opracowanie ekofizjograficzne dla miasta miasteczko śląskie

Transkrypt

STRONA TYTUŁOWA
_____________________________________________
OPRACOWANIE EKOFIZJOGRAFICZNE DLA MIASTA
MIASTECZKO ŚLĄSKIE
1
SPIS TREŚCI
1. CEL I ZAKRES OPRACOWANIA.......................................................................................4
2. PODSTAWY FORMALNO – PRAWNE..............................................................................5
3. LOKALIZACJA TERENU ORAZ AKTUALNE ZAGOSPODAROWANIE I
UŻYTKOWANIE...................................................................................................................6
4. ROZPOZNANIE I CHARAKTERYSTYKA STANU FUNKCJONOWANIA
ŚRODOWISKA......................................................................................................................8
4.1 POŁOŻENIE GEOGRAFICZNE.........................................................................................8
4.2 UKSZTAŁTOWANIE TERENU.........................................................................................8
4.3 BUDOWA GEOLOGICZNA I TEKTONIKA...................................................................10
4.3.1 BUDOWA GEOLOGICZNA ....................................................... .................................10
4.3.2 TEKTONIKA...................................................................................................................12
4.4 WODY PODZIEMNE........................................................................................................14
4.5 WODY POWIERZCHNIOWE...........................................................................................15
4.6 KLIMAT.............................................................................................................................16
4.6.1 WARUNKI TERMICZNE..............................................................................................16
4.6.2 WARUNKI ANEMOMETRYCZNE..............................................................................17
4.6.3 OPADY I WARUNKI WILGOTNOŚCIOWE...............................................................17
4.6.4 TOPOKLIMAT ...............................................................................................................18
4.7 WARUNKI GLEBOWO – ROLNICZE.............................................................................18
4.8 STRUKTURA PRZYRODNICZA Z RÓŻNORODNOŚCIĄ BIOLOGICZNĄ...............18
4.8.1 FLORA.............................................................................................................................19
4.8.2 FAUNA............................................................................................................................29
5. DOTYCHCZASOWE ZMIANY W ŚRODOWISKU ORAZ IDENTYFIKACJA
ŹRÓDEŁ ZAGROŻENIA....................................................................................................32
5.1 UKSZTAŁTOWANIE TERENU.......................................................................................32
5.1.1 DOKONANA EKSPLOATACJA GÓRNICZA ............................................................33
5.1.2 SKŁADOWISKA ODPADÓW ......................................................................................34
5.2 WARUNKI HYDROLOGICZE I HYDROGEOLOGICZNE ..........................................36
5.2.1 WODY POWIERZCHNIOWE .......................................................................................37
5.2.2 WODY PODZIEMNE ....................................................................................................40
5.3 WARUNKI GLEBOWE ....................................................................................................41
5.4 POWIETRZE ATMOSFERYCZNE .................................................................................43
5.5 KLIMAT AKUSTYCZNY ................................................................................................45
5.6 LASY .................................................................................................................................46
5.7 MIGRACJA ZWIERZYNY DROBNEJ I ŚREDNIEJ ......................................................46
5.8 ŹRÓDŁA ZAGROŻEŃ .....................................................................................................47
6. ZASOBY PRZYRODNICZE ORAZ WALORY KRAJOBRAZOWE I ICH
OCHRONA PRAWNA.........................................................................................................48
6.1 SUROWCE MINERALNE.................................................................................................48
6.2 PODZIEMNE UJĘCIA WÓD ...........................................................................................50
6.3 WALORY PRZYRODNICZO - KRAJOBRAZOWE ......................................................51
6.4 WALORY KULTUROWE.................................................................................................52
7. JAKOŚĆ ŚRODOWISKA ORAZ ZAGROŻENIA I MOŻLIWOŚCI
OGRANICZENIA................................................................................................................53
8. DIAGNOZA STANU I FUNKCJONOWANIA ŚRODOWISKA.......................................55
_____________________________________________
2
8.1 OCENA ODPORNOŚCI ŚRODOWISKA NA DEGRADACJĘ ORAZ
ZDOLNOŚĆ DO REGENERACJI.....................................................................................55
8.2 OCENA STANU OCHRONY I UŻYTKOWANIA ZASOBÓW
PRZYRODNICZYCH, ZACHOWANIA WALORÓW KRAJOBRAZOWYCH
ORAZ MOŻLIWOŚCI ICH KSZTAŁCENIA...................................................................55
8.3 OCENA ZGODNOŚCI DOTYCHCZASOWEGO UŻYTKOWANIA I
ZAGOSPODAROWANIA OBSZARU Z CECHAMI I UWARUNKOWANIAMI
PRZYRODNICZYMI.........................................................................................................56
8.4 OCENA CHARAKTERU I INTENSYWNOŚCI ZMIAN ZACHODZĄCYCH W
ŚRODOWISKU..................................................................................................................57
8.5 OCENA STANU ŚRODOWISKA ORAZ JEGO ZAGROŻEŃ I MOŻLIWOŚCI ICH
OGRANICZENIA..............................................................................................................59
9. WSTĘPNA PROGNOZA ZMIAN ZACHODZĄCYCH W ŚRODOWISKU....................59
10. OKREŚLENIE UWARUNKOWAŃ EKOFIZJOGRAFICZNYCH – WNIOSKI............60
10.1 WARUNKI GRUNTOWE...............................................................................................63
10.2 TERENY GDZIE ZAGOSPODAROWANIE I UŻYTKOWANIE POWINNO BYĆ
PODPORZĄDKOWANE POTRZEBOM PRAWIDŁOWEGO FUNKCJONOWANIA
ŚRODOWISKA I ZACHOWANIA RÓŻNORODNOŚCI
BIOLOGICZNEJ..............................................................................................................63
10.3 OKREŚLENIE WNIOSKÓW, ZALECEŃ I OGRANICZEŃ WYNIKAJĄCYCH Z
KONIECZNOŚCI OCHRONY ZASOBÓW ŚRODOWISKA LUB WYSTĘPOWANIA
UCIĄŻLIWOŚCI I ZAGROŻEŃ ŚRODOWISKA ZE WSKAZANIEM OBSZARÓW
NA, KTÓRYCH ONE WYSTĘPUJĄ..............................................................................64
LITERATURA..........................................................................................................................74
ZAŁĄCZNIKI..........................................................................................................................75
_____________________________________________
3
1
CEL I ZAKRES OPRACOWANIA
Niniejsze opracowanie ekofizjograficzne zostało stworzone dla potrzeb
projektowanych planów zagospodarowania przestrzennego miasta Miasteczko
Śląskie. Opracowanie to sporządza się przed podjęciem prac planistycznych, na
podstawie Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 09. 09. 2002 r. w sprawie
opracowań ekofizjograficznych (Dz. U. Nr. 155, poz. 1298) w związku z art. 72
ustawy z dnia 27. 04. 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr. 62, poz. 627 z
późniejszymi zmianami).
Celem opracowania jest przedstawienie i ocena stanu funkcjonowania
środowiska naturalnego na obszarze miasta Miasteczko Śląskie, wstępna prognoza
dalszych zmian zachodzących w środowisku polegająca na określeniu kierunków,
intensywności przekształceń i degradacji środowiska, które może powodować
dotychczasowe użytkowanie i zagospodarowanie, a także wskazanie obszarów,
które powinny pełnić przede wszystkim funkcje przyrodnicze oraz terenów z
możliwością rozwoju bądź ograniczeń dla różnych rodzajów użytkowania i form ich
zagospodarowania.
Praca ta jest efektem analizy przeprowadzonej na podstawie dostępnych
opracowań, raportów, dokumentów górniczych, archiwalnych materiałów
kartograficznych lub publikacji poruszających temat środowiska naturalnego miasta
Miasteczko Śląskie.
Dodatkowym źródłem do analiz była przeprowadzona wizja terenu miasta
Miasteczko Śląskie.
_____________________________________________
4
2
PODSTAWY FORMALNO – PRAWNE
Opracowanie to zostało sporządzone zgodnie z obowiązującym Rozporządzeniem
Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002 r. w sprawie opracowań
ekofizjograficznych (Dz. U. Nr 155, poz.1298).
W niniejszym opracowywaniu uwzględniono w szczególności następujące ustawy
wraz z rozporządzeniami wykonawczymi do nich:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 roku „Prawo ochrony środowiska” (Dz. U.
Nr 62, poz. 627 z późniejszymi zmianami),
Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 roku o ochronie przyrody (Dz. U. Nr 92,
poz. 800),
Ustawa z dnia 27 marca 2003 roku o planowaniu i zagospodarowaniu
przestrzennym (Dz. U. Nr 80 poz. 717),
Ustawa z dnia 28 września 1991 roku o lasach (Dz. U. Nr. 56, poz. 679 z
późniejszymi zmianami),
Ustawa z dnia 3 lutego 1995 roku o ochronie gruntów rolnych i leśnych
(Dz. U. Nr 16, poz. 78 z późniejszymi zmianami),
Ustawa z dnia 1 marca 1994 roku „Prawo geologiczne i górnicze” (Dz. U.
Nr. 27, poz. 96 z późniejszymi zmianami),
Ustawa z dnia 18 lipca 2001 roku „Prawo wodne” (Dz. U. Nr. 115, poz.
1229 z późniejszymi zmianami),
Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 roku o odpadach (Dz. U. Nr. 62, poz. 628
z późniejszymi zmianami),
Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 roku o ochronie zwierząt (Dz. U. Nr. 111,
poz. 724 z późniejszymi zmianami),
Ustawa z dnia 17 września 2003 roku o ochronie zabytków i opiece nad
zabytkami (Dz. U. Nr. 162, poz. 1568).
_____________________________________________
5
3
LOKALIZACJA TERENU ORAZ AKTUALNE ZAGOSPODAROWANIE I
UŻYTKOWANIE
Obszar objęty opracowaniem (miasto Miasteczko Śląskie) położony jest w
południowej Polsce, w środkowej części województwa Śląskiego, na obrzeżu
Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego i graniczy (mapa lokalizacyjna):
-
od północy z miastem Kalety,
od wschodu z gminą Tworóg i miastem Tarnowskie Góry,
od południa z gminami: Świerklaniec i Ożarowice,
od zachodu z gminą Ożarowice i miastem Woźniki.
W skład miasta wchodzi:
1.
2.
3.
4.
5.
Miasteczko Śląskie,
Żyglin,
Żyglinek,
sołectwo Brynica
sołectwo Bibiela.
Miasteczko Śląskie położone są w powiecie tarnogórskim. Obszar miasta ma
powierzchnię 68km², co stanowi ok. 11 % powierzchni całkowitej powiatu
tarnogórskiego.
Przez miasto przebiega droga główna wojewódzka 908 i 912 oraz linia
kolejowa relacji Chorzów - Lubliniec. Na terenie miasta znajduje się jeden z
największych węzłów kolejowych w Europie i największa w Polsce stacja
rozrządowa.
Miasto położone jest w odległości ok. 15 km od Międzynarodowego Portu
Lotniczego w Pyrzowicach, od granic miast: Bytom dzieli je ok. 7km, Gliwice 18km,
Katowice ok. 23km.
Struktura użytkowania gruntów miasta Miasteczko Śląskie przedstawia się
następująco:
1. Użytki rolne: 938 ha - 13,8% powierzchni miasta,
2. Lasy i grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione: 5277 ha – 77,8%
powierzchni miasta,
3. Grunty zabudowane i zurbanizowane: 501 ha – 7,4% powierzchni miasta,
4. Pozostałe grunty: 63 ha – 1% powierzchni miasta.
Przeprowadzona wizja terenu wykazała, że zabudowa jednorodzinna
zlokalizowana jest wzdłuż istniejących dróg, w południowej części obszaru
opracowania - dzielnice: Miasteczko Śląskie, Żyglin, Żyglinek, Bibiela, Brynica.
Zabudowa wielorodzinna występuje w centralnej części miasta - dzielnice
Śródmieście i w rejonie ul. Norwida - Miasteczko Śląskie.
Tereny otwarte występują głównie na północy, wschodzie i zachodzie obszaru
(tereny leśne) oraz w południowej części pomiędzy zabudową mieszkaniową (grunty
orne, łąki, pastwiska).
Przemysł miasta zlokalizowany jest na obrzeżu (rejon ul. Leśnej, Norwida,
Dworcowej oraz Gajowa i Cynkowa) dzielnicy Miasteczko Śląskie.
_____________________________________________
6
MAPA LOKALIZACYJNA
_____________________________________________
7
4
4.1
ROZPOZNANIE I CHARAKTERYSTYKA STANU FUNKCJONOWANIA
ŚRODOWISKA
POŁOŻENIE GEOGRAFICZNO – PRZYRODNICZE
Obszar miasta Miasteczko Śląskie, według podziału fizyczno – geograficznego
wprowadzonego przez J. Konradzkiego (1994), położone jest w obrębie mezoregionu
Równina Opolska, wchodzącego w skład makroregionu Nizina Śląska należącego do
podprowincji Nizina Śląska oraz w obrębie mezoregionu Garbu Tarnogórskiego
(341.12), wchodzącego w skład makroregionu Wyżyny Śląskiej należącego do
podprowincji Wyżyny Śląsko – Krakowskiej.
Według regionalizacji geobotanicznej Polski W. Szafera (1977), opisywany
teren znajduje się w obrębie prowincji Niżowo - Wyżynnej, Środkowoeuropejskiej,
działu A - Bałtyckiego, poddziału A4 – Pas Wyżyn Środkowych, krainy 14 a – Wyżyna
Śląska, oraz w poddziale A3 – Pasa kotlin Podgórskich, krainy 11 – kotliny Śląskiej,
Okręgu Nadodrzańskiego.
4.2
UKSZTAŁTOWANIE TERENU - GEOMORFOLOGIA
Analizowany obszar, według podziału
Klimaszewskiego (1972) leży w obrębie:
•
•
na
jednostki
geomorfologiczne
Płaskowyżu Tarnowickiego, będącego częścią Progu Środkowotriasowego część południowa miasta,
Doliny Małej Panwi - górnego odcinka doliny Stoły i dolinki jej północnych
dopływów - część północna miasta,
wchodzących w skład Wyżyny Śląskiej.
Płaskowyż Tarnowicki - jednostka geomorfologiczna silnie urzeźbiona, o
deniwelacjach rzędu 30 - 50 metrów, spowodowanych budową strukturalną utworów
triasu środkowego, ma charakter progu strukturalnego (kuesty). Na całej powierzchni
jednostki występują ponadto głębokie dolinki erozyjne.
Dolina Małej Panwi - jednostka geomorfologiczna - cechuje się niezwykle monotonną
rzeźbą, urozmaiconą dolinkami cieków (równoleżnikowe), licznymi wydmami
(osiągających różne rozmiary i wysokości względne) i niewielkimi wzniesieniami.
Istotny wpływ na rzeźbę terenu miały zlodowacenia plejstoceńskie zlodowacenie Sanu (krakowskie) i Odry (środkowopolskie) które pozostawiły po
sobie osady lodowcowe (gliny) oraz wodnolodowcowe (piaski i żwiry). Rzeźba na
obszarze opracowania ma charakter erozyjno - denudacyjny.
Analiza mapy geomorfologicznej (urzeźbienia terenu ) wykazała, że teren
miasta obniża się z południa ku północy oraz w kierunku rzek i cieków. Najniższymi
punktami terenu są doliny rzek (280,2 m n.p.m.- dolina rzeki Brynica, 273 m n.p.m.zachodnia część miasta). Spadki terenu są na ogół średnie i wynoszą 3-5%, rzadko
0-2% .
Warunki ukształtowania powierzchni terenu i rzeźby terenu są korzystne na
obszarze opracowania.
_____________________________________________
8
mapa geomorfologiczna
_____________________________________________
9
4.3
BUDOWA GEOLOGICZNA I TEKTONIKA
4.3.1 BUDOWA GEOLOGICZNA MIASTA MIASTECZKO ŚLĄSKIE
Obszar opracowania wchodzi w skład monokliny śląsko - krakowskiej
zalegającej niezgodnie na sfałdowanych utworach paleozoicznych piętra
waryscyjskiego (Bukowy, 1974). Miasto Miasteczko Śląskie leży na przegubie
antyklinarnego wypiętrzenia starszego podłoża noszącego nazwę Garb Tarnogórski.
Opracowania geologiczne i geofizyczne wykazały, że na głębokości przekraczającej
5 km rozciąga się fundament krystaliczny będący pogrążonym fragmentem skorupy
kontynentalnej. Na fundamencie krystalicznym leżą sporadycznie zachowane utwory
prekambru (zmetamorfizowane), osady dewońskie i kambryjskie. Wyżej zalegają
sfałdowane utwory karbonu - kilkusetmetrowej miąższości, węglonośne piaskowce,
mułowce i iłowce. Po fałdowaniach hercyńskich obszar Garbu Tarnogórskiego uległ
obniżeniu tektonicznemu (początek permu), podlegał procesom sedymentacji
trwających prawdopodobnie do górnego trzeciorzędu. Powstał długi na ponad 130
km permski rów Sławkowa (od Krakowa, poprzez Miasteczko Śląskie ku północnemu
- zachodowi). Nad karbonem zachowały się klastyczne, lądowe utwory dolnego i
środkowego pstrego piaskowca (trias) oraz węglanowe, morskie osady retu / górnego
pstrego piaskowca (trias) oraz osady ilasto - mułkowe z wkładkami piaskowców i
wapieni utworów kajpru (trias). Osady wyżej ległe, z okresu jury, kredy, zostały
zerodowane w czasie orogenezy alpejskiej. Orogeneza alpejska na terenie miasta
Miasteczko Śląskie nie wiązała się z działalnością postwulkaniczną batolitu
trzeciorzędowego. W wyniku doszło do dolomityzacji i okruszcowania śląskiej
formacji węglanowej triasu. Poprzez sieć spękań gorące roztwory zawierające
krzemiany magnezu i siarczki metali ciężkich dostawały się do porowatych utworów
węglanowych. Wzajemne oddziaływanie roztworów spowodowało, że atomy
magnezu diadochowo zastępowane zostały w sieci krystalicznej atomami wapnia. W
wyniku tej reakcji utwory węglanowe ulegały procesom dolomityzacji. Największą
zawartość węglanu magnezu obserwuje się w pobliżu żyły hydrotermalnej, zaś w
miarę oddalania się od niej jego zawartość maleje. Na terenie miasta Miasteczko
Śląskie lokalnie zachodził proces dolomityzacji co doprowadziło do powstania nie
przepuszczalnego pakietu skał - dolomit kruszconośny. Era czwartorzędu na
omawianym terenie to zlodowacenia:
•
•
•
południowopolskie - Sanu II,
środkowopolskie - Odry,
północnopolskie.
W wyniku zalegania lądolodu na powierzchni powstały utwory rzeczno - lodowcowe,
lodowcowe i morenowe.
Budowę geologiczną terenu miasta Miasteczko Śląskie przedstawia - przekrój
hydrogeologiczny.
Na opracowywanym terenie występują utwory (stwierdzone dzięki otworom
wiertniczym):
1. Trias środkowy:
a. wapień muszlowy dolny - warstwy gogolińskie,
b. wapień muszlowy dolny - warstwy dolomitów kruszconośnych,
c. wapień muszlowy dolny - warstwy karchowickie,
_____________________________________________
10
2. Jura dolna – lias- warstwy połomskie.
3. Czwartorzęd:
a. plejstocen,
b. holocen.
WARSTWY TRIASU:
Wapień muszlowy - warstwy gogolińskie – wykształcone są z morskich osadów
węglanowych - wapienie zbite, faliste, margliste i zlepieńcowate poprzedzielane
marglami i łupkami marglistymi.
Wapień muszlowy - warstwy dolomitów kruszconośnych są to zwięzłe i odporne
mechanicznie utwory węglanowe, średnioławicowe, które wietrzejąc miękną i
zatracają swój pierwotny charakter, zbliżając się swoją strukturą do skał kruchych. Są
to skały epigenetyczne powstałe w wyniku hydrotelmalnego przeobrażenia wapieni
osiągające do 5 m miąższości. Minerały kruszconośne występują głównie w partii
spągowej formacji powyżej kontaktu z warstwami gogolińskimi.
Wapień muszlowy – warstwy karchowickie - wykształcone w postaci wapieni
krystalicznych, białych, krystalicznych.
WARSTWY JURY:
W wyniku erozji warstw dolomitów kruszconośnych, dochodziło do ich całkowitego
zaniku lub powstały obniżenia w których osadzały się utwory jury dolnej – liasu.
Procesy wietrzeniowo – krasowe spowodowały wypełnianie obniżeń. Powstały dość
ciągłe, nieregularne miąższościowo warstwy (1,0 – 6,0 m, czasami 28 m) złoża
żelaziaka brunatnego, z przewarstwieniami piasków żelazistych, iłów, żwirów i glinki
ogniotrwałej. Sporadycznie żelaziak brunatny występuje w dwóch warstwach
przedzielonych utworami ilasato – piaszczysto – żwirowymi lub dolomitami.
Głębokość zalegania rudy waha się od kilku do ok. 55 m od powierzchni terenu.
WARSTWY CZWARTORZĘDU:
Teren miasta Miasteczko Śląskie pokryty jest w 80% utworami z tego okresu za
wyjątkiem jego wschodniej części, gdzie na powierzchni terenu pojawia się
wychodnia utworów jurajskich oraz dolomitów kruszconośnych i wapieni
gogolińskich.
Miąższość tych osadów jest bardzo zmienna od zera (gdzie został zerodowany) do
ponad 50 m. (w części północno zachodniej miasta). Miąższość i rozprzestrzenienie
osadów czwartorzędu wzrasta w kierunku zachodnim i południowo - wschodnim, w
kierunku kopalnych dolin rzeki Brynicy z jej dopływami.
Utwory czwartorzędowe mają bardzo zmienne wykształcenie litologiczne. Na
analizowanym terenie największy obszar zajmują osady akumulacji rzeczno –
lodowcowej i są to piaski, piaski lekko zailone na piaszczystym podłożu. W północno
– zachodniej części miasta występują piaski częściowo żwirowate z gliną na podłożu
marglisto – ilastym, lokalnie przewarstwionymi glinami pylastymi lub piaszczystymi o
miąższości do 6 m. Miąższość utworów czwartorzędowych wynosi od kilku do ok.
50m (obniżenia erozyjne) w części północno zachodniej miasta.
Najmłodsze osady datowane na holocen występują w dnach współczesnych dolin
rzek oraz ich dopływów, i są to: piaszczysta humusowa glina przechodząca w piasek
_____________________________________________
11
i piasek gliniasty a w części wschodniej Miasteczka Śląskiego przeważają
zapiaszczone osady humusowe na podłożu piaszczystym.
4.3.2 TEKTONIKA
Podłoże terenu miasta Miasteczko Śląskie budują utwory triasowe
ukształtowane w formie niecki - synkliny tarnogórskiej, której oś przebiega wzdłuż linii
Sucha Góra - Stare Tarnowice. Skrzydło południowo - wschodnie jest łagodne i lekko
pofalowane a skrzydło południowo - zachodnie bardziej strome. Synklina tarnogórska
ograniczona jest od wschodu antyklinalnym przegubem fleksury brzeźnej Pyrzowic, a
od południowego - zachodu dyslokacją będzińsko - radzionkowską. Łagodne siodło o
osi Radzionków - Stolarzowice - Zbrosławice oddziela nieckę tarnogórską od niecki
bytomskiej. Niecka tarnogórska pocięta jest licznymi uskokami (różnowiekowymi) w
wyniku czego powstały struktury mniejszego rzędu, przybierające postać zrębów i
rowów tektonicznych.
Prawdopodobny starokimeryjski system uskoków składa się z uskoków o
przebiegu NNW - SSE i NNE - SSW. Te nożycowe uskoki mają zrzut warstw od kilku
do 30 metrów. Młodoalpejski system uskoków ma zbliżony przebieg do
równoleżnikowego, z wyraźnie zaznaczającym się zespołem południkowym. Zrzuty
wahają się od 20 do 50 m.
