences,
tizenkilenc
dziewiętnastobok,
dziewiętnastokąt
–
tizenkilencszög
dziewiętnastoletni, -a, -ie [mający lub trwający
dziewiętnaście lat] – tizenkilencéves
dziewiętnastowieczny, -a, -e [taki, który
wydarzył się lub żył w dziewiętnastym
wieku;
taki,
który
pochodzi
z
dziewiętnastego wieku] – tizenkilencedik
századi
dziewiętnastu
–
tizenkilencen
(hímnemű
személyekre vonatkoztatva)
dziewiętnastu robotników – tizenkilenc munkás
dziewiętnasty, -a, -e [będący ostatnim elementem
zbioru składającego się z dziewiętnastu
jednostek lub jedną z dziewiętnastu części,
na które można coś podzielić] –
tizenkilencedik
dziewiętnasty [dziewiętnasty dzień miesiąca] –
tizenkilencedike
dziewiętnaście (dziewiętnastu) [liczebnik główny
oznaczający liczbę 19] – tizenkilenc
dziewiyńć
[dziewięć] – [Słowniczek języka
śląskiego] kilenc
dziewka, dziewucha [1. daw. kobieta rozwiązła;
2. daw. niezamężna dziewczyna pracująca
jako służąca na wsi; 3. wyraz odwieczny
polski, znajdujący się już w jednym z
najstarszych dokumentów naszych (z r.
1136). W wieku XVIII-m utarło się
nazywanie
dziewką
każdej
sługi
niezamężnej.] – szűz; fiatal, egészséges
lány; szolgálóleány, szolgáló; (wulg.)
örömlány, ringyó, kurva
dziewucha – átv. tramli lány
dziewka folwarczna – uradalmi cselédlány
dziewka, jak rzepka – (a kislány) üde mint a
harmat
dziewka uliczna – utcalány, ringyó
dziewkarz – szoknyavadász, nőcsábász
dziewoja [żart. młoda, dorodna dziewczyna] –
trampli
dziewojka [przestarzałe: młoda dziewczyna] –
szép, vonzó lány (leányka)
dzieworództwo, partenogeneza
[1. rozwój
zarodka z niezapłodnionej komórki
jajowej; 2. modyfikacja rozmnażania
płciowego polegająca na powstawaniu
1401
organizmu potomnego z nie zapłodnionej
komórki jajowej (u roślin nosi nazwę
apomiksji). W warunkach naturalnych
tylko niektóre gatunki mogą rozmnażać
się partenogenetycznie, laboratoryjnie
można
spowodować
zjawisko
dzieworództwa
u
większej
liczby
gatunków] – (élővilág) szűznemzés,
szűzszaporodás; (gör.) partegonezis; olyan
egyivarú szaporodás, amelynél az utód meg
nem termékenyített petékből fejlődik ki;
csakis alacsonyabbrendű állatoknál fordul
elő
dziewosłąb (swat, rajek, zerzec, t. j. ten, który
swata, rai, zrzeka stadło małżeńskie.
Wyraz złożony z dwuch: dziewa i ślubić.)
–
házasságszerő,
leánykérő,
házasságközvetítő
dziewosłęb [mężczyzna, który w imieniu kogoś
starającego się o rękę dziewczyny prosi jej
rodziców o zgodę] – házasságszerő,
násznagy
dziewosłęby – (dawno) leánykérés, háztűznéző,
leánykérő (dziewosłąb)
dziewuszka [1. pieszcz. diewczynka; 2 pot.
poufale o dziewczynie] – leányka
dziewuszysko – leány
dzieża [1. drewniane naczynie używane dawniej
do wyrabiania ciasta; 2. naczynie
drewniane kształtu cebra, tylko bez uch i
więcej zwężone u góry, z klepek
sosnowych lub dębowych, do rozczyniania
i wyrastania ciasta chlebowego służące. Na
Podlasiu w dzieży sosnowej musi być choć
2 klepek dębowych. W domach
porządniejszych dzieża przykrywa się
wiekiem ze słomy i rokiciny uplecionem.
Dzieża w zwyczajach ludu polskiego, jako
naczynie chlebodajne, doznaje wielkiego
poszanowania. Rozpleciny i oczepiny
panny młodej odbywały się na dzieży w
całej Polsce.] – dagasztóteknő
dzieżka [gliniany garnek do przechowywania
mleka lub śmietany] – tejeslábas;
dagasztóteknőcske
dzięcielina [dawna regionalna nazwa różnych
gatunków roślin pastewnych z rodziny
bobowatych (motylkowatych), zwłaszcza
koniczyny
białoróżowej,
lucerny
i
sparcety.]
–
kakukfű,
másnéven:
kakucskafű, vadcsombor, démutka, timián,
balzsamfű, mézfű, tömjénfű (növ., Thymus
Tourn.) [ajakas, alacsony fű v. gyakrabban
félcserje]
dzięcioł [ptak leśny o dużej głowie i długim
języku przystosowanym do wydobywania
owadów spod kory drzew] – harkály; küllő
-
Wersja 01 01 2017.
Dzięcioł
białoszyi
(dzięcioł
syryjski)
(Dendrocopos syriacus Ehrenberg) [średni
ptak
z
rodziny
dzięciołowatych,
zamieszkujący Półwysep Bałkański, Azję
Mniejszą i Bliski Wschód. W XX wieku
rozpoczął
ekspansję
ku
północy,
zasiedlając Rumunię, Węgry, Ukrainę,
Czechy, Słowację, Austrię i Polskę] balkáni fakopáncs (Dendrocopos syriacus) [a
madarak
osztályának
harkályalakúak
(Piciformes) rendjébe, a harkályfélék
(Picidae) családjába tartozó faj]
Dzięcioł czarny (Dryocopus martius) [gatunek
średniej wielkości ptaka z rodziny
dzięciołowatych]
–
fekete
harkály
(Dryocopus martius) [a madarak osztályának
harkályalakúak (Piciformes) rendjébe és a
harkályfélék (Picidae) családjába tartozó faj]
Dzięcioł duży (Dendrocopos major) gatunek
średniego ptaka z rodziny dzięciołowatych
– nagy fakopáncs (Dendrocopos major) [a
madarak
osztályának
harkályalakúak
(Picidae) családjába tartozó faj]; tarka
harkály
dzięcioł obstukuje drzewo – a harkály
körbekopogtatja a fát
Dzięcioł średni (Dendrocopos medius) [gatunek
średniego ptaka z rodziny dzięciołowatych
(Picidae)] – közép fakopáncs (Leiopicus
medius)
[a
madarak
osztályának
harkályalakúak (Piciformes) rendjébe, a
harkályfélék (Picidae) családjába tartozó faj.
Besorolásuk vitatott, a rendszerezők
többsége, még a Dendrocopos nembe sorolja
Dendrocopos medius néven.]
-
Wersja 01 01 2017.
Dzięcioł zielony (Picus viridis) [gatunek średniej
wielkości ptaka z rodziny dzięciołowatych]
– zöldharkály; zöld küllő (Picus viridis) [a
madarak (Aves) osztályának harkályalakúak
(Piciformes) rendjéhez, ezen belül a
harkályfélék (Picidae) családjához tartozó
faj]
1402
dzięcioł
syryjski
–
balkáni
fakopáncs
(Dendrocopos syriacus)
Dzięcioł trójpalczasty (Picoides tridactylus)
[gatunek średniego ptaka z rodziny
dzięciołowatych] – háromujjú hőcsik v.
háromujjú harkály (Picoides tridactylus) [a
madarak
osztályának
harkályalakúak
(Picidae) családjába tartozó faj]
dzięciołek – harkályka, kis harkály
Dzięciołek (dzięcioł mały; Dendrocopos minor)
[średni ptak z rodziny dzięciołowatych,
zamieszkujący całą Europę oraz Azję
północną i środkową w pasie od Uralu po
Pacyfik. Najmniejszy dzięcioł w Europie.
W Polsce nieliczny (lokalnie średnio
liczny) ptak lęgowy niżu.] – kis fakopáncs
(Dendrocopos
minor)
[a
madarak
osztályának harkályalakúak (Piciformes)
rendjébe, a harkályfélék (Picidae) családjába
tartozó faj.]
dziędzierzawa – maszlag
 Bieluń dziędzierzawa (Datura stramonium L.)
[gatunek rośliny z rodziny psiankowatych
(Solanaceae Adans.). Pochodzi z Meksyku,
rozprzestrzenił się w wielu regionach świata.
Obecnie występuje w całej Eurazji i
Ameryce Północnej. Epekofit w Polsce
występujący pospolicie.] – maszlag v. csattanó
maszlag (Datura stramonium)
Dzięcioł zielonosiwy (Picus canus) [gatunek
średniej wielkości ptaka z rodziny
dzięciołowatych] – hamvas küllő v. szürke
küllő (Picus canus) [a madarak osztályának
harkályalakúak (Piciformes) rendjébe, a
harkályfélék (Picidae) családjába tartozó faj]
dzięgiel – orvosi angyélika; angyalfű
dzięgiel lekarski (Angelica archangelica) (zob.
arcydzięgiel)
–
Angelika
(Angelica
archangelica L ), angyalfű, angyalgyökér,
angyelika, orvosi angelika [Európában
magasabb hegyvidéken honos, hazánkban
termesztett kétéves növény.]
Dzięgiel leśny (Angelica sylvestris L.) [1. gatunek
rośliny należący do rodziny selerowatych
(Apiaceae). Gatunek eurosyberyjski; 2.
roślina o dużych liściach, drobnych
kwiatach i aromatycznym korzeniu
używanym w lecznictwie i jako zaprawa
do wódek] – Erdei angyalgyökér (Angelica
sylvestris, Apiaceae)
hamvas küllő
1403
Dzięgiel leśny (Angelica sylvestris L.)
Dzięgiel
litwor
(Angelica
archangelica)
arcydzięgiel litwor (Angelica archangelica
L., Archangelica officinalis Hoffm.)
[gatunek rośliny z rodziny selerowatych] –
Angyalgyökér v. orvosi angelikagyökér
(Angelica archangelica) [az ernyősök
(Apiaceae) családjába tartozó gyógy-, és
fűszernövény. Népies neve: angyalfű,
angyelika, angelikafű.]
dzięgielowy, -a, -e – orvosi angyélika-; angyalfűdziękczynienie [podn. uroczyste podziękowanie]
– hálaadás, hálaadó istentisztelet
dziękczynność – hálaadás
dziękczynny,
-a,
-e [podn.
wyrażający
podziękowanie] – hálaadó, köszönő
dzięki [1. podziękowania; 2. pot. dziękuję] –
hála, köszönet; köszi!
dzięki [przyimek komunikujący o cechach,
faktach lub osobach, które spowodowały,
że dana sytuacja jest dla kogoś pomyślna,
np. Uratował się dzięki przytomności
umysłu.] + R. – vmi által, révén, folytán,
következtében
dzięki Bogu! (chwała Bogu!) – hála Istennek!
dzięki Bogu, wszystko udało się wspaniale – hála
Istennek, minden nagyszerűen sikerült
dzięki czemu – ennek következtében; ennek
köszönhetően
dzięki internetowi możemy słuchać stacji
radiowych z całego świata – az internetnek
köszönhetően az egész világról hallgathatunk
rádióadásokat
-
Wersja 01 01 2017.
dzięki temu – ennek következtében, ennek folytán
dzięki temu, że… – annek következtében, hogy…
dziękować [składać podziękowanie] – köszönni,
megköszönni, hálálkodni
dziękować Bogu! – Istennek hála!
dziękować komu za co – megköszönni vkinek vmit
dziękować komuś za co – köszönni vkinek vmit
dziękować za co (dziękuję, dziękujesz) – köszönni,
megköszönni (vmit), köszönetet mondani
(vmiért)
(bardzo
dziękuje:
nagyon
köszönöm, köszönöm szépen; bardzo
dziękuje za wszystko: köszönök szépen
mindent)
dziękować z uniesieniem – elragadtatással mond
köszönetet
dziękować za służbę – elbocsátást kérni a
szolgálatból
diękujemy, ale nie możemy jechać – köszönjük,
de nem tudunk utazni
diękujemy, prosimy tylko kawę! – köszönjük,
csak kávét kérünk!
dziękujemy, że jesteś taki dobry (taka dobra) i
tak dużo pracujesz na naszę rodzinę –
köszönjük, hogy olyan jó vagy, és ilyen
sokat dolgozol a mi családunkra
dziękuję – köszönöm
dziękuję, ale nie mogę - köszönöm, nem akarok.
dziękuję bardzo (bardzo dziękuję) – köszönöm
szépen (nagyon köszönöm); nagyon szépen
köszönöm
dziękuję bardzo za wiadomość – nagyon
köszönöm értesítését
dziękuję bardzo, ale nie chciłbym ci robić
kłopotu – köszönöm szépen, de nem
szeretnék gondot okozni neked
dziekuję bardzo, ale nie mogę – nagyon
köszönöm, de nem tudok
dziękuję, bardzo dobrze – köszönöm, nagyon jól
dziękuję ci bardzo – nagyon köszönöm neked
dziękuję ci, ale naprawdę nie mam czasu köszönöm neked, de igazán nincs időm
dziękuję ci, ale naprawdę nie mogę - köszönöm
neked, de igazán nem tudok
dziękuję ci, ale to naprawdę zbyteczne –
köszönöm neked, de az valóban felesleges
dziękuję, czuję się dobrze – köszöm, jól érzem
magam
dziękuję, dobrze – köszönöm, jól
dziękuję, dobrze – köszönöm, jól (vagyok)
dziękuję, dosyć – köszönöm, elég
dziękuję, ja też czuje się dobrze – köszönöm, én
szintén jól érzem magam; én is jól érzem
magam
1404
dziękuję, jest Pan bardzo uprzejmy v. jest Pani
bardzo uprzejma – köszönöm, nagyon
kedves magától
dziękuję, już i tak cię opaliłem – köszönöm, már
úgyis sok dohányodat v. cigarettádat szívtam
el
dziękuję, najadłam się, dosyć – köszönöm,
bőségesen jóllaktam (eleget ettem)
dziękuję, nawzajem! – köszönöm, viszont!
