Nord Stream

Dokumentacja oceny
oddziaływania na środowisko
(OOŚ) projektu Nord Stream na
potrzeby konsultacji na mocy
Konwencji z Espoo
Raport Espoo dotyczący projektu Nord Stream:
Podsumowanie w języku nietechnicznym
Luty 2009
>Niektóre z największych znanych rezerw gazu ziemnego na naszej pla­
necie znajdują się w Rosji oraz u jej wybrzeży. Celem przecinającego
Morze Bałtyckie rurociągu Nord Stream jest stworzenie nowego połą­
czenia między tymi ogromnymi zasobami i rynkami Unii Europejskiej,
gdzie zapotrzebowanie na ten surowiec rośnie.
Globalne rezerwy gazu
w miliardach metrów sześciennych
WNP z
wyłączeniem
Rosji
7,980
Ameryka
Północna
Rosja
44,650
8,620
6,130
Ameryka Środkowa
i Południowa
7,730
Europa
Iran
27,800
Afryka
14,580
Źródło: BP Statistical Review of World Energy 2008
Bliski Wschód z
wyłączeniem Iranu
45,410
Daleki
Wschód
14,460
Spis treści |
Spis treści
04 Wstęp
07 Projekt Nord Stream
Dlaczego rurociąg jest niezbędny?
10 Konsultacje z właściwymi organami oraz innymi zainteresowanymi
stronami
Z kim prowadzone są konsultacje i kto udziela zgody?
15 Realizacja projektu
Jak przebiegać będzie budowa i eksploatacja rurociągu?
18 Warianty
Dlaczego przez morze i dlaczego tą trasą?
23 Ocena potencjalnych czynników ryzyka
Jakie są czynniki ryzyka i jakie jest prawdopodobieństwo ich wystąpienia?
26 Metodyka oceny oddziaływania
Jak ustalić oddziaływanie rurociągu?
31 Ocena potencjalnego oddziaływania rurociągu Nord Stream
Jakie może być oddziaływanie projektu Nord Stream?
40 Oddziaływania transgraniczne
Co z oddziaływaniami przekraczającymi granice krajów?
45 Zarządzanie środowiskowe i monitoring
Czy spółka Nord Stream będzie nadal oceniać oddziaływanie na środowisko?
„Dokumentacja oceny oddziaływania na środowisko (OOŚ) projektu Nord Stream na potrzeby
konsultacji na mocy Konwencji z Espoo”, zwana będzie dalej i w całej dokumentacji „raportem
Espoo dotyczącym projektu Nord Stream” lub „raportem Espoo”. Raport Espoo dotyczący projektu Nord Stream został przetłumaczony z języka angielskiego na dziewięć języków z regionu Morza
Bałtyckiego („Translations”/„Tłumaczenia”). W przypadku jakichkolwiek niezgodności Tłumaczeń z
wersją angielską, tekst w języku angielskim uznaje się za obowiązujący.
Luty 2009 | Raport Espoo dotyczący projektu Nord Stream: Podsumowanie w języku nietechnicznym 3 |
| Introduction
Wstęp
> Niniejszy dokument to napisane językiem nietechnicznym podsumo­
wanie Dokumentacji oceny oddziaływania na środowisko (OOŚ) pro­
jektu Nord Stream na potrzeby konsultacji na mocy Konwencji z Espoo
(tzw. raport Espoo), przygotowane przez spółkę Nord Stream AG
(„spółka Nord Stream”) i przeznaczone dla czytelnika, który nie jest
specjalistą w tej dziedzinie. Dokładniejsze informacje znaleźć można
w wersji podstawowej samego raportu Espoo. Omawiana propozycja
dotyczy dostarczania gazu ziemnego z Rosji do Unii Europejskiej za
pomocą składającego się z dwóch bliźniaczych nitek rurociągu bieg­
nącego przez Morze Bałtyckie. Połączy on największe znane złoża
tego surowca na świecie z najbliższym dużym rynkiem. Propozycję tę
określa się mianem „projektu”.
Projekt techniczny zapewnia integralność rurociągu, i został przepro­
wadzony przy uwzględnieniu wniosków z procedur oceny oddziaływa­
nia na środowisko (OOŚ). Wyniki OOŚ umożliwiają wdrożenie procedur
| 4 Raport Espoo dotyczący projektu Nord Stream: Podsumowanie w języku nietechnicznym | Luty 2009
>
Wstęp |
minimalizujących wszelkie oddziaływania na środowisko. Spółka Nord
Stream zleca przygotowanie wszystkich takich ocen renomowanym
firmom konsultingowym specjalizującym się w dziedzinie ochrony śro­
dowiska.
Oto kluczowe ustalenia poczynione w ramach tych procedur:
● Oczekuje się, że projekt będzie mieć ograniczone oddziaływania na
środowisko. Dodatkowo, oddziaływania te są zasadniczo o niewielkim
znaczeniu (w skrajnych przypadkach umiarkowane) oraz mają krótko­
terminowy charakter.
● W celu ustalenia bezpiecznej trasy przeprowadzono dokładne badania
dna morskiego.
● Przedstawiając propozycję przebiegu trasy rurociągu pod uwagę brano
kryteria środowiskowe, społeczne, społeczno-gospodarcze i technicz­
ne.
● Oceny ryzyka i oddziaływania lokalnie na środowisko wykazują, że
żadne zdarzenia nieplanowane nie będą mieć oddziaływania o dużym
znaczeniu.
● Głównym priorytetem było ominięcie miejsc zatopienia amunicji.
● Realizacja projektu może oddziaływać lokalnie na rybołówstwo ze
względu na fizyczną obecność rurociągu.
●W
szystkie działania spółki Nord Stream w dziedzinie ochrony środo­
wiska, bezpieczeństwa i realizacji projektu są przedmiotem niezależ­
nego monitorowania ze strony renomowanych firm eksperckich.
R
osja posiada jedne z największych zidentyfikowanych rezerw gazu ziemnego, a ponadto
leży niedaleko Unii Europejskiej, której zapotrzebowanie na energię rośnie. Niniejszy dokument ma na celu identyfikację oddziaływań transgranicznych, których wystąpienie będzie
najbardziej prawdopodobnym efektem ułożenia dwóch bliźniaczych nitek rurociągu do przesyłu
gazu ziemnego przez Morze Bałtyckie z Rosji do Unii Europejskiej. Niniejsze napisane językiem
nietechnicznym podsumowanie raportu o transgranicznych oddziaływaniach środowiskowych (raportu Espoo) przygotowane zostało przez spółkę Nord Stream AG z myślą o czytelniku, który nie
jest specjalistą w tej dziedzinie. Bardziej szczegółowe informacje o projekcie oraz jego spodziewanych oddziaływaniach transgranicznych znaleźć można w podstawowej wersji raportu Espoo.