Warunki geologiczne na terenie miasta Miasteczko Śląskie są korzystne dla rozwoju
budownictwa.
_____________________________________________
12
Przekrój hydrogeologiczny miasta miasteczko Śląskie
_____________________________________________
13
4.4
WODY PODZIEMNE
Zgodnie z regionalizacją zaproponowaną przez B. Paczyńskiego (1995) teren
objęty opracowaniem zlokalizowany jest w rejonie lubliniecko - myszkowskim,
subregionie triasu - śląskiego (XII 1) oraz w subregionie górnośląskim (XII 2), śląsko krakowskim regionie hydrogeologicznym (XII).
W profilu hydrogeologicznym omawianego obszaru można wyróżnić piętra
wodonośne (przekrój hydrogeologiczny):
•
•
czwartorzędowe,
triasowe.
Czwartorzędowe piętro wodonośne:
Poziom czwartorzędowy występuje na całym terenie miasta Miasteczko Śląskie.
Poziom wodonośny w utworach czwartorzędowych związany jest z osadami luźnymi
(utwory piaszczysto – żwirowe podrzędnie mułkowe i gliniaste) interglacjału
środkowo - polskiego i krakowskiego, przedzielonymi strefą ilastych osadów
interglacjału środkowo - polskiego. Jest to poziom nieciągły, lokalnie rozdzielający się
(osady glin zwałowych) na dwie lub trzy warstwy wodonośne o zwierciadle wód słabo
napiętym, pod przykryciem glin zwałowych oraz swobodnym. Czwartorzędowe
warstwy wodonośne występują bardzo płytko na głębokości od 0,9 m do 14 m.
(uwarunkowania ekofizjograficzne dla miasta Miasteczko Śląskie - mapa stref
wodnych – hydrografia, hydrogeologia). Zasilanie omawianych wód podziemnych jest
dogodne i odbywa się bezpośrednio poprzez infiltrację wód opadowych. Kierunek
przepływu wód jest zgodny z morfologią i nachyleniem powierzchni
podczwartorzędowej w kierunku dolin rzek. Czwartorzędowe piętro wodonośne nie
ma większego znaczenia użytkowego.
Triasowe piętro wodonośne:
Piętro to związane jest z utworami węglanowymi - wapienie, dolomity i lokalnie
utworami marglistymi. Wykorzystuje pustki skalne związane z porowatością
szczelinowatością, pustki krasowe. Jest to główne źródło zaopatrzenia w wodę dla
aglomeracji górnośląskiej. Triasowe piętro wodonośne tworzą 3 poziomy wodonośne,
poziom wapienia muszlowego i retu mają znaczenie użytkowe. Gdy w profilu
hydrogeologicznym brak warstwy izolującej - margli, poziomy te tworzą jeden
kompleks wodonośny serii węglanowej triasu. Zwierciadło wody poziomu triasowego
jest swobodne na wychodniach oraz w rejonach poboru wody ujęciami studziennymi
a tam gdzie występuje warstwa izolująca marglisto - ilasta zwierciadło wód
triasowych jest napięte. Miąższość warstwy wodonośnej wynosi od 150 do 200m.
Regionalny system przepływu posiada kierunek południowy wschód – północny
zachód. Zasilanie kompleksu wodonośnego triasu odbywa się na wychodniach serii
węglanowej triasu lub będącej pod cienkim przykryciem przepuszczalnych osadów
czwartorzędowych, wskutek infiltracji wód rzecznych oraz wód z utworów
czwartorzędowych.
_____________________________________________
14
Zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 10 grudnia 2002 roku (Dz.
U. Nr 232, poz. 1953) w sprawie przebiegu granic obszarów dorzeczy,
przyporządkowania zbiorników wód podziemnych do właściwych obszarów dorzeczy,
utworzenia regionalnych zarządów gospodarki wodnej oraz podziałów obszarów
dorzeczy na regiony wodne, zgodnie z Mapą Głównych Zbiorników Wód
Podziemnych (GZWP) w Polsce wymagających szczególnej ochrony opracowanej w
1990 roku przez Kleczkowskiego, w granicy terenu podległego opracowaniu
wydzielono Główny Zbiornik Wód Podziemnych GZWP 327 Lubliniec - Myszków
(mapa - uwarunkowania ekofizjograficzne dla miasta Miasteczko Śląskie - mapa
stref wodnych – hydrografia, hydrogeologia).
Zbiornik Gliwice (330): wiek dolny i środkowy trias (kompleks wodonośny serii
węglanowej), występuje na całym obszarze miasta Miasteczko Śląskie, kolektorem
wód są tutaj wapienie, margle i dolomity, przepływ wód odbywa się systemem
szczelin, pustek i kawern, zasilanie tego poziomu odbywa się poprzez infiltrację wód
z innych warstw oraz bezpośrednio opadami na wychodniach, wykorzystywany do
zaopatrywania w wodę szeregu miast GOP – u, skład chemiczny tego zbiornika to
głównie wody typu HCO3 – SO4 – Ca – Mg, wody II i III klasy czystości (średniej i
niskiej jakości) oraz Ib klasy czystości (wysokiej jakości). W obrębie zbiornika
regionalny system przepływu posiada kierunek południowy wschód – północny
zachód.
Obszar najwyższej ochrony wód podziemnych - ONO obejmuje prawie cały
teren opracowania, jedynie północny i połnocno –wschodni rejon miasta to obszar
zwykłej ochrony - OZO (mapa - uwarunkowania ekofizjograficzne dla miasta
Miasteczko Śląskie - mapa stref wodnych – hydrografia, hydrogeologia).
Obszar w rejonie dzielnic Żyglin i Żyglinek aż po hutę cynku to obszar o bardzo
wysokim stopniu zagrożenia wód podziemnych zanieczyszczeniami przenikającymi z
powierzchni czas przenikania >2 lat, zaś dzielnice Miasteczko Śląskie, Bibiela,
Brynica oraz większość obszarów leśnych zaliczono do wysokiego stopnia
zagrożenia wód podziemnych zanieczyszczeniami przenikającymi z powierzchni,
czas przenikania do 5 lat, obszary średnio zagrożone zanieczyszczeniem
przenikającym z powierzchni (czas przenikania 5 – 25 lat) występują jako płaty w
północnej i środkowej części miasta Miasteczko Śląskie, natomiast obszary północne
zalicza się do obszarów słabo lub praktycznie nie zagrożonych zanieczyszczeniem
przenikającym z powierzchni – czas przenikania >25 lat. (mapa uwarunkowania
ekofizjograficzne dla miasta Miasteczko Śląskie - mapa stref wodnych – hydrografia,
hydrogeologia).
Stan zanieczyszczenia wód podziemnych ich chemizm i jakość został opisany w
punkcie 5.2.2
4.5
WODY POWIERZCHNIOWE
W oparciu o mapę uwarunkowania ekofizjograficzne dla miasta Miasteczko
Śląskie - mapa stref wodnych – hydrografia, hydrogeologia, oraz mapę
hydrograficzną, stwierdza się, że obszar Miasteczka Śląskiego znajduje się na styku
dwóch zlewni I rzędu rzek Odry i Wisły.
_____________________________________________
15
Północny i zachodni obszar miasta, położony jest w zlewni rzeki Mała Panew,
dorzeczu rzeki Wisły, zaś południowa i wschodnia część położona jest w zlewni rzeki
Brynica, dorzeczu rzeki Odry.
Północna część miasta odwadniana jest przez rzekę Zarachowski Rów (zlewnia 3
rzędu), północno – zachodnia i centralna część miasta odwadniana jest przez rzekę
Woda Graniczna (zlewnia 4 rzędu) oraz jej dopływy, natomiast zachodnia,
południowo - zachodnia i centralna część miasta odwadniana jest przez rzekę
Brynicę (zlewnia 3 rzędu) oraz jej dopływy (zlewnia 4 rzędu).
Sieć rzeczną na terenie gminy tworzą (mapa uwarunkowania ekofizjograficzne dla
miasta Miasteczko Śląskie - mapa stref wodnych – hydrografia, hydrogeologia):
1. Brynica - prawobrzeżny dopływ Czarnej Przemszy,
2. Woda Graniczna - prawobrzeżny dopływ Stoły,
3. Potok Zarachowski Rów – lewobrzeżny dopływ Małej Panwi.
Hydrografię terenu uzupełniają liczne rowy melioracyjne oraz naturalne i sztuczne
zbiorniki wodne - stawy występujące pojedynczo. Lokalnie w dolinach cieków i
terenów obniżonych występują obszary podmokłe.
Zasilanie cieków na terenie podległym analizie ma charakter gruntowo – śnieżno –
deszczowy. Spływ wód z terenu miasta odbywa się w kierunku północno –
zachodnim, zgodnie z biegiem naturalnego cieku – Woda Graniczna wraz ze swoimi
dopływami, w północnym zgodnie z biegiem cieku Potok Zarachowski Rów oraz
południowo - wschodnim w kierunku cieku Brynica.
Miasto Miasteczko Śląskie nie posiada planu zagrożenia powodziowego.
Stan zanieczyszczenia wód powierzchniowych na obszarze
Śląskie został opisany w punkcie 5.2.1.
4.6
miasta Miasteczko
KLIMAT
Według podziału rolniczo – klimatycznego R. Gumińskiego (1948) obszar objęty
opracowaniem należy do dzielnicy częstochowsko – kieleckiej, a według
regionalizacji klimatycznej W. Wiszniewskiego i W. Chełkowskiego (1986) do regionu
Wyżyny Krakowsko – Częstochowskiej. Leży on w strefie klimatu środkowo –
europejskiego gdzie ścierają się różnorodne masy powietrza, zarówno
podzwrotnikowe napływające przez Bramę Morawską, kontynentalne, jak i arktyczne
a także wilgotne oceaniczne.
4.6.1
WARUNKI TERMICZNE
Warunki termiczne kształtowane są przez stosunki radiacyjne, cyrkulacyjne
oraz warunki lokalne: wysokość nad poziom morza, ekspozycja i rzeźba terenu oraz
charakter powierzchni czynnej.
_____________________________________________
16
Na obszarze objętym opracowaniem średnia roczna temperatura waha się od 7°C do
8°C. Średnia temperatura stycznia od -3°C do -2°C a miesiąca lipca 17°C do 18°C.
Liczba dni o temperaturze powyżej 15°C, wynosi powyżej 100. Długość okresu
wegetacyjnego wynosi 200-210 dni. Pokrywa śnieżna zalega ok. 65 dni.
Morfologia i rodzaj powierzchni czynnej są powodem zróżnicowania warunków
termicznych w ciągu doby. Występują częste inwersje powodujące powstawanie
mgieł radiacyjnych oraz zastoisk powietrza (dolina rzeki Brynicy i w obniżeniach
terenów). Tereny leśne wpływają łagodząco na wahania temperatury.
4.6.2
WARUNKI ANEMOMETRYCZNE
Na obszarze miasta Miasteczko Śląskie dominują wiatry z kierunku
zachodniego i południowo – zachodniego (ok. 31% ogółu wiejących wiatrów).
Najrzadziej wiejącymi wiatrami są wiatry północne i północno – wschodnie (ok. 10%
ogółu wiejących wiatrów). Ogólny udział wiatrów jest zbliżony do notowanych w
Katowicach, zaznacza się malejący w ostatnich latach udział wiatrów południowo –
zachodnich i wzrost ilości cisz.
Średnia prędkość wiatru na omawianym terenie wynosi V = 2,92 m/s, przy czym
najsilniejsze wiatry występują z kierunku południowo – zachodniego (V = 3,92 m/s) i
zachodniego, najsłabsze zaś występują z kierunku południowo – wschodniego,
północnego (V = 2,03 m/s) i północno – wschodniego.
4.6.3
OPADY I WARUNKI WILGOTNOŚCIOWE
Średnie roczne wielkości opadów atmosferycznych są bardzo zróżnicowane i
wahają się od 700 do 750 mm. W latach suchych średnie sumy roczne opadów
wynoszą - 589 mm, w latach przeciętnych – 757 mm a w latach obfitych w deszcze 1077 mm.
Największe wartości opadów przypadają na miesiące letnie: lipiec (100-110 mm).
Najniższe opady notuje się w miesiącu styczniu (40 – 50 mm).
Średnia ilość dni w ciągu roku z opadami:
-
powyżej 0,1 mm (mżawki) – 175 dni,
powyżej 1,0 mm – 105 dni,
powyżej 10, 0 mm – 8 dni.
Opady silne i ulewne, które mają ogromne znaczenie dla procesu wymywania i
oczyszczania atmosfery występują rzadko, jednakże w ostatnich latach
zaobserwowano wzrost ilości deszczy ulewnych i burzy, które przypadają na
miesiące letnie.
Miasto Miasteczko Śląskie charakteryzuje się bardzo dużą zmiennością wilgotności
powietrza w przekroju rocznym, miesięcznym oraz dobowym. Największa wilgotność
występująca w godzinach wieczornych oraz porannych sprzyja koncentracji i
konwersji gazowych zanieczyszczeń powietrza. Średnioroczna wilgotność względna
powietrza wynosi 81 - 84%.
_____________________________________________
17
4.6.4
TOPOKLIMAT
Na obszarze gminy Miasteczko Śląskie wydzielono 3 typy topoklimatu:
1. Topoklimat o warunkach korzystnych, do którego należą wszystkie poza dolinami
rzecznymi tereny leśne, stoki, równiny i wysoczyzny, tereny rolnicze oraz dobrze
przewietrzane i średnio zabudowane tereny (dzielnice Żyglin, Żyglinek, Brynica,
Bibiela), gdzie istnieje małe niebezpieczeństwo stagnacji powietrza i zalegania
zanieczyszczeń w przyziemnej warstwie atmosfery,
2. Topoklimat o warunkach średniokorzystnych, do których zalicza się równiny
zabudowane i uprzemysłowione (Miasteczko Śląskie – luźna zabudowa), stawy,
lasy, parki i ogrody położone w dnach dolin i obrzeżeniach, gdzie istnieje
niebezpieczeństwo występowania przyziemnych inwersji temperatur i stagnacji
zanieczyszczeń,
3. Topoklimat o warunkach niekorzystnych, do którego należ tereny intensywnie
zabudowane i uprzemysłowione (śródmieście, tereny huty cynku, zabudowa
wielorodzinna), tereny podmokłych dolin rzecznych z łąkami, narażone na
przyziemne inwersje temperaturowe, przy niesprzyjających warunkach
synoptycznych zanieczyszczenie warstwy przyziemnej może być stosunkowo
duże.
4.7
WARUNKI GLEBOWO – ROLNICZE
Zróżnicowanie osadów czwartorzędowych (które stanowią skałę macierzystą),
warunków wodnych, klimatu i rzeźby terenu miało wpływ na różnorodność zespołów
roślinnych a w konsekwencji na dużą zmienność typów glebowych. Na terenie miasta
Miasteczko Śląskie wyróżnia się następujące typy gleb:

Gleby mułowo – bagienne, mineralno – murszrowe, murszrowo - torfowe we wschodniej części miasta - równina czynnej akumulacyjnej doliny i
obniżenia Brynicy, równinne obniżenia cieków,
Gleby bielicowe – tereny lasów, rejon Bibieli, Brynicy,
Mady – użytki zielone - doliny cieków,
Rędziny (płaty) – okolice Żyglina.
Analizowany obszar charakteryzują grunty orne zaliczane do dobrych, średnio
dobrych, średnich, słabych i bardzo słabych, co odpowiada klasom bonitacyjnym IIIa,
IIIb (okolice Żyglina - Garb Twardzielowy), IVa(okolice Bibieli i Brynicy), V (okolice
Bibieli i Brynicy) i VI (w dolinach cieków i obniżeniach).
Stan zanieczyszczenia gleb miasta Miasteczko Śląskie został opisany w punkcie 5.3.
4.8
STRUKTURA PRZYRODNICZA Z RÓŻNORODNOŚCIĄ BIOLOGICZNĄ
Według podziału geobotanicznego J. M. Matuszkiewicza (1993) teren
podlegający opracowaniu leży w obrębie 4 Podokręgów:
_____________________________________________
18
1. C.3.1.a. – Zabrzańsko – Radzionkowski zaliczanym do Okręgu: C.3.1. –
Górnośląskiego Właściwego, Krainy: C.3. – Górnośląskiej, Działu: C. – Wyżyn
południowopolskich, Podprowincji – Środkowo – europejskiej właściwej, Prowincji
– Środkowoeuropejskiej,
2. C.3.1.b. – Żygliński zaliczanym do Okręgu: C.3.1. – Górnośląskiego Właściwego,
Krainy: C.3. – Górnośląskiej, Działu: C. – Wyżyn południowopolskich,
Podprowincji
–
Środkowo
–
europejskiej
właściwej,
Prowincji
–
Środkowoeuropejskiej.
3. C.3.1.e. – Będziński zaliczanym do Okręgu: C.3.1. – Górnośląskiego Właściwego,
Krainy: C.3. – Górnośląskiej, Działu: C. – Wyżyn południowopolskich,
Podprowincji
–
Środkowo
–
europejskiej
właściwej,
Prowincji
–
Środkowoeuropejskiej.
4. B.5.3.g. – Brusiecko – Tworowskim zaliczanym do Okręgu: B.5.3. – Borów
Stobrawskich, Turawskich, Niemodlińskich, Krainy: B.5. – Dolnośląskiej, Działu:
B. – Brandenbursko – Wielkopolskiego, Podprowincji – Środkowo – europejskiej
właściwej, Prowincji – Środkowoeuropejskiej,
Teren miasta Miasteczko Śląskie posiada wysokie walory przyrodniczo –
krajobrazowe związane z występowaniem obszarów leśnych (77,8% powierzchni
gminy) z towarzyszącymi im kompleksami terenów otwartych z bogatą oraz
interesującą fauną i florą. Środowisko przyrodnicze obszaru objętego opracowaniem
stanowi otulinę dla miejsko – przemysłowych obszarów Górnośląskiego Okręgu
Przemysłowego.
4.8.1
FLORA
Miasto Miasteczko Śląskie charakteryzuje się dość bogatym zróżnicowaniem
florystycznym. Gatunki rodzimych siedlisk naturalnych mieszają się z gatunkami
synantropijnymi oraz z obcymi naszej florze gatunkami inwazyjnymi, „wchodzącymi”
na siedliska wtórne przekształcone przez człowieka. Wyróżnić możemy dwa rodzaje
ekosystemów – tereny zielone naturalne (łęgi, zieleń wysoka i niska, tereny
alimentacyjne) oraz tereny zielone wtórne (zieleń urządzona, izolacyjna,
zrekultywowane hałdy i tereny poprzemysłowe).
Na obszarze Gminy Miasteczko Śląskie występują tereny leśne zajmujące ok. 5277
ha, co stanowi ok. 77,8% powierzchni miasta. Zaliczane są do kompleksu Lasów
Lublinieckich będących pozostałością Puszczy Śląskiej.
Lasy zlokalizowane na terenie miasta Miasteczko Śląskie stanowią generalnie
własność Skarbu Państwa i znajdują się w zarządzie Nadleśnictwa Świerklaniec.
Podział administracyjny Nadleśnictwa Świerklaniec wskazuje, że lasy te wchodzą w
skład obrębu Żyglinek (1947 ha), Brynica (3100 ha) oraz Świerklaniec (524 ha).
Według podziału na regiony przyrodniczo – leśne wg Tramplera (1990) lasy obrębu
Żyglinek znajdują się w Dzielnicy 5 – Równiny Opolskiej, mezoregionie Lasów
Lublinieckich, V–Śląskiej Krainie Przyrodniczo – Leśnej, natomiast lasy obrębu
Świerklaniec leżą w Dzielnicy 6 – Kędzierzyńsko – Rybnickiej, mezoregionie
Chełmskim, V–Śląskiej Krainie Przyrodniczo – Leśnej. Dodatkowo południowa część
lasów obrębu Świerklaniec oraz obręb Brynica położone są w 7 Dzielnicy Wyżyny i
_____________________________________________
19
Pogórza Śląskiego, mezoregionie GOP, VI - Małopolskiej Krainie Przyrodniczo –
Leśnej.
Na terenie obrębu Brynica, Żyglinek i Świerklaniec Nadleśnictwa Świerklaniec można
wyróżnić 11 typów siedliskowych lasów, różniących się rodzajem i zasobnością gleb
oraz warunkami wilgotnościowymi.
Procentowy udział siedliskowych typów lasu Nadleśnictwa Świerklaniec:
−
−
−
−
−
−
bór mieszany świeży (BMśw.) – 36%
bór mieszany wilgotny (BMw.) – 25,4%
las mieszany świeży (LMśw.) – 12,3%
las mieszany wilgotny (LMw.) – 11,5%
bór świeży (Bśw.) – 6,3%
inne – 8,5%
Głównym gatunkiem lasotwórczym panującym w Nadleśnictwie Świerklaniec jest
sosna – 82,2% powierzchni. Inne gatunki drzew w Nadleśnictwie Świerklaniec to:
brzoza – 8,2% powierzchni, dąb – 4,7% powierzchni, inne (świerk, olcha, topola,
osika, modrzew) - 4,1% powierzchni leśnej.
Całość lasów zaliczono do trzech stref uszkodzeń przemysłowych:
− II strefa – 90,9% powierzchni lasów,
− III strefa – 8,6% powierzchni lasów,
− IV strefa - 0,5% powierzchni lasów.
Całość lasów z tereni miasta ze względu na strukturę drzewostanu, udział
powierzchni I i II klasy wieku, ilość pożarów lasów, wartość współczynnika
hydrotermicznego „k” - 1,86, sieć szlaków komunikacyjnych oraz emisje
przemysłowe, zaliczono do I kategorii zagrożenia pożarowego.
Zgodnie z Zarządzeniem Nr 198 Ministra O.Ś. Z. N i L. z dnia 28 grudnia 1994 roku,
uznaje się za lasy ochronne lasy stanowiące własność Skarbu Państwa będące w
zarządzie Lasów Państwowych Nadleśnictwa Świerklaniec (patrz Zarządzenie).
Dla lasów tych przyjęto następujące kategorie ochronności:
– lasy w strefie miejskiej, wypoczynku codziennego,
– lasy w strefie miejskiej, wypoczynku codziennego i świątecznego bliskiego,
– lasy mające szczególne znaczenie dla obronności i bezpieczeństwa Państwa na
powierzchni,
– lasy wokół dużych ośrodków wypoczynkowych: „Chechło – Nakło” zostały
uznane jako „lasy masowego wypoczynku”.
Zbiorowiska nieleśne, często bardzo bogate florystycznie i wartościowe pod
względem przyrodniczym, występują w otoczeniu naturalnych i sztucznych
zbiorników wodnych. Na ich terenie spotyka się liczne rzadkie i chronione gatunki
roślin z towarzyszącą im bogatą fauna. „Opracowanie przyrodnicze gmin
Świerklaniec, Tarnowskie Góry, Miasteczko Śląskie na północ od drogi Brynek Tarnowskie Góry-Świerklaniec - Siewierz” (praca zbiorowa pod kierunkiem A.