dziękuję, nie – köszönöm, nem
dziękuję, nie najlepiej – köszönöm, nem a
legjobban (vagyok)
dziękuję, nie palę – köszönöm, nem dohányzom
dziękuję pani (panu) bardzo (za zaproszenie) –
nagyon köszönöm a meghívást
dziękuję pani bardzo – nagyon köszönöm
asszonyom
dziękuję Pani/Panu bardzo, ale nie mogę przyjść
- nagyon köszönöm, de nem tudok eljönni
dziękuję, podróż była dość znośna – köszönöm,
az út egész tűrhető volt
dziękuję, proszę się nie fatygować – köszönöm,
ne fáradjon
dziękuję, rewizja celna jest skończona –
köszönöm, a vámvizsgálat befejeződött
dziękuję serdecznie – igazán köszönöm; szívből
köszönöm; hálásan köszönöm
dziękuję, to wszystko – köszönöm, ez minden
(mást nem)
dziękuję, trafię sam (sama) – köszönöm, egyedül
is eltalálok (vhova)
dziękuję w jego imieniu – köszön az ő nevében
dziękuję, wystarczy – köszönöm, elég (volt)
dziękuję z całego serca – szívből köszönöm
dziękuję za dobrą obsługę – köszönöm a jó
kiszolgálást
dziękuję za fatygę – köszönöm a fáradozást
dziękuję za gościanność – köszönöm a
vendéglátást
dziękuję za gościnę – köszönöm a vendéglátást
dziękuję za już, a proszę o jeszcze – köszönöm a
„már”-okat, kérem a „még”-eket; köszönöm,
amit kaptam, kérek még v. kérem a
következőket
dziękuję za kartkę z Krakowa – köszönöm a
krakkói képeslapot
dziękuję za łaskawie przysłane mi pieniądze –
köszönöm a kegyesen nekem küldött pénzt
dziękuję za miłe towarzystwo – köszön a kedves
társaságot
dziękuję za miły list – köszönöm kedves leveledet
(levelét)
dziękuję za miły wieczór – köszönöm a kellemes
estét
-
Wersja 01 01 2017.
dziękuję za objaśnienie – köszönöm a
magyarázatot
dziękuję za pamięć – köszönöm a megemlékezést
v. figyelmességet; köszönöm, hogy gondolt
rám
dziękuję za Pana (Pani) list, ktróry otrzymałem
(otrzymałam) wczoraj – köszönöm levelét,
amelyet tegnap kaptam meg
dziękuję za podarunek – köszönöm az ajándékot
dziękuję za pomóc – köszönöm a segítséget
dziękuję za radę – köszönöm a tanácsot
dziękuję za taniec – köszönöm a táncot
dziękuję za uprzejmość – köszönöm a szívességet
dziękuję za uwagę – köszön a figyelmet
dziękuję za wizytę – köszönöm a látogatást
dziękuję za wskazówkę – köszönöm az
útbaigazítást
dziękuję za wszystko – köszet mindenért
dziękuję za zaproszenie – köszönöm a meghívást
dziękuję, zjem na miejscu – köszönöm, itt eszem
meg v. helyben fogyasztom
dzigun [taniec dawny, tańczony jeszcze na
Litwie w wieku XVIII, nawet na dworach
magnackich, jak u Radziwiłłów w
Nieświeżu] – (dawno) régi tánc
dzik [1. zwierzę o brunatnej, szczeciniastej
sierści i wydłużonej głowie zakończonej
ryjem uzbrojonym w kły; 2. zob. dziczka;
3. pot. człowiek nietowarzyski] – vadkan,
vaddisznó; átv. barátságtalan ember; (növ.)
be nem oltott gyülölcsfa
Dzik (Sus scrofa) [gatunek dużego, lądowego
ssaka
łożyskowego
z
rzędu
parzystokopytnych. Sus scrofa jest
jedynym przedstawicielem dziko żyjących
świniowatych w Europie. Jest przodkiem
świni domowej] – vaddisznó (Sus scrofa)
[az emlősök (Mammalia) osztályába a
párosujjú patások (Artiodactyla) rendjébe és
a disznófélék (Suidae) családjába tartozó faj]
A következő alfajokat különböztetik meg:
 Sertés (Sus scrofa domestica) – a közismert
házidisznó, a vaddisznó háziasított alfaja.
 Közép-európai vaddisznó Sus scrofa scrofa –
ez az alapfaj; Nyugat- és Közép-Európában él,
elterjedésének déli határa a Pireneusi-félsziget




1405












és az Alpok. Közepes méretű, sötétbarna
szőrzetű alfaj. Magyarországon ez az alfaj él.
Pireneusi vaddisznó Sus scrofa castillianus – ez
a Pireneusi-félszigeten élő alfaj.
Sus scrofa meridionalis – Korzikai vaddisznó,
Korzika és Szardínia szigetén élt alfaj volt, de
mára nagy valószínűséggel kihalt.
Olasz vaddisznó Sus scrofa majori – ez az
Appennini-félszigeten élő alfaj. A középeurópai alfajnál kisebb és sötétebb. Olaszország
északi részén az alapfaj él.
Sus scrofa reiseri – ez az alfaj a volt
Jugoszlávia országainak területén honos.
Atlasz-disznó Sus scrofa barbarus – Marokkó,
Algéria és Tunézia területén, elsősorban az
Atlasz-hegységben élő, mára igen ritkává vált
alfaj.
Szennár-disznó Sus scrofa sennaarensis – mára
nagy valószínűséggel teljesen kiirtott alfaj,
egykor Egyiptom és Szudán területén élt.
Kis-ázsiai vaddisznó Sus scrofa libycus – mára
nagy valószínűséggel teljesen kiirtott alfaj,
egykor Törökország déli részétől Izraelig élő
alfaj volt.
Kaukázusi vaddisznó Sus scrofa attila –
Délkelet-Európa, a Kaukázus, Kis-Ázsia,
Észak-Irán területén valamint a Kaszpi-tenger
északi partvidéke mentén elterjedt alfaj.
Nagyobb és nehezebb, mint az alapfaj, szőrzete
valamivel világosabb annál.
Közép-ázsiai vaddisznó Sus scrofa nigripes –
Kazahsztán, Dél-Szibéria, Nyugat-Mongólia,
Afganisztán és Dél-Irán területén élő alfaj. Igen
nagy termetű alfaj, de nagyon nagy az alfajon
belül anagyságbeli változatosság. Szőrzete
világos barna, lábai feketék.
Kelet-szibériai vaddisznó Sus scrofa sibiricus –
a Bajkál-tó vidékén és Mongólia északi részén
élő, igen kis termetű alfaj.
Usszuri-vaddisznó Sus scrofa ussuricus – az
Amur-vidék és Usszuri-föld vidékén élő alfaj.
Ez a legtermetesebb alfaj, szőrzete sötét színű,
orrától a szájáig egy vékony, fehér színű sáv
húzódik.
Japán vaddisznó Sus scrofa leucomystax –
Japán
Ryukyu-szigeteki vaddisznó Sus scrofa
riukiuanus – ez a viszonylag későn felfedezett
alfaj kizárólag a Japántól délre található
Ryukyu-szigetek némelyikén fordul elő és
állandó
üldöztetése
miatt
mára
a
Természetvédelmi
Világszövetség
a
"Veszélyeztetett" kategóriába sorolta.
Kontyos disznó Sus scrofa cristatus – India és
Indokína területén élő alfaj.
Csíkos disznó Sus scrofa vittatus – a Szundaszigeteken élő alfaj.
Timori vaddisznó Susu scrofa timorensis –
kizárólag Timor szigetén élő alfaj. Lehet, hogy
csak visszavadult házidisznó.
-
Wersja 01 01 2017.

Nikobári vaddisznó Sus scrofa nicobaricus –
kizárólag a Nikobár-szigeteken élő alfaj. Lehet,
hogy csak visszavadult házidisznó.
 Andamán vaddisznó Sus scrofa andamanensis
– kizárólag az Andamán-szigeteken élő alfaj.
Lehet, hogy csak visszavadult házidisznó.
 Dél-kínai vaddisznó Sus scrofa chirodontus –
Dél-Kínában és Hajnan szigetén élő alfaj.
 Tajvani vaddisznó Sus scrofa taivanus – Tajvan
szigetén él.
 Közép-kínai vaddisznó Sus scrofa moupinensis
– Kína középső részén élő alfaj.
Egyes rendszerek csak négy alfajt ismernek el ezek közül
és a többit ezekbe olvasztják be.
 Sus scrofa scrofa ( Északnyugat-Afrika és
Európa)
 Sus scrofa ussuricus (Észak-Ázsia és Japán)
 Sus scrofa cristatus (Közép-Ázsia és India)
 Sus scrofa vittatus (Indonézia)
dzik europejski (Sus scrofa (Gray, 1821)) vaddisznó (Sus scrofa)
dzik [zob. odyniec] – vaddisznó (vadkan)
dziki, -a, -ie [1. o zwierzętach: nieoswojony,
niehodowany;
2. o
roślinach:
nieuprawiany, rosnący w środowisku
naturalnym; 3. o terenach: pierwotny,
niedostępny;
4.
o
plemionach:
niecywilizowany;
5. o
uczuciach,
zachowaniu: gwałtowny; 6. niewyrobiony
towarzysko, nieufny, nieśmiały; 7. pot.
straszny, agresywny; 8. pot. niezgodny z
ogólnie przyjętymi normami; 9. pot.
nieusankcjonowany prawnie] – vad, szilaj;
(táj) kietlen; (dawno) egyesülethez, sehová v.
szervezethez nem tartozó; nem szervezett;
politikai párthoz nem tartozó; pártonkívüli
dziki [człowiek
niecywilizowany]
–
vad,
bennszülött, civilizálatlan ember
dzika cykoria – papszakáll, vadcikória
dzika gęś – vadliba, vadlúd
dzika grusza – vadkörte
dzika kaczka – vadkacsa; vadréce
1406
Dzika kaczka (oryg. Vildanden) [sztuka napisana
w 1884 roku przez norweskiego
dramaturga Henrika Ibsena] – A adkacsa
(Vildanden) [Henrik Ibsen színműve, 1884
dzika koza – zerge
dziki lokator [osoba samowolnie zajmująca jakiś
lokal] – vad lakó
dzikie gołębie – vadgalambok
dzika namiętność – vad, kirobbanó szenvedély
dzika okolica – kietlen v. vad vidék
dzika pretensja – különös v. furcsa követelés;
megalapozatlan, indokolatlan követelőzés
dzika roślina – vadon termő növény
Dzika róża (Rosa canina L.) [zob. szypszyna;
gatunek krzewu z rodziny różowatych.
Ludowe nazwy: psia róża, szypszyna (stąd
szypszyniec różany). Występuje na
obszarach umiarkowanych i ciepłych
półkuli północnej. Można ją spotkać
prawie w całej Europie, na terenach do
1500 m n.p.m., w Afryce Północnej, na
Wyspach Kanaryjskich, na Maderze, w
Azji, rozprzestrzeniła się także w Australii
i Nowej Zelandii. W Polsce jest gatunkiem
pospolitym.] – vadrózsa (Rosa canina)
[Perzsiából
származó,
gyógyhatású
fűszernövény, magyar népies elnevezései:
bicskefa, ebcsipke, gyepű-, parlagi-, vagy
vadrózsa, tüskefa. Termése a csipkebogyó
egyes
vidékeken
petymegnek
vagy
hecsedlinek is nevezik, ezért itt a növényt
hecsedlibokornak, a terméséből készült bort,
lekvárt
és
teát
hecsedlibornak,
hecsedlilekvárnak, vagy hecsedliteának is
mondják.
Erdőszéleken,
cserjésekben
gyakran találkozhatunk vele. Tavasszal
fehér, de rózsaszínnel bemosott virágaival,
ősszel áltermésének égőpiros színével hívja
fel magára a figyelmet.]
-
Wersja 01 01 2017.
dziki lokator [osoba samowolnie zajmująca jakiś
lokal] – (jogcímnélküli) vadbérlő
dziki pęd – vadhajtás
dziki wzrok – vad tekintet
dziki zwierz – vadállat
Dziki Zachód [zachodnia część Stanów
Zjednoczonych w czasach osadnictwa] –
vadnyugat
Dzikie indygo (Baptisia tinctoria R. BR.) –
Borsófürt (Baptisia tinctoria)
dzikie małżeństwo [zob. małżeństwo na wiarę] –
vadházasság
dzikie mięso [nadmiernie rosnąca tkanka na
trudno gojących się ranach] – (med.)
húskinövés, vadhús
dzikie pola, dzikie pole [w języku myśliwskim
oznacza wydmy piaszczyste i jałowe
nieużytki, na których żadna zwierzyna
utrzymać się nie może.] – síkság, sztyeppe
Dzikie Pola (ros. Дикое поле; ukr. Дике Поле) –
staropolska nazwa obecnego Zaporoża.