Budowę rurociągu proponuje spółka Nord Stream AG, która poświęciła kilkanaście lat na przeprowadzenie badań i analiz związanych z projektem. Zakres tych badań obejmuje analizy techniczne
i środowiskowe oraz studium aspektów społecznych i społeczno-gospodarczych na poziomie
lokalnym, krajowym i międzynarodowym.
Prawodawstwo krajowe i międzynarodowe wymaga, aby projekty przemysłowe poddawane były
szczegółowej ocenie oddziaływania na środowisko (OOŚ) w ramach procesu wydawania/uzys­
kiwania pozwoleń, a zatem spółka Nord Stream przygotowała krajowe OOŚ w Rosji, Finlandii,
Szwecji, Danii i Niemczech. Jednakże te krajowe OOŚ z definicji prezentują jedynie oddziaływania
pochodzenia krajowego. W ten sposób powstaje wymagająca wypełnienia luka, zachodzi bowiem
potrzeba omówienia oddziaływań powstających w jednej jurysdykcji i odczuwalnych w drugiej i na
>
Luty 2009 | Raport Espoo dotyczący projektu Nord Stream: Podsumowanie w języku nietechnicznym 5 |
| Wstęp
odwrót. To właśnie jest cel „Konwencji z Espoo o Ocenie Oddziaływania na Środowisko (OOŚ) w
Kontekście Transgranicznym” — koncentracja na oddziaływaniach przekraczających granice jurysdykcji i dlatego wymagających szczegółowego informowania potencjalnie narażonego sąsiada
przez kraj pochodzenia, co ma umożliwić stronie narażonej uwzględnienie takich oddziaływań w
krajowym procesie decyzyjnym. Dlatego też raport Espoo dotyczący projektu Nord Stream stanowi podstawę sprawozdawczości o oddziaływaniach na środowisko i przedstawia potencjalne oddziaływania środowiskowe projektu przekraczające wszelkie granice państwowe. Wypełnia w ten
sposób luki między ściśle krajowymi punktami widzenia na oddziaływania. Spółka Nord Stream
zleciła przygotowanie wszystkich tych ocen niezależnym ekspertom ds. środowiska, przedstawia
je jednak wszystkim stronom zainteresowanym jako ich autor.
KILKA KLUCZOWYCH USTALEŃ NA ETAPIE BADAŃ PRZEDPROJEKTOWYCH
● Przygotowując projekt techniczny kierowano się potrzebą zapewnienia integralności rurociągu
i uwzględnienia ustaleń OOŚ, a także zastosowano międzynarodowe normy dotyczące projektowania i budowy rurociągów podwodnych. Wyniki oceny umożliwiają wdrożenie procedur
pozwalających na dalsze ograniczenie wszelkich oddziaływań na środowisko.
● Większość oddziaływań środowiskowych projektu (w skrajnych przypadkach o znaczeniu
umiarkowanym) będzie krótkoterminowa i ograniczona przestrzennie, a wystąpią one głównie
na etapie budowy i testów, przed rozpoczęciem eksploatacji rurociągu. W pracach badawczych
i analizach, prowadzonych od 1997 roku, wykorzystywane są najnowsze techniki i technologie.
Tylko w ciągu ostatnich czterech i pół lat w ramach badań dna morskiego przebyto ponad 40
tyś. km wzdłuż możliwych tras.
● Warianty trasy oceniono biorąc pod uwagę kryteria środowiskowe, społeczno-gospodarcze i
techniczne.
● Oceny ryzyka i oddziaływania na środowisko wykazują, że wystąpienie nieplanowanych zdarzeń o istotnym oddziaływaniu na środowisko jest wysoce nieprawdopodobne, jednak opracowano procedury zapobiegania i przeciwdziałania nawet najmniej prawdopodobnym sytuacjom.
● Podczas budowy, oddziaływanie statku do układania rur, ograniczone będzie przestrzennie do
korytarza rurociągu. Przewiduje się, iż oddziaływanie będzie głównie tymczasowe, gdyż każdego dnia statek ten będzie pokonywać do trzech kilometrów.
● G łównym priorytetem było ominięcie miejsc zatopienia amunicji. Podczas przeprowadzonych
przez spółkę Nord Stream badań dna morskiego, w ramach których w ciągu ostatnich czterech
i pół roku przebyto ponad 40 tys. km, znaleziono obiekty najróżniejszych rodzajów, od amunicji
po wyrzucone do morza pralki.
● Fizyczna obecność rurociągu na etapie eksploatacji może wpływać na rybołówstwo, jednak w
porozumieniu z rybakami opracowane zostaną środki łagodzące.
● Wszelkie prowadzone przez spółkę Nord Stream działania projektowe i budowlane certyfikowane są przez niezależne agencje, koncesjonowane w tym zakresie przez władze publiczne. Te
agencje certyfikacyjne to Det Norske Veritas (DNV) z Norwegii oraz SGS/TÜV Nord z Niemiec,
będące niezależnymi fundacjami mającymi na celu ochronę życia, mienia i środowiska.
Spółka Nord Stream to międzynarodowe konsorcjum, którego udziałowcami są spółki Gazprom
z Rosji (51%), Wintershall, część koncernu BASF z Niemiec (20%), E.ON Ruhrgas z Niemiec (20%)
oraz Gasunie z Holandii (9%). Każdy z partnerów dysponuje doświadczeniem w zakresie projektów dotyczących gazu ziemnego.
Raport Espoo dotyczący projektu Nord Stream przygotowany został przez spółkę konsultingową
Environmental Resources Management (ERM) z Wielkiej Brytanii, we współpracy z duńską spółką
Rambøll, niemieckim Instytutem Ekologii Stosowanej (IfAÖ), rosyjską spółką PeterGaz oraz innymi
uznanymi ekspertami z dziedziny ochrony środowiska.
Udziałowcy
Każdy z partnerów tworzących spółkę Nord
Stream AG ma lata doświadczeń w realizacji
projektów dotyczących gazu ziemnego.
Group
| 6 Raport Espoo dotyczący projektu Nord Stream: Podsumowanie w języku nietechnicznym | Luty 2009
Content |
Wyborg, Rosja
Greifswald, Niemcy
Projekt Nord Stream
> Rosja posiada niektóre z największych na świecie zidentyfikowanych
rezerw gazu. Własne zasoby Unii Europejskiej maleją, podczas gdy jej
zapotrzebowanie na energię rośnie. Projekt Nord Stream ma za za­
danie zaspo­koić 25% dodatkowego zapotrzebowania Europy na gaz
ziemny. Wykorzystanie gazu ziemnego wiąże się także z niskimi emi­
sjami dwutlenku węgla, co pomoże Europie w osiągnięciu jej celów w
zakresie zapobiegania zmianom klimatu.