Herczka) wskazuje następujące zbiorowiska roślinne występujące na terenie miasta:
_____________________________________________
20
•
łąki
•
wilgotne – występują na glebach wodno mułowych, w dolinach rzek i cieków charakterystyczna roślinność to m.in. ostrożeń łąkowy i wawrzyny, krwawnica
pospolita, kosaciec żółty, trzęślica modra, wiązówka błotna , mieczyk
dachówkowaty,
•
świeże - występują na glebach mineralnych - charakterystyczna roślinność to
m. in. rajgrasem wyniosłym, chaber łąkowy, krwawnik pospolity, komonica
zwyczajna,
•
zbiorowiska wodne i nadwodne – występują na stawach, w strefie przybrzeżnej
rzek, strumieni, rowów melioracyjnych, zbiorników na rozlewiskach - porastają je
m.in. rdestnica pływająca, kędzierzawa i połuskująca, kwaśna młaka
wywłócznik
kłosowy,
szuwary
właściwe,
szuwary
niskoturzycowa,
wielkoturzycowe, strzałka wodna, grążel żółty, trzcina pospolita, pałka
szerokolistna, ponikło błotne, żabieniec babka wodna, karbieniec pospolity,
turzyca błotna, dzióbkowata i sztywna,
•
torfowiska - bardzo rzadkie, występujące na terenach leśnych o zubożałym
składzie gatunkowym, szczątkowa postać torfowiska niskiego lub przejściowego
oraz pojedyncze miejsca ze śladami po torfowisku wysokim z żurawiną błotną,
rosiczką okrągłolistną, bagnem zwyczajnym i mchem torfowców,
•
murawy ciepłolubne - występują na glebach zasadowych, terenach
powyrobiskowych - tworzą je m.in. wilczomlecz sosnka, biedrzeniec mniejszy,
posłonek pospolity, rzadki dziewięćsił bezłodygowy, chaber driakiewnik, babka
średnia, krwiściąg mniejszy, posłonek pospolity,
•
zbiorowiska segetalne – występują na terenie pól - w uprawach roślin okopowych
to m.in. żółtlica drobnokwiatowa, jasnota purpurowa, w uprawach zbóż to m.in.
miotła zbożowa, mak polny, ponadto na ugorach chwasty – kąkol polny, chaber
bławatek, ostróżeczka polna, na miedzach śródpolnych występują m.in. trawy,
byliny - bylica pospolita, pokrzywa zwyczajna i perz właściwy.
•
zbiorowiska ruderalne – występują na terenach nieużytków poprzemysłowych,
wyrobisk, wysypisk śmieci, przydroża, otoczenia zabudowań i osiedli odnajdujemy tam takie rośliny jak m.in. bylica pospolita, wrotycz pospolity,
glistnik, jaskółcze ziele, komosa purpurowa, szarłat, bieluń dziędzierzawa,
rukiewnik wschodni, nawłoć kanadyjska i późna, przegorzan kulisty.
Florę Gminy Miasteczko Śląskie uzupełniają tereny zieleni urządzonej:
a)
b)
c)
d)
e)
f)
parki,
skwery i zieleńce,
zieleń przyuliczną,
ogródki działkowe: POD „Czerwona Róża”, POD „Odrodzenie”,
cmentarze
sady i ogrody przydomowe.
_____________________________________________
21
Na opracowywanym obszarze występują następujące formy ochrony przyrody,
wynikające z „Ustawy o ochronie przyrody” i innych aktów:
− 3 pomniki przyrody wpisane do rejestru WKP - Wojewódzkiego Konserwatora
Przyrody:
Tabela 1. Pomniki przyrody na terenie Miasteczka Śląskiego, wpisane do rejestru
Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody
L.p.
Nr Rejestru
WKP
1
22
Lokalizacja
obiektu
Bibiela
ul. Starowiejska 1
2
23
Bibiela
ul. Starowiejska 1
3
24
Bibiela
ul. Starowiejska 1
Nazwa gatunku drzewa / obiektu
Dąb szypułkowy (Quercus robur L.)
Grupa 3 drzew
Dąb szypułkowy (Quercus robur L.)
Aleja (9 drzew)
Lipa drobnolistna (Tilia cordata Mill)
Na obszarze opracowania występuje ponadto:
1) proponowany obszar chroniony sieci NATURA 2000, specjalny obszar ochrony
(SOO) – Dolina Małej Panwi – celem jest ochrona różnorodności biologicznej
poprzez zachowanie naturalnych siedlisk oraz dzikiej fauny i flory. W obrębie
ostoi występuje 10 siedlisk z zał. I DS. w tym 2 priorytetowe. Do najciekawszych
należą oligo – mezotroficzne wody stojące z roślinnością z Litorelletea uniflorae,
moczary alkaliczne i zagłębienia torfowe z Rhynchosporion oraz łąki trzęślicowe,
oraz 7 gatunków zwierząt z zał. II DS. – bóbr, wydra, traszka grzebieniasta, minóg
strumieniowy, piskorz, różanka, zalotka większa,
2) zaliczany do sieci ekologicznej ECONET – Polska – korytarz ekologiczny Małej
Panwi 51 k (rangi krajowej) – struktura przestrzenna umożliwiająca
rozprzestrzenianie się gatunków pomiędzy obszarami węzłowymi (to jednostka z
bogactwem ekosystemów o charakterze zbliżonym do naturalnego) oraz terenami
do nich przyległymi (mapa ekosystemów),
3) elementy
(zgodnie
z
„Opracowaniem
ekofizjograficznym
do
planu
zagospodarowania przestrzennego województwa śląskiego”) ekologicznej
przestrzeni województwa śląskiego (mapa struktur ekologicznych):
a) lasy lublinieckie zaliczono do biocentrum ponadregionalnego BP 13 cechują się one najniższym stopniem antropogenicznych zmian, bogactwem
gatunkowym, występowaniem gatunków i zbiorowisk endemicznych i rzadkich,
dużym na ogół zagęszczeniem osobników, zasilającym i stabilizującym
oddziaływaniem na tereny sąsiednie, mające za zadanie ochronę zasobów
genetycznych roślin i zwierząt, ochronę naturalnych fragmentów przyrody,
ochronę miejsc rozrodu zwierząt i zdobywania przez nie pokarmu, zasilać
biologicznie i stabilizować ekologicznie tereny sąsiednie,
b) cały obszar Gminy Miasteczko Śląskie stanowi ostoję przyrody (system
CORINE) o znaczeniu europejskim o powierzchni > 100ha – 474 – Lasy
Lublinieckie.
_____________________________________________
22
Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 11 września 2001 r. w
sprawie określenia listy gatunków roślin rodzimych dziko występujących, objętych
ochroną gatunkową ścisłą i częściową oraz zakazów właściwych dla tych gatunków i
odstępstw od tych zakazów (Dz. U. Nr 106 poz. 1176 z dnia 29 września 2001 r.) na
terenie miasta Miasteczko Śląskie występują następujące rośliny zaliczone do
ochrony ścisłej i częściowej:
A) Ochrona ścisła:
1) Długosz królewski (Osmunda regalis L.) — w pobliżu leśniczówki Szyndras,
2) Gnidosz rozesłany (Pedicularis sylvatica L.) — podmokła łąka w okolicach
Miasteczka Śląskiego,
3) Grzybienie białe (Nymphaea alba L.) — jeden ze stawów na terenie
proponowanego zespołu przyrodniczo-krajobrazowego „Pasieki”,
4) Kruszczyk błotny (Epipactis palustris (L.) Crantz.) — wilgotna łąka —
Miasteczko, obok stacji PKP,
5) Kruszczyk szerokolistny (Epipactis helleborine (L.) Crantz.) — lasy i bory —
Pasieki, Miasteczko,
6) Kukułka Fuchsa (Dactylorhiza fuchsii (Druce) Soó.) — wilgotne łąki, na
całym obszarze
7) Kukułka plamista (Dactylorhiza maculata (L.) Soó) — wilgotne łąki, na
całym obszarze,
8) Kukułka szerokolistna (Dactylorhiza majalis (Rchb.) Hunt. et Summ.) —
wilgotne łąki w okolicach Miasteczka, Gierzyna
9) Lilia złotogłów (Lilium martagon L.) — łąka śródleśna — Żyglinek.
10) Listera jajowata (Listera ovata (L.) R. Br.) — tereny leśne w okolicach
Żyglina
B) Ochrona częściowa:
1)
2)
3)
4)
Kalina koralowa (Viburnum opulus L.) — licznie w lasach,
Konwalia majowa (Convallaria majalis L.) — lasy i bory, licznie
Kruszyna pospolita (Frangula alnus Mill.) — licznie w lasach,
Naparstnica zwyczajna (Digitalis grandiflora Miller) — bór mieszany —
Żyglinek,
5) Przylaszczka pospolita (Hepatica nobilis Schreb.) — lasy na terenie
proponowanego zespołu przyrodniczo-krajobrazowego „Pasieki”
C) Gatunki bardzo rzadkie- uznane za zagrożone w regionie:
1) Siedmiopalecznik błotny — (Comarum palustre L.) — brzegi stawów na
terenie proponowanego użytku ekologicznego „Gierzyna”
2) Czermień błotna (Calla palustris L.) — brzegi stawów w okolicach
Żyglina
3) Okrężnica bagienna (Hottonia palustris L.) — czyste zbiorniki wodne —
w okolicach Żyglina
4) Tojeść bukietowa (Lysimachia thyrsiflora L.) — brzegi stawów na
terenie proponowanego użytku ekologicznego „Gierzyna”
5) Rutewka orlikolistna (Thalictrum aquilegiifolium L.) — wilgotne siedliska
w okolicach Żyglina,
6) Borówka bagienna (Vaccinium uliginosum L.) — wilgotne miejsca w
obrębie borów w okolicy leśniczówki Szyndras,
_____________________________________________
23
7) Przetacznik błotny (Veronica scutellata L.) — mokradła, rowy, stawy —
Żyglinek, Gierzyna
Gmina Miasteczko Śląskie na swym terenie ma wiele wartościowych
przyrodniczo terenów i obiektów. Tereny kwalifikują się do objęcia odpowiednimi
formami ochrony to obszary o dużej bioróżnorodności, skupiające dużą ilość cennych
z punktu widzenia ochrony przyrody gatunków, pozostających jednocześnie w
stabilnych układach:
a) Obszar „Pasieki”,
b) Obszar „Staw Żyglinek”,
c) Obszar „Gierzyna”,
d) Obszar „Świerklaniecki Zespół Przyrodniczo – Krajobrazowy”.
Szczegółowy opis powierzchni przyrodniczo cennych, które według autora
opracowania powinny zostać wytypowane do ochrony znajduje się w pkt. 10.2.
Na analizowanym terenie zlokalizowano drzewa spełniające kryteria, pozwalające na
objecie ich ochroną:
Tabela 2. Proponowane pomniki przyrody na terenie Gminy Miasteczko Śląskie
L.p.
Lokalizacja obiektu
Nazwa gatunku
Obwód
(w cm)
1
Bibiela,
ul. Starowiejska 1
Dąb szypułkowy
(Quercus robur L.)
2
Żyglinek— koło
leśniczówki Szyndras
Długosz królewski
(Osmunda regalis L.)
— stanowisko
—
3
Pasieki
Brzoza brodawkowata
(Betula pendula Roth)
— grupa 5 drzew
±200
4
Bibiela, Pańskie Pola
Brzoza brodawkowata
265
5
Sosna zwyczajna
(Pinus sylvestris L.)
270
6
7
Dąb szypułkowy
(Quercus robur L.)
Dąb szypułkowy
(Quercus robur L.)
490
360
310
_____________________________________________
24
Bibiela, Mieczysko,
koło budynku
dawnego
nadleśnictwa
Dąb czerwony
(Quercus rubra L.) —
grupa 5 drzew
±300
9
Żyglinek, Imielów
Lipa drobnolistna
(Tilia cordata Mill) —
grupa 3 drzew
±300
10
Miasteczko Śląskie — Jesion wyniosły
park kościelny,
(Fraxinus excelsior L.)
341
11
Miasteczko Śląskie — Klon zwyczajny
park kościelny,
(Acer platanoides L.)
268
12
park kościelny,
244
13
park kościelny,
265
14
Miasteczko Śląskie — Lipa drobnolistna
ul. Dworcowa
(Tilia cordata Mill.)
280
15
Miasteczko Śląskie —
Brzoza brodawkowata
park przy
ul. Rubinowej
180
16
Miasteczko Śląskie — Olsza czarna
park przy
(Alnus glutinosa (L.)
ul. Rubinowej
Gaertn.)
248
17
Miasteczko Śląskie — Lipa drobnolistna
park przy
(Tilia cordata Mill.) —
ul. Rubinowej
okaz o dwóch pniach
210+153
18
Lipa drobnolistna
park przy
(Tilia cordata Mill.)
ul. Rubinowej
303
19
Miasteczko Śląskie — Kasztanowiec
park przy
zwyczajny (Aesculus
ul. Rubinowej
hippocastanum L.)
304
8
_____________________________________________
25
20
Miasteczko Śląskie — Grab pospolity
ul. Dębina
(Carpinus betulus L.)
190
21
Miasteczko Śląskie — Grab pospolity
ul. Dębina
(Carpinus betulus L.)
214
22
ul. Dębina
233
23
ul. Dębina
237
24
Miasteczko Śląskie — Buk pospolity (Fagus
ul. Dębina
sylvatica
278
25
Lipa drobnolistna
ul. Dębina
133+189
26
Lipa drobnolistna
ul. Dębina
225+131
27
Klon zwyczajny
cmentarz,
ul. Norwida
244
_____________________________________________
26
ROZPORZĄDZENIE W SPRAWIE LASÓW OCHRONNYCH (NADLEŚNICTWO
ŚWIERKLANIEC)
_____________________________________________
27
Econet i Corine
_____________________________________________
28
4.8.2
FAUNA
Faunę na terenach opracowania tworzą gatunki, które związane są z
poszczególnymi środowiskami – łąki, pastwiska, pola, lasy, zbiorniki wodne, cieki.
Występują tu zwierzęta, które zaadoptowały się do życia w pobliżu człowieka i
wykorzystują to środowisko do żerowania i gniazdowania. Są to m.in. : pustułka, kos,
jaskółki – oknówka i dymówka, bocian biały, kopciuszek, jerzyk.
Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska (Dz.U. Nr. 130, poz 1456) z dnia
26 września 2001 r. w sprawie określenia listy gatunków zwierząt rodzimych dziko
występujących objętych ochroną gatunkową ścisłą i częściową oraz zakazów dla
danych gatunków i odstępstw od tych zakazów, na terenie Gminy Miasteczko Śląskie
występują: owady, pająki, gady, ssaki i ptaki objęte ochroną lub występujące rzadko.
OWADY:
−
−
−
−
−
Paź królowej Papilio machon - na obrzeżach lasów – ochrona ścisła,
Mieniak strażnik Apatura ilia - na obrzeżach lasów – ochrona ścisła,
Mieniak tęczowiec Apatura iris - na obrzeżach lasów – ochrona ścisła,
Trzmiele Bombus sp - na obrzeżach lasów – ochrona ścisła,
Biegacze Carabus sp – pojedynczo w lasach – ochrona ścisła,
SSAKI:
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
jeleń (szlachetny) nie podlega ochronie,
sarna nie podlega ochronie,
dzik nie podlega ochronie,
kuna leśna nie podlega ochronie,
kuna domowa nie podlega ochronie,
gronostaj - ochrona ścisła,
wiewiórka - ochrona ścisła,
zając (szarak) nie podlega ochronie,
lis nie podlega ochronie,
tchórz zwyczajny nie podlega ochronie,
łasica (łaska) - ochrona ścisła,
jeż (wschodni) - ochrona ścisła,
kret - ochrona ścisła,
orzesznica - ochrona ścisła,
wydra - ochrona ścisła,
ryjówka aksamitna - ochrona ścisła,
ryjówka malutka - ochrona ścisła,
rzęsorek rzeczek - ochrona ścisła,
piżmak nie podlega ochronie,
nornica ruda nie podlega ochronie,
polnik rudy (nornik) nie podlega ochronie,
mysz polna nie podlega ochronie,
kuropatwa,
bażant.
_____________________________________________
29
PTAKI:
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
zimorodek - ochrona ścisła,
perkosz dwuczuby - ochrona ścisła,
czapla siwa - nie objęta ochroną,
bocian biały - ochrona ścisła,
bocian czarny - ochrona ścisła,
łabędź niemy - ochrona ścisła,
krzyżówka nie podlega ochronie,
kurka wodna,
łyska nie podlega ochronie,
mewa pospolita nie podlega ochronie,
mewa śmieszka - ochrona ścisła,
czernica nie podlega ochronie,
czajka - ochrona ścisła,
grzywacz - chroniony,
sierpówka - ochrona ścisła,
gołąb siniak - chroniony,
bażant - chroniony,
jastrząb - ochrona ścisła,
myszołów - ochrona ścisła,
krogulec - ochrona ścisła,
pustułka - ochrona ścisła,
szpak nie podlega ochronie,
sikora uboga - ochrona ścisła,
sikora modra - ochrona ścisła,
bogatka - ochrona ścisła,
skowronek - ochrona ścisła,
oknówka - chroniony,
dymkówka - chroniony,
pliszka siwa - ochrona ścisła,
kos - ochrona ścisła,
sójka nie podlega ochronie,
sroka pospolita - ochrona ścisła,
kawka - chroniony,
gawron - chroniony,
wrona - ochrona ścisła,
kruk,
kuropatwa nie podlega ochronie,
wodnik - chroniony,
turkawka - ochrona ścisła,
derkacz - chroniony,
jerzyk - ochrona ścisła,
dzięcioł duży,
dzięciołek - chroniony,
dzięcioł zielonosiwy - ochrona ścisła,
dzięcioł czarny - ochrona ścisła,
świergotek polny - chroniony,
pliszaka żółta - chroniony,
_____________________________________________
30
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
rudzik - ochrona ścisła,
słowik rdzawy- chroniony,
kopciuszek - ochrona ścisła,
pleszka - ochrona ścisła,
kwiczoł - ochrona ścisła,
śpiewak - chroniony,
paszkot - chroniony,
trzcinniczek - chroniony,
trzciniak - chroniony,
zaganiacz - chroniony,
mysikrólik - ochrona ścisła,
piecuszek - chroniony,
świstunka - ochrona ścisła,
kowalik - ochrona ścisła,
pełzacz leśny - ochrona ścisła,
wilga - chroniony,
gąsiorek - ochrona ścisła,
kuropatwa,
przepiórka,
kokoszka wodna,
słonka - ochrona ścisła,
kszyk,
samotnik,
siniak - ochrona ścisła,
potrzeszcz,
potrzos,
wróbel.
GADY I PŁAZY:
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
jaszczurka zwinka - ochrona ścisła,
jaszczurka żyworódka - ochrona ścisła,
padalec - ochrona ścisła,
zaskroniec - ochrona ścisła,
żmija zygzakowata - ochrona ścisła,
gniewosz plamisty - ochrona ścisła,
ropucha szara- ochrona ścisła,
ropucha zielona - ochrona ścisła,
traszka zwyczajna - ochrona ścisła,
traszka grzebieniasta - ochrona ścisła,
żaba zielona - ochrona ścisła,
żaba moczarowa - ochrona ścisła,
żaba wodna - ochrona ścisła,
żaba jeziorkowa - ochrona ścisła,
żaba trawna - ochrona ścisła,
żaba brunatna - ochrona ścisła,
żaba szara - ochrona ścisła,
grzebiuszka ziemna - ochrona ścisła,
rzekotka drzewna- ochrona ścisła,
kumak nizinny - ochrona ścisła.
_____________________________________________
31
Na terenie Nadleśnictwa Świerklaniec i Gminy Miasteczko Śląskie ochronie
podlegają również:
-
-
5
ochrona unikalnego stanowiska cietrzewia (uznawanego jako miejsce rozrodu i
regularnego przebywania) w obrębie Żyglinek. Leśnictwo Pniowiec, oddz. 148,
149, 150, 151, 171, 172 - gdzie Zarządzeniem Nr 59/97 Wojewody Katowickiego
z dnia 26. 03. 1997 r. wprowadzono ochronę strefową: ścisłą (ok. 13 ha) i
częściową (ok. 93 ha) w/w stanowiska w zwartych kompleksach młodników,
ochrona kolonii mrówki rudnicy (10 kopców), o pow. 1,95 ha na terenie fragmentu
boru mieszanego, świeżego w leśnictwie Nakło.
DOTYCHCZASOWE ZMIANY W ŚRODOWISKU ORAZ IDENTYFIKACJA
ŹRÓDEŁ ZAGROŻENIA
Kilkusetletnia historia Gminy Miasteczko Śląskie sprawiła, że środowisko
naturalne zostało poważnie i trwale zmienione. Zmiany te powstały na skutek
działalności człowieka, silnego zurbanizowania terenu, długoletniej eksploatacji
górniczej (górnictwo odkrywkowo - skalne).
Ogromne znaczenie dla środowiska naturalnego terenu objętego opracowaniem ma
położenie w pobliżu aglomeracji śląskiej. Teren ten znajduje się pod wpływem
szkodliwych emisji przemysłowych pochodzących głównie z obszaru GOP- u. w
wyniku czego środowisko naturalne zostało poważnie i trwale zmienione. Przy
sprzyjających warunkach zanieczyszczenia mogą być przenoszone nawet z zagłębia
ostrawsko – karwińskiego (zgodnie z Planem ochrony przyrody Nadleśnictwa
Brynek).
Na terenie miasta Miasteczko Śląskie doszło do zakłócenia naturalnych procesów
zachodzących w środowisku naturalnym. Trwałe zmiany widoczne są w
ukształtowaniu terenu, zakłócone zostały stosunki wodne, pogorszeniu uległy
warunki glebowe, zanieczyszczeniu uległo powietrze atmosferyczne, pogorszył się
klimat akustyczny i co najważniejsze zostały zakłócone naturalne drogi migracji
zwierzyny oraz ograniczone naturalne tereny występowania zwierząt czy roślin.
Mapy (1, 2, 3, 4, 5, 6) uwarunkowań ekofizjograficznych miasta Miasteczko Śląskie
przedstawiają aktualny stan środowiska i lokalizują źródła zagrożeń.
5.1
UKSZTAŁTOWANIE TERENU
Rzeźba terenu miasta Miasteczko Śląskie ulegała przez setki lat (od XVI wieku)
odkształceniom na skutek działalności górniczej (gwarkowskiej). Powstały
zapadliska, leje zapadliskowe, kamieniołomy i łomy, pustki, pustki krasowe,
składowiska skał płonych (hałdy) i worpie.
Intensywne górnictwo szybikowe, odkrywkowe i głębinowe doprowadziło do
powstania na dużym obszarze, trudnych do zniwelowania form rzeźby, które
utrudniać będą rozwój budownictwa i innych form użytkowania tego terenu. Długość
istnienia form powstałych w wyniku działalności górniczej zależy od miejsca
występowania, oznacza to, że w miejscach o wysokich wartościach krajobrazowych
_____________________________________________
32
mogą przetrać ponad 300 lat, natomiast na terenach użytkowanych rolniczo do 150
lat (występowanie takich form określa się na podstawie wizji terenowych i analiz
kartograficznych). Czas istnienia kamieniołomów uzależniony jest od sposobu
użytkowania tego terenu (ustalenia planów zagospodarowania przestrzennego).
Zurbanizowanie terenu z zabudową niską rozproszoną i z zabudową typu zwartego,
formy antropogeniczne - wysypiska śmieci, zwałowiska, wały, nasypy drogowe i
kolejowe, infrastruktura miejska z siecią dróg, z mostami, wiaduktami, z siecią
wodociągową, kanalizacyjną, gazową, centralnego ogrzewania, energetyczną (słupy
wysokiego napięcia) i teletechniczną są widocznymi elementami, które kształtują
powierzchnię terenu.
Stoki garbu Tarnogórskiego podatne są na uprawową i naturogeniczną degradację
powierzchni w postaci procesów erozyjno – denudacyjnych (zmywy powierzchniowe).
5.1.1
DOKONANA EKSPLOATACJA GÓRNICZA
Pierwsza wzmianka o górnictwie kruszcowym rud srebra i ołowiu pochodzi z
Żyglina z roku 1530 (zgłoszono 1 szyb i 1 płuczka) a w 1534 zgłoszono 84 szyby, w
latach 1530 – 1583 wydrążono w sumie 315 szybów. W rejonie Miasteczka Śląskiego
– funkcjonował okręg górniczy „Miasteczko”. Dokumenty wskazują , że w latach 1566
do 1627 było wydrążonych 695 szybów. Ze względu na brak dokumentacji mapowej
nie ma możliwości zlokalizowania w terenie szybów z tego okresu.