Była to historyczna kraina (w wiekach
XVI-XVIII) położona nad dolnym
Dnieprem, poniżej tzw. porohów, w
ówczesnym województwie kijowskim.] –
Dzikie Pola; egykori történelmi terület
dzikie proso [1. zob. szarłat wyniosły szarłat
wiechowaty (Amaranthus cruentus L.) –
gatunek uprawiany; 2. dzikie proso
(Panicum maximum)] – 1. Bíbor disznóparéj
(Amaranthus cruentus); 2. Óriás köles
(Panicum maximum), vadköles
Bíbor disznóparéj (Amaranthus cruentus)
dzika samowola – féktelen v. vad v. zabolátlan
önkény
dzika świnia – vaddisznó
dziki lokator – jogcím nélküli lakó
dziki bez – bodza (fa)
dziki człowiek – vadember; ember
dziki gołąb – vadgalamb
dziki kasztan – vadgesztenye
dziki krajobraz – vad táj
Óriás köles (Panicum maximum)
dzikie
wino [1. gatunek winobluszczu o
czerwonych pędach i czerwieniejących
jesienią
liściach;
2.
winobluszcz
pięciolistkowy] – vadszőlő (Parthenocissus
tricuspidata)
1407
dzikie zwierzę – vadon élő állat, vadállat; fenevad
dzikie zwierzęta – vadállatok
dziko – vadul (durván), vadon (na dziko: vadasan)
dzikość – vadság, barbárság
dzikus [1. człowiek niecywilizowany; 2. pot.
człowiek nieśmiały, nieobyty towarzysko]
– vadóc (ffi); vadember, emberkerülő;
(dziwak) különc; rideg, barátságtalan,
embergyűlölő (ffi); furcsa szerzet
dzikuska – vadúc (nő); (dziwaczka) különc; rideg,
barátságtalan, embergyűlölő (nő); furcsa
szerzet
dziobak – kacsacsőrű emlős; (bányászat) csákány
Dziobak
(Ornithorhynchus
anatinus)
[ziemnowodny stekowiec z rodziny
dziobakowatych. Występuje w Australii i
Tasmanii. Prowadzi samotniczy tryb
życia. Jest znakomicie przystosowany do
pływania – ma płaski, szeroki ogon, oraz
błonę
pławną
pomiędzy
palcami
wszystkich kończyn.] – kacsacsőrű emlős
(Ornithorhynchus anatinus) [az emlősök
(Mammalia) osztályának a kloákások
(Monotremata) rendjébe és a kacsacsőrű
emlősök (Ornithorhynchidae) családjába
tartozó egyetlen élő faj. Kelet-Ausztráliában
élő, részleges vízi életmódot folytató különös
kinézetű tojásrakó emlős.]
dziobaty, -a, -e [pot. zeszpecony bliznami po
ospie] – (mający długi dziób) hosszú csőrő,
csőrös; himlőhelyes, rücskös; ragyás,
ripacsos
dziobnąć, dzióbnąć — dziobać (dziobie), dzióbać
[1. o ptakach: uderzyć dziobem lub zjeść
coś, chwytając dziobem; 2. pot. uderzyć
-
Wersja 01 01 2017.
czymś ostrym; 3. pot. zjeść trochę czegoś]
– (dziobać) csipegetni, csipkedni, csipdesni;
(csőrével)
megcsípni;
megkoppintani,
felszedni; (dziobnąć) (csőrrel) megütni,
megcsípni (dziobać)
dziobnąć się, dzióbnąć się — dziobać się, dzióbać
się [o ptakach: dziobnąć jeden drugiego] –
csőrözni, csőrökkel ütni, bosszantani
egymást, civakodni
dziobek, dzióbek [1. mały dziób ptasi;
2. lejkowate zakończenie dzbanka lub
czajnika, przez które leje się płyn;
3. pieszcz. twarz lub usta; 4. pot. ostre
zakończenie czegoś] – csőr, kis csőr; vminek
hegyes végződése
dziobowy, -a, -e – csőr-, orrdzioby po ospie – himlőhely
dzionek – napocska (nappal)
dziób [1. wydłużona, przednia część głowy ptaka
zbudowana z rogowych pochew, służąca
do chwytania pokarmu; 2. wydłużone
zakończenie niektórych przedmiotów;
3. pot. twarz lub usta; 4. pot. blizna na
twarzy, najczęściej po ospie; 5. przednia
część kadłuba statku] – csőr, orr; (átv.)
kiálló vég; (átv.) arc, száj; (blizna) átv. ragya
dziób mocny, krótki i haczykowaty – erős, rövid
és kampós csőr
dziób okrętu – hajó orra; hajóorr
dziób statku – hajóorr, hajócsúcs
dziób zagięty – hajlott v. meggörbült csőr
dzióbek1 – kis csőr, csőröcske; cső, száj, nyak;
edény szája v. csőre
dzióbek2
[pocałunek (delikatny w usta)] –
[Słowniczek języka śląskiego] csók
dziod [żebrak, niedołęga (ziemia lubliniecka )] –
[Słowniczek języka śląskiego] zsebrák;
koldus, kéregető ffi; balga, ügyetlen,
ügyefogyott, gyámoltalan, mamlasz, mafla,
hasznavehetetlen, nehézkes ember
dziołcha
[dziewczyna] – [Słowniczek języka
śląskiego] lány
dziryt [1. włócznia o krótkim drzewcu i wąskim
grocie, używana dawniej jako broń
myśliwska i wojenna; 2. krótka włócznia
do zabawy, pocisk, z tureckiego, w którym
dżyryd oznacza pocisk w kształcie kija bez
grotu na końcu, a także gałąź drzewa
palmy daktylowej, z jakiego dziryty
zapewne wyrabiano. Jeźdźcy tureccy i
arabscy, bawiąc się, ciskają dzirytem i
zastawiają się nim, pędząc konno cwałem,
a trzeba wielkiej zręczności, żeby uniknąć
ciosu i schwytać dziryt przeciwnika.] –
hajítódárda, gerely
1408
dzisiaj (zob. dziś) – ma, máma (od dzisiaj za
tydzień: mához egy hétre; dzisiaj tydzień: ma
egy hete); (obecny) jelen, jelenlegi (w
dzisiejszych czasach: manapság); jelenleg,
most, a mai napon
dzisiaj jest szóstego lipca dwa tysiące czwartego
roku – ma kétezernégy július hatodika van
dzisiaj jest szósty – ma hatodika van
dzisiaj Kraków jest miasto kulturalne – ma
Krakkó kulturális város
dzisiaj mam jeszcze trochę pracy – ma van még
egy kis munkám
dzisiaj mam kupić bilet, 2 bilety, 5 biletów – ma
vásárolnom kell [szükségem van] (…) jegyet
dzisiaj mamy labę nie idziemy do szkoły – ma
nincs iskola!
dzisiaj wieczór – ma este
dzisiejszość – időszerűség
dzisiejszy, -a, -e [1. odnoszący się do dnia
obecnego, taki, który zdarzył się dziś;
2. współczesny, teraźniejszy] – mai
dzisiejsza poczta – a mai posta
dzisiejsze czasy – a mai idők
dzisiejsze pieczywo – friss sütemény
dzisiejsze pokolenie – mai nemzedék [dzisiejsze
pokolenie ma mocne głowy i zimne serca: a
mai nemzedék keményfejű és hideg szívű]
dzisiejszej nocy – ma éjjel
dzisiejszy dzień – mai nap (od dzisiejszego dnia:
mától fogva, mától kezdve)
dzisiejszy numer pisma – a lap mai száma
dziś, dzisiaj [I. 1. w dniu bieżącym; 2. w dobie
obecnej, w bieżącym okresie; II. 1. dzień
obecny; 2. teraźniejszość] – ma (po dziś
dzień: a mai napig); jelenleg, most, a mai
napon
dziś dzień pochmurny – ma borús nap van
dziś jest 11 listopada 1994 r., Święto
Niepodłegłości. - Ma 1994. november 11.-e,
a Függetlenség Ünnepe van.
dziś jest Boże Narodzenie, 25 grudnia 1994 r. Ma Karácsony van, 1994. december 25.-e.
dziś jest brzydka pogoda; dziś jest brzydko – ma
csúnya idő van
dziś jest chłodno – ma hűvös van
dziś jest ciepło – ma meleg van
dziś jest dobra pogoda – ma jó idő van
dziś jest dość ciepło – ma elég meleg van
dziś jest dwudziesty ósmy – ma huszonnyolcadika
van
dziś jest dwunasty grudnia dwutysięcznego
pierwszego roku – ma kétezeregy december
tizenkettedike van
-
Wersja 01 01 2017.
dziś jest dzień roboczy, nie święto i nie wolna
sobota, 19 stycznia… - ma munkanap van,
nem ünnep és nem szabadszombat, január
19.-e.
dziś jest ładna pogoda; dziś jest ładnie – ma szép
idő van; ma szép az idő
dziś jest niepogoda – ma rossz idő van
dziś jest Nowy Rok, 1 stycznia 1994 r. (pierwszy
stycznia
tysiąc
dziewięćset
dziewięćdziesiątego czwartego roku) - ma
Új Év, 1994. január elseje van.
dziś jest pierwszy – ma elseje van.
dziś jest pierwszy, drugi, trzeci, czwarty (…)
stycznia, lutego, marca, kwietnia, maja,
czerwca,
lipca,
sierpnia,
wrzesnia,
pażdziernika, listopada, grudnia – Ma
január, február, március, április, május,
június, július, augusztus, szeptember,
október, november, december elseje,
másodika, harmadika, negyedike (…) van.
dziś jest piętnasty – ma tizenötödike van
dziś jest ponidziałek – ma hétfő van
dziś jest Święta Wielkanoczne – ma Húsvét van
dziś jest zimno – ma hideg van
dziś jutro – maholnap, e napokban
dziś ma swój zły dzień – ma rossz napja van
dziś mam 25 lat – ma 25 éves vagyok
dziś mamy 1-go maja – mja van május elseje
dziś mamy dziesiątego lipca – ma július tizedike
van
dziś mamy ładną pogodę – ma szép idő van
dziś mamy ósmego – ma nyolcadika van
dziś mamy pierwszego maja – ma május elseje
van
dziś mnie, jutro tobie – ma nekem, holnap neked
dziś nie czuję się dobrze – ma nem érzem jól
magam
dziś nie targowałem – ma nem volt bevételem
dziś nie trzeba iść na lekcja polskiego, bo
nauczycielka jest bardzo chora – ma nem
kell menni a lengyel órára, mert a tanárnő
nagyon beteg
dziś piękny czas na dworze – ma odakint szép az
idő
dziś po obiedzie pójdziemy zrobić zakupy – ma
délután elmegyünk vásárolni
dziś przed południem – ma délelőtt
dziś rano – ma reggel
dziś są moje urodziny i imieniny - ma van a
születésnapom és a névnapom
dziś strasznie słońce piekło – ma szörnyen sütött
v. tűzött a nap
dziś się spóźniłem, ale to pół biedy – ma elkéstem,
sebaj! v. annyi baj legyen!
1409
dziś w nocy – ma éjjel
dziś wieczór – ma este
dziś wieczorem – ma este
dziś wieczorem chciałbym (chciałabym) pójść do
opery – ma este el szeretnék menni az
operába
dziś wszystko jest drogie – ma minden drága
dziś za pieniądze jutro za darmo – (közm.) ma
pénzért, holnap ingyen
dziupla [1. wypróchniałe wnętrze pnia; 2. pot.
ciasne pomieszczenie] – odú, faodú, lyuk,
búvóhely; üreg
dziuplasty, -a, -e [o drzewie: mający dziuplę] –
odvas, üreges
dziura
[1. otwór w
czymś,
najczęściej
nieforemny,
powstały
wskutek
uszkodzenia; 2. zagłębienie w czymś;
3. brak jakiegoś elementu lub niedobór
czegoś; 4. ubytek w zębie; 5. pot. mała
miejscowość pozbawiona życia i ruchu;
6. pot. źle urządzony, zaniedbany lokal] –
lyuk; (jama) üreg, rés, nyílás, hasadék, lék;
piszkos, szűk lakás, odú; istenhátamögöti
hely; sárfészek
dziura jajowata – foramen ovale
dziura nosa – orrlyuk
dziura ozonowa [miejsce w atmosferze ziemskiej
przepuszczające, na skutek zmniejszonej
ilości ozonu, duże ilości promieni
ultrafioletowych] – ózonlyuk
dziura powietrzna [strefa silnego działania
zstępujących prądów powietrznych na
samolot, który przelatując przez nią, nagle
traci wysokość] – légüreg, levegőlyuk,
léglyuk
dziura w moście – lyuk a méltóságban = „ötödik
kerék”
dziurawić [robić dziury] – lyukasztani,
kilyukasztani; lyuggatni
dziurawić się [ulegać przedziurawieniu] –
kilyukadni
Dziurawiec (Hypericum L.) [rodzaj krzewów i
bylin z rodziny dziurawcowatych liczący
około 370 gatunków. Przedstawiciele
występują w klimacie subtropikalnym i
-
Wersja 01 01 2017.
umiarkowanym, także w górach strefy
tropikalnej.]
–
(növény)
orbáncfű
(Hypericum)
[a
növények
egy
nemzetségének neve. Az orbáncfűfélék
(Hypericaceae) családjába tartozik. A
családnak ez az egyetlen Kárpát-medencében
őshonos nemzetsége. Magyarországon 8 faja
található meg.]
dziurawiec czteroboczny (Hypericum maculatum
= H. quadrangulatum) – pettyes orbáncfű
(Hypericum maculatum)
Dziurawiec kosmaty (Hypericum hirsutum L.)
[gatunek rośliny wieloletniej z rodziny
dziurawcowatych.
Występuje
w
południowej i środkowej Europie. W
Polsce występuje tylko na południu, także
jako gatunek zawleczony] – borzas
orbáncfű (Hypericum hirsutum)
Dziurawiec rozesłany (Hypericum humifusum)
[gatunek byliny należący do rodziny
dziurawcowatych. Występuje w Europie,
w Afryce Północnej (Algeria, Maroko)
oraz na Maderze i Azorach. W Polsce
niezbyt częsty] – heverő orbáncfű
(Hypericum humifusum)
Dziurawiec skąpolistny (Hypericum montanum L.)
[gatunek
byliny
z
rodziny
dziurawcowatych. Występuje w północnej
Afryce, Europie i zachodniej Azji. W
Polsce jest gatunkiem górskim, na niżu
rzadko spotykanym.] – hegyi orbáncfű
(Hypericum montanum)
1410
dziurawiec skrzydełkowaty (Hypericum acutum =
H. tetrapterum) – Négyélű orbánczfű
(Hypericum acutum Mönch.)
Dziurawiec zwyczajny (Hypericum perforatum L.)
[1. gatunek byliny należący do rodziny
dziurawcowatych. Występuje naturalnie
w Europie, zachodniej Azji, północnej
Afryce. Zawleczony został do Ameryki
Północnej i Południowej, południowej
Afryki, Australii i Nowej Zelandii,
Japonii. W Polsce pospolity. 2. bylina z
rodziny dziurawcowatych. Dorasta do
wysokości 60cm. Liście przeświecające ze
zbiorniczkami
olejków
eterycznych.