Bliźniacze nitki rurociągu będą biec po dnie Morza Bałtyckiego z Wy­
borga w Rosji do Lubmina niedaleko Greifswaldu w Niemczech, trasą
o długości 1220 km. Planowany termin rozpoczęcia budowy to 2010
rok, przy czym eksploatacja pierwszej nitki rurociągu ma rozpocząć
się w 2011 roku, a druga w 2012 roku. Rurociąg będzie dostarczał 55
mld metrów sześciennych gazu rocznie, co wystarczy, aby zaspokoić
potrzeby 26,5 mln gospodarstw domowych.
Raporty spółki Nord Stream, analizy i badania potencjalnych oddziały­
wań środowiskowych i społeczno-gospodarczych są częścią procesu
trwającego od 1997 roku. W roku 2006 Unia Europejska podniosła zna­
czenie projektu, przyznając mu najwyższy możliwy status w ramach
programu transeuropejskich sieci energetycznych (TEN-E).
>
Luty 2009 | Raport Espoo dotyczący projektu Nord Stream: Podsumowanie w języku nietechnicznym 7 |
| Projekt Nord Stream
W
Europie widoczne jest stale rosnące zapotrzebowanie na energię, niezbędne jest więc
znalezienie różnych dróg jego zaspokojenia. Według przewidywań Dyrekcji Generalnej
ds. Energii i Transportu (Komisja Europejska, 2007 rok) do 2025 roku ilość gazu importowanego przez Europę wzrośnie o 195 mld, osiągając poziom 509 mld metrów sześciennych.
Europejskie zasoby gazu, podobnie jak innych paliw kopalnych, maleją, a alternatywy przewidujące wykorzystanie energii odnawialnej nie mogą jeszcze zaspokoić jej potrzeb. Projekt Nord
Stream zaspokoi ok. 25% przewidywanego niedoboru w europejskim imporcie gazu ziemnego.
W chwili obecnej ok. 45% (czyli ponad 130 mld metrów sześciennych) całości gazu ziemnego importowanego przez Europę dostarczają rurociągi biegnące przez Morza Północne i Śródziemne.
Rurociągi podmorskie to wypróbowana i sprawdzona technologia.
Spośród paliw kopalnych (ropa naftowa, węgiel i gaz ziemny), gaz jest najbardziej przyjazny dla
środowiska, gdyż jego spalanie powoduje emisje dwutlenku węgla o 40% niższe niż w przypadku
węgla. Gaz ziemny z projektu Nord Stream może co roku zapewnić energię dla 26,5 mln gospodarstw domowych. Jest to równowartość energii z ok. 39 przeciętnych elektrowni jądrowych, 50
elektrowni węglowych lub ok. 600-700 kursów tankowca przewożącego skroplony gaz ziemny
(SGZ). Obecnie Międzyrządowy Panel ONZ ds. Zmian Klimatycznych uważa gaz ziemny za „pomost” między wycofaniem paliw kopalnych i rozwojem źródeł energii odnawialnej w przyszłości.
Dysponując ponad 45 000 mld metrów sześciennych gazu ziemnego, Rosja posiada jedne z
największych zidentyfikowanych rezerw na świecie. Ponadto, znajduje się blisko krajów UE. Rosja
zaopatruje Europę Zachodnią w gaz ziemny od dziesięcioleci — dostarczała go nawet w czasie
zimnej wojny. Już teraz istnieją rozbudowane systemy rurociągów dostarczające całej Europie rosyjski gaz. Nowe źródło gazu ziemnego zasilające te systemy to logiczna i ekonomicznie uzasadniona propozycja.
Spółka Nord Stream stawia sobie za cel ochronę unikatowego ekosystemu Morza Bałtyckiego.
Podczas planowania rurociągu brano pod uwagę najważniejsze obawy wyrażane przez zainteresowane strony, w tym przez władze, naukowców, organizacje pozarządowe i społeczeństwo.
Projekt zgodny jest z wszystkimi mającymi zastosowanie wymogami krajowymi, międzynarodowymi, żeglugowymi i prawnymi.
Projekt techniczny odzwierciedla wyniki badań
Badania nad wykonalnością budowy rurociągu przez Morze Bałtyckie rozpoczęły się w 1997 roku.
Od tego czasu gruntownie zbadano ponad 2,5 tys. km2. Ponad 150 stacji monitorowania wykorzystano do badań w dziedzinach tak różnorodnych, jak jakość wody, zanieczyszczenia osadów,
skład planktonu, siedliska ptaków i życie morskie. Tylko w ciągu ostatnich czterech i pół roku w
| 8 Raport Espoo dotyczący projektu Nord Stream: Podsumowanie w języku nietechnicznym | Luty 2009
>
Projekt Nord Stream |
ramach badań i analiz dna morskiego przebyto ponad 40 tyś. km. Wyniki zostały odzwierciedlone
w projekcie technicznym, zapewniającym długoterminowe bezpieczeństwo przy jednoczesnej minimalizacji oddziaływania na środowisko fizyczne, biologiczne i społeczno-gospodarcze. Badania w
ramach projektu Nord Stream to najbardziej szczegółowe badania, jakie przeprowadzono dotychczas na Morzu Bałtyckim, a ich wyniki udostępnione zostaną wszystkim właściwym organom.
Spółka Nord Stream planuje rozpoczęcie budowy pierwszej nitki rurociągu o długości 1220 km w
2010 roku. Dostawy gazu rozpoczną się w 2011 roku, a druga nitka rurociągu wejdzie do eksploatacji w 2012 roku. Proponowana trasa łączy miejscowości Wyborg, na wybrzeżu rosyjskim, i
Lubmin koło Greifswaldu w Niemczech. Przez każdą z nitek co roku przesyłanych będzie
27,5 mld m3 gazu, co daje łączną roczną ilość 55 mld m3.
Projekt techniczny jest już opracowany, a proces uzyskiwania niezbędnych pozwoleń krajowych i
międzynarodowych jest w toku. Unia Europejska uznaje potrzebę zapewnienia sobie długoterminowego bezpieczeństwa energetycznego i w ramach programu transeuropejskich sieci energetycznych (TEN-E) przyznała projektowi Nord Stream najwyższy możliwy status „projektu leżącego w
interesie Europy”.