Następne ożywienie górnictwa rudnego (żelaziaka brunatnego) nastąpiło w XIX
wieku. Z tego okresu udokumentowane są kopalnia Bibiela oraz obszar lokalizowany
od Żyglina, wzdłuż ulicy Rubinowej, ul. Woźnickiej, pomiędzy ul. Cynkową i
Dworcową aż po ul. Gajową.
W rejonie Pasiek lokalizowana była kopalnia „Bibiela”, gdzie eksploatowano
rudę żelaza zalegającą na dolomitach kruszconośnych lub bezpośrednio na
wapieniach gogolińskich. Eksploatacja złoża prowadzona była w latach 1889 – 1917
(do naturalnego zatopienia kopalni) sposobem podziemnych wyrobisk oraz
odkrywkowym. Głębokość eksploatacji podziemnej wynosiła od 16 do 56 m, zaś
odkrywkowej dochodziła do 20 m. Eksploatacja prowadzona była systemem
wieloszybowym – 48 szybów i szybików o głębokościach od 10 m do 56 m.
W rejonie Miasteczka Śląskiego wydobywano złoże żelaziaka brunatnego,
rozciągającego się od Żyglinka, wzdłuż ul. Rubinowej, w kierunku ul. Woźnickiej,
pomiędzy ul. Cynkową i Dworcową do ul. Gajowej łączącej ul. Dworcową z Hutą
Cynku „Miasteczko Śląskie”. Złoże wydobywano sposobem odkrywkowym,
głębokość zalegania 6,0 – 10,0 m (wschodnia część tego rejonu ponadto na wschód
i południe od ul. Woźnickiej, na południe od ul. Rubinowej oraz w rejonie
ograniczonym od północy ul. Rubinową i od zachodu nasypem zlikwidowanej kolejki
wąskotorowej) oraz podziemnym, złoże zalegało na głębokości 12,5 – 14,0 m (rejon
przylegający od północy do ul. Cynkowej od wschodu do ul. Woźnickiej i od południa
do ul. Modrzewskiego) do 35 m (rejon od ul Modrzewskiego w kierunku
południowym). Złoże zlokalizowane na terenie miasteczka Śląskiego eksploatowane
było systemem wieloszybikowym.
_____________________________________________
33
Wyrobiska porudne wykonane na kontakcie skał czwartorzędowych (sypkich i
plastycznych) i triasowych (poprzez procesy wietrzeniowe o strukturze zbliżonej do
skał plastycznych lub kruchych), mogły w krótkim czasie ulec pełnemu zawałowi.
Wniosek: wyrobiska porudne - okolice ul. Dworcowej i ul. Modrzewskiego oraz
pomiędzy ul. Rubinową a Woźniaka nie stwarzają zagrożenia na powierzchni. Zaleca
się jednak w przypadku lokalizowaniu inwestycji typu usługi, budownictwo
mieszkaniowe, zabudowę warunkować opinią geologiczno - górniczą
Wyrobiska szybikowe (mapa uwarunkowania ekofizjograficzne dla miasta
Miasteczko Śląskie – mapa geologiczno – złożowa) stwarzają zagrożenie (o ile nie
uległy w całości zasypaniu) powstania zapadlisk, niecek osiadań czy lejów
sufozyjnych. Wymienione odkształcenia stanowią problem w zagospodarowaniu
terenu. Brak dokumentacji na temat sposobu zlikwidowania tychże starych wyrobisk
powoduje punktowe zagrożenie i wyklucza całkowicie możliwość zabudowy.
Elementem stwarzającym możliwość ich reaktywacji a tym samym potęgującym
zagrożenie powstania na powierzchni niecek osiadań, zapadlisk, są wpływy infiltracji
w głąb górotworu wód opadowych czy ścieków komunalnych, szczególnie
niebezpiecznych w okresie intensywnych deszczy i roztopów.
Wniosek: wyrobiska szybikowe wydrążone w luźnych utworach czwartorzędu nie
stwarzają zagrożenia na powierzchni zaś wyrobiska szybikowe zalegające na całej
swej głębokości w mocnych dolomitach stwarzają zagrożenie w związku z czym rejon
ten powinien być wyłączony spod zagospodarowania. Zaleca się celem zmiany
klasyfikacji zagrożenia, wykonanie specjalistycznych badań i likwidacji ewentualnych
stwierdzonych pustek.
5.1.2
SKŁADOWISKA ODPADÓW
Ukształtowanie terenu analizy uległo zmianom także na skutek składowania
odpadów przemysłowych (mapa - uwarunkowania ekofizjograficzne dla miasta
Miasteczko Śląskie - uciążliwości i zagrożenia środowiska, przyroda).
Antropogenicznymi formami zlokalizowanymi na terenie miasta są:
-
zwały górnictwa cynku i żelaza,
zwałowiska odpadów poprzemysłowych (Huta Cynku „Miasteczko Śląskie”),
dzikie wysypiska śmieci,
nasypy komunikacyjne.
Odpady komunalne z terenu Miasteczko Śląskie deponowane są na składowisku
odpadów w Tarnowskich Górach – Rybnej przy ul. Laryszowskiej. Łączna pojemność
składowiska szacowana jest na ok. 430 tys. m3, w tym: w części podpoziomowej ok.
160 tys. m3, w części nadpoziomowej ok. 270 tys. m3, koniec eksploatacji
wyznaczono w zgodzie z aktualną gospodarką odpadami na 2015 rok. Składowisko
powstało w wyrobisku po eksploatacji utworów ilastych o głębokości 6 - 9 m. i
zlokalizowane jest na obszarze triasowego Głównego Zbiornika Wód Podziemnych
nr 330 Gliwice.
Do podstawowych źródeł powstawania odpadów na terenie Gminy Miasteczko
Śląskie zalicza się:
-
gospodarstwa domowe,
_____________________________________________
34
-
obiekty handlowo-usługowe i produkcyjne,
restauracje stołówki, punkty gastronomiczne,
instytucje i urzędy,
szkoły i zakłady wychowawcze,
placówki kulturalno-oświatowe,
ulice i place, parki i cmentarze,
podmioty gospodarcze.
Ilość deponowanych odpadów na składowisku z terenu miasta w okresie od 1997 do
2003 przedstawia tabela 3.
Tabela 3. Ilość wytworzonych i zdeponowanych w latach 1997-2003 odpadów na
terenie gminy Miasteczko Śląskie
Lata
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
RAZEM
Ilość odpadów, które Ilość odpadów zdeponowanych na
Ilość wytworzonych odpadów mogą być zdeponowane
składowiskach odpadów
Liczba
[Mg/a]
na dzikich wysypiskach komunalnych wg danych z gminy
mieszkańcó
[Mg/a]
[Mg/a]
w na dzień
Remondis
30.XII.
wg obliczeń
obliczenia
*)
wg WPGO
WPGO
Tarnowskie
inni
ogółem
własnych **)
własne**)
Góry Sp. z o.o
7595
7597
7588
7581
7591
7431
7404
—
2787,37
2788,10
2784,80
2782,23
2785,90
2727,18
2717,27
19372,85
2662,74
2663,45
2660,29
2657,84
2661,34
2605,25
2595,78
18506,69
1172,07
1100,71
536,83
427,38
470,40
310,58
285,65
4303,62
1047,44
976,06
412,32
302,99
345,84
188,65
207,62
3737,46
1603,65
1631,85
2221,70
2344,42
2285,70
2394,60
2366,68
14592,06
11,65
55,54
26,27
10,43
29,80
22,00
21,48
177,17
1615,30
1687,39
2247,97
2354,85
2315,50
2416,60
2388,16
14769,23
*) źródło: obliczenia własne — iloczyn wskaźnika wytwarzanych odpadów i ilości
mieszkańców gminy
**) obliczenia własne na podstawie danych zaczerpniętych z opracowania firmy
REMONDIS Tarnowskie Góry Sp. z o.o. oraz danych GUS
Składowisko odpadów przemysłowych Huty Cynku „Miasteczko Śląskie” w
Miasteczku Śląskim, zostało wykonane na obszarze o powierzchni 5,43 ha. Jest
obiektem jednokwaterowym, nadpoziomowym, wypiętrzonym o około 3 ÷ 5 m ponad
poziom terenu otaczającego. Niecka składowiska została ukształtowana poprzez
niwelację dotychczasowego nieuszczelnionego składowiska przemysłowego Huty.
Dla zabezpieczenia podłoża składowiska przed infiltracją odcieków z czaszy,
wykonane zostały uszczelnienia dna i skarp w postaci:
- mineralnej warstwy uszczelniającej z iłów beidelitowych pochodzących z kopalni
KWB „Bełchatów” (o grubości 1,5 m na obszarze 1/3 powierzchni składowiska,
natomiast o grubości 0,5 m na pozostałym obszarze składowiska).
- folii PEHD o grubości 2 mm.
Takie uszczelnienie wraz z wykonaną w ramach zleconych prac pełną infrastrukturą
składowiska umożliwia prawidłową, w pełni ekologiczną eksploatację obiektu.
Odpady które powstają przy produkcji cynku i ołowiu w hucie to głównie procesy
termiczne, odpady budowlane, odpady z instalacji i urządzeń służących
zagospodarowaniu odpadów, z oczyszczalni ścieków oraz z uzdatniania wody.
_____________________________________________
35
Stopień wypełnienia składowiska stanowi około 8,5 %, natomiast średnia gęstość
odpadów wynosi 2,64 g/cm3.
Odpady (niebezpieczne, inne niż niebezpieczne, odpady zawierające PCB
polichlorowane,
difenele,
polichlorowane
trifenyle,
monometylotetrachloroditenylometan,
monometylodichlorodifenylometan,
monometylofibromodifenylo - metan oraz mieszaniny zawierające jakąkolwiek z tych
substancji w ilości powyżej 0,005% wagowo łącznie) wytwarzane lub
wykorzystywane podczas procesu technologicznego w Hucie Cynku Miasteczko
Śląskie podlegają czasowemu magazynowaniu w rejonach miejsc ich wytwarzania lub
innych wyznaczonych miejscach gromadzenia, do czasu skierowania odpadów do
wykorzystania (odzysku) lub unieszkodliwienia w Hucie lub poza zakładem. Miejsca
magazynowania odpadów są oznakowane, odpady w zależności od rodzaju i postaci
fizycznej gromadzone są selektywnie w wyznaczonych miejscach na utwardzonym
podłożu: w boksach, halach, wiatach, kontenerach, zbiornikach, beczkach, placach
magazynowych lub dostosowanych do tego obiektach technologicznych, zapewniając
zachowanie wymogów ppoż. bhp i sanitarnych oraz zasad ochrony środowiska.
Zwałowiska odpadów podlegają działaniu:
•
•
•
•
wiatru powodującego unoszenie cząstek pyłowych i iłowych z powierzchni
zwałowisk co wpływa na zapylenie okolicznych terenów,
słońca które wspomaga procesy chemiczne i biochemiczne zachodzące na
zwałowiskach oraz wysusza ich powierzchnię powodując wzrost pylenia,
wód opadowych powodujących ich erozję zewnętrzną i wewnętrzną,
wspomagających procesy chemiczne, stwarzając zagrożenie wystąpienia
zanieczyszczenia okolicznych gleb toksycznymi substancjami, głównie barem,
borem, kadmem, strontem, arsenem i cynkiem,
powietrza powodującego procesy utleniania.
Zwałowisko odpadów na opracowywanym terenie ma ponadto wpływ na środowisko
wodne, zanieczyszczenie gleb, powietrze atmosferyczne, zwiększenie hałasu oraz
zmiany klimatyczne.
W wyniku kilkusetletniej działalności górniczej (gwarkowskiej) na obszarze
Miasteczka Śląskiego powstawały składowiska odpadów które zostały zarośnięte i
pokryte drzewostanem na skutek naturalnej sukcesji. Brak map lokalizacyjnych dla
tychże obszarów jest szczególnie niekorzystne przy lokalizacji nowych inwestycji.
5.2
WARUNKI HYDROLOGICZNE I HYDROGEOLOGICZNE
Warunki hydrogeologiczne nadkładu - ocenę warunków hydrogeologicznych
w utworach nadkładu można określić poprzez ustalenie ich zróżnicowania w
aspekcie budowy litologicznej, dokonanej eksploatacji oraz stopnia zabudowy terenu
miasta.
Na terenie miasta Miasteczko Śląskie największy obszar zajmują piaski
powierzchniowe z okresu północnopolskiego zlodowacenia. Zasilanie wód nadkładu
jest dogodne i odbywa się bezpośrednio poprzez infiltrację wód opadowych.
_____________________________________________
36
Eksploatacja rud żelaza, cynku i ołowiu oraz piasku, wapienia (lokalnie) wpłynęła na
zmianę warunków hydrogeologicznych. Spowodowała przekształcenie pierwotnej
powierzchni terenu, doprowadziła do osuszenia utworów czwartorzędowych i
infiltrację wód opadowych do utworów triasowych. Wieloletnia eksploatacja
spowodowała obniżenie poziomu zwierciadła wód, a nawet szczerpywanie zasobów
statycznych oraz drenaż osadów czwartorzędowych.
Do zmian warunków hydrogeologicznych nadkładu dochodzi w skutek intensywnego
rozwoju infrastruktury przemysłowej, komunalnej (m.in. utwardzenia powierzchni) czy
zabudowy mieszkaniowej oraz prowadzonej działalności rolniczej (wypłukiwanie z
gleby nawozów mineralnych i organicznych), nadmiernego zanieczyszczenia
powietrza. W dość skuteczny sposób, w szczególności przy korzystnych warunkach
morfologicznych (nachylenie powierzchni), dochodzi do ograniczenia powierzchni
zasilania utworów czwartorzędowych.
Zmiany ponadto powodowane są pogarszającym się stanem jakości wód
powierzchniowych (Brynica, Woda Graniczna i innych) w wyniku niekontrolowanego
zrzutu ścieków, zmianami warunków odpływu wód - regulacja koryt rzecznych oraz
pracami melioracyjnymi na terenach leśnych.
Warunki hydrogeologiczne w warstwach triasowych – zawodnienie utworów
triasowych związane jest z obecnością i miąższością warstw utworów węglanowych.
Największy wpływ na aktualne warunki hydrogeologiczne miały: wieloletni proces
odwadniania wyrobisk i dawnych kopalń oraz eksploatacja wód z ujęć studziennych,
które doprowadziły do powstania leja depresyjnego, spowodowały obniżenie
poziomu zwierciadła wód, obniżenie pierwotnych ciśnień piezometrycznych.
W wyniku zaprzestania pompowania zawodnionych zrobów kopalnianych, dochodzi
do podnoszenia poziomu wód.
Źródła zanieczyszczeń dzieli się na trzy grupy:
− przestrzenne - obszary oddziaływania zanieczyszczonego powietrza
atmosferycznego, obszary intensywnego stosowania nawozów
mineralnych i środków ochrony roślin;
− małopowierzchniowe i punktowe - nie skanalizowane obszary zabudowane,
składowiska odpadów, oczyszczalnie ścieków, magazyny i stacje
paliw, ścieki komunalne i przemysłowe;
− liniowe - cieki powierzchniowe, transport drogowy, transport kolejowy.
5.2.1
WODY POWIERZCHNIOWE
Powierzchniowa sieć hydrograficzna terenu miasta Miasteczko Śląskie uległa
następującym przekształceniom:
− zaburzenia spadków rzek,
− prace regulacyjne,
− szczelna zabudowa koryt,
− utrudnienie spływu powierzchniowego na terenach pogórniczych,
− wzrost ilości wód obcych w rzeczywistym odpływie rzecznym, spowodowanym
zrzutem ścieków,
_____________________________________________
37
−
−
−
−
spadek udziału wody naturalnej w odpływie,
wzrost przepływu,
zmiana reżimu odpływu,
znaczne przekroczenie większości wskaźników zanieczyszczeń w wodach
powierzchniowych wynikające ze zrzutów ścieków socjalno – bytowych i
przemysłowych.
Zanieczyszczenie rzek terenu miasta Miasteczko Śląskie przedstawia tabela 4, 5 i 6.
Tabela 4. Monitoring wód rzeki Brynica za lata 1999 - 2000 (dane z Śląskiego
Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska w Katowicach).
Bakteriolog.
Klasyfikacja pełna
non
I
non
non
III
non
2000
II
non
III
I
non
II
non
non
non
non
Metale ciężkie
Tlen
Fizykochem. Bez
biogenów
I
Zawiesina
II
Związki miner.
II
Związki biog.
I
BZT5, ChZT
Fizykochem.
Klasyfikacja wg oznaczeń
1999
Rok
L.P.
Klasyfikacja na podstawie
poszczególnych oznaczeń
fizykochemicznych
POWYŻEJ ZBIORNIKA KOZŁOWA GÓRA – 32,0 km
1
Tabela 5. Wskaźniki decydujące o klasie jakości wód w 2006 r dla rzeki Brynicy (wg
Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Katowicach).
Rzeka
Nazwa punktu
pomiarowego
BRYNICA
POWYŻEJ
ZBIORNIKA W
KOZŁOWEJ
GÓRZE
Klasa jakości wód
2005
IV
Wskaźniki decydujące o klasie jakości wód w
2006
2006
IV KLASA
V KLASA
IV
BZT5, ChZTMn, ChZT-Cr,
azot Kjeldahla,
kadm
barwa
Klasa jakości zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2004
roku w sprawie klasyfikacji wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu
prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanów
tych wód (Dz. U. nr 32, poz. 284)
_____________________________________________
38
Tabela 6. Wybrane wskaźniki zanieczyszczenia rzeki Graniczna Woda (na podstawie
danych OBiKŚ w Katowicach oraz PIOŚ w Częstochowie i Opolu).
RZEKA
GRANICZ
NA WODA
NAZWA PUNKTU
POMIAROWEGO
UJŚCIE DO STOŁY
ROK
1994
WSKAŹNIKI ZANIECZYSZCZENIA
w mg dm-3
FO –
SFO RANY
TLEN
ROZP.
BZT5
CHZ
TMN
CHLO
-RKI
SIAR –
CZANY
-
8,2
5,4
7,9
42
117
SUBST.
ROZP.
ZA WIE SINA
AZOT
AMON
395
15,0
1,37
Klasa
czystości
Źródła zanieczyszczeń wód powierzchniowych
Punktowe i obszarowe źródła zanieczyszczeń wód powierzchniowych znajdujących
się na terenie gminy to przede wszystkim:
-
nieskanalizowane obszary zabudowane sołectw Brynica i Bibiela oraz dzielnic
Żyglin i Żyglinek
nieszczelne zbiorniki „bezodpływowe”
zanieczyszczone wody opadowe,
bliskość GOP,
składowiska odpadów,
intensywne stosowanie nawozów mineralnych i środków ochrony roślin na
terenach rolnych,
zakłady przemysłowe (m. In. Huta Cynku Miasteczko Śląskie”),
nie oczyszczanie wód deszczowych (trasy komunikacyjne, zakłady przemysłowe).
Na terenie miasta działają trzy oczyszczalnie ścieków (mapa uwarunkowania
ekofizjograficzne dla miasta Miasteczko Śląskie - uciążliwości i zagrożenia
środowiska, przyroda):
1. „Miasteczko Śląskie” - mechaniczno-biologiczna o przepustowości ścieków 2100
m3/dobę, po modernizacji 1245 m3/dobę, odbiornik potok Graniczna Woda,
łączna ilość ścieków komunalnych i przemysłowych dopływających do
oczyszczalni wynosiła w 2001 roku około 444 m3/d.
2. Huty Cynku - mechaniczno-chemiczna o przepustowości ścieków 2880 m3/dobę,
odbiornik potok Graniczna Woda,
3. Stacji Uzdatniania Wody w Bibieli – mechaniczna, o przepustowości ścieków ok.
1000 m3/dobę, odbiornik Rów Zarachowski.
Szacunkowe ilości ścieków odprowadzanych do oczyszczalń w mieście Miasteczko
Śląskie wynoszą 912 m3/d.
W celu rozwiązania problemu odprowadzenia i oczyszczania ścieków komunalnych z
sołectw Brynica i Bibiela (poprawy jakości wód powierzchniowych i podziemnych)
planuje się:
-
budowę małej oczyszczalni ścieków w sołectwie Bibiela – typu MBA 170, w
technologii polegającej na zintegrowanym usuwaniu węgla organicznego, azotu i
fosforu w reaktorach biologicznych w procesie osadu czynnego. Odbiornikiem
ścieków oczyszczonych będzie rów melioracyjny a dopływ ścieków do
oczyszczalni wynosić będzie 24,3 m3/d
_____________________________________________
39
non
-
budowę małej oczyszczalni ścieków dla sołectwa Brynica – typu MBA 400
(technologia jak wyżej), odbiornikiem ścieków oczyszczonych będzie rzeka
Brynica, dopływ ścieków do oczyszczalni: 52,0 m3/d,
skanalizowanie terenów Sołectwa Bibiela i Brynica,
rozbudowa kanalizacji na terenie Miasteczka Śląskiego, Żyglina i Żyglinka
5.2.2
WODY PODZIEMNE
Wody podziemne miasta Miasteczko Śląskie uległy degradacji, która wyraża się
poprzez:
− zmniejszenie
zasobów
wód
podziemnych
na
skutek
wieloletnich
(systematycznych) odwodnień górotworu przez kopalnie rud żelaza, cynku,
ołowiu, surowców pospolitych - glin, piasków, żwirów oraz wapieni i dolomitów
oraz ujęć wody podziemnej,
− lej depresyjny (intensywnie drenowane ujęciami wód podziemnych), który
obejmuje cały obszar eksploatacji,
− czwartorzędowy poziom wodonośny jest nieciągły i występuje lokalnie,
− obniżenie zwierciadła wody,
− zmniejszenie infiltracji wód opadowych na terenach izolowanych i
skanalizowanych,
− strefy zwartej zabudowy miejskiej i przemysłowej,
− zanieczyszczenie płytkiego poziomu wód gruntowych na skutek:
− nadmiernego zanieczyszczenia powietrza oraz wód opadowych,
− składowiska odpadów przemysłowych,
− nielegalne wysypiska śmieci,
− odpady przemysłowe nagromadzone w wyrobiskach poeksploatacyjnych,
− występujących zwałów górnictwa cynku i żelaza,
− infiltracji wód w rejonie występowania wyrobisk,
− zrzutu ścieków,
− obszary zabudowane nie skanalizowane,
− strat z sieci,
− nieszczelnych szamb,
− gnojowic wywożonych na pola,
− wypłukiwania z gleby nawozów mineralnych i organicznych,
− wylewisk wód powierzchniowych w okresach podwyższonych stanów (rzadko
występują),
− sieci dróg.
Wyżej wymienione czynniki mają wpływ na występujący na terenie miasta główny
zbiornik wód podziemnych - GZWP (wg Kleczkowskiego) Lubliniec – Myszków
(327).
Zgodnie z mapą obszarów chronionych wód podziemnych teren miasta Miasteczka
Śląskiego zaliczony został do obszaru najwyższej ochrony (ONO), za wyjątkiem
północnego i połnocno – wschodniego rejonu miasta gdzie zaliczony został do
obszaru zwykłej ochrony (OZO).
_____________________________________________
40
Zagrożenie zanieczyszczeniami przenikającymi z powierzchni jest zróżnicowane:
− bardzo wysoki stopień zagrożenia wód podziemnych zanieczyszczeniami
przenikającymi z powierzchni - czas pionowej migracji < 2 lat - obszar w rejonie
dzielnic Żyglin i Żyglinek aż po hutę cynku,
− wysoki stopień zagrożenia wód podziemnych zanieczyszczeniami przenikającymi
z powierzchni - czas pionowej migracji do 5 lat - dzielnice Miasteczko Śląskie,
Bibiela, Brynica oraz większość obszarów leśnych,
− średni stopień zagrożenia - czas pionowej migracji wody od 5 lat do 25 lat - płaty
w północnej i środkowej części miasta Miasteczko Śląskie,
− słaby stopień zagrożenia wód podziemnych zanieczyszczeniami przenikającymi z
powierzchni lub praktycznie brak zagrożenia - czas pionowej migracji >25 lat –
obszary północne.