Kwiatostan gęsty, wielokwiatowy. Kwiaty
żółte
z
wieloma
pręcikami
bez
nektarników. Ziele stosowane jest w
lecznictwie. Kwitnie w lipcu i sierpniu.] –
közönséges
orbáncfű
(Hypericum
perforatum)
[az
orbáncfűfélék
(Hypericaceae) családjába tartozik a Kárpátmedence gyakori növénye]
-
Wersja 01 01 2017.
dziurawka [1. cegła ceramiczna z otworami
przelotowymi; 2. taśma perforowana] –
üreges tégla
dziurawy, -a, -e [1. mający dziurę lub dziury;
2. pot. mający luki lub braki] – (átv.)
pazarló, tékozló; lyukas, lukas, lyukacsos,
likacsos; olyan, mint a lyukas zsák
dziurawe buty – lyukas cipő
dziurawego woru nie napchasz – (közm.) [nyulas
zsákot nem töltesz meg] nem jó régi zsákba
új búzát tölteni
dziurawej kieszeni nigdy nie napełnisz –
telhetetlen, mint a lyukas zseb
dziurawy worek – lyukas szák; (átv.) lyukas
hordó,
tékozló,
pazarló,
költekező,
lyukaskezű
dziurawy ząb – lyukas fog
dziureczka, dziurka – lyuk, kis lyuk, lyukacska;
likacs
dziureczka od klucza – kulcslyuk
dziurka [otwór w kształcie podłużnym lub
okrągłym
wycinany
w
wyrobie
odzieżowym, służący do zapinania na
guziki, sznurowania lub jako element
zdobniczy. Istnieją dwa rodzaje dziurek w
zależności
od
sposobu
wykonania
wyróżnia
się
dziurki
dziergane
(maszynowo albo ręcznie) i dziurki
odszywane (czyli wykończone wypustką
albo lamówką).] – lyuk, gomblyuk
dziurka do guzika – gomblyuk
dziurka do sznurowania – lyuk (cipőfűzőnek)
dziurka od guzika [Jest zmierzonym otworem w
odzieży na guzik lub wstążkę. Dziurki są
podzielone
zgodnie
z wykończeniem
krawędzi. Dziurka jest wykonywana
ręcznie lub maszynowo. Brzeg dziurki jest
wykańczany materiałem, skórą, metalem
lub plastikowym materiałem. Brzeg
dziurki
jest
wykonany
poprzez
zastosowanie
materiałów
termoplastycznych. Dziurka ta może mieć
rożne kształty, które są uzależnione od
zastosowania: Okrągłe dziurki mogą być
okrągłe lub owalne. Kątowe dziurki są
trójkątne lub kanciaste. Poziome dziurki –
dziurki położone równolegle do krawędzi
odzieży. Boczne dziurki – dziurki ułożone
na boku odzieży. Dziurka w kształcie
klucza – posiada zaokrąglenia po obu
końcach dziurki.] – gomblyuk [Nyílás a
ruhadarabon, amely arra a célra szolgál,
hogy azon egy gombot vagy egy zsinórt
illetve szalagot átbújtassanak. Kivitelük és
széleldolgozásuk függvényében többféle
gomblyuk használatos: Kivarrott gomblyuk:
a nyílás széleit kézzel vagy géppel
1411
körülvarrva szegik be. A nyílást körülszegő
varratba nehezebb ruhadaraboknál (pl.
kabátoknál) ún. tömőfonalat is bevezetnek
erősítésként. Paszpólos gomblyuk: a nyílás
széleit paszpól szegélyezi. Szegőzött
gomblyuk: a nyílás széleit valamilyen
kelmével, bőrrel vagy műanyag-fóliával,
esetleg fémlemezzel szegik be. Hegesztett
gomblyuk:
hőre
lágyuló
anyagon
alkalmazható,
a
gomblyuk
kivágott
nyílásának széleit nagyfrekvenciás hegesztő
készülékkel felmelegítve összeolvasztják,
ezáltal akadályozva meg a kifoszlását.
Varratba beállított gomblyuk: két egymáshoz
varrt alkatrész illesztésében helyezkedik el.
A gomblyukak alakja is különböző lehet:
Egyenes gomblyuk: a gomblyuk nyílása
egyenes. Szemes gomblyuk: a gomblyuk az
egyik végén kör alakban kiszélesedik. Kerek
gomblyuk: nyílása kör vagy ellipszis alakú.
Szögletes gomblyuk: nyílása háromszög
vagy négyszög alakú. A kerek és a szögletes
gomblyukak nem gombok átbújtatására,
hanem zsinórok, szalagok befűzésére
szolgáló
nyílások.
A
gomblyuk
elhelyezkedhet a ruhadarab hosszával
párhuzamosan
(függőlegesen)
arra
merőlegesen (vízszintesen), vagy átlósan. Az
egyenes gomblyuk nyílásának végeit
reteszeléssel zárják le és erősítik meg.
Szemes gomblyukak esetén a nyílás
kiszélesített kerek végét sugárirányú
öltésekkel szegik be, a másik végén
reteszelést alkalmaznak.]
dziurka od klucza – kulcslyuk
dziurka od nosa; dziurka w nosie – orrlyuk
dziurkacz [przyrząd służący do wycinania
dziurek
na
brzegach
kartek
przeznaczonych do przechowywania w
skoroszytach
lub segregatorach] –
lyukasztó, lyuggató, perforáló munkás v.
készülék; lyukasztógép
dziurkarka [1. aparat do przygotowywania
taśmy
dziurkowanej,
na
której
kombinacje kodowe są przedstawione w
postaci układu otworów; 2. maszyna do
-
Wersja 01 01 2017.
robienia i obszywania dziurek do
guzików] – lyukasztó, lyukasztógép;
gomblyukazó
dziurkować [robić w czymś dziurki] –
lyukasztani,
átlyukasztani,
perforálni;
lyuggatni
dziurkować coś – lyukasztani vmit
dziurkowanie – lyukasztás
dziurkowany, -a, -e – lyukacsos, lyukasztott,
likacsos, perforált
dziurkowatość liści [choroba drzew objawiająca
się brunatnymi, wykruszającymi się
plamami]
–
levéllyukacsosság
(levélbetegség)
dziurkowaty, -a, -e [mający dużo drobnych
otworów, pełen dziurek; porowaty] –
lyukacsos, likacsos, porózus
dziury kim zatykać – jelentéktelen, alantas v.
kellemetlen munkára használni vkit
dziury w niebie nie będzie – (közm.) [lyuk azért
még nem lesz az égen] nem szakad le az ég;
nem (lesz) nagy baj v. veszteség
dziw [niezwykła rzecz lub nadprzyrodzone
zjawisko] – csoda, csodálatos dolog v.
alkotás; csodálkozás (nie dziw: nem csoda);
szörny, szörnyeteg, torzszülött; ejha!, ejnye!,
ó! (a csodálkozás felkiáltó szava)
dziw nad dziwy – csodák csodája
dziw, że i dotychczas wytrzymał – csoda, hogy
eddig is kibírta v. kitartott
dziwa
[1. posp.
o
dużej,
niezgrabnej,
prymitywnej dziewczynie; 2. posp. kobieta
o wyzywającym wyglądzie i niemoralnym
prowadzeniu się] – nagy, kultúrálatlan lány;
díva
dziwactwo [1. rzecz dziwaczna; 2. czyjeś dziwne
przyzwyczajenie]
–
különcködés,
különcség, furcsaság
dziwactwo staropanieńskie – vénkisasszonyos
furcsaságok
dziwaczeć [stawać się dziwakiem], dziwaczyć –
különcködni, elvadulni
Dziwaczek
(Mirabilis
jalapa)
[Roślina
jednoroczna o łodygach grubych i
sztywnych. Kwiaty pachnące duże, barwy
różowej, czerwonej i białej, żółtej i
ciemnofioletowej, często prążkowane
innym kolorem. Wysokość roślin 60-75
cm.] – csodatölcsér (mirabilis jalapa) [akár 1
méter magasra is megnövő látványos szoliter
növény, bokros dús hajtásokkal. Levelei
lándzsás alakúak, virágait a hajtás végein
hozza, amelyek illatosak és számtalan
színben pompáznak. A csodatölcsér az egyik
legszebb egynyári dísznövény, amely ősszel
a
fagyokig
folyamatosan
virágzik.
Mexikóból származó egynyári dísznövény,
legismertebb fajtája a nagy csodatölcsér,
amely magról viszonylag olcsón és nagy
tömegben ültethető kertünkbe. A virágokat
piros, sárga, rózsaszín, fehér, lila és tarka
színben is megcsodálhatjuk, így valódi
színfoltot jelentenek kertünkben. Nyáron a
virágok tömegesen nyílnak késő délutántól
kora reggelig, majd a napfény hatására
becsukódnak.]
1412
dziwaczenie – különcködés
dziwaczka – különc, csodabogár nő
dziwaczność
–
furcsaság,
különösség,
szokatlanság, különcködés
dziwaczny, -a, -e [zwracający uwagę swoją
osobliwością, nietypowością] – bogaras,
fura, furcsa, rigolyás, különc, különcködő,
különös; extravagáns; fonák; nyakatekert
dziwaczyć
[postępować
dziwacznie]
–
különcködni, furcsákat művelni
dziwadło [1. pot. człowiek wyglądający lub
postępujący dziwacznie; 2. pot. coś
dziwnego, niezwykłego] – különc, furcsa
alak; furcsaság
dziwak [człowiek o dziwnych upodobaniach i
przyzwyczajeniach] – különc, csodabogár,
furcsa, különös figura; eredeti ember v. alak
dziwer [1. falisty deseń na wyrobach ze stali
damasceńskiej; 2. zob. stal damasceńska] –
(dawno) minta a dömöcki (damaszkuszi)
acélpengén; damaszkuszi acél
dziwerować – (dawno) dömöckölni, sávozni,
arannyal v. ezüsttel kirakni (fegyvert)
dziwić [wywoływać zdziwienie] – bámulatba
ejteni,
elképeszteni,
megdöbbenteni;
meglepni
dziwi mnię, że… - furcsállom, hogy…;
csodálkozom, hogy…
dziwić (dziwi) się [odczuwać lub okazywać
zdziwienie, nie rozumieć czegoś] – bámulni
(merengeni); csodálkozni,
elámulni,
elképedni, megdöbbenni; meglepődni
dziwić (dziwi) się, dziwować się komu/czemu –
csodálni
(vmit/vkit),
ámulni-bámulni,
csodálkozni, elképedni (vkin/vmin) (bardzo
się dziwię temu: ezen nagyon csodálkozom)
-
Wersja 01 01 2017.
Dziwidło
dzwonkowate,
amorfofalus
dzwonkowaty (Amorphophallus paenifolius
var. campanulatus) [roślina z rodziny
obrazkowatych,
odmiana
gatunku
Amorphophallus paeoniifolius. Występuje
na terenie Indii, Malezji, na Fidżi, Tahiti.]
– Óriás kontyvirág (Amorphophallus
paeoniifolius) [Ez a gyönyörű virág a Fülöpszigeteken él, de megtalálhatjuk Dél-Ázsia
más
országaiban
is,
mint
például
Malajziában vagy Indonéziában. A „ rossz
szagú liliom", ahogyan még nevezik, egy
olyan trópusi gumós növény, amelyet a
zöldségfélék helyett is használnak a
konyhában. Ez a növény erdetetileg Ázsia
déli részéről származik.]
Dziwidło olbrzymie [to jest największym
przedstawicielem rodziny obrazkowatych
(Araceae). W Polsce mamy również
przedstawicieli tej rodziny jak obrazki
plamiste (Arum maculatum) czy czermień
błotną (Calla palustris). Często usłyszeć
można że dziwidło olbrzymie ma
największe kwiaty na świecie, choć tak
naprawdę nie są to kwiaty tylko
kwiatostany.] – Titánbuzogány virág
(Amorphophallus titanunum) [Egyedülálló
virág, egyedülálló névvel. A neve
tuljadonképpen a görög amorphos-ból
származik, azaz a formátlan. Phallos magyar
megfelelője a pénisz és titanum az óriást
jelent. Ez a virág a világon a legnagyobb
egyvirágú
növény.
Sumatrában,
Indonéziában fedezték fel először. Az illata
miatt, ami egy bomlásban levő test szagára
emlékeztet, tetemvirágnak is nevezik
(indonéz nyelven bunga bangkai - ahol
bunga virágot jelent, bangkai pedig
tetemet).]
1413
dziwię się – csodálkozom
dziwienie
się
–
csodálkozás,
bámulat,
megdöbbenés
dziwka
[1. obraźl.
o
kobiecie,
której
postępowanie uważa się za niemoralne lub
oburzające; 2. posp. prostytutka] –
(dawno) lányka, szűz (dziewka); utcalány,
utcanő, prostituált, (vulg.) kurva
dziwkarz [syn. rozpustnik, babiarz, lubieżnik] –
parázna férfi
dziwnie – különösen, furcsán, furcsa módon,
meglepően
dziwnie wygląda – furcsán néz ki
dziwny, -a, -e [odznaczający się czymś
osobliwym, niezrozumiałym] – fura, furcsa,
különös, szokatlan, csodálatos
dziwna kreatura – fura v. furcsa figura v. szerzet;
különös lény
dziwna sytuacja – visszás helyzet
dziwna z niego facjata – (tréf.) furcsa pofa; csuda
egy alak
dziwne zachcianki – furcsa v. szeszélyes
kívánságok
dziwne zdarzenie – csodálatos eset v. esemény
dziwny obraz – furcsa kép
dziwo [1. niezwykła rzecz; 2. straszydło, zjawa] –
csoda, csodálatos, érthetetlen személy v.
dolog; szörny, szörnyeteg, rém
dziwok [młody sokół, który świeżo opuścił
gniazdo, jeszcze do polowania nie ułożony.