Produkcja gazu
na obszarze UE
42%
Import
Luka importowa w roku 2025,
195 mld m3
19%
2005
543 m3
2025
629 Mld m3
(prognoza)
58%
81%
Źródło: Komisja Europejska
(Dyrekcja Generalna ds. Energii i Transportu), 2007 r.
Projekt Nord
Stream umożliwia
zmniejszenie luki
o 55 mld m3.
25% przewidywanego
niedoboru w imporcie
europejskim
Po wprowadzeniu do eksploatacji obu
nitek rurociąg Nord Stream będzie
w stanie zaspokoić znaczną część
przyszłego zapotrzebowania Europy
na import gazu.
Luty 2009 | Raport Espoo dotyczący projektu Nord Stream: Podsumowanie w języku nietechnicznym 9 |
| Introduction
Konsultacje z właściwymi organami oraz innymi zainteresowanymi
stronami
> Projekt wymaga przeprowadzenia konsultacji na wszystkich pozio­
mach — ze społeczeństwem, specjalnymi grupami o wspólnym inte­
resie, rządami i organami UE. W okresie od 2006 do 2008 roku spółka
Nord Stream wysyłała przedstawicieli na spotkania, konsultacje, prze­
słuchania publiczne i konferencje średnio raz w tygodniu. Wiele przed­
stawionych wówczas sugestii uwzględniono w projekcie.
Dla rozmów takich zasadnicze znaczenie mają krajowe oceny od­
działywania na środowisko (OOŚ). Mają one za zadanie ocenę poten­
cjalnego oddziaływania projektu Nord Stream na ekosystem Morza
Bałtyckiego oraz zapewnienie współpracy między wszystkimi zainte­
resowanymi stronami w celu budowy bezpiecznego i przyjaznego dla
środowiska rurociągu. Materiały OOŚ, obejmujące aspekty krajowe i
| 10 Raport Espoo dotyczący projektu Nord Stream: Podsumowanie w języku nietechnicznym | Luty 2009
>
Konsultacje z właściwymi organami oraz innymi zainteresowanymi stronami |
transgraniczne, przekazywane są właściwym organom, a przed rozpo­
częciem budowy uzyskane muszą zostać wszystkie mające związek
z budową pozwolenia. Konwencja z Espoo dotyczy kwestii „transgra­
nicznych” — czyli wykraczających poza granice krajów. Proces kon­
sultacji publicznych dotyczących kwestii transgranicznych rozpoczął
się w listopadzie 2006 roku.
Trasa rurociągu przebiega bezpośrednio przez wyłączne strefy eko­
nomiczne (WSE) i/lub wody terytorialne (WT) Rosji, Finlandii, Szwecji,
Danii i Niemiec. Zgodnie z terminologią Konwencji z Espoo są to „stro­
ny pochodzenia”. Kraje nad Morzem Bałtyckim, na które wpływ może
mieć rurociąg, określa się mianem „stron narażonych”. Rosja jest
sygnatariuszem Konwencji z Espoo, ale jeszcze jej nie ratyfikowała.
Niemniej jednak Rosja odgrywa rolę „strony pochodzenia” w stopniu,
w jakim umożliwia to jej ustawodawstwo krajowe.
Raport Espoo publikowany jest we wszystkich dziewięciu językach
państw nadbałtyckich oraz w języku angielskim.
P
onieważ trasa rurociągu przekracza granice krajów i projekt może wpłynąć na obszary
wrażliwe pod względem środowiskowym i społeczno-gospodarczym, spółka Nord Stream
zaangażowała się w aktywne konsultacje z wszystkimi zainteresowanymi i narażonymi
stronami. Konsultacje obejmowały przedstawicieli społeczeństwa, specjalne grupy o wspólnym
interesie oraz przedstawicieli rządów krajowych i UE. W okresie od 2006 do 2008 roku wystąpienia publiczne, spotkania, konferencje lub konsultacje odbywały się z częstotliwością niemal
cotygodniową. Latem 2008 roku spółka Nord Stream rozpoczęła Tournée Informacyjne Rurociągu, zapraszając ludność w całym regionie Morza Bałtyckiego do zgłaszania uwag.
W każdym z pięciu krajów wzdłuż całej mającej 1220 km długości proponowanej trasy rurociągu
przeprowadzono krajowe oceny oddziaływania na środowisko (OOŚ). Są to badania aspektów
środowiskowych w odniesieniu do budowy, odbioru wstępnego, oddania do eksploatacji oraz
eksploatacji nitek rurociągu. Celem OOŚ jest dostarczenie decydentom oraz innym zainteresowanym stronom informacji o potencjalnym oddziaływaniu rurociągu na ekosystem Morza Bałtyckiego, a także umożliwienie współpracy między wszystkimi zainteresowanymi krajami, zmierzającej
do zbudowania bezpiecznego i przyjaznego dla środowiska rurociągu. Spółka Nord Stream zleca
takie badania i analizy kompetentnym organizacjom, z których wszystkie cieszą się międzynarodową opinią ekspertów w swoich dziedzinach. Raport OOŚ oraz wnioski o pozwolenia przygotowały m.in. duńska spółka Rambøll, niemiecki Instytut Ekologii Stosowanej (IfAÖ) oraz rosyjska
spółka PeterGaz. Badania dna morskiego przeprowadzone zostały przez szwedzką spółkę Marin
MŠtteknik i Norweską DOF. Włoska firma inżynieryjna Snamprogetti odpowiedzialna była za projekt techniczny rurociągu, a raport Espoo opracowany został przez brytyjską spółkę Environmental Resources Management (ERM).
Konieczność uzyskania pozwoleń
Projekt Nord Stream podlega ustawodawstwu krajowemu w każdym z krajów, przez terytorium
których przechodzi rurociąg — w Rosji, Finlandii, Szwecji, Danii i Niemczech. Zgodnie z wymogami przepisów obowiązujących w poszczególnych krajach, wnioski krajowe i materiały OOŚ
przedstawia się właściwym organom, a wszystkie pozwolenia związane z budową należy uzyskać
przed rozpoczęciem budowy.
>
Luty 2009 | Raport Espoo dotyczący projektu Nord Stream: Podsumowanie w języku nietechnicznym 11 |
| Konsultacje z właściwymi organami oraz innymi zainteresowanymi stronami
W procesie Espoo bierze udział 9 państw
Norwegia
Szwecja
Finlandia
Estonia
Wyborg
Rosja
Proponowana trasa
Granica terytorialna
Dania
Granica WSE
Łotwa
Rurociąg europejskiej
sieci przesyłowej gazu
ziemnego
Litwa
Wszystkie kraje
nadbałtyckie
uczestniczą w
konsultacjach
międzynarodowych na podstawie Konwencji
Espoo.