Najbardziej zanieczyszczonymi wodami na obszarze objętym analizą są płytko
zalegające wody czwartorzędowe w rejonie Zakładów Chemicznych w likwidacji.
Stwarzają one ogromne zagrożenie dla serii węglanowej triasu, charakteryzują się
występowaniem wysokich stężeń azotanów, siarczanów i wysoką mineralizacją .
Nie stwierdza się negatywnego wpływu cieków powierzchniowych, występujących na
terenie miasta Miasteczko Śląskie, na jakość wód podziemnych. Rzeki te posiadają
charakter drenujący w stosunku do przylegających terenów co pozwala sądzić, że
zanieczyszczenia prowadzonych wód w istotny sposób nie oddziaływają na wody
GZWP.
5.3
WARUNKI GLEBOWE
Na opracowywanym terenie miasta Miasteczko Śląskie doszło do zakłócenia
warunków glebowo – rolnych w skutek działalności człowieka, braku kanalizacji lub
niewłaściwego sposobu skanalizowania terenu, zakładów przemysłowych lokalnych
oraz występujących w ościennych miastach, składowania na powierzchni odpadów
oraz różnego rodzaju powierzchniowych obiektów.
W odróżnieniu od powietrza lub wód zanieczyszczonych, proces samooczyszczania
gleb jest bardzo powolny. Gleby zdegradowane chemicznie wykazują niekorzystne
zmiany aktywności biologicznej, stają się również bardziej podatne na erozję
zarówno wodną jak i powietrzną.
Większość gleb z Miasteczka Śląskiego zalicza się do lekko kwaśnych i kwaśnych
dlatego zaleca się dla tych gleb różny poziom wapnowania. Przewaga gleb kwaśnych
ma wpływ na wysoką mobilność metali, co oznacza wzrost ich pobierania przez
rośliny.
Zawartość metali w glebach w szczególności kadmu cynku i ołowiu przekracza
stężenia naturalne, a we wschodniej części miasta wartości te przekraczają stężenia
tolerowane przez rośliny (rejon huty cynku).
Ogromne zagrożenie dla gleb stanowią zwałowiska odpadów poprzemysłowych (m.
in. huta cynku) oraz magazynowanie związków chemicznych w zakładach
przemysłowych. W wyniku infiltracji wód opadowych w głąb składowisk, dochodzi do
_____________________________________________
41
przenikania toksycznych substancji, głównie baru, boru, kadmu, strontu, arsenu i
cynku.
W opracowaniu tym autor wykorzystał dwie klasyfikacje stopnia zanieczyszczenia
gleb:
1. klasyfikacja Instytutu Ekologii Terenów Uprzemysłowionych - IETU,
2. klasyfikacja Instytutu Upraw i Nawożenia - IUNG.
Na podstawie badań przeprowadzonych przez Instytut Ekologii Terenów
Uprzemysłowionych - IETU stwierdza się występowanie stref lokalizacji terenów
rolniczych (mapa klasyfikacji zanieczyszczeń gleb):
STREFA B – niekorzystna (pewne ograniczenia upraw) – strefa w której opad kadmu
mieści się w granicach od 3 do 10 kg/km2/rok, opad ołowiu mieści się w granicach od
180 do 200 kg/km2/rok, stężenie CO2 w okresie wegetacyjnym zawarte jest w
granicach od 32 do 400 µg/m3, zawartość ołowiu w glebie waha się od 100 do 1000
mg/kg a kadmu od 3 do 20 mg/kg gleby. W strefie tej proponuje się selektywną
uprawę, ograniczoną do gatunków, które są odporniejsze na występowanie
zanieczyszczenia (nie zagrażają zdrowiu konsumentów). Na terenie miasta
Miasteczko Śląskie strefa ta występuje w dwóch pasach: pierwszym rozciągającym
się we wschodniej części miasta oraz drugim obejmującym tereny: Żyglin, Żyglinek,
Bibiela, Brynica, tereny lasów.
STREFA C – wybitnie niekorzystna (gleby nieprzydatne pod uprawy spożywcze) - to
strefa ochronna zakładu przemysłowego lub w odległości mniejszej niż 600 m od
emitora pyłów metalonośnych, w odległości mniejszej niż 500 m od aktywnego
zwałowiska odpadów przemysłowych, w odległości mniejszej niż 50 m od drogi o
dużym natężeniu ruchu kołowego, opad ołowiu i kadmu wynosi odpowiednio ponad
200 i 10kg/km2/rok lub stężenie dwutlenku siarki w okresie wegetacyjnym przekracza
wartość 400µg/m3 powietrza, zanieczyszczenie gleby ołowiem jest powyżej 1000
mg/kg lub kadmem powyżej wartości 20 mg/kg gleby. Na terenie miasta Miasteczko
Śląskie strefa ta występuje w pasie rozciągającym się od Miasteczka poprzez hutę
cynku po tereny północne miasta.
Zgodnie z klasyfikacją IUNG, gdzie zaleca się uprawę roślin zbożowych, pod
warunkiem okresowej kontroli poziomu metali w konsumpcyjnej części roślin,
wyróżnia się tereny miasta Miasteczko Śląskie o następującym stopniu
zanieczyszczenia i przydatności do upraw gdzie:
STOPIEŃ 0 (w przybliżeniu odpowiada STREFIE A) – to gleby nie zanieczyszczone
o naturalnych zawartościach metali śladowych i o przeznaczeniu pod wszystkie
uprawy ogrodnicze i rolnicze – brak takiego obszaru ,
STOPIEŃ 1 (w przybliżeniu odpowiada STREFIE A) – gleby o podwyższonej
zawartości metali, przeznaczone do wszystkich upraw polowych z ograniczeniem
warzyw przeznaczonych dla dzieci – brak takiego obszaru,
STOPIEŃ 2 (w przybliżeniu odpowiada STREFIE B) – gleby zanieczyszczone, z
wykluczeniami upraw ogrodniczych m.in. sałata, szpinak, kalafior, dopuszcza się
uprawę roślin zbożowych, okopowych i pastewnych,
STOPIEŃ 3 (w przybliżeniu odpowiada STREFIE B) – gleby średnio
zanieczyszczone, wszystkie uprawy narażone na skażenia, dopuszcza się uprawę
_____________________________________________
42
roślin zbożowych, okopowych i pastewnych pod warunkiem okresowych kontroli
zawartości poziomów metali w częściach konsumpcyjnych roślin. Zaleca się uprawę
przemysłową i traw nasiennych,
STOPIEŃ 4 (w przybliżeniu odpowiada STREFIE C) – gleby silnie zanieczyszczone,
w zależności od rodzaju gleby zaleca się zadarnienie, zadrzewienie oraz wyłączenie
z produkcji rolnej lub zaleca się uprawę roślin przemysłowych (len, konopie, wiklina),
dopuszcza się produkcję materiału siewnego zbóż i traw, a także ziemniaków dla
przemysłu spirytusowego (dodatek do paliwa) i rzepaku na olej techniczny, zaleca się
wapniowanie i wprowadzanie substancji organicznej,
STOPIEŃ 5 (w przybliżeniu odpowiada STREFIE C) – gleby bardzo silnie
zanieczyszczone, należy je wyłączyć z produkcji rolniczej i poddać zabiegom
rekultywacyjnym. Na glebach przydatnych można uprawiać len, konopie, rzepak
(oleje techniczne).
5.4
POWIETRZE ATMOSFERYCZNE
Stan powietrza atmosferycznego na obszarze miasta Miasteczko Śląskie
kształtowany jest przez różne źródła emisji zanieczyszczeń pyłowych i gazowych. Są
to:
•
•
•
•
•
•
•
•
emisje przemysłowe, powstające w trakcie procesów technologicznych,
odprowadzane emitorami o średniej i dużej wysokości,
• lokalne zakłady przemysłowe,
• zakłady przemysłowe zlokalizowane w miastach ościennych,
emisje ze spalania w celach ciepłowniczych, osiedlowych i lokalnych kotłowniach,
skupiska budynków z indywidualnym ogrzewaniem (tzw. niska emisja),
emisja komunikacyjna,
cieki powierzchniowe,
składowiska odpadów,
• zwałowiska,
• odpady komunalne,
oczyszczalnie ścieków,
transport drogowy i kolejowy.
Podstawę prawną zawierającą kryteria oceny stanu zanieczyszczenia powietrza
atmosferycznego stanowią:
-
-
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 czerwca 2002 r. w sprawie
dopuszczalnych poziomów niektórych substancji w powietrzu, alarmowych
poziomów niektórych substancji w powietrzu oraz marginesów tolerancji dla
dopuszczalnych poziomów niektórych substancji (Dz.U. Nr 87 poz. 796),
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 5 grudnia 2002 r. w sprawie wartości
odniesienia dla niektórych substancji w powietrzu (Dz.U. Nr 1 z 2003 r. poz. 12).
Aktualny stan zanieczyszczenia
sporządzono na podstawie danych
powietrza miasta Miasteczko Śląskie
Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony
_____________________________________________
43
Środowiska, Wojewódzkiej Stacji Sanitarno – Epidemiologicznej w Katowicach oraz
w „Programie ochrony środowiska gminy Miasteczko Śląskie".
Tabela 7. Zanieczyszczenie powietrza w gminie miasteczko śląskie w roku 2004,
2005, 2006 - stężenia średnie pyłu zawieszonego PM10 w roku kalendarzowym
Powiat, miasto
Stacja pomiarowa
Miasteczko Śląskie
ul. Norwida
Żyglinek,
ul. Wyciślika
p. Tarnogórski
ul. Norwida
Żyglinek,
ul. Wyciślika
ul. Norwida
Żyglinek,
ul. Wyciślika
Stężenie
średnie
Rok
Częstość przekraczania wartości
dopuszczalnej 24-godzinnej
µg/m3
Liczba dni
% czasu w roku
23
-
-
36
-
-
28
49
13,4
36
65
17,8
16
17
4,7
33
71
19,5
40
35
-
2004
2005
2006
Wartości dopuszczalne
Tabela 8. Zanieczyszczenie powietrza w gminie miasteczko śląskie w roku 2004,
2005, 2006 - stężenia średnie w roku kalendarzowym
Powiat, miasto
Stacja pomiarowa
ul. Norwida
Żyglinek,
ul. Wyciślika
ul. Norwida
p. Tarnogórski
Żyglinek,
ul. Wyciślika
ul. Norwida
Żyglinek,
ul. Wyciślika
Wartości dopuszczalne roczne
Rok
TSP
Pb
Cu
Cd
Mn
Cr
Ni
Bap
µg/m3 ng/m3 ng/m3 ng/m3 ng/m3 ng/m3 ng/m3 ng/m3
26
58
61
3,6
16
6,4
1,6
7,6
43
223
502
30,0
18
6,9
2,9
6,9
32
74
68
4,2
23
8,6
6,4
5,9
43
288
164
33,7
17
3,6
2,9
6,4
19
76
73
5,3
18
5,7
5,2
3,0
39
397
291
58,9
15
5,8
4,3
5,6
-
500
600
10
1000
400
25
1
2004
2005
2006
Z powyższych tabel wynika, że na terenie objętym opracowaniem zanieczyszczenie
powietrza utrzymuje się na podobnym poziomie w okresie od 2004-2006. Wartości
_____________________________________________
44
dopuszczalne przekracza zanieczyszczenie Cd w rejonie stacji pomiarowej Żyglinek
ul. Wyciślika oraz Benzo(a)piren w obu stacjach pomiarowych.
Na terenie miasta Miasteczko Śląskie dużym źródłem mającym wpływ na jakość
powietrza atmosferycznego jest tzw. niska emisja. W wyniku spalania węgla
kamiennego (często niskiej jakości), koksu w domowych paleniskach wytwarzane są
zanieczyszczenia m.in.: SO2, NO2, Pył, CO, CO2, Benzo (α) piren.
Wielkość (wzrost czy też spadek) stężenia zanieczyszczeń uzależniona jest od
warunków meteorologicznych:
•
•
•
5.5
wiatry:
• unoszą cząstki pyłowe i iłowe z powierzchni zwałowisk co wpływa na
zapylenie okolicznych terenów,
• „wywiewanie” lub „nawiewanie” zanieczyszczeń,
• cisze wietrzne powodują spotęgowanie stężeń (w szczególności terenach
dolinnych),
słońce:
• wspomaga procesy chemiczne i biochemiczne zachodzące na składowiskach
odpadów,
• wysusza powierzchnię składowisk powodując wzrost pylenia,
opady:
• „oczyszczają” powietrze atmosferyczne,
• wspomagają procesy chemiczne zachodzące na składowiskach odpadów.
KLIMAT AKUSTYCZNY
Klimat akustyczny w mieście Miasteczko Śląskie uległ pogorszeniu na skutek
wzrostu hałasu powstającego na szlakach drogowych (droga główna wojewódzka
908 i 912) i kolejowych (linia kolejowa relacji Chorzów - Lubliniec, węzeł kolejowy,
stacja rozrządowa) oraz hałasu z zakładów przemysłowych (Wytwórnia Mas
Bitumicznych, cegielnia oraz Huta Cynku „Miasteczko Śląskie”).
Na terenie podległym opracowaniu dominuje hałas komunikacyjny. W
bezpośredniej odległości od źródła emisji (główne ciągi komunikacyjne) poziom
hałasu jest największy zawiera się w granicach 75 – 80 dB. Wciągu doby w 50%
przypadków poziom hałasu drogowego przekracza 70 dB a niewiele ponad 10%
przypadków poziom hałasu drogowego jest mniejszy od 60 dB. Niektóre chwilowe
maksymalne poziomy osiągają wartości zbliżone do 100 dB. Wartości te świadczą,
że wzdłuż dróg występuje niekorzystny klimat akustyczny dla zabudowy
mieszkaniowej zlokalizowanej bezpośrednio przy ulicy, jak i dla zabudowy
mieszkaniowej zlokalizowanej w jej sąsiedztwie. Na tak wysokie wartości hałasu ma
wpływ: zła jakość dróg, znaczny udział pojazdów ciężkich w potoku ruchu, zbyt bliska
lokalizacja domostw oraz zbyt duża prędkość jazdy samochodów.
Na omawianym terenie występuje również hałas kolejowy, którego wielkość i
intensywność oraz zasięg zależny jest od częstotliwości kursowania pociągów
towarowych i osobowych, prędkości przejazdu, rodzaju i stanu taboru kolejowego,
położenia torowiska - nasyp, teren płaski. Szacuje się, że zasięg oddziaływania może
_____________________________________________
45
obejmować teren po obu stronach do 200 m a wartości hałasu w porze nocnej mogą
przekraczać 50 dB w odległości do około 80 m od torowiska.
Utworzone w ostatnich latach korytarze powietrzne dla krajowego i
międzynarodowego lotniczego ruchu pasażerskiego, wzrost liczby lotów z
Międzynarodowego Portu Lotniczego „Katowice” w Pyrzowicach powoduje wzrost
poziomu emitowanego dźwięku. Emisja hałasu obejmuje stosunkowo duże
powierzchnie terenu. Głównymi źródłem hałasu związanym z funkcjonowaniem
lotniska są starty oraz lądowania samolotów
5.6
LASY
Lasy Nadleśnictw Świerklaniec podlegają szkodliwym wpływom emisji
przemysłowych pochodzących głównie z obszaru Górnego Śląska oraz przy
sprzyjających warunkach nawet z zagłębia ostrawsko – karwińskiego. Lasy
zlokalizowane w granicach miasta Miasteczko Śląskie zaliczone zostały do:
•
•
•
II strefy uszkodzeń przemysłowych – 90,9% powierzchni lasów,
III strefy uszkodzeń przemysłowych – 8,6% powierzchni lasów (obręb Miasteczko
– 710 ha; obręb Świerklaniec – 770 ha Nadleśnictwa Świerklaniec),
IV strefy uszkodzeń przemysłowych - 0,5% powierzchni lasów.
Środowisko leśne podlega również uciążliwemu oddziaływaniu ze strony:
− odpadów pogórniczych (dawna eksploatacja rud galmanowych),
− eksploatowanych studni głębinowych w wyniku czego powstają leje depresyjne
które mogą niekorzystnie wpłynąć na stan drzewostanów,
− bliskości osad ludzkich i penetracji lasów („lasy masowego wypoczynku”).
Całość lasów z terenu miasta ze względu na: strukturę drzewostanu, udział
powierzchni I i II klasy wieku, ilość pożarów lasów, wartość współczynnika
hydrotermicznego „k” - 1,86, sieć szlaków komunikacyjnych oraz emisje
przemysłowe, zaliczono do I kategorii zagrożenia pożarowego.
Emisja przemysłowa – energetyka, hutnictwo, kopalnie, koksownie, zakłady
chemiczne (spoza gminy), niekorzystnie wpływają na biologiczną odporność drzew
leśnych, w wyniku czego lasy mają obniżona zdrowotność. Świadczy o tym
zwiększona wielkość (przewyższająca naturalne tempo) pozyskiwanego posuszu. Na
skutek zanieczyszczenia powietrza lasy ulegają deformacjom, częstemu
ograniczeniu wzrostu czy obumieraniu drzewostanu.
5.7
MIGRACJA ZWIERZYNY DROBNEJ I ŚREDNIEJ
Bariery ekologiczne to struktury oddzielające i przecinające różne jednostki
przestrzenne krajobrazu. Barierą dla migracji drobnej i średniej zwierzyny na
omawianym obszarze jest sieć dróg (droga główna wojewódzka 908 i 912) oraz linia
kolejowa relacji Chorzów - Lubliniec, zwarta zabudowa mieszkaniowa, tereny
przemysłowe, nasypy oraz sieć infrastruktury.
_____________________________________________
46
Bariery ekologiczne stanowią przeszkodę zakłócającą przemieszczanie się zwierzyny
za pożywieniem, sezonowe migracje i wędrówki w poszukiwaniu partnerów.
Rola rzeki Brynica jako lokalnych korytarzy ekologicznych jest obecnie ograniczona
wskutek zanieczyszczenia, uregulowania i wąskich koryt, sąsiedztwa tras drogowych.
5.8
ŹRÓDŁA ZAGROŻEŃ
Analiza mapy sozologicznej, wykazała występowanie następujących
potencjalnych ognisk zanieczyszczenia środowiska naturalnego miasta Miasteczko
Śląskie (mapa - uwarunkowania ekofizjograficzne dla miasta Miasteczko Śląskie uciążliwości i zagrożenia środowiska, przyroda):
• zewnętrzne: położenie na obrzeżu Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego,
zanieczyszczenia z ościennych miast i gmin,
• wewnętrzne:
- punktowe: oczyszczalnie ścieków, niska emisja z palenisk domowych,
kotłownie, zakłady przemysłowe:
- Huta Cynku „Miasteczko Śląskie”,
- Cegielnia,
- Nowe zakłady na terenie huty,
- Zakład Usług Leśnych SILVAPLUS,
- Oddział Produkcji Wody „Bibiela” — GPW,
- Oczyszczalnia ścieków Huty Cynku „Miasteczko Śląskie”,
- Oczyszczalnia ścieków W miasteczku Śląskim,
- Oczyszczalnia ścieków ujęcia Bibiela,
- Zakład Ceramiki Budowlanej Ronenberger Ltd,
- Tartak — Feniks,
- Tarnogórskie Przedsiębiorstwo Robót Drogowych Sp. z o.o.,
- Firma usługowo-produkcyjno-handlowa „Tok-Fres” — Wójcik D.,
- Skup złomu i surowców wtórnych,
- Złomnice metali żelaznych i nieżelaznych,
- Hodowla drobiu w Bibieli,
- EKO-PROF-MED. Sp. z o.o,
- Warsztaty samochodowe,
- Przetwórstwo Warzyw i Owoców „MARTER” M.Podgórski,
- Firma Handlowa „ELSTAR”,
- Piotr Klecha, Janusz Walochnik „Tartak” S.C.
- obszarowe: składowisko odpadów na terenie Huty Cynku „Miasteczko
Śląskie”, cmentarze w Miasteczku Śląskim (ul. Gałczyńskiego i ul.
Dworcowa), w Żyglinie, użytki rolne - intensywne stosowanie nawozów
mineralnych i środków ochrony roślin,
- liniowe: transport drogowy - istniejąca sieć dróg (m.in. droga główna droga
główna wojewódzka 908 i 912), kolejowy (linia kolejowa relacji Chorzów Lubliniec, węzłów kolejowych, stacja rozrządowa) lotniczy (lotnisko w
Pyrzowicach), linie energetyczne, kanalizacja.
• nadzwyczajne zagrożenia środowiska.
− transport substancji niebezpiecznych przez teren powiatu;
_____________________________________________
47
− działalność podmiotów gospodarczych wykorzystujących w procesie
produkcyjnym technologię i substancje stanowiące nadzwyczajne
zagrożenie dla środowiska;
− lokalizacja na terenie gminy infrastruktury, której awaria może być
przyczyną poważnego wypadku.
6
6.1
ZASOBY PRZYRODNICZE ORAZ WALORY KRAJOBRAZOWE I ICH OCHRONA
PRAWNA
SUROWCE MINERALNE
Na terenie miasta Miasteczko Śląskie występują następujące złoża (mapa uwarunkowania ekofizjograficzne dla miasta Miasteczko Śląskie: mapa uciążliwości i
zagrożenia środowiska, przyroda oraz mapa geologiczno - złożowa):
1. Złoża z okresu czwartorzędu:
− Strzybnica - złoże niezagospodarowane – zlokalizowane w południowo –
zachodniej części miasta, powierzchnia złoża wynosi 683 ha, średnia
miąższość złoża wynosi od 4,83m do 5,83m, serię złożową stanowią
piaszczyste osady czwartorzędowe,
− Chechło - eksploatacja zaniechana – zlokalizowane w południowej części
miasta, serię złożową stanowią piaski podsadzkowe, miąższość złoża
wynosi od 0,30m do 19m, powierzchnia złoża wynosi 1172,6 ha,
− Brynica – złoże niezagospodarowane – zlokalizowane w południowej
części miasta w rejonie cieku Brynica, serię złożową stanowią piaski
podsadzkowe plejstoceńskie, zajmuje powierzchnię 174,7 ha, miąższość
złoża wynosi od 2m do 17m,
− Źyglin VI – złoże niezagospodarowane – zlokalizowane w południowej
części miasta w rejonie cieku Brynica, to piaski tworzące ciąg wzgórz
wydmowych, powierzchnia złoża wynosi 70,7 ha
2. Złoża z okresu triasu:
− iły i łupki ilaste ceramiki budowlanej – Miasteczko Śląskie - eksploatacja
zaniechana – zlokalizowane w rejonie dworca kolejowego Miasteczko Śląskie,
serię złożową stanowią triasowe iły plastyczne, zwarte przewarstwiające się z
iłami pylastymi, miąższość złoża wynosi od 8,6m do 24,2m,
− cynk i ołów – Bibiela – Kalety - złoże niezagospodarowane – zlokalizowane w
północno – zachodniej części miasta, serię złożową stanowią rudy cynku
(sfaleryt) i ołowiu (galena), poziom rudny występuje głównie w utworach
dolomitu (trias).
Na terenie Miasteczka Śląskiego zlokalizowano ponadto dwa obszary
perspektywiczne:
1. obszar lokalizowany w północnej części miasta przy granicy z miastem Kalety – to
czwartorzędowe pokrywy piaszczysto – żwirowe,
2. obszar w rejonie Żyglina – to wapienie triasowe, eksploatowane w dwóch
kamieniołomach i wykorzystywane w lokalnym budownictwie
_____________________________________________
48
Złoża kopalin i ich charakterystyka gospodarcza oraz klasyfikacja w tabeli 10.
_____________________________________________
49
6.2
PODZIEMNE UJĘCIA WÓD
Na terenie miasta Miasteczko Śląskie zlokalizowano 2 ujęcia wód podziemnych.