Dziwok w staropolszczyźnie znaczy dziki;
mówiono: wieprz dziwoki (t. j. dzik), koza
dziwoka (t. j. górska).] – (dawno) fiatal
sólyom; vadkan; zerge
dziwoląg [pot. istota lub rzecz dziwaczna],
dziwotwór
[istota
o
dziwacznych
kształtach] – csodálatos alak, rámalak,
szörny; fantasztikus lény; különc
Dziwonia zwyczajna, dziwonia (Carpodacus
erythrinus)
[gatunek małego ptaka
wędrownego z rodziny łuszczaków
(Fringillidae)]
–
karmazsinpirók
(Carpodacus erythrinus) [a madarak
osztályának verébalakúak (Passeriformes)
rendjébe és a pintyfélék (Fringillidae)
családjába tartozó faj]
dziwota – csoda, meglepő dolog
-
Wersja 01 01 2017.
dziwotwórczy, -a, -e – csodatevő, csodálatos
dziwotwórczy sprawiający cuda – csodálatos
csoda
dziwowisko [pot. coś, co wywołuje zdziwienie –
(csodálatos) látvány; (dziwoląg)
dziwożona [1. mit. słow. boginka wodząca ludzi
po bagnach i uroczyskach; 2. Dziwożona,
mówi Karłowicz, miesza się w podaniach
ludowych z Boginką. Górale tatrzańscy
utrzymują, że jedna dziwożona przebywa
w głębi jeziora Żabiego, że czasami
wychodzi z niego i zaziera do wsi
poblizkich; że wygląda potwornie, piersi
ma ogromne, głowę rozczochraną, na niej
czapeczkę czerwoną; że się żywi zielem
„słodyczką”, a lęka się rośliny „dzwonek”;
że włazi do ogrodów chłopskich i czyni w
nich szkody; że jakiś gazda złowił w sadzie
swoim jedną dziwożonę i nie mogąc
utrzymać jej, zerwał czapeczkę, którą
wyprosiła potem, śpiewając słodko pod
oknem.] – (mesebeli lény), csúnya és gonosz
istennő (házasságtörés megbosszulója)
Dz. Ust (Dziennik Ustaw) – Hivatalos Közlöny,
Törvénytár
Dz. U. P.R.L. (Dziennik Ustaw Polskiej
Rzeczpospolitej Ludowej) – (dawno) a
Lengyel Népköztársaság Hivatalos Közlönye
dzwon [1. przedmiot z brązu w kształcie
odwróconego kielicha, z metalowym
drążkiem w środku, który uderzając o
jego ściany, wydaje głośny dźwięk; też: ten
dźwięk; 2. element konstrukcyjny w
różnych urządzeniach, mający taki
kształt] – harang (bić w dzwony:
harangozni; bić w dzwony na trwogę:
félreveri a harangot); bura
dzwon alarmowy, dzwon na trwoge – vészharang,
vészcsengő, riasztócsengő, riadó
dzwon nurkowy – búvárharang
dzwon okrętowy [rodzaj dzwonu używanego na
jednostkach pływających do celów
sygnalizacyjnych] – hajóharang
dzwon ratowniczy [urządzenie używane do
ratowania załogi okrętu podwodnego,
który wskutek awarii nie może się
wynurzyć] – hajóharang; vészharang
1414
dzwon sygnałowy – jelzőkolomp, jelzőharang
dzwon szklany – üvegbura
dzwoneczek– csengettyű
Dzwoneczek,
dzwonek
(Campanula)
–
harangvirág (Campanula)
dzwonek [1. mały dzwon lub przedmiot o takim
kształcie; 2. urządzenie sygnalizacyjne,
zwykle elektryczne, składające się z
metalowej czaszy i uderzającego w nią
młoteczka; też: dźwięk tego urządzenia;
3. pot.; zob. karo w zn. 1.,2.; 4. roślina
leśna lub ogrodowa o dużych, niebieskich
kwiatach] – kis harang, harangocska;
csengő, csengettyű; kolomp; (átv.) csengetés,
jelzés; harangszó; a csengő hangja; (növény)
harangvirág
(Adenophora
Fisch.)
[a
csengetyükefélék génusza, 18 fajjal Ázsia
mérsékelt és Európa közép- és keleti részén.
A csengetyükétől az választja el, hogy a
bibeszála tövét kurta mirigycső fogja körül.];
(kártya, káró) tök
dzwonek [niezgięte, niewyprasowane złożenie
które
wchodzi
w
luźną,
sprutą
powierzchnię
ubrania;
zwykle
dekoracyjny, ale także funkcjonalny
element odzieży damskiej, w sukniach,
spódnicach i płaszczach.] – glokni [bajorosztrák glokn ('harang, harangszoknya'); 1.
szoknya harangszabása; 2. Nem levasalt,
hanem szabadon hullámzó ránc. Jellemzően
díszítő elem, de női ruhák, szoknyák,
kabátok egész formájára is kiható megoldás.]
dzwonek (mały dzwon) – csengő
dzwonek elektryczny – elektromos csengő,
villanycsengő, villamos csengő
dzwonek kapliczny – kápolna harangja
dzwonek owczy – kolomp
dzwonek rowerowy [element wyposażenia
roweru
służący
do
ostrzegania
współużytkowników
dróg]
–
kerékpárcsengő
dzwonek sygnalizacyjny – jelzőcsengő
Dzwonek szerokolistny (Campanula latifolia) –
Széleslevelű
harangvirág
(Campanula
latifolia L.)
dzwonek szkolny – iskolai csengő
dzwonek teatralny – színházi csengő
dzwonek zabrzęczał – a csengő megszólalt
dzwonić
(dzwonię, dzwonisz) [1. poruszać
dzwonem lub dzwonkiem, wywołując
dźwięk; też: dawać znak dzwonem lub
dzwonkiem; 2. włączać, naciskać dzwonek
sygnalizacyjny; 3. uderzać w coś lub
czymś, wywołując metaliczny dźwięk; 4. o
dzwonie, dzwonku, telefonie: wydawać
dźwięk; 5. pot. telefonować] – (dzwonkiem)
-
Wersja 01 01 2017.
csengni, csengetni; (dzwonem) harangozni,
kolompolni; (dzwoneczkiem) csilingelni; (bić
w dzwon: harangozni); (telefonować)
telefonálni; (brzmieć): (dzwonek) csengeni,
szólni; (dzwoneczek) csilingelni, szólni;
(dzwon) szólni; (telefon) csengeni, szólni;
hívni, telefonálni; telefonon felhívni
dzwoni mi w uszach – cseng a fülem
dzwoni telefon – szól a telefon, cseng v. csörög a
telefon
dzwonią – szól a harang; harangoznak
dzwonią mu/jej zęby – vacog a foga
dzwonią na lekcję – (w szkole) becsengetnek
dzwonią na przerwę – kicsengetnek
dzwonić do drzwi – csenget az ajtónál
dzwonić do kogoś – telefonálni (vkinek), felhívni
(vkit); csengővel megához szólítani vkit
dzwonić gdzieś – telefonálni vhová
dzwonić mi w uchu – csöng a fülem
dzwonić na trwogę – kongatni v. félreverni a
harangot
dzwonić na gwałt, dzwonić na alarm – riadót
jelezni v. verni
dzwonić pod jakiś numer – vmilyen telefonszámot
hívni
dzwonić ostrogami – pengeti a sarkantyúját
dzwonić zębami – vacog a foga
dzwonić zębami z zimna – vacog a foga a hidegtől
Dzwoniec zwyczajny, dzwoniec (Carduelis
chloris, syn. Chloris chloris) [mały ptak z
rodziny
łuszczaków
zamieszkujący
Europę, północną Afrykę i południowozachodnią Azję. Z reguły osiadły, ale część
północnych populacji wędrowna –
przeloty II–IV I IX–XI.] – (állat) zöldike
zöldike (Carduelis chloris) [a madarak
osztályának a verébalakúak (Passeriformes)
rendjébe és a pintyfélék (Fringillidae)
családjába tartozó faj. Egyes rendszertanok a
Chloris nembe sorolják. Neve beszélő név,
zöldes tollazatáról kapta.]
dzwonienie – harangszó, harangozás, harangzúgás,
csengés, csengetés; zengés, zúgás, kongás,
búgás (harangozás)
dzwonienie łańcuchów – lánccsörgés
dzwonienie szkła – üvegcsörömpölés
dzwonienie w uszach – fölcsengés, fülzúgás
dzwonienie wieczorne – esti harangszó
dzwonienie zębami – fogvacogtatás
dzwonki – (dawno) (kártya) káró
dzwonki [dzwonki służące do informowania
wiernych podczas sprawowania liturgii,
kiedy mają usiąść lub powstać, np.: na
Przeistoczenie] – csörgők
1415
Dzwonki i gong
Dzwonki z uchwytem, którymi ministranci
dzwonią w czasie celebracji Eucharystii oraz
nabożeństw służą do sygnalizowania zmiany
postaw w zgromadzeniu liturgicznym. Gong
jest to metalowa czasza umieszczona na stopce,
w którą ministrant uderza drewnianą pałką. Z
kolei gong służy do szczególnego wyróżnienia
momentu przeistoczenia we Mszy św. Zwyczaje
dotyczące sposobu i ilości wykonywanego
dzwonienia i uderzeń gongu są bardzo
zróżnicowane.
Dokumenty
liturgiczne
wspominają, iż ministrant winien dać znak
dzwonkiem przed przeistoczeniem, aby wierni
przyjęli postawę klęczącą. Ponadto zaleca się
dzwonienie:
-
Wersja 01 01 2017.
Dzwonkowate (Campanulaceae Juss.) [rodzina
roślin należąca do rzędu dzwonkowców
(Campanulales Rchb.f.)] – harangvirágfélék
(Campanulaceae) [családja az egyre
elfogadottabb APG osztályozás szerint a
fészekvirágzatúak (Asterales), más szerzők
szerint a harangvirágúak (Campanulales)
rendbe tartozik. Főleg a mérsékelt és
szubtrópusi övekben terjedt el, a trópusokon
inkább a hegyvidékeken fordul elő.]
dzwonkowy, -a, -e – csengő-, (kártya) tök-, káródzwonnica [1. budynek lub jego część, gdzie
znajdują się dzwony; 2. Gdy kościoły i
klasztory w wiekach średnich bywały
zarazem
warowniami,
dzwonnice
spełniały usługę nietylko właściwą swemu
przeznaczeniu, ale także miały znaczenie
baszt
zamkowych.]
–
harangláb,
harangtorony [főleg azokon a helyeken épült,
ahol a falvak kicsisége miatt hiányzott a
templom; néha a torony nélküli középkori
templomok mellett található], harangtorony
[ol. campanile – a templom mellett, attól
általában elkülönülten áll]
dzwonnica drewniana – fa harangláb
 po modlitwie wiernych
 po przygotowaniu darów, przed: "Módlcie
się, aby moją i waszą ofiarę..."
 po śpiewie Sanctus, a przed epiklezą (np.
"uświęć te dary mocą twojego Ducha...")
 po przeistoczeniu a przed aklamacją po
przeistoczeniu (np. "Oto wielka tajemnica
wiary")
 po śpiewie Baranku Boży
Winno się zadbać, by zarówno dzwonienie jak i
gongowanie było wykonywane starannie i
dokładnie, a nade wszystko - w odpowiednich
momentach.
dzwonki orkiestrowe [instrument perkusyjny
składający się z metalowych płytek, w
które uderza się drewnianymi pałeczkami
lub młoteczkami z metalową główką] –
zenekari csörgők (Yamaha YG-250D) [ütős
hangszer]
dzwonki, karillon (resestr organowy) –
harangjáték
dzwonko [kawałek ryby pociętej poprzecznie] –
hal, halszelet, halrész (haránt szeletelve)
dzwonko śledzia – heringszelet
Dzwonnica drewniana w Bochni
dzwonnik [daw. człowiek, którego zadaniem było
dzwonienie w dzwony] – harangozó,
toronyőr
dzwono – keréktalp, kerékrész (két küllővel
megerősítve); kerék-, gyűrű-, karika-,
korongrészlet; halszelet
dzwonowy, -a, -e – harangdzwony1 [Nieliczne przepisy o dzwonach
kościelnych, ustanowione na synodach
duchownych polskich, tak streszcza ks.
Zyg. Chodyński: Dzwony nie powinny
zawieszać się na belkach, przytykających
1416
do ścian kościoła, lecz wyżej w wieży
dzwonnicznej.] – harangok
dzwony kościelne – templomharangok
dzwony2 [1. pot. spodnie rozszerzane od kolan w
dół; 2. Charakterystyczny dla lat 70., a
potem 90. fason spodni: wąskie na
biodrach i udach, rozszerzające się
stożkowato od kolan.] – bő szabású nadrág,
trapéznadrág
dzwony orkiestrowe (dzwony rurowe) [1.
campane wł., [wym. ka...] muz. dzwony
orkiestrowe, instrument perkusyjny w
orkiestrze symfonicznej, naśladujący
dźwięk prawdziwych dzwonów; 2.
instrument perkusyjny składający się z
kilkunastu metalowych rur zawieszonych
na wspólnej ramie, w które uderza się
drewnianym młotkiem] – csőharang
[különböző
hosszúságú
sárgarézv.
acélcsövekböl áll. A standard hangszernek
18 csöve van, és így egy illetve fél oktáv a
hangterjedelme. Tompító mechanizmusa
révén marad abba a csövek kicsengése.];
harangjáték
dzwony rurowe [instrument z grupy idiofonów w
kształcie dużych, wygiętych płyt odlanych
z brązu lub ze stopu miedzi, glinu i niklu.