Niemcy
Strona narażona
(według konwencji
z Espoo)
Greifswald
Polska
Białoruś
Strona pochodzenia
(według konwencji
z Espoo)
Międzynarodowe konsultacje zgodne z procedurami Konwencji z Espoo rozpoczęły się w listopadzie 2006 roku, kiedy spółka Nord Stream przedstawiła tzw. dokument informacyjny projektu
dotyczący planowanego rurociągu właściwym organom Rosji, Finlandii, Szwecji, Danii i Niemiec
zgodnie z Konwencją z Espoo. Konwencja z Espoo dotyczy kwestii „transgranicznych”, czyli
wykraczających poza granice krajów oraz identyfikuje „strony pochodzenia” i „strony narażone”.
Strony pochodzenia to kraje, w których będzie mieć miejsce budowa — w ich wodach terytorialnych (WT), wyłącznych strefach ekonomicznych (WSE) lub w obu tych lokalizacjach. Państwa
narażone to te, które w taki czy inny sposób mogą być narażone na oddziaływanie projektu, mimo
że na ich terytorium nie będą mieć miejsca żadne prace budowlane.
Pięć stron pochodzenia to Rosja, Finlandia, Szwecja, Dania i Niemcy. Stronami narażonymi są
Estonia, Łotwa, Litwa i Polska. A na przykład w czasie prowadzenia prac budowlanych w Rosji
stroną narażoną może stać się Finlandia. Tak więc wszystkie strony pochodzenia są też stronami
narażonymi, o ile narażone są na oddziaływanie prowadzonych w ramach projektu prac na terenie
innego (sąsiedniego) kraju.
Raport Espoo, opisujący oddziaływania środowiskowe na całej trasie, publikowany jest w dziewięciu językach wszystkich państw nadbałtyckich, a także w języku angielskim. Konsultacje międzynarodowe zaowocowały dotychczas ponad 200 uwagami, sugestiami i pomysłami otrzymanymi
przez spółkę Nord Stream. Wiele z nich, o ile było to wykonalne, włączono do projektu technicznego. Proces konsultacji jest w toku, a spółka Nord Stream nadal stawia sobie za cel dialog:
dwustronny proces komunikacyjny. W ramach projektu Nord Stream prowadzony jest największy
proces konsultacji międzynarodowych w ramach Konwencji z Espoo.
| 12 Raport Espoo dotyczący projektu Nord Stream: Podsumowanie w języku nietechnicznym | Luty 2009
>
Konsultacje z właściwymi organami oraz innymi zainteresowanymi stronami |
Wybór badań środowiskowych ukończonych na listopad 2008 r.
Przedmiot
oddziaływania/
zasób
Bentos
Zakres badania środowiskowego
Kontrahent
Pobieranie próbek i analiza makrofauny dna miękkiego na trasie
rurociągu w szwedzkiej części Morza Bałtyckiego, 2007 r.
Uniwersytet Sztokholmski - Elsina
Flach, Hans Cederwall, Göran
Fornander i Alma Strandmark
Makrozoobentos na trasie rurociągu Nord Stream w Zatoce
Fińskiej scharakteryzowany na podstawie danych rosyjskich
z 2005 i 2006 r. (maj 2008 r.)
Duński Instytut Hydrauliczny (DHI)
Makrozoobentos na trasie rurociągu Nord Stream w Morzu
Bałtyckim w 2006 i 2007 r. (luty 2008 r.)
Makrozoobentos na trasie rurociągu Nord Stream (trasa S)
na podstawie danych z maja 2008 r.
Makrozoobentos na trasie rurociągu Nord Stream w Finlandii
(Kalbådagrund) na podstawie danych z maja 2008 r.
Ptaki morskie
Badanie sytuacji wyjściowej w zakresie wykorzystania akwenu na
północny wschód od Ertholmene przez odbywające lęgi nurzyki
podbielałe Uriaa aalgae i alki krzywonose Alca torda w odniesieniu
do planowanej trasy gazociągu w Morzu Bałtyckim
Duński Instytut Hydrauliczny (DHI)
Badania ptaków morskich w duńskiej WSE na południowy
wschód od Bornholmu
Instytut Ekologii Stosowanej
(IfAÖ)
Jakość wody
Konsekwencje prac pogłębiarskich/wykopowych w zakresie
mobilizacji składników odżywczych w słupie wody Morza Bałtyckiego
Larsson, Blomqvist (AMFAB)
Klimat
Oddziaływanie zmian klimatu na Morze Bałtyckie.
Raport SMHI nr 77, 2007 r.
Szwedzki Instytut Meteorologii i
Hydrologii (SMHI)
Głęboka woda
Możliwy wpływ rurociągu przecinającego drogę przepływu
na napływającą wodę głębinową w Basenach Arkońskim i
Bornholmskim. Raport SMHI nr 61, 2007 r.
Szwedzki Instytut Meteorologii i
Hydrologii (SMHI)
Osuwiska
podmorskie
Osuwiska podmorskie w południowo-zachodniej części Bałtyku
Właściwego. SGU. Raport 2008:5
Szwedzki Instytut Geologiczny
(SGU)
Hałas
Badanie hałasu: Morze Bałtyckie. Rurociąg podmorski. Luty 2008 r.
ODS - Ødegaard & DanneskjoldSamsøe A/S
Osad
Gazociągi na południe od Bornholmu. Badanie na południe od
Bornholmu, 4-13 maja 2008 r. (Raport terenowy, w tym analiza
chemiczna zanieczyszczeń osadów)
Duński Instytut Hydrauliczny (DHI)
Badanie wokół Bornholmu, 27-31 sierpnia 2007 r. Wyniki analiz
fizycznych i chemicznych osadów powierzchniowych
Szwedzki Instytut Geologiczny. Próbkowanie osadów powierzchniowych na trasie rurociągu w szwedzkiej części Morza Bałtyckiego.
Szwedzki Instytut Geologiczny, SGU-Dnr08-1232/2007
Szwedzki Instytut Geologiczny
(SGU)
FIMR, Badanie dotyczące gazociągu,
etap I 27-31 sierpnia 2007 r. i etap II 17-21 września 2007 r.
Fiński Instytut Badań Morza
(FIMR)
Wybór badań geotechnicznych ukończonych na listopad 2008 r.
Przedmiot
oddziaływania/
zasób
Badania
geotechniczne
Zakres badania geotechnicznego
Kontrahent
Raport geotechniczny. Dane z badań dotyczących budowy
Gazociągu Północnoeuropejskiego w Morzu Bałtyckim —
odcinek podmorski, 2006 r.