Są to ujęcia porowo – szczelinowo – kawernowe serii węglanowej triasu:
1. Ujęcie wód podziemnych „BIBIELA” – zlokalizowane na obszarze leśnym, przy
granicy Miasteczka Śląskiego i Kalet, przy drodze 908, składa się z 22 studzien:
11 starych o numeracji od E – 1 do E – 11 i 11 studzien zastępczych tzw.
„bisowych” o numeracji od E – 1 bis do E – 11 bis, z czego w eksploatowanych
przez Górnośląskie Przedsiębiorstwo Wodociągów Przedsiębiorstwo Państwowe
w Katowicach jest 13 studzien o numeracji (zgodnie z decyzją Wojewody
Śląskiego o udzieleniu pozwolenia wodnoprawnego - ŚR – I – 6811/113/04): E –
1 bis, E – 2 bis, E – 3, E – 3 bis, E – 4 bis, E – 5 bis, E – 6 bis, E – 8 bis, E – 9, E
– 9 bis, E – 10, E – 10 bis, E – 11 bis. Zgodnie z decyzją Wojewody Śląskiego
OS.I.6210/1782/4/97 ustalono strefę ochrony bezpośredniej dla każdej studni w
postaci wygrodzonych obszarów w formie kwadratów o wymiarach 25,0 m x 25,0
m. Dodatkowo ustalono strefę ochrony pośredniej (mapa - uwarunkowania
ekofizjograficzne dla miasta Miasteczko Śląskie - mapa stref wodnych –
hydrografia, hydrogeologia).
2. Ujęcie wód podziemnych Huty Cynku „Miasteczko Śląskie” – zlokalizowane na
obszarze leśnym, rozciągającym się na północny – zachód od huty, składa się z 5
studzien: 1, 2, 3, 4 i 5, z czego pracuje 3. Zgodnie z decyzją Wojewody Śląskiego
Oś-I-7211/290/97 ustanowiono teren strefy ochronnej bezpośredniej obejmującej
teren wokół studni w granicach wyznaczonych istniejącym ogrodzeniem oraz
obszar ochrony pośredniej zewnętrznej o kształcie zbliżonym do wykrzywionego
trójkąta (mapa - uwarunkowania ekofizjograficzne dla miasta Miasteczko Śląskie mapa stref wodnych – hydrografia, hydrogeologia).
Na terenie strefy bezpośredniej ujęć należy:
•
•
•
ograniczyć do niezbędnych potrzeb przebywanie osób niezatrudnionych stale
przy urządzeniach służących do poboru wody,
zagospodarować teren zielenią,
odprowadzanie wód opadowych poza zasięg działania urządzeń poboru wody.
Na terenie strefy pośredniej ujęć obowiązują następujące zakazy:
•
•
•
•
•
•
•
wprowadzania ścieków do ziemi i wód powierzchniowych,
rolniczego wykorzystania ścieków,
przechowywania i składowania odpadów promieniotwórczych, toksycznych i
środków chemicznych,
lokalizowania składowisk odpadów komunalnych i przemysłowych,
lokalizowania nowych zakładów, których produkcja stosowane surowce i odpady
stanowiły by szczególne zagrożenie dla wód podziemnych,
lokalizowania nowych ujęć wód podziemnych,
zmiany przeznaczenia gruntów leśnych.
Wody z czwartorzędowego poziomu eksploatowane są przez studnie gospodarskie.
Na południe od granic miasta Miasteczko Śląskie zlokalizowane jest ujęcie wód
powierzchniowych Kozłowa Góra (Jezioro Świerklaniec). Decyzją Wojewody
_____________________________________________
50
Śląskiego ŚR-I-6811/110/05, Górnośląskie Przedsiębiorstwo Wodociągów S.A. w
Katowicach otrzymało pozwolenie wodno prawne na pobór wód ze zbiornika Kozłowa
Góra. Aktualnie prowadzone są prace mające na celu wyznaczenie stref ochronnych
dla tegoż zbiornika. Należy przypuszczać iż, wyznaczona strefa ochronna będzie
obejmowała swym zasięgiem teren Gminy Miasteczko Śląskie.
6.3
WALORY PRZYRODNICZO – KRAJOBRAZOWE
Analiza rzeźby terenu i sposobu użytkowania terenu Gminy Miasteczko Śląskie
wykazała występowanie w dominującej części obszaru (ok. 79%), krajobrazu
seminaturalnego z dominującym podtypem leśnym, w drugiej kolejności (rejony
wokół terenów zabudowanych Miasteczka Śląskiego, Żyglina, Żyglinka, Bibieli,
Brynicy) występuje krajobraz seminaturalny z podtypem polno – uprawnym,
następnie występuje krajobraz
kulturowy z podtypem zurbanizowanym, oraz
krajobraz kulturowy z podtypem przemysłowym (zakłady przemysłowe m. in. huta
cynku) oraz rzadko krajobraz typu nieużytkowego.
Na terenie miasta Miasteczko Śląskie zlokalizowanych jest wiele wartościowych
przyrodniczo terenów i obiektów, posiadających ogromne walory przyrodnicze (patrz
punkt 4.8.1 oraz 10.2):
1. Lasy należące do kompleksu Lasów Lublinieckich, będących pozostałością
Puszczy Śląskiej:
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
otulina dla miejsko – przemysłowej aglomeracji katowickiej,
pozytywny wpływ na rozwój lokalnych ekosystemów,
ogromne znaczenie w zachowaniu równowagi stosunków wodnych,
ogromne znaczenie w zachowaniu odpowiedniej jakości wód,
ostoje wielu chronionych i rzadkich gatunków roślin i zwierząt,
miejsce zachowania bioróżnorodności,
miejsce występowania torfowisk i bagnisk,
polepszają warunki klimatyczne na terenie powiatu i GOP – u,
polepszają warunki zdrowotne na terenie powiatu i GOP – u,
miejsce wypoczynku, rekreacji i spacerów.
2. Rzeki, doliny rzeczne, potoki:
– ostoja wielu zwierząt,
– miejsce rozrodu i zimowania wielu gatunków (rzadkich, chronionych) ptaków,
płazów i gadów,
– duża bioróżnorodność,
– funkcja hydrologiczna samooczyszczenia się wód, korytarzy ekologicznych
między ekosystemami, przewietrzania, krajobrazowa.
3. Stawy, oczka wodne:
–
–
–
–
miejsce lęgowe, życia i wzrostu płazów, ptaków,
siedliska wodno – błotne,
miejsce rekreacji,
_____________________________________________
51
4. Pola uprawne, łąki:
–
–
–
–
6.4
rzadkie chwasty towarzyszące zbożom,
miejsce lęgowe, życia i wzrostu płazów, ptaków, owadów,
miejsce występowania chronionych i rzadkich roślin.
WALORY KULTUROWE
Na opracowywanym obszarze występują następujące obiekty wpisane do
Rejestru Zabytków:
1. Kościół drewniany p.w. św. Jerzego i Wniebowzięcia NMP, dzwonnica i figura
przy kościele – Miasteczko Śląskie ul. Dworcowa 1,
2. Kościół murowany p.w. Wniebowzięcia NMP – Miasteczko Śląskie ul.
Dworcowa1,
3. Spichlerz dworski – Żyglinek ul. Wyciślika,
4. Kościół parafialny p. w. Narodzenia NMP – Żyglin ul. Śląska,
5. Kapliczka Świętego Marka – Żyglin ul. Św. Marka,
6. Układ urbanistyczny starej zabudowy w Miasteczku Śląskim
Inne zabytkowe obiekty:
1.
2.
3.
4.
5.
Ratusz – Miasteczko Śląskie pl. Hutników 12,
Willa, ul. Dębina 1,
Krzyż cmentarny „Boża Męka”, kamienny, 1884 r,
Cmentarz żydowski, płn. cz. miasta, obok nasypu kolejowego, XIX w.,
Murowane budynki mieszkalne o charakterze wiejskim, 2 poł. XIX w.:
− ul. Czarneckiego 16
− ul. Matejki 2, 4
− ul. Orkana 1,
− ul. Woźnicka 7, 18, 23,
− ul. Żołnierska 3.
6. Drewniane chałupy:
− ul. Czarneckiego 14, ok. 1860 r.,
− ul. Modrzewskiego 11, 1820 r.
7. Ciekawsze budynki mieszkalne, 2 poł. XIX w
− ul. Dworcowa 3, z secesyjnym balkonem,
− ul. Dworcowa 11, willa, na przecięciu kalenic sześcioboczna wieżyczka,
− ul. Gałczyńskiego 9, 10, 11,
− ul. Rubinowa 4
− ul. Woźnicka 2, 4, 9 (neorenesansowy).
− Budynek szkolny, ul. Dworcowa 5, k. XIX w.
− Dawna karczma, ul. Modrzewskiego 1, ok. 1890 r.
Na terenie miasta Miasteczko Śląskie występuje strefa „B” ochrony konserwatorskiej
– śródmieście oraz 1 rozpoznane stanowisko archeologiczne zlokalizowane w rejonie
ul. Dworcowej, Gajowej i Działkowej.
_____________________________________________
52
7
JAKOŚĆ ŚRODOWISKA ORAZ ZAGROŻENIA I MOŻLIWOŚCI OGRANICZENIA
Opracowywany teren uległ większym zmianom środowiska przyrodniczego,
które prowadzą do jego degradacji. Antropogeniczne zmiany występują punktowo obszary zasiedlone i obszarowo - tereny górnictwa szybikowego, przemysłowe.
Krajobraz terenu miasta Miasteczko Śląskie ulegał zmianom w wyniku działalności
górniczej już od XVI wieku. Największe zmiany kształtujące współczesny krajobraz
gminy zaszły w okresie ostatnich dwustu lat. Tereny pogórnicze ulegają
współcześnie zabudowaniu: zabudowa jednorodzinna, wielorodzinna, wkroczenie
innych rodzajów usług i przemysłu, dróg i linii kolejowych zmieniają krajobraz na
antropogeniczny.
Pogorszeniu (lokalnemu) ulega stan sanitarny powietrza atmosferycznego w
wyniku emisji pyłowo – gazowych z palenisk domowych, kotłowni, zakładów
przemysłowych i usługowych, a także w wyniku emisji hałasu i spalin ze środków
transportu drogowego oraz w wyniku napływu zanieczyszczeń z sąsiednich
obszarów przemysłowych głównie GOP – u.
Cieki powierzchniowe miasta Miasteczka Śląskiego nie zaliczane są do
czystych, a przekroczenia wartości dopuszczalnych dotyczą wszystkich wskaźników.
Na całej długości rzeki stężenia cynku, fosforanów, azotu azotynowego, azotu
azotanowego, azotu amonowego, substancji rozpuszczonych i przewodności nie
spełniają wartości dla III klasy czystości.
Gleby uległy degradacji w wyniku działalności człowieka, braku kanalizacji lub
niewłaściwego sposobu skanalizowania terenu czy oddziaływania zakładów
przemysłowych występujących w ościennych miastach.
W wyniku stosowania nawozów sztucznych na terenach rolnych,
nagromadzenie zanieczyszczeń w glebach, strat z kanalizacji, emisji gazów do
atmosfery, zanieczyszczonych wód deszczowych doszło do zanieczyszczenia wód
podziemnych zaliczanych do wysokiej podatności na zanieczyszczenia.
Gmina Miasteczko Śląskie celem zmniejszenia zanieczyszczenia środowiska,
wykonała szereg prac i inwestycji. Szczegółowy wykaz prac mających na celu
odbudowę środowiska naturalnego i kierunki rozwoju miasta Miasteczko Śląskie
przedstawione zostały w „Programie ochrony środowiska dla gminy Miasteczko
Śląskie”, „Planie gospodarki odpadami dla gminy miasteczko Śląskie” oraz w
„Programie Zrównoważonego Rozwoju i Ochrony Środowiska Powiatu
Tarnogórskiego”.
Możliwość ograniczenia zagrożeń dla środowiska to konieczność podjęcia działań w
zakresie:
•
•
•
•
•
porządkowania gospodarki wodno - ściekowej,
ograniczenia zrzutu ścieków „nie oczyszczonych” do cieków powierzchniowych,
kanalizacji terenów mieszkaniowych, uporządkowanie odprowadzania wód
deszczowych,
porządkowania gospodarki odpadami,
zwiększenia poziomu odzysku odpadów,
_____________________________________________
53
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
ograniczenia niskiej emisji, pochodzącej ze spalania węgla w paleniskach
domowych i lokalnych kotłowniach,
upłynnienia ruchu ulicznego,
modernizacji istniejących tras,
wyprowadzenia ruchu tranzytowego z dzielnic o dużej koncentracji zabudowy
mieszkaniowej,
rekultywacji i denaturalizacji obszarów zdegradowanych,
ograniczenia emisji z zakładów przemysłowych,
zmniejszenia skali narażania ludności na ponadnormatywny poziom hałasu,
nie dopuszczania do pogorszenia się klimatu akustycznego tam, gdzie obecnie
sytuacja jest korzystna,
kontroli i ograniczenia emisji do środowiska promieniowania niejonizującego,
sporządzenia ocen ryzyka obiektów, planów operacyjno – ratowniczych i planów
zarządzania ryzykiem,
ograniczenia strat ciepła na przesyle,
ograniczenia w lokalizowaniu inwestycji znacząco mogących oddziaływać na
środowisko,
racjonalizacji zużycia wody,
ograniczenia przejmowania gleb nadających się do wykorzystania rolniczego lub
leśnego na inne cele, zwłaszcza inwestycyjne,
przywracania wartości użytkowej glebom, które uległy degradacji (oczyszczanie,
rekultywacja, odbudowa właściwych stosunków wodnych),
utrzymania na odpowiednim poziomie różnorodności biologicznej i krajobrazowej,
zwiększenia powierzchni obszarów chronionych,
zwiększenia skuteczności ochrony obszarów objętych ochroną prawna,
zachowania zdrowotności i żywotności ekosystemów leśnych,
zapewnienia lasom i zadrzewieniom właściwego znaczenia w planowaniu
przestrzennym,
wzbogacenia struktury przestrzennej miasta przez wprowadzenie dodatkowej
powierzchni zieleni,
konieczności otaczania terenów mieszkaniowych zielenią spełniającą rolę
izolacyjną i estetyczną (przy terenach przemysłowych i w strefie uciążliwości linii
kolejowej,
zwiększenia efektywności wykorzystania rozpoznawanych i eksploatowanych
złóż,
osiągnięcia dobrego stanu ekologicznego wszystkich rodzajów wód pod
względem jakościowym i ilościowym,
zapobiegania zanieczyszczeniom wód powierzchniowych i podziemnych ze
szczególnym uwzględnieniem zapobiegania „u źródła”,
stosowania ekranów akustycznych w newralgicznych punktach tras
komunikacyjnych oraz głównych linii kolejowych,
stosowania nawozów naturalnych na terenach rolnych,
dostosowania struktury upraw roślinnych do stanu zanieczyszczenia gleb,
likwidacji powstających dzikich składowisk odpadów,
powstrzymywania procesu degradacji zabytków kultury,
podnoszenia świadomości ekologicznej mieszkańców Gminy Miasteczko Śląskie.
_____________________________________________
54
8
8.1
DIAGNOZA STANU I FUNKCJONOWANIA ŚRODOWISKA
OCENA ODPORNOŚCI ŚRODOWISKA NA DEGRADACJĘ ORAZ ZDOLNOŚĆ
DO REGENERACJI
Środowisko naturalne terenu podlegającego opracowaniu poddawane jest od
kilkuset lat wpływom działalności człowieka. Przemysłowy charakter miasta oraz
położenie na obrzeżu Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego ma ogromny wpływ
na postępującą dewastację środowiska. Odporność środowiska jest ograniczana
ponadto przez postępującą urbanizację miasta, lokalizowanie nowych inwestycji.
Zdolność do regeneracji posiadają elementy przyrody (komponenty biologiczne) oraz
hydrosfera i klimat (komponenty abiotyczne). Największą odporność oraz zdolność
do regeneracji posiadają najmniej wartościowe elementy środowiska przyrodniczego:
roślinność ruderalna, roślinność introdukowana – gatunki szybko rosnące,
ekspansywne (ogromna żywotność, małe wymagania siedliskowe).
Ciągły przyrost wytwarzanych odpadów, ścieków, emisji zanieczyszczeń pyłowych i
gazowych, zmiany w ukształtowaniu terenu, zmiana stosunków wodnych to
elementy, które ograniczają zdolność środowiska do regeneracji. Zatem stwierdzić
można, że środowisko przyrodnicze na terenie objętym opracowaniem nadal posiada
zdolność do regeneracji (procesy sukcesji, rozprzestrzenianie się gatunków).
Miasto Miasteczko Śląskie wychodzi naprzeciw przyrodzie i prowadzi szereg
inwestycji mających na celu doprowadzić do poprawy zanieczyszczonego
środowiska oraz wspomóc przyrodę w jej naturalnej zdolności samo oczyszczenia
czy odbudowie (regeneracji).
8.2
OCENA STANU OCHRONY I UŻYTKOWANIA ZASOBÓW PRZYRODNICZYCH,
ZACHOWANIA WALORÓW KRAJOBRAZOWYCH ORAZ MOŻLIWOŚCI ICH
KSZTAŁCENIA
Na terenie miasta Miasteczko Śląskie ochroną objęte są lasy Nadleśnictwa
Świerklaniec (Zarządzenie nr. 198 Ministra O.Ś. Z. N i L. z dnia 28 grudnia 1994
roku), 3 pomniki przyrody ożywionej. Na obszarze opracowania występują ponadto
proponowane do ochrony obszary sieci NATURA 2000 - Dolina Małej Panwi,
zaliczany do sieci ekologicznej ECONET – Polska – korytarz ekologiczny Małej
Panwi, elementy ekologicznej przestrzeni województwa śląskiego: biocentrum
ponadregionalne - lasy lublinieckie oraz ostoja przyrody - systemu CORINE - o
znaczeniu europejskim o powierzchni > 100ha – 474 – Lasy Lublinieckie oraz rośliny
i zwierzęta zaliczone do ochrony ścisłej i częściowej (patrz pkt.4.8.1, 4.8.2),
Na opracowywany obszarze proponuje się 4 tereny pod ochronę prawną: „Pasieki”,
„Staw Żyglinek”, „Gierzyna”, „Świerklaniecki Zespół Przyrodniczo – Krajobrazowy”
oraz 27 drzew spełniające kryteria, pozwalające na objecie ich ochroną jako pomnik
przyrody.
Na analizowanym terenie wydzielono Główny Zbiornik Wód Podziemnych
GZWP 327 Lubliniec – Myszków - teren miasta Miasteczko Śląskie zaliczony został
_____________________________________________
55
do obszaru najwyższej ochrony wód podziemnych (ONO), za wyjątkiem północnego i
połnocno – wschodniego rejonu miasta, gdzie zaliczony został do obszaru zwykłej
ochrony (OZO). Na terenie miasta Miasteczko Śląskie funkcjonują 2 ujęcia (triasowe)
wód podziemnych. Zgodnie z decyzjami Wojewody Śląskiego ustalono strefy ochrony
bezpośredniej i pośredniej dla ujęcia „Bibiela” oraz Huty Cynku „Miasteczko Śląskie”.
Na opracowywanym obszarze występuje 6 złóż kopalin pospolitych, 2 obszary
perspektywiczne, obiekty wpisane do rejestru zabytków, 1 stanowisko
archeologiczne a celem ochrony walorów krajobrazowych (kulturowych)
wprowadzono strefę „B” ochrony konserwatorskiej.
Zaproponowane w niniejszym opracowaniu (pkt. 4.8.1 i 10.2) tereny
przyrodniczo cenne powinny zostać objęte ochronną. Gmina powinna realizować
cele wyznaczone w „Programie Ochrony Środowiska dla Gminy Miasteczko Śląskie”,
„Planie gospodarki odpadami Gminy Miasteczka Śląskiego”, „Programie
zróżnicowanego rozwoju i ochrony środowiska powiatu Tarnogórskiego” oraz
zwiększać świadomość ludzi o zagrożeniach środowiska przyrodniczego powstałych
w wyniku działalności człowieka poprzez edukację w tym zakresie.
Kształtowanie zachowania walorów przyrodniczych i krajobrazowych powinno
polegać na:
- uporządkowaniu gospodarki wodno – ściekowej,
- uporządkowaniu gospodarki odpadami w mieście,
- ochronie istniejących wartości przyrodniczych i krajobrazowych,
- ochronie systemu terenów otwartych, chroniących cenne elementy
środowiska i różnorodność biologiczną,
- ochronie wód powierzchniowych i podziemnych oraz poprawie ich jakości, z
uwzględnieniem ustanowionych stref ochronnych wód podziemnych i
obszarów ochronnych GZWP (Głównego Zbiornika Wód Podziemnych),
- zachowaniu ciągłości systemu przyrodniczego w obrębie miasta i połączeń z
terenami sąsiednimi,
- podejmowaniu działań mających na celu poprawę jakości powietrza oraz
klimatu akustycznego,
- planowaniu nowych inwestycji, tak by zachowywać formę architektoniczną
wpisującą się harmonijnie w otoczenie oraz spełniać obowiązujące normy
budowlane i przyrodnicze.
8.3
OCENA
ZGODNOŚCI
DOTYCHCZASOWEGO
UŻYTKOWANIA
I
ZAGOSPODAROWANIA OBSZARU Z CECHAMI I UWARUNKOWANIAMI
PRZYRODNICZYMI
Dotychczasowe użytkowanie i zagospodarowanie obszaru objętego
opracowaniem jest w dużej mierze zgodne z cechami i uwarunkowaniami
przyrodniczymi (tereny leśne – ok. 80% obszaru miasta). Zagospodarowanie obszaru
zgodne częściowo z uwarunkowaniami przyrodniczymi (niezgodne z siedliskiem
potencjalnym) występuje na terenach otwartych (łąki, pola, pastwiska), niezgodne
zagospodarowanie obszaru z uwarunkowaniami przyrodniczymi to tereny zabudowy,
przemysłowe, szlaki komunikacyjne gminy Miasteczko Śląskie, zaś całkowicie
niezgodne z uwarunkowaniami przyrodniczymi to obszar Huty Cynku „Miasteczko
_____________________________________________
56
Śląskie” (mapa oceny zgodności dotychczasowego użytkowania i zagospodarowania
obszaru Miasteczka Śląskiego z uwarunkowaniami przyrodniczymi - zgodnie z
„Opracowaniem ekofizjograficznym do planu zagospodarowania przestrzennego
województwa śląskiego.”).
Zabudowa dolin rzecznych, budowa szlaków komunikacyjnych, lokalizacja stacji
benzynowych, zakładów przemysłowych, zaburza proces przewietrzanie miasta,
zwiększa zagrożenia zachwiania przepływu materii i informacji biologicznej, stanowi
zagrożenie dla występowania bioróżnorodności oraz zagraża mieszkańcom miasta.
8.4
OCENA CHARAKTERU I INTENSYWNOŚCI ZMIAN ZACHODZĄCYCH W
ŚRODOWISKU
Zmiany zachodzące w środowisku naturalnym terenu objętym opracowaniem
mają charakter:
– punktowy – zakłady przemysłowe, zabudowa mieszkaniowa – niska emisja pyłów
i gazów, ograniczenie migracji zwierząt,
– liniowy – drogi – hałas, niebezpieczeństwo katastrof drogowych,
– obszarowy – wpływ zanieczyszczeń z sąsiednich miast i gmin - emisja pyłów i
gazów.
Intensywność zmian uzależniona jest od tempa i charakteru prac prowadzonych w
zakładach produkcyjnych i usługowych oraz na terenach rolniczych.
Odnotowywany jest spadek wytwarzanych zanieczyszczeń pyłowych, zrzutu ścieków
do cieków powierzchniowych, wzrasta natomiast systematycznie wielkość hałasu w
mieście, szkód w lasach Nadleśnictwa Katowice, ilość odpadów komunalnych oraz
zanieczyszczenia gleb.