Do wydobywania dźwięku służy młotek,
którym uderza się w dzwony. Jakość
dźwięku zależy od materiału, z którego
wykonane są dzwony, wagi, kształtu oraz
od formy i konstrukcji "serca".]–
csőharang; zenekari harang
dziwy przyrody – a természet csodái
dziwy wyprawiać – csodát művelni
dź [1. połączenie literowe oznaczające spółgłoskę
dź; 2. jęz. spółgłoska środkowojęzykowa,
dźwięczna,
miękka]
–
dzs
(lágy
mássalhangzó és jele)
dźgnąć — dźgać [1. pot. uderzyć czymś ostrym
lub spiczastym; 2. pot. sprawić komuś
przykrość lub ból] – szúrni, megszúrni;
döfni,
megdöfni,
bökni,
megbökni;
megtámadni
-
Wersja 01 01 2017.
dźgać (dźga) nożem – késelni; két szúrni v. döfni
vkibe; késsel szúrni v. döfni
dźgnąć widłami – villával leszúrni
dźgnąć się — dźgać [się pot. uderzyć siebie
samego czymś spiczastym] – megszúrja v.
megdöfi magát
dźwięczący, -a, -e – jól hangzó, messzire hangzó,
hangos; zengő; zengzetes
dźwięcznie – összehangzón, harmonikusan,
kellemesen v. jól hangzó csengőn
dźwięcznie (jasno) brzmiący – világos hangzású,
áttetsző
dźwięczność1 – csengés, zengés, hangzás,
összhangzás
dźwięczność2 [(fonacja) to jedna z cech
artykulacji głosek związana z pracą
więzadeł głosowych. Głoski wymawiane z
wymuszeniem drgań więzadeł przy
produkcji dźwięku nazywane są głoskami
dźwięcznymi, natomiast wymawiane bez
ich drgania nazywane są głoskami
bezdźwięcznymi.] – jóhangzás, kellemes
hang [hallható hang, amelyre figyelünk vagy
figyelni akarunk]
dźwięczny, -a, -e [1. mający czyste, donośne
brzmienie; 2. o głoskach: wymawiany
przy zsuniętych i drgających wiązadłach
głosowych] – csengő, zengő, érces; pengő;
szép hangzású, kellemes hangú, hangzatos,
zengzetes; hangos; (nyelvtan) zöngés
dźwięk [1. wszelkie wrażenie słuchowe; 2. fiz.
zaburzenia falowe w ośrodku sprężystym,
np. w powietrzu, wodzie, zdolne do
wywołania wrażenia słuchowego; 3. jęz.
najmniejsza głośna artykulacja będąca
składnikiem fonetycznej budowy wyrazu;
4. brzmienie o określonej wysokości,
natężeniu i barwie; 5. słowa, muzyka i
wszelkie efekty akustyczne w filmie,
audycji itp.; 6. Zmiany w ciśnieniu
ściśliwego medium, takiego jak powietrze,
które mogą pobudzać zmysł słuchu. 7.
Zmiana ciśnienia (w powietrzu lub innym
ośrodku) odczuwalna przez ucho ludzkie;
7. Zmiana cisnienia (w powietrzu lub
innym osrodku) odczuwalna przez ucho
ludzkie. Drgania akustyczne słyszalne dla
człowieka sa zawarte w pasmie miedzy
czestotliwosciami granicznymi ok. 16 i
16000 Hz.] – 1. (fiz.) hallható hang
(amelynek frekvenciája 20 Hz és 16 000 Hz
között, intenzitása pedig 10-12 W/m2 és 1
W/m2 között van) [1. mechanikai rezgés,
amelynek rezgésszáma másodpercenként 20
és 20000 között van, és így az emberi fül
számára érzékelhető; 2. Olyan hang,
amelynek (vagy legalább egy szinuszos
összetevőjének) frekvenciája l6 Hz és 16
1417
kHz közé, az úgynevezett, átlagos
hallástartományba esik; 3. Nagyjából 20 Hz
a legmélyebb, 20 000 Hz a legmagasabb
hang, amit még mi, emberek hallani képesek
vagyunk. Fiatal korunkban hallunk a
legjobban. Hallásban a nők jobbak, jobban
hallanak, és kevésbé romlik a hallásuk az
öregedéssel.]; 2. hang [gyűjtófogalom a
fizikai (hangjelenség), az élettani (hangérzet)
és a lélektani (hangélmény) jelenségekre). A
hang
longitudinális
nyomáshullám.
Levegőben 330 m/s, vízben, szilárd
anyagokban anyagtól függően akár 1500 m/s
körüli sebességgel terjed. A hangot főként a
fülünkkel
halljuk,
de
a
bőrünk,
koponyacsontjaink is részt vesznek az
érzékelésben. A hallható hangok feloszthatók
rezgési alakjuk, ill. színképük szerint: tiszta
hang, egyszerű zenei hang, összetett hang,
hangkeverék, zörej; pszichológiai hatásuk
szerint: kellemes hang, zaj]; (muz) hangsor,
zenei hang; (hangszeré) hang, hangzó
dźwięk brzęczący – zümmögő hang, berregő hang
dźwięk całkowicie rozproszony – teljesen diffúz
hang
dźwięk ciągły – állandó hang (jellegét,
frekvenciáját és intenzitását megtartó rövid
idejű vagy tartós hang)
dźwięk ciągły (ustalony) – kitartott (folytonos,
állandó) hang
dźwięk dzwonów – zengés, zúgás, kongás, búgás
(harangozás)
dźwięk dzwonu – harangszó, a harang szava, a
harang hangja
dźwięk fanfar – harsonaszó
dźwięk gardłowy – torokhang, gutturális hang
dźwięk ginie w oddali – a hang a távolba vész
dźwięk harmoniczny – harmónikus hangzás
dźwięk igły – tűhang
dźwięk impulsowy – impulzussor, impulzushang,
impulzusszerű hang
dźwięk jednokanałowy – egycsatornás hang
dźwięk materiałowy – kopogóhang, lépéshang,
testhang
dźwięk
materiałowy
(w
konstrukcjach
budowlanych) – testhang
dźwięk metaliczny – érces hang; (zene) rézhang,
fúvóshang
dźwięk mowy (zob. głoska w zn. 1.) – beszédhang
[a beszéd legkisebb önálló képzési eleme,
amely a szó jelentését módosítani képes]
dźwięk niepożądany – saját zavaró hang
(audiométer)
dźwięk nieustalony – tranziens hang, kapcsolási
zaj
dźwięk nosowy – orrhang
-
Wersja 01 01 2017.
dźwięk pełny – teljes (összes, vegyes) hang (kórus)
dźwięk podwodny – vízalatti hang
dźwięk pogłosowy – zengetett hang
dźwięk powietrzny – léghang
dźwięk prosty – zenei hang, egészhang
dźwięk (ton) prosty – szinuszos (tiszta) hang
dźwięk prowadzący – vezetőhang, karvezető,
szólamvezető
dźwięk rozproszony – diffúz (szórt) hang
dźwięk sinusoidalny - színuszhang (olyan hang,
amelynek nincsenek harmónikusai)
dźwięk skrzeczący – sipító hang, sikoltó hang
dźwięk słyszany w słuchawce mikrotelefonu
wskutek efektu lokalnego – mellékhang
dźwięk stacjonarny – stacionárius v. állandó
jellegű hang
dźwięk stereofoniczny – térhatású (sztereo) hang
dźwięk strzalu – csattanás, csattanó hang
dźwięk wibrujący – vibráló hang
dźwięk wyjący – üvöltőhang
dźwięk zagłuszający – elfedő hang
dźwięk zapisany i odczytany magnetycznie –
mágneses hang
dźwięk zapisany i odczytany optycznie –
fényhang
dźwięk złożony – hangkeverék, többszörös hang;
komplex hang, összetett hang
dźwięki basowe – mélyhangok
dźwięki nieartykułowane – artikulálatlan hangok
dźwięki wywołane wirami w płynie – örvényhang
(folyadéké)
dźwięki zamarły – a hangok elenyésztek
dźwięki zespoliły się w jedną całość – a hangok
egy egészbe olvadtak
dźwięki zwolna konały – (átv.) a hangok lassan
elnémultak v. elhaltak
dźwiękliwy, -a, -e – hangot adó, hangos, hangzó
dźwięknąć — dźwięczeć (dźwięczy) [1. wydać
wyraźny, metaliczny dźwięk; 2. dać się
wyczuć w słowach] – kongani; búgni;
csengeni, zengeni, pengeni, hangzani,
felhangozni, hangozni; hangot adni, szólni,
csengeni, csörögni, csörömpölni, csörrenni
dźwięknąć głucho – kongani; zúgni, búgni
dźwięknęły szyby w oknach – megcsörrentek az
ablaküvegek
dźwiękochłonność – vminek hangelnyelő volta
dźwiękochłonny, -a, -e [tłumiący dźwięki] –
hangelnyelő; hangtompító, hangszigetelő
dźwiękochłonne obicie drzwi – párnázott (bélelt)
ajtó
dźwiękochłonne pokrycie ściany – hangelnyelő
falburkolat
1418
dźwiękonaśladowczość, źwiękonaśladownictwo
[zob. onomatopeja] – (gör.) onomatopoézis;
hangfestés, hangutánzás
dźwiękonaśladowczy, -a, -e – hangutánzó
dźwiękonaśladowcze słowo – hangutánzó szó
dźwiękoszczelność – hangszigeteltség
dźwiękoszczelny, -a, -e [nieprzepuszczający
dźwięków] – hangszigetelt; hangtól védett,
hangmentes
dźwiękowiec [pot.; zob. realizator dźwięku] –
hangosfilm
dźwiękowstręt [1. Co to jest za choroba, jej
przyczyny, czynniki wpływające na bóle
migrenowe,
postępowanie;
]
–
akusztofóbia, zajfélelem
dźwiękowy, -a, -e – hangos, hang-, hangtani,
fonetikai
dźwig [1. maszyna z długim, ruchomym
ramieniem służąca do przenoszenia
ładunku; 2. winda] – (winda) felvonó, lift,
csörlő, vitla; (żuraw) daru, emelődaru
dźwig chwytakowy – markolódaru
dźwig ciężarowy – teherfelvonó, lift
dźwig gąsienicowy – hernyótalpas daru
dźwig nadbrzeżny – parti daru
dźwig obrotowy – forgódaru
dźwig okrężny [zob. paternoster] – páternoszter
dźwig samojezdny – önműködő lift, pater noster
dźwig towarowy – teherfelvonó
dźwig wieżowy – toronydaru
dźwigacz – csörlő, vitla
dźwigar [1. poziomy element konstrukcyjny
podtrzymujący stropy, mosty itp.;
2. element konstrukcyjny płatów nośnych
w samolotach] – hídgerenda, hídfa;
faboltozat, tetőgerenda; vasúti talpfa
dźwigarka [zob. wciągarka] – horgonycsiga,
vasmacska
csigája;
emelőszerkezet
(járművekhez)
dźwigarowy, -a, -e – hídgerenda-, hídfadźwignąć — dźwigać [1. podnieść z wysiłkiem w
górę coś ciężkiego; 2. dźwigać: nieść
ciężkie rzeczy; 3. podnieść kogoś na duchu
lub wesprzeć materialnie; 4. ulepszyć,
podnieść na wyższy poziom; 5. dać radę
trudom, obowiązkom; 6. odbudować
budowlę, miasto] – emelni, felemelni,
felállítani, helyreállítani; (átv.) felépíteni; (z
sobą) cipelni, hurcolni; (podnosić) emelni
dźwigać ciężary – terhet emelni; súlyt emelni
dźwigać co na plecach – vállán hordani vmit v.
hordani vmit
dźwigać kajdany – rabláncot v. béklyót hordani,
rabbilincset viselni
-
Wersja 01 01 2017.
dźwigać się, dźwignąć się – felemelkedni, nehezen
rendbe jönni; helyre állni, talpra állni
dźwigar [1. poziomy element konstrukcyjny
podtrzymujący stropy, mosty itp.;
2. element konstrukcyjny płatów nośnych
w samolotach] – tartógerenda
dźwigarowy, -a, -e [przymiotnik od: dźwigar] –
tartógerendadźwignąć ciężar – terhet emelni v. felemelni
dźwignąć dom do jakiejś wysokości – felhúzni v.
felépíteni egy házat egy bizonyos
magasságig
dźwignąć się — dźwigać się [1. wstać z trudem;
2. być odbudowywanym; 3. wydostać się
własnym wysiłkiem z ciężkiej sytuacji] –
felemelkedni, nehezen rendbe jönni; helyre
állni, talpra állni
dźwignąć się z bankructwa – kilábalni a csődből
dźwignąć się z choroby – betegségből felépülni;
lábadozni
dźwignąć się z upadku – erkölcsileg v. anyagilag
rendbe jönni
dźwignia [1. przyrząd lub jego element w
kształcie pręta o stałej osi obrotu,
umożliwiający wykonywanie określonej
pracy przy użyciu mniejszej siły, na
odpowiednio większej drodze; 2. czynnik
umożliwiający lub przyśpieszający rozwój
czegoś] – emelő, emelőkar, kallantyú,
emeltyű, daru, emelő, emelődaru, emelőgép,
feszítőrúd; (fogászat) foggyökéremelő; (átv.)
alapzat, támasz, ösztönző erő; hajtóerő
dźwignia dobrobytu – a jólét alapja
dźwignia dwuramienna [dźwignia, w której siły
działające leżą po obu stronach osi
obrotu] – kétkarú emelő
dźwignia finansowa = zyskowność własnych
kapitałów
–
(minus)
skorygowana
zyskowność majątku
dźwignia hamulca ręcznego – kézifékkar
dźwignia jednoramienna [dźwignia, w której siły
działające leżą po jednej stronie osi
obrotu] – egykarú emelő
dźwignia nastawcza – állítókar
dźwignia postępu – a haladás alapja
dźwignia rozrządcza – vezérlőkar
dźwignia skrzyni biegów – sebességváltó kar
dźwignia wieloramienna – többkarú v. sokkarú
emelő
dźwignik [zob. podnośnik] – (műsz) vitla; emelő,
csörlő, feszítőrúd, emeltyű, hengerkerék,
kötéldob, láncdob, csörlődob
dźwigniowy, -a, -e – karos, emelő-, emeltyűs, rúddźwigniowo – daruként, daru módra
dźwigowy, -a, -e – daru-
1419
dźwigowy [osoba obsługująca dźwig] – darus,
darukezelő
dźwiýże [drzwi] – [Słowniczek języka śląskiego]
ajtó
dż [1. połączenie literowe oznaczające spółgłoskę
dż; 2. jęz. spółgłoska przedniojęzykowodziąsłowa, dźwięczna, twarda] – dzs
(kemény mássalhangzó és jele)
Dżabal Sirbal (Serbal) [góra na południowym
Synaju (2070 m n.p.m.). Piąta co do
wysokości góra Egiptu. Znajduje się na
terenie Parku Narodowego Święta
Katarzyna
w
muhafazie
Synaj
Południowy. Stoki góry pokrywają liczne
granitowe zagłębienia, które już u
początków
chrześcijaństwa
zamieszkiwane były przez anachoretów.
Do dzisiaj widoczne są pozostałości
klasztoru z IV wieku u podnóża góry. Na
ten sam okres datowane są greckie
inskrypcje odnalezione u stóp góry i przy
ścieżce prowadzącej na jej szczyt. Ze
względu na zabytki piśmiennictwa jedno z
miejsc przy szlaku na szczyt nazywane
jest Mokatteb, tzn. Dolina Napisów.