PeterGaz/Fugro OSAE (badania i
inżynieria morska)
Dane badawcze dotyczące budowy rurociągu Nord Stream w
Morzu Bałtyckim
Fugro OSAE
(badania i inżynieria morska)
Nord Stream, geotechniczne badanie trasy, Morze Bałtyckie
DOF Subsea
>
Luty 2009 | Raport Espoo dotyczący projektu Nord Stream: Podsumowanie w języku nietechnicznym 13 |
| Konsultacje z właściwymi organami oraz innymi zainteresowanymi stronami
Wybór badań geofizycznych ukończonych na listopad 2008 r.
Przedmiot
oddziaływania/
zasób
Badanie trasy
Zakres badania geofizycznego
(w tym poszukiwania obiektów
dziedzictwa kulturowego i amunicji)
Szczegółowe badanie geofizyczne Morza Bałtyckiego i Zatoki
Fińskiej, 2005 r.
Kontrahent
PeterGaz
Szczegółowe badanie geofizyczne, 2006 r. Przebieg i wyniki badania
Badanie trasy
i amunicji
Projekt Nord Stream w Morzu Bałtyckim, Zatoka Greifswaldzka,
raport końcowy
Fugro OSAE
(badania i inżynieria morska)
Poszukiwanie amunicji oraz badanie geofizyczne trasy, raport końcowy
Marin Mätteknik (MMT)
Szczegółowe badanie, modyfikacja trasy C14, wody fińskie,
raport merytoryczny
Szczegółowe badanie, modyfikacja trasy C14, wody szwedzkie,
raport merytoryczny
Szczegółowe badanie, modyfikacja trasy C14, wody duńskie,
raport merytoryczny
Szczegółowe badanie, modyfikacja trasy C14, wody niemieckie,
raport merytoryczny
Broń
chemiczna
Chemiczne środki bojowe — wyniki badań (DMU)
Krajowy Instytut Badań
Środowiskowych (NERI,
w języku duńskim DMU)
Analiza ryzyka związanego z chemicznymi środkami bojowymi na
trasie S na podstawie wyników analizy chemicznej chemicznych
środków bojowych w osadach na trasie S
Krajowy Instytut Badań
Środowiskowych (NERI)
Uzupełniające badania wpływu na środowisko w obrębie fińskiej
WSE wzdłuż trasy alternatywnej Kalbådagrund oraz wzdłuż
preferowanej trasy planowanego gazociągu Nord Stream
Fiński Instytut Badań Morza (FIMR)
Analiza chemiczna obecnych w osadach zatopionych w morzu
chemicznych środków bojowych
Fiński Instytut Weryfikacji Konwencji
o Zakazie Broni Chemicznej (Verifin)
Analiza związków arsenu w próbkach osadów i wody porowej z
Morza Bałtyckiego
Krajowy Instytut Badań
Środowiskowych (NERI)
Wybór dalszych badań ukończonych na listopad 2008 r.
Przedmiot
oddziaływania/
zasób
Dalsze badania
Warianty trasy
Badanie dotyczące wielkoskalowych wariantów miejsca wyjścia na ląd
Kontrahent
IMPAC, Institut für Angewandte
Ökologie (IfAÖ)
Badanie dotyczące małoskalowych wariantów miejsca wyjścia na ląd
Wariant trasy w sektorze niemieckim (techniczna wykonalność
trasy przez wyspę Uznam — część podmorska)
IMPAC
Hałas
Techniczne badanie akustyczne
Ingenieurbüro Patzold
Emisje/
atmosfera
Badanie dotyczące emisji i zanieczyszczeń atmosferycznych
Ingenieurbüro Patzold
Temperatura
Oddziaływanie na temperaturę otoczenia w bezpośrednim
sąsiedztwie rurociągu w miejscu wyjścia na ląd w Niemczech
Snamprogetti
Rybołówstwo
Rybołówstwo na Morzu Bałtyckim
Konsultant ds. rybołówstwa
Agner Svendsen (FOGA)
Turystyka
Turystyka na Bornholmie- ze zwróceniem szczególnej uwagi
na wsch. wybrzeże i Dueodde
Centrum Badań Regionalnych i
Turystycznych (CRT)
| 14 Raport Espoo dotyczący projektu Nord Stream: Podsumowanie w języku nietechnicznym | Luty 2009
Content |
Realizacja projektu
> Eksploatowane przez dziesięciolecia rurociągi podmorskie podlegają
międzynarodowym normom i rygorystycznej certyfikacji. Obejmuje
ona wszystkie aspekty projektu, od wykorzystanych materiałów po
bezpieczeństwo rurociągu i oceny ryzyka dla każdego etapu rozwo­
ju. Zbudowane jedna po drugiej bliźniacze nitki rurociągu składać się
będą z rur dwunastometrowych, dostarczanych statkiem transporto­
wym na specjalny statek do układania rur. Rury zostaną zespawane i
opuszczone do wody. W ciągu jednego dnia położonych może zostać
do trzech kilometrów rurociągu.
Po zakończeniu budowy rurociąg poddawany jest próbie ciśnieniowej,
polegającej na zalaniu go wodą, na co najmniej 24 godziny. Po uzys­
kaniu wszystkich niezbędnych certyfikatów rurociąg oddawany jest
do eksploatacji. Po upływie pięćdziesięcioletniego okresu trwałości
projektowej wycofanie z eksploatacji zostanie przeprowadzone pod
równie rygorystycznym nadzorem regulacyjnym.
>
Luty 2009 | Raport Espoo dotyczący projektu Nord Stream: Podsumowanie w języku nietechnicznym 15 |
| Realizacja projektu
W
ciągu ostatnich czterdziestu lat przemysł morski zdobył rozległą wiedzę specjalistyczną w
zakresie projektowania, budowy i eksploatacji rurociągów. Rurociągi podmorskie uważa
się za najszybszy, najbardziej wydajny i najbardziej przyjazny dla środowiska sposób
transportu gazu i ropy naftowej na duże odległości. W związku z tym konstruktorzy rurociągów
przestrzegają ścisłych norm międzynarodowych i poddają się procesom certyfikacji, obejmującym
każdy aspekt i etap projektu. Przeprowadzono zakrojone na dużą skalę badania dna morskiego,
uzyskując szczegółowy obraz warunków dna morskiego i potencjalnych przeszkód. Na podstawie
tych badań inżynierowie ustalili, czy niezbędne jest dostosowanie dna morskiego w celu uniknię­
cia wystąpienia długich odcinków z pozbawionym podparcia rurociągiem, tzw. „wolnych przęseł.”