_____________________________________________
57
MAPA ZGODNOŚCI
_____________________________________________
58
8.5
OCENA STANU ŚRODOWISKA ORAZ JEGO ZAGROŻEŃ I MOŻLIWOŚCI ICH
OGRANICZENIA
Środowisko naturalne terenu Gminy Miasteczko Śląskie jest w dość dobrym
stanie. Kilkusetletnia działalność człowieka doprowadziła do zmian w środowisku w
postaci deformacji terenu, zanieczyszczenia wód powierzchniowych i podziemnych,
gleb, osłabienia stanu żywotności szaty roślinnej, pogorszenia stanu sanitarnego
powietrza atmosferycznego oraz klimatu akustycznego.
Zagrożeniem dla bioróżnorodności i płynności przepływu materii i informacji
biologicznej będą nowo powstające i istniejące zakłady przemysłowe, drogi,
zmniejszanie powierzchni biologicznie czynnej (w skutek nowych inwestycji),
niekontrolowane wysypiska śmieci czy brak kanalizacji ściekowej.
Ograniczenie zagrożenia powinno wiązać się z realizacją ustaleń w programach
ochrony środowiska typu: „Program Ochrony Środowiska dla gminy Miasteczko
Śląskie”, „Plan gospodarki odpadami dla Gminy miasteczko Śląskie”, „Program
Zrównoważonego Rozwoju i Ochrony Środowiska Powiatu Tarnogórskiego”,
„Program Ochrony Środowiska Województwa Śląskiego” (patrz pkt 7).
9
WSTĘPNA PROGNOZA ZMIAN ZACHODZĄCYCH W ŚRODOWISKU
Środowisko naturalne Gminy Miasteczko Śląskie charakteryzujące się wysokimi
walorami przyrodniczo – krajobrazowymi, związanymi z terenami leśnymi i
towarzyszącymi terenami otwartymi, podlegać będzie negatywnemu oddziaływaniu
działalności człowieka i czynnikom atmosferycznym (dotychczasowa gospodarka –
zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego, zrzuty ścieków do wód
powierzchniowych, anomalie pogodowe czy brak edukacji ekologicznej).
Wzrost presji urbanizacyjnej na gminę, spowoduje wzrost wytwarzanych odpadów,
ścieków, zanieczyszczenia powietrza (niskiej emisji, środki transportu), wzrost
zagrożenia akustycznego, zapotrzebowania na wodę, gaz, energię, ograniczy
naturalne korytarze migracji zwierzyny oraz przyczyni się do zniszczenia naturalnej
rzeźby terenu, krajobrazu, bioróżnorodności, naruszenia korytarzy ekologicznych.
Na obszarach zabudowanych gdzie brak kanalizacji nasilać się może zjawisko
niekontrolowanej emisji ścieków do środowiska co doprowadzi do zmian w szacie
roślinnej, skażenia gleb, pogorszenia stanu wód podziemnych.
Ustalenia planów dla terenu opracowania spowodują ponadto wystąpienie
korzystnych oddziaływań na środowisko - służące poprawie jakości środowiska
przyrodniczego oraz warunków życia mieszkańców, będą to działania:
-
zmierzające do włączenia do europejskiej sieci ekologicznej NATURA 2000 oraz
Krajowej Sieci Ekologicznej ECONET - Polska, obszarów o najwyższych
walorach przyrodniczych,
związane z realizacją inwestycji w zakresie oczyszczania i odprowadzania
ścieków,
związane z porządkowaniem gospodarki odpadami,
obejmujące ochronę wartości kulturowych,
_____________________________________________
59
-
związane ze zmniejszeniem emisji zanieczyszczeń pyłowo - gazowych
odprowadzanych do powietrza,
związane z uciążliwościami komunikacyjnymi,
związane z przechowywaniem i transportem materiałów niebezpiecznych.
Głównymi zagrożeniami dla środowiska na obszarze opracowania będzie położenie
w sąsiedztwie aglomeracji katowickiej, lokowanie inwestycji mogących znacząco
oddziaływać na środowisko oraz rozbudowa sieci komunikacyjnej.
10 OKREŚLENIE UWARUNKOWAŃ EKOFIZJOGRAFICZNYCH – WNIOSKI
Obszar Gminy Miasteczko Śląskie charakteryzuje się korzystnymi warunkami
ekofizjograficznymi.
1) Miasto lokalizowane jest na Płaskowyżu Tarnowickiego - część południowa
miasta oraz w Dolinie Małej Panwi - część północna miasta. Warunki
ukształtowania powierzchni terenu i rzeźby terenu są korzystne na obszarze
opracowania.
2) Podłoże głębsze - triasowe z dominującymi osadami węglanowymi, jurajskie złoża żelaziaka brunatnego, z przewarstwieniami piasków żelazistych, iłów,
żwirów i glinki ogniotrwałej. Osady triasowe są korzystne w kształtowaniu
warunków wodnych i wilgotnościowych, niekorzystną cechą są dyslokacje
(uskoki), które należy mieć na uwadze przy lokalizowaniu budownictwa
mieszkaniowego,
3) Podłoże czwartorzędowe to utwory plejstocenu i holocenu, o bardzo zmiennym
wykształceniu litologicznym, największy obszar zajmują piaski powierzchniowe
oraz piaski lekko zailone, piaski częściowo żwirowate z gliną.. Przeważają skały
warunkujące korzystne warunki wodno - wilgotnościowe oraz dla lokalizowania
budownictwa mieszkaniowego,
4) Występuje tu 6 złóż chronionych: piaski - Strzybnica, Chechło, Brynica, Żyglin VI,
cynk i ołów – Bibiela – Kalety, iły i łupki ilaste ceramiki budowlanej – Miasteczko
Śląskie oraz 2 obszary perspektywiczne pokrywy piaszczysto – żwirowe przy
granicy z miastem Kalety i wapienie triasowe w rejonie Żyglina.
5) Wyrobiska porudne - okolice ul. Dworcowej i ul. Modrzewskiego oraz pomiędzy
ul. Rubinową a Woźniaka nie stwarzają zagrożenia na powierzchni. Zaleca się
jednak w przypadku lokalizowaniu inwestycji typu usługi, budownictwo
mieszkaniowe, zabudowę warunkować opinią geologiczno – górniczą
6) Wyrobiska szybikowe wydrążone w luźnych utworach czwartorzędu nie stwarzają
zagrożenia na powierzchni zaś wyrobiska szybikowe zalegające na całej swej
głębokości w mocnych dolomitach stwarzają zagrożenie w związku z czym rejon
ten powinien być wyłączony spod zagospodarowania. Zaleca się celem zmiany
klasyfikacji zagrożenia, wykonanie specjalistycznych badań i likwidacji
ewentualnych stwierdzonych pustek.
7) Występują trzy kategorie gruntów: o warunkach ekofizjograficznych korzystnych,
w przewadze korzystnych i złych dla zabudowy mieszkaniowej - wszystkie grunty
piaszczyste, gliniaste są dogodne dla budownictwa z wyjątkiem namułów, torfów i
antropogenicznych (mapa nr 2 - uwarunkowania ekofizjograficzne dla miasta
Miasteczko Śląskie- klasyfikacja terenów - ich przeznaczenie oraz pkt 10.1),
_____________________________________________
60
8) Obszar Gminy Miasteczko Śląskie znajduje się na styku dwóch zlewni I rzędu
rzek Odry i Wisły, czystość wód płynących nie spełnia żadnych kryteriów
czystości, stwarzając zagrożenie dla wód podziemnych, gleb oraz dla ludzi,
9) Gmina Miasteczko Śląskie nie posiada planu zagrożenia powodziowego,
10) Na obszarze miasta można wyróżnić dwa podziemne piętra wodonośne:
czwartorzędowe i triasowe. Czwartorzędowe warstwy wodonośne występują na
głębokości od 0,9 m do 14 m, płytko leżące zwierciadło wód gruntowych (do 2 m
p. p. t.) z gruntami słabonośnymi, namuły i piaski stanowi niekorzystne podłoże
dla budownictwa, triasowe piętro wodonośne tworzą 3 poziomy wodonośne,
11) W granicach opracowania wydzielono Główny Zbiornik Wód Podziemnych GZWP
327 Lubliniec – Myszków. Teren miasta Miasteczko Śląskie zaliczony został do
obszaru najwyższej ochrony wód podziemnych (ONO), za wyjątkiem północnego
i połnocno – wschodniego rejonu miasta, gdzie zaliczony został do obszaru
zwykłej ochrony (OZO),
12) Obszar w rejonie dzielnic Żyglin i Żyglinek, aż po hutę cynku to obszar o bardzo
wysokim
stopniu
zagrożenia
wód
podziemnych
zanieczyszczeniami
przenikającymi z powierzchni czas przenikania >2 lat, zaś dzielnice Miasteczko
Śląskie, Bibiela, Brynica oraz większość obszarów leśnych zaliczono do
wysokiego stopnia zagrożenia wód podziemnych zanieczyszczeniami
przenikającymi z powierzchni, czas przenikania do 5 lat, obszary średnio
zagrożone zanieczyszczeniem przenikającym z powierzchni (czas przenikania 5
– 25 lat) występują jako płaty w północnej i środkowej części miasta Miasteczko
Śląskie, natomiast obszary północne zalicza się do obszarów słabo lub
praktycznie nie zagrożonych zanieczyszczeniem przenikającym z powierzchni –
czas przenikania >25 lat,
13) Na terenie miasta Miasteczko Śląskie funkcjonują 2 ujęcia (triasowe) wód
podziemnych. Zgodnie z decyzjami Wojewody Śląskiego ustalono strefy ochrony
bezpośredniej i pośredniej dla ujęcia „Bibiela” oraz Huty Cynku „Miasteczko
Śląskie”. Pobór wody z ujęć doprowadził do powstania leja depresyjnego
obejmującego cały obszar miasta,
14) Na południe od granic miasta Miasteczko Śląskie zlokalizowane jest ujęcie wód
powierzchniowych Kozłowa Góra (Jezioro Świerklaniec). Aktualnie prowadzone
są prace mające na celu wyznaczenie stref ochronnych dla tegoż zbiornika.
Należy przypuszczać iż, wyznaczona strefa ochronna może objąć teren miasta
Miasteczko Śląskie,
15) Na obszarze Gminy Miasteczko Śląskie wydzielono 3 typy topoklimatu:
topoklimat
o
warunkach
korzystnych,
topoklimat
o
warunkach
średniokorzystnych, topoklimat o warunkach niekorzystnych,
16) Obszar opracowania charakteryzują grunty orne zaliczane do dobrych, średnio
dobrych i średnich co odpowiada klasom bonitacyjnym IIIa, IIIb, IVa, V, VI, czyli
grunty orne dobre, średnio dobre, średnie, słabe i bardzo słabe,
17) Na terenie Miasteczka Śląskiego występują gleby pochodzenia organicznego mułowo – bagienne, mineralno – murszrowe, murszrowo - torfowe – w północnej
oraz we wschodniej części miasta - równina czynnej akumulacyjnej doliny i
obniżenia Brynicy, równinne obniżenia cieków,
18) Naturalne uwarunkowania klimatyczne (przewietrzanie, wilgotność powietrza,
nasłonecznienie) są korzystne. Występują częste inwersje (wpływ morfologii
terenu i rodzaju powierzchni czynnej) powodujące powstawanie mgieł
radiacyjnych oraz zastoin powietrza (doliny rzek). Tereny leśne zaś wpływają
_____________________________________________
61
łagodząco na wahania temperatury, warunki higieny atmosfery są dość korzystne
- poprawa w związku z restrukturyzacją przemysłu w mieście i w Górnośląskim
Okręgu Przemysłowym,
19) Występujące na północy miasta kompleksy leśne mają ogromne znaczenie dla
warunków higieny atmosfery (przewaga drzew szpilkowych o całorocznym cyklu
fotosyntezy), zaliczone zostały do lasów ochronnych, przyjęto następujące
kategorie ochronności - lasy w strefie miejskiej, wypoczynku codziennego, lasy w
strefie miejskiej, wypoczynku codziennego i świątecznego bliskiego, lasy mające
szczególne znaczenie dla obronności i bezpieczeństwa Państwa na powierzchni,
lasy wokół dużych ośrodków wypoczynkowych: „Chechło – Nakło” zostały uznane
jako „lasy masowego wypoczynku”, całość lasów z tereniu miasta zaliczono do I
kategorii zagrożenia pożarowego,
20) Na obszarze miasta brak prawnie ustanowionych obszarów chronionych, jedynie
występują 3 pomniki przyrody wpisane do rejestru WKP,
21) Występują ponadto proponowane obszary chronione sieci NATURA 2000 Dolina Małej Panwi, zaliczany do sieci ekologicznej ECONET – Polska – korytarz
ekologiczny Małej Panwi, elementy ekologicznej przestrzeni województwa
śląskiego: biocentrum ponadregionalne - lasy lublinieckie oraz ostoję przyrody system CORINE - o znaczeniu europejskim o powierzchni > 100ha – 474 – Lasy
Lublinieckie,
22) Na terenie miasta Miasteczko Śląskie występują rośliny i zwierzęta zaliczone do
ochrony ścisłej i częściowej (patrz pkt.4.8.1, 4.8.2),
23) Na opracowywany obszarze proponuje się 4 tereny pod ochronę prawną:
„Pasieki”, „Staw Żyglinek”, „Gierzyna”, „Świerklaniecki Zespół Przyrodniczo –
Krajobrazowy” oraz 27 drzew spełniające kryteria, pozwalające na objecie ich
ochroną jako pomnik przyrody,
24) Na opracowywanym obszarze występują obiekty wpisane do Wojewódzkiego
Rejestru Zabytków, 1 stanowisko archeologiczne oraz strefa „B” ochrony
konserwatorskiej – (śródmieście Miasteczka Śląskiego),
25) Na terenie Huty Cynku „Miasteczko Śląskie” magazynowane są odpady
niebezpieczne, inne niż niebezpieczne, odpady zawierające PCB wytwarzane lub
wykorzystywane podczas procesu technologicznego stwarzające zagrożenie
powstania poważnych awarii (katastrofy ekologicznej),
26) Zagrożenia środowiska naturalnego występujące na terenie Miasteczka
Śląskiego to zagrożenia zewnętrzne, wewnętrzne: punktowe, obszarowe, liniowe
oraz nadzwyczajne zagrożenia środowiska (patrz pkt 5.8),
27) Środowisko naturalne miasta Miasteczko Śląskie ulega zanieczyszczeniom
zewnętrznym - zanieczyszczenia z ościennych miast i gmin, wewnętrznym
punktowym: oczyszczalnie ścieków, niska emisja z palenisk domowych,
kotłownie, zakłady przemysłowe, wewnętrznym obszarowym: składowiska
odpadów przemysłowych, cmentarze, użytki rolne - intensywne stosowanie
nawozów mineralnych i środków ochrony roślin, wewnętrznym liniowym: transport
drogowy - istniejąca sieć dróg i kolejowy, linie energetyczne, gazowe,
kanalizacja.
_____________________________________________
62
10.1 WARUNKI GRUNTOWE
Analiza uwarunkowań ekofizjograficznych z uwzględnieniem „Studium
uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Miasteczko
Śląskie” pozwoliła wskazać tereny (mapa nr 2 - uwarunkowania ekofizjograficzne dla
miasta Miasteczko Śląskie - klasyfikacja terenów - ich przeznaczenie):
•
•
•
o warunkach ekofizjograficznych korzystnych dla zabudowy mieszkaniowej grunty dość dobrze zagęszczone, półzwarte i zwarte, podłoże w tych rejonach
budują grunty skaliste – triasowe wapienie i dolomity, występujące na powierzchni
lub pod przykryciem glin i piasków czwartorzędowych, dogodne warunki
przewietrzania, dogodna morfologia terenu, I poziom wodonośny powyżej 2 m p.
p. t. - występuje w Żyglinie, Miasteczku Śląskim oraz w rejonie Bibieli i Brynicy,
o warunkach ekofizjograficznych w przewadze korzystnych dla zabudowy
mieszkaniowej - grunty dość dobrze zagęszczone, półzwarte i zwarte, w
przewadze grunty skaliste – triasowe wapienie i dolomity, występujące pod
przykryciem glin i piasków czwartorzędowych, warunki budowlane uzależnione od
nachylenia zboczy, występowania obszarów działalności górniczej (szyby, szybiki,
pustki poeksploatacyjne), 2 m p. p. t. <I poziom wodonośny.>5 m p. p. t. występują głównie w północnej części dzielnicy Miasteczko Śląskie Żyglinku oraz
zachodniej i centralnej części dzielnicy Żyglin i południowej części miasta,
o warunkach ekofizjograficznych złych dla zabudowy mieszkaniowej - grunty
słabonośne, namuły, torfy i luźne grunty piaszczysto – żwirowe z płytko
zalegającym zwierciadłem wód gruntowych (poniżej 2 m p. p. t.), występują w
dolinach cieków oraz tereny antropogeniczne - grunty nienośne lub słabo nośne,
nasypy, wyrobiska poeksploatacyjne, składowiska odpadów komunalnych i
przemysłowych, na tereny słabo przewietrzane (zastoiska powietrza).
Należy pamiętać by zminimalizować przejmowanie powierzchni gruntów
biologicznie czynnych na cele budowlane. Należy wykorzystać istniejące rezerwy
terenowe w obrębie obszarów zurbanizowanych.
Zakłady przemysłowe na terenie miasta Miasteczka Śląskiego powinno
lokalizować się na terenach już zurbanizowanych (przemysłowych - rejon Huty Cynku
„Miasteczko Śląskie”, dworca PKP) oraz w miejscach likwidowanych zakładów, tak
by ich powierzchnia nie ulegała zwiększaniu.
10.2 TERENY GDZIE ZAGOSPODAROWANIE I UŻYTKOWANIE POWINNO BYĆ
PODPORZĄDKOWANE POTRZEBOM PRAWIDŁOWEGO FUNKCJONOWANIA
ŚRODOWISKA I ZACHOWANIA RÓŻNORODNOŚCI BIOLOGICZNEJ
Środowisko naturalne Gminy Miasteczko Śląskie posiada wysokie walory
przyrodniczo – krajobrazowe (rozległe tereny leśne i towarzyszące tereny otwarte
oraz bogata fauna i flora). Miasto posiada wiele terenów przyrodniczo cennych.
Ze względu na walory przyrodnicze: bioróżnorodność, naturalnie ukształtowaną
roślinność, rzeźbę terenu, miejsca rozrodu i zimowania wielu gatunków (rzadkich,
chronionych) ptaków, płazów i gadów, ostoje wielu zwierząt, wkraczanie roślinności
na tereny pogórnicze, charakter korytarza ekologicznego, należało by objąć ochroną
_____________________________________________
63
następujące obszary (mapa nr 1 - Uwarunkowania ekofizjograficzne dla miasta
Miasteczko Śląskie - uciążliwości i zagrożenia środowiska, przyroda):
1. Obszar „Pasieki” – jako zespół przyrodniczo – krajobrazowy (Żyglinek) zbiorowiska borowe oraz zbiorowiska roślin wodnych w z udziałem rzadkich
elementów flory i fauny na terenie o atrakcyjnej krajobrazowo rzeźbie,
powstałej w wyniku dawnej działalności górniczej (warpie),
2. Obszar „Staw Żyglinek” – jako użytek ekologiczny (Żyglinek) - zbiornik wodny
pochodzenia antropogenicznego, z naturalnym układem roślinności, z bogatą
fauną płazów - znaczenie dydaktyczne,
3. Obszar „Gierzyna” - jako użytek ekologiczny (Miasteczko Śląskie) - kompleks
oligotroficznych, naturalnych zbiorników wodnych wraz z otaczającą
roślinnością, w skład której wchodzi wiele rzadkich gatunków roślin
4. Obszar „Świerklaniecki Zespół Przyrodniczo – Krajobrazowy” – jako zespół
przyrodniczo – krajobrazowy (Brynica) - odcinek doliny Brynicy, gdzie koryto
rzeki zbliżone jest do naturalnego; zróżnicowanie zbiorowisk roślinnych wraz z
bogatą fauną i florą.
Lasy Nadleśnictwa Świerklaniec należy objąć szczególną ochroną ze względu na ich
charakter:
•
•
•
•
•
•
•
•
rekreacyjno – wypoczynkowy,
korytarz ekologiczny,
wytwarzanie tlenu, zamiana dwutlenku węgla w tlen, a więc oczyszczanie
powietrza atmosferycznego - płuca miasta Miasteczko Śląskie,
otulina dla miejsko – przemysłowej aglomeracji katowickiej,
występowanie miejsc rozrodu ptaków, gadów, ssaków, owadów, płazów,
występowanie gatunków chronionych i rzadkich,
występowanie (rzadko) torfowisk wysokich i niskich na terenach podmokłych,
ogromne znaczenie w zachowaniu równowagi stosunków wodnych..
10.3 OKREŚLENIE WNIOSKÓW, ZALECEŃ I OGRANICZEŃ WYNIKAJĄCYCH Z
KONIECZNOŚCI OCHRONY ZASOBÓW ŚRODOWISKA LUB WYSTĘPOWANIA
UCIĄŻLIWOŚCI I ZAGROŻEŃ ŚRODOWISKA ZE WSKAZANIEM OBSZARÓW
NA KTÓRYCH ONE WYSTĘPUJĄ
1.