Utożsamiana przez niektórych z biblijną
Górą Horeb, na której Jahwe przekazał
Izraelitom Dekalog, większość jednak
lokalizuje Horeb z Górą Mojżesza.] –
(bibl., földr.) Jebel Serbal; Serbál-hegy
Dżakarta (ind. Jakarta; dawniej: Batawia) [stolica
i największe miasto Indonezji, 9,0 mln
mieszkańców (2004), aglomeracja 18,2
mln (2004). Miasto jest położone w
południowo-zachodniej części państwa, w
północno-zachodniej części wyspy Jawa.]
– Dzsakarta, Jakarta (ejtsd: dzsakarta, egyéb
nevei: Djakarta vagy DKI Jakarta, korábban
Batavia) [Indonézia fővárosa és legnagyobb
települése. Jáva szigetének északnyugati
partvidékén helyezkedik el, a d. sz. 6° 11′ k.
h. 106° 50′, területe 661,52 km², lakossága 8
792 000 fő (2004).]
dżami (arab. djāmi 'gromadzący'; wielki meczet,
odpowiednik katedry) [1. wielki meczet; 2.
meczet w stolicy kalifatu lub prowincji
muzułmańskiej] – dzsámi (török templom),
arab mecset; a mohamedán nagymecset neve
[a pénteki prédikációt, a hutbét csak a
dzsámiban lehetett elmondani]
dżdżownica
(Lumbricus)
[1.
rodzaj
skąposzczetów
z
rodziny
dżdżownicowatych; 2. bezkręgowiec o
walcowatym ciele złożonym z licznych
pierścieni,
żywiący
się
szczątkami
organicznymi] – giliszta, kukac; Lumbricina
[a gyűrűsférgek törzsébe, ezen belül a
nyeregképzők osztályába, a kevéssertéjűek
-
Wersja 01 01 2017.
alosztályába, a Haplotaxida rendbe tartozó
alrend. Ide tartoznak többek között a
közismert földigiliszták (Lumbricidae).]
dżdżownica ziemna (Lumbricus terrestris) [należy
do typu pierścienic] – földigiliszta;
közönséges
földigiliszta
(Lumbricus
terrestris) [a nyeregképzők (Clitellata)
osztályának a Haplotaxida rendjéhez, ezen
belül a földigiliszta-félék (Lumbricidae)
családjához tartozó faj]
dżdżysto, dżdżyście – esősen, nedvesen, nyirkos
dżdżysty, -a, -e [deszczowy, słotny] – esős,
nedves, nyirkos
dżdżysta pora – esős időszak
dżdżysty dzień – nedves, esős, nyirkos nap
dżecik – fekete borostyánkövecske (dżet)
dżecik do kwiatucha – fekete borostyánkövecske
virágos levelezőlaphoz
dżebel (góry) – (arab) dzsebel; (földrajz) hegy,
hegység
dżelaba także lejba lub galabija (z arab.
dżallabijja) [1. Dżelaba (nazywana także:
darija, djellabah, galabiya oraz jellāb) to
wierzchnia szata noszona zarówno przez
mężczyzn, jaki kobiety nie tylko w Maroku,
ale także w innych krajach Afryki Północnej.
Dżelaba jest długa i luźna. Ma długie i
szerokie rękawy oraz kaptur. Kaptur
nazywany „cob” chroni nie tylko przed
słońcem, ale także przed piaskiem. Bywa
również tak, że sporych rozmiarów kaptur
wykorzystywany jest jako dodatkowa
kieszeń (np. na portfel) lub torba na
zakupy. 2. Luźna suknia o trapezowej linii
z głęboką pachą i szerokimi rękawami.
Owalny dekolt, rozcięcie z przodu i
ukośnie cięte kieszenie często obszyte
dekoracyjną
plisą.
Noszona
przez
mieszkańców Północnej Afryki, lubiana,
jako „pamiątka z wakacji”. Jest
pierwowzorem letnich sukienek i tunik z
nutą egzotyczną. Stały element mody
inspirowanej podróżami po Afryce. 3.
tradycyjna szata mężczyzn arabskich.] –
hagyományos arab férfi ruha
1420
dżem [galaretowata masa otrzymywana przez
gotowanie owoców z dodatkiem cukru] –
(ang.) jam, dzsem, darabos gyümölcsíz,
lekvár
dżem borówkowy – áfonyadzsem
dżem brzoskwiniowy – őszibaracklekvár
dżem
morelowy
–
sárgabaracklekvár,
sárgabarackdzsem
dżem truskawkowy – eperlekvár
dżembori [1. międzynarodowe spotkanie
muzyków,
turystów
itp.;
2.
międzynarodowy zlot skautów] – (ang.)
jamboree;
dzsembori;
nemzetközi
cserkésztalálkozó
dżemper [ang. jumper 'luźna bluza; fartuch,
kitel, kombinezon; sweter damski'; rodzaj
trykotowej,
zazw.
wełnianej
bluzy
wkładanej przez głowę; 2. z ang. Jumper;
rodzaj luźnej bluzki lub swetra ze
ściągaczem wkładanego przez głowę, bez
zapięcia. Najczęściej wykonany z wełny,
bawełny, tkanin syntetycznych lub
mieszanek wyżej wymienionych. Krój
dekoltu może być różny, najczęściej
spotykany to dekolt w serek, okrągły lub
golf. 3. niegdyś luźny żakiecik marynarski,
potem rodzaj swetra kobiecego, dzianego,
przeważnie wzorzystego, wkładanego
przez głowę. 4. sweter; jumper; 5. ] –
zsemper; jumper; bebújós kötött ujjas
dżentlemen, gentleman (ang. gentleman, z łac.
gentilis - "należący do rasy lub rodu (gens)" i
man
"człowiek",
pokrewne
fr.
gentilhomme, hiszp. gentilhombre, wł. gentil
uomo lub gentiluomo) [1. mężczyzna
elegancko ubrany, mający dobre maniery;
2. współcześnie mężczyzna o dobrym,
uprzejmym,
wspaniałomyślnym
i
kurtuazyjnym zachowaniu] – (ang.)
gentleman;
úriember,
kifogástalanul
viselkedő, udvarias, előzékeny, finom ember
dżentlemeńsko – úri módon
dżentlemeński, -a, -ie [charakterystyczny dla
dżentelmena (gentlemana), taktowny,
grzeczny; gentlemeński] – úri, úriemberhez
illő; gavalléros
-
Wersja 01 01 2017.
dżentlemeńska umowa [gentlemen’s agreement]
– (ang.) gentlemen’s agreement; írásba nem
foglalt megállapodás
dżentlemeństwo – úriemberhez illő viselkedés
dżersej,
jersey [wym. dżersej] [1. cienka
dzianina; też: ubranie z takiej dzianiny;
2. krowa bardzo mlecznej rasy; 3.
materiał o splocie płóciennym, do którego
produkcji używa się wełnianej przędzy
czesankowej, bawełnianej lub jedwabnej a
także włókien syntetycznych. Jego
powierzchnia
przypomina
dzianinę,
stosowany na spódnice i kostiumy. Nazwa
pochodzi od nazwy jednej z Wysp
Normandzkich – Jersey, gdzie materiał
ten
został
po
raz
pierwszy
wyprodukowany. 2. materia lekka, dziana
fabrycznie z wełny, bawełny. Także sweter
dziany, zwykle w poprzeczne paski, z
rękawami ściśle przylegającymi do ciała.
3. Dzianina wełniana wytwarzana od XVII
wieku, początkowo ręcznie, na brytyjskiej
wyspie Jersey, leżącej u wybrzeży
francuskiej Normandii. Eksportowana do
Francji, gdzie pończochy i bielizna z
dżerseju słynęły z delikatności. Obecnie
dżersej to potoczna nazwa trykotów
maszynowych
–
bawełnianych,
jedwabnych lub z włókien sztucznych;
także
nazwa
wełnianych
i
wełnopodobnych
tkanin
o
splocie
płóciennym,
które
powierzchnią
przypominają dzianinę. Około 1880 roku
z dżerseju bawełnianego zaczęto szyć
ubrania
robocze,
bieliznę,
stroje
kąpielowe i gimnastyczne. Na przełomie
lat 1916-17 Coco Chanel zaprojektowała z
beżowego bawełnianego, maszynowego
trykotu suknie, kurtki marynarskie i
żeglar¬skie. Tak zaczęła się kariera
dżerseju w konfekcji i dobra passa beżu,
nazwanego wówczas kolorem eleganckich
kobiet. Współczesną „królową dżerseju”
jest Sonia Rykiel. Dzięki jej naśladowcom
dzianinowa sukienka stała się przebojem
końca pierwszej dekady XXI wieku. W
ostatnich sezonach dżersej w różnych
formach zawojował nasze szary – od
podkoszulków po drapowane balowe
kreacje.] – (ang.) jersey, dzsörszi; (textil)
kötszövött, finom gyapjúanyag [1. A kötött
és hurkolt kelmék összefoglaló elnevezése.
Létezik single (egyfalas) és double (kétfalas)
dzsörzé stb. Az anyag névadója az angol
Jersey-sziget. 2. ]
1421
dżersejowy, -a, -e, jerseyowy, -a, -e – jersey-,
jerseyből készült
dżet [1. czarny, błyszczący paciorek używany do
zdobienia kobiecego stroju; 2. zob. gagat]
– (ásvány) szurokszén, gagát, fekete
borostyánkő
dżetowy, -a, -e – szurokszénből, gagátból való
dżety [1. ozdoba stroju, coś w rodzaju
naszywanej sztucznej biżuterii. W XIX
wieku
nazywano
tak
sznury
smolistoczarnych
koralików
zwykle
zrobionych z gagatu (odmiana węgla
brunatnego) naszywanych na suknie.
Obecnie nazywamy tak malutkie paciorki,
płaskie z jednej strony, metalowe,
akrylowe lub szklane przytwierdzane do
tkaniny
bądź
za
pomocą
folii
samoprzylepnej umieszczonej na spodzie
każdego dżetu bądź naprasowywane.
Dostepne we wszystkich możliwych
kolorach. 2. ozdoba sukni, pośrednia
między sztuczną biżuterią i naszyciem. Są
to sznureczki z koralików, zwykle
czarnych, przymocowanych do materiału,
błyszczące i brzęczące na sukniach
elegantek z drugiej połowy XIX wieku.
Dżety stanowiły istotny element mody
konfekcyjnej, przemysłowej, zwłaszcza w
jej
początkach,
gdy
próbowała
konkurować z rzemiosłem artystycznym.]
– ruhadísz
dżez [zob. jazz] – (ang.) jazz, dzsessz
dżezbend [zob. jazz-band] – dzsesszzenekar
dżezmen [zob. jazzman] – dzsesszzenész;
dzsesszrajongó
dżezowy, -a, -e – dzsessz-,
Dżibuti (fr. Djibouti, arab. ‫)ج ي بوت ي‬, Republika
Dżibuti (fr. République de Djibouti, arab.
-
Wersja 01 01 2017.
‫[ )جمهوري ة ج ي بوت ي‬państwo we wschodniej
Afryce, nad Zatoką Adeńską i cieśniną
Bab al-Mandab. Graniczy z Somalią (a
dokładniej z Somalilandem), Etiopią i
Erytreą.] – Dzsibuti [a Vörös-tenger partján
fekvő kelet-afrikai ország. Északon Eritrea,
nyugaton és délen Etiópia, délkeleten pedig
Szomália határolja. Dzsibutival szemben, a
Vörös-tenger túloldalán található Jemen.]
Dżida [rz. w Rosji (Buriacja), l. dopływ Selengi;
dł. 567 km, dorzecze 25,5 tys. km2;
wypływa w zachodniej części g. Chamar
Daban; spławna; gł. miasto nad Dż. —
Zakamieńsk] – Dzida (orosz folyó)
dżig (ang. jig) – (ang.) jig, dzsig; angol tánc
dżigolo (dzigolo, tancerz) – (fr.) dzsigoló, gigoló;
parkett-táncos, selyemfiú
dżihad (z języka arabskiego ‫ داهج‬, ğihād –
zmaganie, walka) [1. w islamie: obowiązek
szerzenia
i
obrony
wiary
przez
muzułmanów, też za pomocą walki
zbrojnej; 2. w kulturze islamu pojęcie
pierwotnie oznaczające dokładanie starań
i
podejmowanie
trudów
w
celu
wzmocnienia wiary i Islamu W tradycji
europejskiej termin ten często, choć nie do
końca precyzyjnie, tłumaczy się jako
„święta wojna”. Źródłowo pojęcie to
istniało na długo przed pojawieniem się
Islamu, na terenach zamieszkałych przed
Beduinów. Oznaczało ono głównie opiekę
nad rodem, troskę o rodzinę, walkę o
przeżycie. Wraz z pojawieniem się religii
islamskiej zostało ono przetransponowane
na grunt religijny.] – (perzsa→török)
dzsihád; a mohamedánok szent háborúja;
hitharc a hitetlenek ellen [1. iszlám vallási
kifejezés, ami az Isten útján való küzdelmet,
törekvést jelenti. Nem hivatalosan –
elsősorban nyugati társadalmakban – mint az
iszlám hatodik pillérét emlegetik. A muszlim
jogtudósok többsége a fogalom „Allah útján
való küzdelem” jelentését hangsúlyozza a
nem iszlám világban „szent háború”-ként
meggyökeresedett
jelentéstartalommal
szemben. ― 2. A dzsihád két részből áll,
egyrészt a külső ellenséggel folytatott
fegyveres küzdelem („kisebb dzsihád”),
másrészt a saját hibáinkkal, negatív
tulajdonságainkkal szemben vívott harc
(„nagyobb dzsihád”), amelynek célja énünk
morális megtisztítása egy jobb muszlim élet
reményében. ― 3. A dzsihád más
értelemben jelentheti a hit védelmét, a „szent
háborút” is. Annak ellenére, hogy a dzsihád
alapvetően nem agresszív hadviselést jelent,
ezt az értelmezést tették magukévá a korai
szélsőségesek, például a háridzsiták vagy a
20-21. századi dzsihádszervezetek is. ― 4. A
1422
dzsihád szélesebb, morális értelemben egy
közösség fejlesztésére is irányulhat, lehet
egy elnyomó hatalommal szemben fellépő, a
társadalmi felemelkedést célzó intellektuális
harc eszköze is. Fegyveres harcként a
fővonalbeli iszlám irányzatok szerint a
dzsihád nem lehet agresszori, vagy
területszerző háború, és szigorúan csak az
iszlám hadviselés szabályai szerint lehet
folytatni. ― a hitharcot a muszlin felfogás
szerint addig kell folytatni, mígnem minden
ember aláveti magát az iszlám uralmának,
tehát az egész világ „az iszlám földjévé”
válik.]
dżin [zob. gin] – gin, borókapálinka
dżin, dżinn [wym. dżin] [według wierzeń
staroarabskich: istota powstała z ognia
lub powietrza, mająca zły lub dobry
wpływ na losy ludzkie] – dzsin v. dzsinn; a
mohamedán néphit többnyire gonosz
szellemei
dżins, jeans [wym. dżins] również denim [1.
mocna tkanina bawełniana, granatowa lub
niebieska;
2.
tkanina
bawełniana
wykonana w splocie skośnym, używana
przede wszystkim do produkcji ubrań
dżinsowych. Najczęściej z tej tkaniny
produkuje się spodnie, tzw. dżinsy, ale
również bluzy, wiatrówki, kurtki i
koszule. Charakteryzuje się stosunkowo
dużą wytrzymałością. Polska odmiana
dżinsu nazywana bywa teksas. 3. twardy,
zazwyczaj bawełniany, rzadko spotykany
wełniany materiał tekstylny który jest
ścisły, posiada skośne żebrowania i
niewyraźny
diagonalny
splot,
powierzchnia ma kontrastujące odcienie
koloru osnowy i wątku (zazwyczaj biała
osnowa
i
niebieski
wątek).