Takiego dostosowania dna morskiego (czyli „ingerencji”) w miarę możliwości unikano.
W okresie od 1997 do 1999 roku planiści przeanalizowali cztery potencjalne trasy, obejmujące
odcinki podmorskie i lądowe. Wariant podmorski wybrano ze względów technicznych, środowis­
kowych i gospodarczych. Następnie rozważono dalszą optymalizację trasy w celu jeszcze więk­
szego ograniczenia oddziaływań na środowisko. Minimalizacja potrzeby ingerencji w dno morskie
pozostawała ważnym celem w całym procesie.
Wymiary i budowa rurociągu
Każda nitka rurociągu składać się będzie z pojedynczych dwunastometrowych rur stalowych o
stałej średnicy wewnętrznej 1153 mm i grubości ścianki do 41 mm. Będą one posiadać powłokę
wewnętrzną, ograniczającą tarcie, i zewnętrzną, chroniącą przed korozją. Na nitkach rurociągu
umieszczona zostanie dodatkowa warstwa betonu o maksymalnej grubości 110 mm. Warstwa ta
zwiększy masę rurociągu, zapewniając stabilność jego położenia na dnie morskim.
Dwunastometrowe rury do pierwszej nitki rurociągu zostaną najpierw wyprodukowane w niemiec­
kich i rosyjskich hutach. Stamtąd będą przewożone do wyspecjalizowanych zakładów nakładania
powłok. Następnie transportowane będą do natychmiastowego użytku lub składowane na
placach składowych na wybrzeżu Morza Bałtyckiego. Stamtąd statki transportowe dostarczą rury
na statek układający. Jest on swego rodzaju pływającą
Betonowa powłoka
platformą, obsadzoną przez całą dobę, układającą
obciążająca:....60-110 mm
Na rurach
do trzech kilometrów rurociągu w ciągu jednego dnia.
umieszcza się
Ochrona
Na jej pokładzie rury zostaną zespawane ze sobą w
przeciwkorozyjna:...4,2 mm
wiele powłok
zamkniętym obiekcie przemysłowym, w którym spawy
Stal rurowa:
Poszczególne odcinki
łączące rury poddawane będą w 100% automatycznej
..........................27- 41 mm
rurociągu pokryte
kontroli ultradźwiękowej. Następnie, po zabezpieczeniu
zostaną różnymi powło­
kami, zwiększającymi
każdego spawu, pasmo rurowe przesuwane jest na
wytrzymałość i wydaj­
specjalną rampę, zwaną „wysięgnikiem”, która zapobi­
ność. Biorąc pod uwagę
transportowane ilości ich
ega przeciążeniu rurociągu w momencie jego opuszc­
wysokość jest stosunko­
zenia do wody.
wo niewielka (1,4 m).
W płytkich wodach niemieckich prace te prowadził będzie mniejszy statek, stosujący podobne
procedury.
Do ułożenia rurociągu Nord Stream zakontraktowano włoską spółkę Saipem S.p.A. Ma ona duże
doświadczenie w budowie wielkoskalowych rurociągów podmorskich dla przemysłu naftowego i
gazowniczego.
Próba rurociągu
Po zakończeniu budowy rurociąg będzie suchy od wewnątrz i wypełniony powietrzem. Podczas
próby ciśnieniowej zostanie zalany wodą morską, której ciśnienie na co najmniej 24 godziny zosta­
nie podniesione do poziomu wyższego niż ciśnienie robocze gazu. Woda użyta w próbie uzdat­
niona zostanie pochłaniaczem tlenu i sodą kaustyczną, które są naturalnymi składnikami wody
morskiej. Już w rurociągu substancje te ulegną rozpadowi na składniki występujące w przyrodzie.
Rurociąg zostanie oddany do eksploatacji dopiero po wykazaniu jego integralności. Obecnie
przewiduje się, że woda użyta w próbie zostanie zrzucona do morza w pobliżu miejsca wyjścia
| 16 Raport Espoo dotyczący projektu Nord Stream: Podsumowanie w języku nietechnicznym | Luty 2009
>
Realizacja projektu |
Każda nitka rurociągu to 100 tys. rur
zespawanych i opuszczonych na dno morskie
2.
1.
Dostarczanie rur na statek układający
Barki zapewnią stały dopływ rur na statek układający.
Łańcuch dostaw projektu Nord Stream jest wydajny,
jak również przyjazny dla środowiska.
3.
Początek budowy
Każda z rur po transporcie poddana zostanie kontroli
i wprowadzona do zamkniętego obiektu produkcyjne­
go, gdzie dołączona zostanie do pasma rurowego.
4.
Spawanie od wewnątrz i zewnątrz
Każda z rur zostanie zespawana z pasmem przy wykorzysta­
niu zaawansowanego procesu spawalniczego. Z kolei każdy
spaw zostanie skontrolowany ultradźwiękowo i opieczętowany.
Opuszczenie na dno morskie
Wraz ze zwiększaniem się długości rurociągu statek ukła­
dający będzie przesuwać się do przodu, a pasmo rurowe
opuszczane będzie na dno morskie. W ciągu jednego dnia
położonych może zostać do trzech kilometrów rurociągu.
na ląd blisko Wyborga w Rosji. Następnie rurociąg zostanie osuszony powietrzem i napełniony
gazem ziemnym pod ciśnieniem.
Eksploatacja rurociągu
Podczas normalnej eksploatacji gaz pod ciśnieniem będzie stale wtłaczany w Wyborgu i w takim
samym stosunku pobierany w Greifswaldzie w Niemczech. Ciśnienie i przepływ gazu będą stale
monitoringu. Ilość tłoczonego i pobieranego gazu kontrolowana będzie także za pomocą moni­
toringu komputerowego przez całą dobę, który pozwala uzyskać pewność, że nigdy nie zostanie
przekroczone ciśnienie maksymalne. Cały rurociąg będzie zdalnie monitorowany przez 24 godziny
na dobę. Zawsze w pogotowiu będą specjaliści przygotowani do przejęcia bezpośredniej kontroli,
w celu zapewnienia bezpieczeństwa w razie awarii. Cała procedura eksploatacji certyfikowana jest
przez niezależne agencje certyfikacyjne, Det Norske Veritas (DNV) oraz, w Niemczech, SGS/TUV
Nord. Procedura eksploatacyjna musi zostać również zatwierdzona w ramach krajowego procesu
akceptacji.