WNIOSKI, ZALECENIA I OGRANICZENIA:
a) wynikające z ochrony wód podziemnych:
-
wymaga się wykonania dokumentacji hydrogeologicznej dla
inwestycji mogących zanieczyścić wody podziemne,
wymaga się stosowania zbiorników bezodpływowych wyposażonych
w dno i ściany nieprzepuszczalne oraz odpowiedniej konstrukcji i
szczelności sieci kanalizacyjnej,
zakazuje się wlewu ścieków bezpośrednio do cieków o stężeniach
nie odpowiadających zaleceniom Rozporządzenia Ministra
_____________________________________________
64
-
-
Środowiska z dnia 8 lipca 2004 r. w sprawie kwalifikacji wód oraz
warunków jakimi powinny odpowiadać ścieki wprowadzane do wód
lub do ziemi (Dz. U. 04.168.1763),
zaleca się ograniczenia w lokalizowaniu inwestycji znacząco
mogących oddziaływać na środowisko,
zaleca się wprowadzenie separatorów, oczyszczalników wzdłuż
powierzchni jezdni, ulic oraz parkingów.
nakazuje się racjonalne nawożenie gruntów rolnych i właściwe
stosowanie środków ochrony roślin (ograniczenie wylewania
gnojowicy),
nakazuje się likwidacji dzikich składowisk odpadów,
nakazuje się uporządkowania gospodarki wodno - ściekowej w
mieście,
nakazuje się skanalizowania obszarów nie posiadających kanalizacji
sanitarnej,
nakazuje się wprowadzenia programu monitorowania jakości wód
podziemnych,
nakazuje się zmniejszenia strat wody w sieci przesyłowej,
nakazuje się by tereny obsługi komunikacyjnej oraz zabudowy
usługowej i produkcyjno – usługowej podłączyć do gminnych
instalacji wodociągowych i kanalizacyjnych,
b) wynikające z ochrony cieków powierzchniowych:
-
-
-
zakazuje się zabudowy cieków i ich dolin ze względu na
występowanie obszarów przyrodniczo cennych, ograniczenie
spełniania funkcji korytarzy ekologicznych, niebezpieczeństwo
wystąpienia powodzi,
zakazuje się magazynowania i składowania środków chemicznych
grożących
skażeniem
i
zanieczyszczeniem
środowiska,
lokalizowania cmentarzy w dolinach rzek,
zakazuje się wlewu ścieków bezpośrednio do cieków o stężeniach
nie odpowiadających zaleceniom Rozporządzenia Ministra
Środowiska z dnia 8 lipca 2004 r. w sprawie kwalifikacji wód oraz
warunków jakimi powinny odpowiadać ścieki wprowadzane do wód
lub do ziemi (Dz. U. 04.168.1763),
wymaga się stosowania zbiorników bezodpływowych wyposażonych
w dno i ściany nieprzepuszczalne oraz odpowiedniej konstrukcji i
szczelności sieci kanalizacyjnej,
nakazuje się ograniczenie regulacji rzek, cieków, potoków,
nakazuje się rekultywacji biologicznej cieków,
nakazuje się poprawy skuteczności działania istniejących
oczyszczalni ścieków,
zaleca się odbudowę rangi rzeki Brynicy jako korytarz ekologiczny,
zaleca się ograniczenia w lokalizowaniu inwestycji znacząco
mogących oddziaływać na środowisko,
c) wynikające z występowaniem ujęć wód podziemnych:
-
zakazuje się lokalizowania jakiejkolwiek zabudowy (nie związanej z
przeznaczeniem terenu) w strefie bezpośredniej ,
_____________________________________________
65
-
zakazuje się lokalizowania w pobliżu ujęć dróg i linii kolejowych,
zakazuje się lokalizowania w pobliżu ujęć cmentarzy,
zakazuje się magazynowania gnojowicy w pobliżu ujęć wód,
ograniczenie lokalizowania w pobliżu ujęć terenów hodowlanych,
dotyczy głównie terenów gdzie okres pionowej infiltracji
zanieczyszczeń z powierzchni jest mniejszy niż 2 lata,
na terenie strefy pośredniej zakazuje się: wprowadzania ścieków do
ziemi i wód powierzchniowych, rolniczego wykorzystania ścieków,
przechowywania i składowania odpadów promieniotwórczych,
toksycznych i środków chemicznych, lokalizowania składowisk
odpadów komunalnych i przemysłowych, lokalizowania nowych
zakładów przemysłowych, których produkcja, stosowane surowce i
odpady stanowiłyby szczególne zagrożenie dla wód podziemnych,
lokalizowania
nowych
ujęć
wód
podziemnych,
zmiany
przeznaczenia gruntów leśnych,
d) wynikające
z
ochronnego
Nadleśnictwa Świerklaniec:
-
charakteru
lasów
Państwowych
wszystkie obszary leśne zaliczono do lasów ochronnych,
nakazuje się zachowanie w dolinach rzek lasów łęgowych i olsów
(m.in. w dolinie Brynicy),
nakazuje się zachowanie w stanie nienaruszonym śródleśnych
bagien i torfowisk,
nakazuje się w trakcie prac odnowieniowych i zalesieniowych na
granicy: „las – pole” – tworzenie pasa ochronnego złożonego z
niskich drzew i krzewów,
nakazuje się na obszarach o najwyższych wartościach
przyrodniczych wyznaczyć „strefy ciszy” – wyłączając z
udostępnienia turystycznego,
nakazuje się całkowitej ochrona zwierząt i roślin zaliczonych do
ochrony ścisłej częściowej, występujących rzadko,
nakazuje się wyznaczenia obszarów dla funkcji rekreacyjno –
turystycznych, celem ograniczenia penetracji ludzkiej podczas
wypoczynku,
nakazuje się objęcie ochroną drzew spełniających wymagania
pomników przyrody,
nakazuje się objęcie ochroną starych drzew, zwłaszcza
dziuplowych,
zaleca się zachowanie strefy ekotonowej między terenami leśnymi a
terenami zabudowanymi – minimum 20 m,
zakazuje się budowy nowych dróg kołowych, powodujących
fragmentaryzacje kompleksów leśnych, zakłócanie korytarzy
przemieszczania się średniej i drobnej zwierzyny,
e) wynikające z występowania pomników przyrody:
-
zakazuje się niszczenia lub uszkadzania drzew objętych ochroną,
usuwania pokrywających je mchów, porostów, umieszczania tablic,
napisów, rycia na drzewach napisów i znaków, zanieczyszczania
terenu wokół pomnika przyrody, wysypywania, zakopywania i
_____________________________________________
66
wylewania odpadów lub innych nieczystości, dokonywania
przemieszczeń lub przesunięć, podkopywania czy zakopywania,
wzniecania
ognia,
wykonywania
prac
ziemnych
trwale
zmieniających rzeźbę terenu, uszkadzania i zanieczyszczania gleby,
wylewania gnojowicy, dokonywania zmian stosunków wodnych,
zaśmiecania obiektu i terenu wokół niego,
f) wynikające z ochrony gruntów rolnych:
-
preferuje się uprawę zgodnie ze stopniami skażenia (pkt 5.3),
zaleca się ochronę gleb o najwyższej wartości bonitacyjnej (I -IV b
klasy bonitacyjnej) przed nie uzasadnionym przeznaczaniem na cele
nierolnicze,
zaleca się ograniczanie redukowania powierzchni biologicznie
czynnej przeznaczonych pod inwestycje,
zaleca się minimalizowanie skutków naruszania powierzchni ziemi
podczas realizacji inwestycji budowlanych,
zaleca się uzyskać obojętny odczyn gleb,
zaleca się utrzymać wysoką zawartość próchnicy w glebie,
zaleca się rezygnować z upraw roślin jadalnych w pobliżu szlaków
komunikacyjnych, kolejowych, zakładów przemysłowych,
zaleca się stosować zadrzewienia ochronne wzdłuż szlaków
komunikacyjnych,
zaleca się ograniczać wylewanie tzw. gnojowicy na tereny rolne,
g) wynikające z występowania roślin objętych ochroną gatunkową:
-
zabrania się pozyskiwania, umyślnego niszczenia lub uszkadzania,
zabrania się umyślnego niszczenia ich siedlisk,
zabrania się zbioru, przetrzymywania, posiadania, preparowania,
przetwarzania roślin oraz ich części,
zabrania się dokonywania zmian stosunków wodnych, stosowania
środków chemicznych, niszczenia ściółki leśnej, gleby w pobliżu
stanowisk roślin chronionych,
zabrania się zbywania, nabywania, oferowania do sprzedaży,
darowizny,
zabrania się wwożenia i wywożenia poza granicę państwa żywych,
martwych, przetworzonych, spreparowanych w całości albo ich
części oraz produktów pochodnych.
h) wynikające z występowania rodzimych dziko występujących zwierząt
objętych ochroną gatunkową:
-
-
zabrania się umyślnego zabijania, okaleczania, chwytania,
pozyskiwania, przetrzymywania, a także posiadania żywych,
martwych, w całości lub ich części,
zabrania się płoszenia, niepokojenia, fotografowania, filmowania,
obserwacji z odległości powodującej zaniepokojenie zwierząt, w tym
w czasie snu zimowego lub w okresie rozrodu i wychowu młodych,
bez zezwolenia wojewody,
zabrania się umyślnego niszczenia ich siedlisk,
_____________________________________________
67
-
-
zabrania się preparowania martwych, w tym znalezionych, zwierząt
lub ich części, bez zezwolenia wojewody,
zabrania się przetrzymywania spreparowanych zwierząt lub ich
części, bez zezwolenia wojewody,
zabrania się umyślnego niszczenia ich gniazd, tarlisk, nor, legowisk,
żeremi oraz jaj, ikry, postaci młodocianych i form rozwojowych,
zabrania się wybierania, posiadania i przetrzymywania jaj oraz
wydmuszek,
zabrania się przemieszczania z miejsc regularnego przebywania na
inne miejsca, w tym także urodzonych i hodowanych w niewoli, na
stanowiska naturalne,
zabrania się zbywania, nabywania, oferowania do sprzedaży,
wymiany, darowizny, a także wwożenia i wywożenia poza granice
państwa żywych, martwych, spreparowanych w całości albo ich
części oraz produktów pochodnych,
zabrania się niszczenia mrowisk w lasach,
i) wynikające z ochrony projektowanych specjalnych obszarów ochrony
(SOO) sieci NATURA 2000 - oraz Dolina Małej Panwi:
-
zabrania się zgodnie z ustawą z dnia 16 kwietnia 2004 roku o
ochronie przyrody, podejmowania działań mogących w istotny
sposób pogorszyć stan siedlisk przyrodniczych oraz siedlisk
gatunków roślin i zwierząt, a także w istotny sposób wpłynąć
negatywnie na gatunki dla których ochrony został wyznaczony
obszar Natura 2000,
j) wynikające z występowaniem obiektów, terenów wpisanych do rejestru
zabytków oraz stref ochrony konserwatorskiej,
-
zakazuje się lokalizowania inwestycji powodujących zachwianie
(zmianę) istniejącego krajobrazu (odpowiednia kubatura obiektu,
charakter obiektu),
zakazuje się dewastacji obiektów wpisanych do rejestru zabytków,
k) wynikające z ochrony złóż kopalin pospolitych:
-
zakazuje się zmiany przeznaczenia istniejących obszarów,
rekultywacja terenu poprzez zadrzewienie,
ochrona przed trwałym zainwestowaniem uniemożliwiającym ich
późniejsze wykorzystanie,
l) wynikające z występowaniem szybów, szybików, zapadlisk, wyrobisk,
kamieniołomów:
-
-
zakazuje się lokalizowania jakichkolwiek inwestycji na terenie
występowania byłych szybów, szybików (dla których zachodzi
podejrzenie, że mogą stanowić zagrożenie dla powierzchni terenu),
zapadlisk, wyrobisk, kamieniołomów,
nakazuje się przeprowadzania ekspertyz geologicznych i
hydrogeologicznych dla nowych inwestycji przewidzianych w rejonie
występowania szybów, szybików,
m) wynikające z działalności zakładów przemysłowych:
_____________________________________________
68
-
nakazuje się ograniczyć wytwarzanie odpadów, ścieków i
wprowadzaniu zanieczyszczeń pyłowych i gazowych do powietrza,
nakazuje się wokół zakładów przemysłowych uprawę roślin zgodnie
ze stopniami skażenia,
nakazuje się lokalizowanie nowych zakładów przemysłowych na
terenach już zurbanizowanych) oraz w miejscach likwidowanych
zakładów,
nakazuje
się
tworzenie
stref
buforowych
pomiędzy
nowoprojektowanymi centrami przemysłu, a terenami zabudowy
mieszkaniowej,
nakazuje się opracowanie planu operacyjno – ratowniczego dla
sytuacji
(awarie,
katastrofy)
stwarzających
nadzwyczajne
zagrożenie dla środowiska,
zapewnienie dojazdów pożarowych dla jednostek interwencyjnych
straży pożarnych,
zapewnienie
przeciwpożarowego
zaopatrzenia
wodnego
(dostosowanie sieci hydrantowej do wymagań przepisów
przeciwpożarowych).
zakazuje się zwiększania powierzchni terenów przemysłowych w
mieście Miasteczko Śląskie,
n) wynikające z występowaniem cmentarzy:
-
-
nie jest wskazane lokalizowanie w promieniu 50 m od granic
cmentarza zabudowy mieszkalnej, zakładów produkujących artykuły
żywnościowe,
zakładów
żywienia
zbiorowego
bądź
przechowujących artykuły żywnościowe, studzien służących do
czerpania wody do picia,
zakazuje się tworzenia studni ujęć wód gruntowych w istniejących
strefach,
nakazuje się przeprowadzanie dokumentacji hydrogeologicznej dla
inwestycji lokalizowanych w pobliżu strefy ochronnej,
zaleca się wprowadzenie terenów zieleni urządzonej niskiej wokół
cmentarzy,
o) wynikające z budową szlaków drogowych:
-
zaleca się wprowadzenie separatorów, oczyszczalników wzdłuż
powierzchni jezdni, ulic oraz parkingów.
nakazuje się wprowadzenie obszarów zieleni urządzonej, ekranów
akustycznych celem ograniczenia wpływu hałasu na środowisko,
nakazuje się poprawę jakości dróg,
nakazuje się upłynnienia ruchu ulicznego dla pojazdów,
nakazuje się ograniczenie prędkości na terenach zabudowanych
celem ograniczenia hałasu,
preferencja upraw nasiennych, przemysłowych i terenów
zadrzewionych (szkółki leśne) wzdłuż ciągów komunikacyjnych,
zmiana przeznaczenia istniejących obszarów rolnych i leśnych,
p) wynikające z budową nowych obiektów budowlanych:
_____________________________________________
69
-
-
-
-
zakazuje się lokalizowania nowych inwestycji których gabaryty i
forma architektoniczna mogą obniżyć walory krajobrazowe,
zakazuje się lokalizacji obiektów naruszających rzeźbę terenu czy
mogących wzmóc procesy erozyjne,
nakazuje się budowę ażurowych ogrodzeń celem migracji drobnej
zwierzyny,
nakazuje się stosowania zabezpieczeń (wzmocnień) dla nowych
inwestycji budowlanych lokalizowanych na terenach gdzie
prowadzona była płytka działalność górnicza,
nakazuje się przeprowadzanie analiz i rozpoznania gruntu
(dokumentacja geologiczna i hydrogeologiczna) w miejscach
występowania szybików, szybów,
nakazuje się tworzenie obszarów zieleni niskiej urządzonej
(izolującej) wzdłuż dróg,
nakazuje się ograniczyć emisję pyłów (niskiej emisji) - stosowanie
ekologicznych surowców energetycznych,
nakazuje się ograniczenie lokalizacji inwestycji mogących znacząco
oddziaływać na środowisko naturalne,
nakazuje się stosowanie dostępnych technologii ograniczających
niską emisję,
nakazuje się spełnienia przez nowe inwestycje, wymagań zgodnych
z Rozporządzeniem M. O. Ś. Z. N. i L. z dnia 28 kwietnia 1998 r. w
sprawie
dopuszczalnych
wartości
stężeń
substancji
zanieczyszczających w powietrzu (Dz. U. Nr 55 poz. 335),
nakazuje
się
sytuowanie
nowych
uciążliwych
obiektów
uwzględniając przeważające na tym terenie kierunki wiatrów tak by
ograniczyć wpływ emisji hałasu na środowisko oraz na
mieszkających w okolicy ludzi,
nakazuje się zamknięcie w granicach terenu inwestycji – działki,
szkodliwych oddziaływań na środowisko,
wymaga się stworzenia raportu oddziaływania na środowisko dla
inwestycji mogących znacząco oddziaływać na środowisko zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2004
roku (Dz. U. Nr. 257 poz.2573),
konieczne jest by podczas prac budowlanych przestrzegano
obowiązujące normy, przepisy i rozporządzenia by ograniczyć
negatywne oddziaływanie na powierzchnię ziemi i glebę.
q) wynikające z
technicznej:
-
-
rozbudową
i
występowaniem
sieci
infrastruktury
w strefie linii energetycznych wysokich napięć, w zasięgu
oddziaływania
pola
elektromagnetycznego,
zakazuje
się
lokalizowania
budynków
mieszkalnych
oraz
budynków
wymagających szczególnej ochrony,
zakazuje się lokalizowania nowych inwestycji których gabaryty i
forma architektoniczna mogą obniżyć walory krajobrazowe,
zaleca się minimalizowanie skutków naruszania powierzchni ziemi
podczas realizacji inwestycji budowlanych,
_____________________________________________
70
-
w strefie ograniczonego użytkowania na terenie wokół oczyszczalni
ścieków, zaleca się ograniczenia w zakresie lokalizacji funkcji
chronionych, związanych z przebywaniem człowieka oraz
użytkowania rolniczego terenu, w szczególności upraw warzyw
spożywanych na surowo ponadto zakładania ogródków
działkowych,
r) wynikające z występowaniem dóbr kultury:
1. dla strefy „B” ochrony konserwatorskiej:
-
-
nakazuje się zachować zasadnicze elementy historycznego
rozplanowania,
nakazuje się dostosować nową zabudowę do historycznej
kompozycji przestrzennej w zakresie skali i formy bryły zabudowy,
przy założeniu harmonijnego współistnienia elementów kompozycji
historycznej i współczesnej,
wymaga się uzgadniania z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków
wszelkich działań inwestycyjnych na obszarze objętym strefą,
2. dla obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków
-
-
2.
wymaga się utrzymania dóbr kultury ich tradycyjnej formie
budowlanej z zachowaniem gabarytów i formy obiektów, kształtów,
spadków i rodzaju pokrycia dachów, wystroju i detali
architektonicznych, stolarki okiennej i drzwiowej,
wymaga się by rekonstrukcje elewacji przeprowadzać na postawie
dostępnych materiałów archiwalnych,
wymaga się by przeprowadzanie remontów i działalność
inwestycyjna w obiektach uzgadniać ze Śląskim Wojewódzkim
Konserwatorem Zabytków,
nakazuje się dla obiektów przeznaczonych do rozbiórek lub
wyburzenia ze względu na stan techniczny wykonanie dokumentacji
inwentaryzacyjno – pomiarową oraz fotograficzną po wcześniejszej
opinii Śląskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.
UCIĄŻLIWOŚCI:
a) uciążliwości wynikające z działalności zakładów przemysłowych i
produkcyjnych:
-
skażenia
i
zanieczyszczenie
powietrza,
powierzchniowych i podziemnych,
skażenia na skutek awarii,
zagrożenie dla życia ludzkiego,
emisja uciążliwych zapachów,
skażenie i obumieranie lasów,
wytwarzanie i składowanie szkodliwych odpadów,
wytwarzanie i składowanie odpadów,
wytwarzanie ścieków,
hałas,
gleb,
cieków
b) uciążliwości wynikające z byłej działalności górniczej:
_____________________________________________
71
-
niebezpieczeństwo wystąpienia deformacji terenu (zapadliska,
niecki obniżeniowe, pustki, leje, uskoki, progi),
obniżenie poziomu wód gruntowych,
ograniczenie dostępności terenu pod inwestycje,
c) uciążliwości związane z lokalizacją nowych obiektów budowlanych:
-
wzrost poboru energii, wody,
wzrost ilości odpadów i ścieków,
wzrost emisji zanieczyszczeń pyłowo - gazowych,
d) uciążliwości związane z liniami kolejowymi:
-
hałas,
zanieczyszczenie powietrza,
niebezpieczeństwo powstania pożaru,
możliwość wystąpienia skażenia (substancjami toksycznymi) gleb,
wód powierzchniowych i podziemnych w wyniku kolizji, katastrof i
awarii,
możliwość skażenia gleb,
przecinanie
szlaków
migracji
zwierząt,
fragmentaryzacja
kompleksów leśnych,
e) uciążliwości związane ze szlakami drogowymi:
-
hałas,
zanieczyszczenie powietrza,
niebezpieczeństwo powstania pożaru,
możliwość wystąpienia skażenia (substancjami toksycznymi) gleb,
wód powierzchniowych i podziemnych w wyniku kolizji, katastrof i
awarii,
możliwość skażenia gleb,
przecinanie
szlaków
migracji
zwierząt,
fragmentaryzacje
kompleksów leśnych,
f) uciążliwości związane z infrastrukturą techniczną:
-
skażenie środowiska (gleby, wód, powietrze atmosferyczne) w
wyniku awarii,
obumieranie zwierząt w wyniku awarii,
przecinanie szlaków migracji płazów, ssaków, gadów,
zmiana krajobrazu,
g) uciążliwości wynikające z braku kanalizacji (nieszczelne szamba)
-
emisja uciążliwych zapachów,
zagrożenie skażenia gleb,
zagrożenie skażenia wód powierzchniowych i podziemnych,
h) uciążliwości związane z zabudową mieszkaniową i usługową:
-
ograniczanie powierzchni biologicznie czynnej,
zmiana ukształtowania terenu,
_____________________________________________
72
-
zmiana krajobrazu,
wzrost poboru energii, wody,
wzrost odpadów i ścieków.
_____________________________________________
73
LITERATURA:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
„Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta
Miasteczko Śląskie, Faza I – Uwarukowania, ocena ładu funkcjonalnego oraz
problemy zagospodarowania przestrzennego”; Katowice – wrzesień 1996.
„Program zróżnicowanego rozwoju i ochrony środowiska powiatu Tarnogórskiego
cz. 1 – Inwentaryzacja stanu środowiska powiatu Tarnogórskiego, Wrocław – luty
2001,
cz. 2 Program zróżnicowanego rozwoju i ochrony środowiska powiatu
Tarnogórskiego”, P.P – W. „Czyste Powietrze” Sp. z. o. o.; Wrocław – czerwiec
2001,
„Program
zróżnicowanego
rozwoju
i
ochrony
środowiska
powiatu
Tarnogórskiego”, P.P – W. „Czyste Powietrze” Sp. z. o. o.; Tarnowskie Góry –
2002,
„Program Ochrony Środowiska Gminy Miasteczko Śląskie”, Beskidzki Fundusz
Ekorozwoju S.A. Bielsko – Biała - maj 2002,
„Plan Gospodarki Odpadami gminy Miasteczko Śląskie”, Beskidzki Fundusz
Ekorozwoju S.A, Miasteczko Śląskie – 2006,
„Opinia górniczo – geologiczna określająca uwarunkowania dla przydatności
terenów pod zabudowę, dla potrzeb opracowania Planu Zagospodarowania
Terenu Gminy Miasteczko Śląskie. I cześć – Rejon Miasteczko Śląskie.” J. Paul,
H. Mój, Piekary Śląskie – 1995,
„Opinia górniczo – geologiczna określająca uwarunkowania dla przydatności
terenów pod zabudowę, dla potrzeb opracowania Planu Zagospodarowania
Terenu Gminy Miasteczko Śląskie. II cześć – Rejon Żyglina, Rejon Żyglinka,
Rejon Bibieli, Rejon Brynicy.” .” J. Paul, H. Mój, Piekary Śląskie – 1995,
„Geologia regionalna Polski”, Ewa Słupnicka; Wydawnictwa Uniwersytetu
Warszawskiego, 1997,
„Opracowanie ekofizjograficzne do planu zagospodarowania przestrzennego
województwa śląskiego”; opracowanie zbiorowe pod redakcją Jerzego B.
Parusela, Katowice lipiec 2003,
„Użytkowe wody podziemne Górnośląskiego Zagłębia Węglowego i jego
obrzeżenia”; A. Różkowski, A. Chmura, A. Siemiński; PIG 1997,
„Plan urządzenia lasu na okres gospodarczy od 01.01.2003 do 31.12.2012 r”;
Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Katowicach, Nadleśnictwo
Świerklaniec,
„Program ochrony przyrody. Nadleśnictwo Świerklaniec”; J. Irlik, listopad 2000,
„Ptaki Nadleśnictwa Świerklaniec”, H. Kościelny, K. Bielik; 2001,
Mapa Topograficzna Polski – skala 1:10 000,
Mapa geologiczna Polski – mapa bez utworów czwartorzędowych – skala 1:
200000,
Szczegółowa mapa geologiczna Polski – skala 1 : 50 000,
Mapa sozologiczna – skala 1 : 50 000,
Przeglądowa mapa geomorfologiczna Polski, arkusz Kraków - skala 1 : 500 000,
Mapa hydrogeologiczna – skala 1: 200 000,
Mapa hydrograficzna - skala 1 : 50 000.
_____________________________________________
74
ZAŁĄCZNIKI:
1. Mapy:
- mapa numer 1: Uwarunkowania ekofizjograficzne dla
uciążliwości i zagrożenia środowiska, przyroda,
klasyfikacja terenów - ich przeznaczenie,
klasyfikacja zanieczyszczeń gleb,
mapa stref wodnych – hydrografia, hydrogeologia,
mapa geologiczno – złożowa,
mapa rzeźby terenu.
miasta Miasteczko Śląskie miasta Miasteczko Śląskie miasta Miasteczko Śląskie miasta Miasteczko Śląskie miasta Miasteczko Śląskie miasta Miasteczko Śląskie -
_____________________________________________
75

opracowanie ekofizjograficzne dla miasta miasteczko śląskie

Transkrypt

Podobne dokumenty

Bądź blisko gwiazd futbolu!

S. BECKETT – „CHEMIA ŚMIERCI”

Śląska Wyższa Szkoła Zarządzania

czytaj PDF