Wykorzystywana
na spodnie typu
sportowego męską, damską i dziecięcą
odzież
dżinsową.
Nazwa
"denim"
pochodzi z języka Francuskiego "de
Nimes" – od nazwy miasta Nimes (w
którym po raz pierwszy wyprodukowano
tę tkaninę na odzież roboczą). 4. tkanina
bawełniana o splocie skośnym, której
osnowa i wątek mają różne kolory. Szyje
się z niej przede wszystkim spodnie –
dżinsy, używana również do produkcji
spódnic, bluz, kurtek itp. Jest bardzo
wytrzymała.
Nazwa
pochodzi
od
francuskiej frazy bleu de Gênes (czyli
błękitu z Genui).] – jeans, denim;
farmerszövet, farmernadrág szövet [Kemény,
telt fogású, általában pamutból, ritkábban
gyapjúból készült szövet, átlós erezettel, alig
kivehető sávolykötésű felülettel. A lánc- és
vetülékfonalak színei erősen eltérőek, a lánc
-
Wersja 01 01 2017.
tipikusan indigókék, a vetülék fehér. Sportos
nadrágok, férfiak, nők és gyermekek számára
az ún. farmerruházat. készítésére használják.
A farmerszövetre használt "denim" szó a
francia "de Nimes" (ejtsd: dönim) - Nimes
városból való - kifejezésből, az ugyancsak
használt "jeans" (ejtsd: dzsínz) az
olaszországi Genova (ejtsd: dzsenova)
angolosan torzított nevéből származik;
eredetileg ugyanis, a 19. században ezekről a
helyekről szerezték be az alapanyagot és
szállították az USA-ba.]
dżinsowy, -a, -e; jeansowy, -a, -e – farmerdżinsowy krój spodni – farmerszabású nadrág
dżinsy [1. spodnie z grubej tkaniny bawełnianej
o splocie skośnym (dżinsu, denimu),
najczęściej
niebieskie
lub
czarne.
Wymyślone w XIX wieku przez Loeba
Straussa, były spodniami przeznaczonymi
dla górników i farmerów. Już wtedy
dżinsy
zostały
wzmocnione
przy
kieszeniach miedzianymi nitami. Pomimo,
iż od tego czasu zaprojektowano sporą
ilość przeróżnych modeli jeansów,
klasyczna wersja spodni nie traci na
popularności. 2. pierwotnie biodrówki
zrobione z ciężkiej bawełnianej tkaniny niebieskiego dżinsu; posiada wiele
widocznych szwów. W latach 70 odzież
dżinsowa zdobyła wielką popularność,
niepowtarzalny styl dla młodych ludzi,
który obejmował nie tylko spodnie ale
także koszule, kamizelki, płaszcze, obuwie
i inne akcesoria. 3. Spodnie wzorowane na
farmerskich, z gęstej, sztywnej, dość
grubej tkaniny bawełnianej, o splocie
płó¬ciennym lub skośnym początkowo
przeznaczonej na namioty dla traperów –
zazwyczaj granatowej lub niebieskiej.
Fenomen
popularności
dżinsów,
wytwarzanych
obecnie
w
licznych
kolorach i fasonach, to dowód na siłę
westernowej legendy i skuteczność
marketingu.
Dżinsy
zaoferował
poszukiwaczom złota w USA, wytwórca
namiotów, Levi Strauss, który około 1850
roku
rozpoczął
produkcję
„najtrwalszych” spodni roboczych. W
latach 40. XX wieku dżinsy zyskały
1423
popularność w Europie, szokując osoby
„średnio-starsze” i ciesząc młode. W
latach
50.
stały
się
spodniami
weekendowymi, noszonymi również przez
dorosłych, by po 68 roku zdominować
modę ulicy. Dziś są najpopularniejszym
„łącznikiem” wszystkich pokoleń.] –
farmer, farmernadrág [Eredetileg kék
farmerszövetből
készült
csípőnadrág,
jellegzetes
formájú
és
elhelyezésű,
hangsúlyozott varratokkal. Az 1970-es
években vált igazán divatossá a fiatalok
körében, amikor "polgárpukkasztó" célzattal
kezdték viselni.]
dżip, jeep [wym. dżip] [1. samochód terenowy;
2. osobowy samochód wojskowy ze
składanym dachem, używany w czasie II
wojny
światowej
przez
armię
amerykańską] – (ang.) jeep, dzsipp v. dzsip;
erős motorral felszerelt kis terepjáró
gépkocsi [1940-ben, Karl Probst által
tervezett, a Bantam Car Company cég (Mr.
Francis
Fenn
főnök,
McGovern
üzemigazgató) által gyárott prototípus a Miss
Jeep elnevezést kapta, amely a katonai
levelező tiszhelyettes, John Smith által
alkalmazott „Generál Purpose Vehicle” =
„sok célra alkalmas jármű”, rövidítéséből: G.
P. – „dzsi-pi” = „dzsip” származik.]
dżistać [obgadywać, pleść głupstwa (ziemia
rybnicko-raciborska),
pierdzieć,
mieć
biegunkę, rozwolnienie, zwymiotować,
puścić bąka, palnąć głupstwo, mowić bez
sensu, za dużo – [Słowniczek języka
-
Wersja 01 01 2017.
śląskiego]
megbeszélni,
megtárgyalni,
megvitatni;
locsogni,
(táj.)
fecsegni;
hasmenése
van;
hányni;
kikotyogni,
kikottyantani
dżistnąć [upaść, palnąć głupstwo, zwymiotować,
puścić bąka] – [Słowniczek języka
śląskiego]
megbeszélni,
megtárgyalni,
megvitatni;
locsogni,
(táj.)
fecsegni;
hasmenése
van;
hányni;
kikotyogni,
kikottyantani
dżiu-dżitsu, dżu-dżitsu, ju-jitsu, jujitsu [wym.
dziudzitsu]
[jeden
z
najstarszych
japońskich systemów walki wręcz] –
(japán) dzsiu-dzsicu; (sport) cselgáncs
dżizja (arab. ‫جزي ة‬, ang. Jizya) [1. to nakładany
dawniej na innowierców w krajach
muzułmańskich
podatek
pogłówny,
ściągany w pieniądzu; 2. zob. haracz] –
dzsizje, harács [a nem muszlim férfiak által
fizetett állami fejadó]
dżojstik (ang. joystick, od joy – zabawa, stick –
patyk,
drążek)
[urządzenie
wejścia
komputera, manipulator służący do
sterowania ruchem obiektów na ekranie.
W podstawowej wersji zbudowany z
wychylnego drążka zamocowanego na
podstawce, którego przechylenie w
odpowiednim
kierunku
powoduje
stosowną reakcję sterowanego obiektu,
oraz
w
przyciski
uruchamiające
przypisane im działania i dodatkowe
funkcje sterujące, znajdujące się na
podstawce i samym drążku. Pierwsze
dżojstiki nie służyły do rozrywki (ang. joy
stick), lecz do sterowania samolotami,
nazywano
je
wtedy
„drążkami
sterowniczymi” (ang. control stick).] –
botkormány (angolul: joystick) [egy olyan
jelbeviteli eszköz, ami egy rögzített alapon
forgó rúdból áll. A botkormány továbbítja a
rúd szögét, pontos állását az általa vezérelt
eszköznek.
Gyakran
használnak
botkormányokat videojátékok irányítására,
ezek általában egy vagy több gombbal
rendelkeznek,
melyek
állása
szintén
továbbadható
a
számítógépnek.
A
botkormány népszerű változata a modern
játékkonzolokon az ún. analóg kar.]
dżokej [ang. jockey 'jw.' od Jock, szkoc. formy
imienia John 'Jan'; zawodowy jeździec na
wyścigach konnych] – (ang.) zsoké,
hivatásos versenylovas; lovász; hajtó
dżokejka [forma ż od dżokej] – (női) zsoké
dżokejka [półkolista, lekka czapeczka jeździecka
z długim daszkiem] – zsokésapka,
lovaglósapka
dżokejski, -a, -ie – versenylovas-, zsoké-
1424
dżoker, joker [wym. dżoker] [dodatkowa karta w
talii z wizerunkiem błazna, używana w
niektórych grach i zastępująca wtedy
każdą kartę] – (ang.) joker, Jolly Joker;
bizonyos kártyajátékokban (römi) szereplő,
bármely kártyalap helyett felhasználható
figura (tréfás fickó, bohóc)
dżonka [drewniany statek z prostokątnymi
żaglami, używany w krajach azjatyckich
do przewozu towarów i do połowów] –
(maláji) dzsunka [Kelet-Ázsiában, főképpen
Kínában használt, elől-hátul magasra ívelt
kis vitorlás hajó]
dżudo [zob. judo] – cselgáncs, judo
dżudoka, dżudowiec – judós, cselgáncsozó,
cselgáncsot űző sportoló
dżul, joule [wym. dżul] [jednostka pracy i energii
równa pracy, jaką wykonuje na drodze 1
metra siła 1 niutona] – joule; (villamosság)
az
elektromos
áram
munkájának
mértékegysége: az a munka, amelyet 1
másodperc alatt 1 volt elektronikus erő 1
amper áram fejlesztésekor végez kg·m2/s2 =
N·m (James Joule angol fizikus nevéből)
dżula (węg. gyula) – gyula [régi magyar
méltóságnév volt az államalapítás előtti
évszázadokban. Korabeli alakja valószínűleg
dzsula vagy dzsila volt, megfelel a mai török
jula szónak. Bíborbanszületett Konstantin a
görög: gilasz alakban említi, Kézai szerint az
egyik honfoglaló törzsfő neve is ez volt.]
dżuma [ostra bakteryjna choroba zakaźna
gryzoni i (rzadziej) innych drobnych
ssaków, a także człowieka (zoonoza).
Choroba ta wywołana jest infekcją G(-)
pałeczek z rodziny Enterobacteriaceae
nazwanej Yersinia pestis.] – pestis, dögvész,
döghalál [egy halálos kimenetelű, a Yersinia
pestis nevű baktérium által okozott betegség.
Kórokozója főként a patkánybolháról
kerülhet
át
emberre,
de
a
kór
cseppfertőzéssel is terjed. Miután a bőr
oxigenfelvételében zavar keletkezik, a bőr
gyakran sötétkék színt kap (innen ered a
„fekete halál” kifejezés).]
dżuma cynowa [1. wada wyrobów cynowych
polegająca na tym, że na ich powierzchni
pojawiają się łatwo wykruszające się
wybrzuszenia; 2. (zaraza cynowa, trąd
cynowy), powstawanie wykruszających się
wybrzuszeń na wyrobach z cyny w wyniku
alotropowej przemiany (alotropia) cyny
białej w szarą; występuje w niskich
temperaturach.] – ónpestis [Az ón (Sn)
ezüstfehér, fénylő felületű, puha, igen jól
hengerelhető fém. Az ón módosulatai a
hőmérséklet hatására átalakulnak.]
-
Wersja 01 01 2017.
dżungla [1. wilgotny las tropikalny porośnięty
lianami; 2. miejsce lub sytuacja, w
których łatwo się zgubić lub które są
niebezpieczne; 3. miejsce, w którym
panuje bezprawie] – (hindusztáni-angol)
jungle,
dzsungel;
őserdő;
csaknem
járhatatlan, mocsaras, forró égövi őserdő
Indiában és Afrikában; (átv.) zűrzavaros,
bonyolult, áttekinthetetlen hely v. helyzet
dżunglowy, -a, -e – dzsungeldżunka (ob. dżonka) – (maláji) dzsunka; (hajózás)
Kelet-Ázsiában, főképpen Kínában használt,
elől-hátul magasra ívelt kis vitorláshajó;
nagyvitorlájú, lapos kínai folyami hajó
dżuzgawki [truskawki] – földieper, eper; szamóca
dżygitówka
[ewolucje
akrobatyczne
na
galopującym koniu] – kubáni kozákok
lovastornája
dżyn, dżin [kul. → gin] – (ang.) gin (ital);
borókapálinka

szótár 1 - Lengyelország magyarul

Transkrypt

Podobne dokumenty

SZEMÉLYI ADATLAP / ANKIETA PERSONALNA

lengyel úti szótár

1. Közvetítés Beszélgetések fogorvosi kontroll mellett Ez év

1. Közvetítés magyarról idegen nyelvre Maximális pontszám: 20

VÁROSNÉZÉS / ZWIEDZANIE MIASTA

Komunikat prasowy_Polsko-Cypryjskie Forum Inwestycyjne