Przez cały okres eksploatacji rurociągu regularnie prowadzone będą prace konserwacyjne i kontro­
le. Kontrole wewnętrzne prowadzone będą za pomocą zdalnie sterowanych inteligentnych tłoków,
przemieszczających się przez rurociąg na całej jego długości w poszukiwaniu nieprawidłowości.
Także rurociąg od zewnątrz i jego podpory, jak również dno morskie poddawane będą regularnym
kontrolom za pomocą zdalnie sterowanych robotów podwodnych. Na podstawie wyników takich
kontroli oceniana będzie konieczność wprowadzania ewentualnych zmian.
Rurociąg zaprojektowano z myślą o 50 latach eksploatacji. W celu zapewnienia bezpiecznego użyt­
kowania jego stan będzie stale oceniany. W związku z tym, zależnie od stanu rurociągu, okres eks­
ploatacji może zostać przedłużony. Po wycofaniu rurociągu z eksploatacji może on zostać usunięty
w całości, częściowo lub pozostawiony na miejscu, nieużywany. Będzie to zależeć w dużej mierze
od obowiązujących wówczas międzynarodowych przepisów dotyczących wycofania z eksploatacji.
Luty 2009 | Raport Espoo dotyczący projektu Nord Stream: Podsumowanie w języku nietechnicznym 17 |
Warianty
> Gaz ziemny to konieczna i dostępna odpowiedź na rosnące zapo­
trzebowanie Europy na energię. Są trzy możliwości jego transportu:
w postaci skroplonego gazu ziemnego (SGZ), co wiąże się z dużymi
emisjami dwutlenku węgla; przez gazociąg lądowy, wymagający du­
żej liczby stacji kompresorowych, co wiąże się z większymi emisjami i
zużyciem energii; oraz przez gazociąg podmorski, którego te problemy
nie dotyczą.
Różne trasy przez Morze Bałtyckie badane są dokładnie od ponad
dziesięciu lat. Bezpieczeństwo jest zawsze brane pod uwagę. Pozo­
stałe trzy główne kryteria oceny dotyczą aspektów środowiskowych,
społeczno-gospodarczych (np. rybołówstwo, wojsko, wypoczynek)
oraz technicznych (np. czas budowy i odległość). W razie wystąpienia
sprzecznych interesów, najwyższymi priorytetami są zawsze bezpie­
czeństwo i ochrona środowiska.
Po uwzględnieniu tych kryteriów za najlepszą uznano liczącą 1220 km
długości trasę Wyborg-Greifswald. Spośród trzech branych pod uwa­
gę lokalizacji, Greifswald uznano za najlepsze miejsce wyprowadzenia
rurociągu na ląd.
| 18 Raport Espoo dotyczący projektu Nord Stream: Podsumowanie w języku nietechnicznym | Luty 2009
>
Warianty |
P
rojekt Nord Stream oferuje trzy wyraźne korzyści pod względem oszczędności energii i
ochrony środowiska w porównaniu z innymi wariantami transportu gazu ziemnego. Trzy
zasadnicze warianty transportu gazu ziemnego to: wykorzystanie tankowców do przewozu
skroplonego gazu ziemnego (SGZ), wykorzystanie gazociągu lądowego oraz wykorzystanie ga­
zociągu podmorskiego. W niniejszym dokumencie rozpatrzona jest każda potencjalna możliwość
transportu gazu ziemnego.
TANKOWCE SGZ
W ciągu roku rurociąg Nord Stream będzie w stanie dostarczyć taką ilość gazu, do przewiezienia
której potrzebnych byłoby od 600 do 700 kursów tankowców SGZ przez Morze Bałtyckie. Transport
żeglugowy wiąże się ze wzmożonym ruchem morskim, który ma wpływ na bezpieczeństwo morskie
oraz na wysoki poziom zanieczyszczeń i hałasu. Konwersja gazu do formy ciekłej i z powrotem
także wymaga energii i wiąże się ze wzmożonym ruchem morskim, który ma wpływ na bezpieczeń­
stwo morskie oraz na wysoki poziom zanieczyszczeń i hałasu. Spośród metod dostarczania gazu
ziemnego konwersja i transport SGZ owocują największymi emisjami dwutlenku węg­la. Rurociąg,
kiedy już zostanie zbudowany, nie będzie powodował żadnego z tych problemów.
RUROCIĄG LĄDOWY
Rurociąg lądowy również jest wariantem mniej korzystnym niż rurociąg podmorski. Trasa lądowa
byłaby dłuższa, powodując większe zaburzenia środowiska, a także musiałaby omijać miasta,
miasteczka, drogi, tory kolejowe, uwzględniać kanały, rzeki, rzeźbę terenu, obszary rolnicze, a
także wrażliwe ekosystemy i zabytki dziedzictwa kulturowego. Rurociąg lądowy wymaga również
wielu stacji kompresorowych w celu utrzymania ciśnienia gazu, a te z kolei stale zużywają energię,
powodując hałas oraz emisje do atmosfery.
RUROCIĄG PODMORSKI
Rurociąg podmorski wolny jest od wymienionych powyżej problemów, a ponadto jest w sta­
nie transportować więcej gazu przy stałym i większym ciśnieniu niż rurociąg lądowy. Ponieważ
jego trasa będzie krótsza, budowa i konserwacja rurociągu podmorskiego wiąże się również z
mniejszymi kosztami. Co więcej, unika się konieczności przecinania obszarów mieszkalnych,
rolniczych lub omijania innej infrastruktury. Największym istotnym minusem, tak jak w przypadku
>
Przewagi wariantu podmorskiego
Trasa podmorska
Tankowce
Przewóz gazu
przekształconego
do postaci płynnej
w specjalnych tan­
kowcach powoduje
zanieczyszczenie
środowiska i hałas
na morzu. Procedury
wymagane na mocy
konwencji wymagają
ponadto dużych
nakładów energii,
generując emisje.
Rurociągi
podmorskie
transportują
większą ilość
gazu niż lądowe,
przy jednolitym
ciśnieniu, co
oznacza mniejszy
wpływ na ludzi
i środowisko
naturalne.
Rosji
Wyborg
Trasa lądowa
Greifswald
Tłocznia gazu
Polska
Terminal
odbiorczy
Białoruś
Niemcy
Rurociągi
Opcja lądowa
Finlandia
Francja
Ukraina
Trasa lądowa
oznaczałaby
zwiększoną
długość i większe
zanieczyszczenie
środowiska, a
ponadto wymaga­
łaby budowy serii
tłoczni, będących
źródłami emisji.
Spośród
trzech
możliwości
transportu
gazu, rurociąg
podmorski
jest wariantem
optymalnym.
Luty 2009 | Raport Espoo dotyczący projektu Nord Stream: Podsumowanie w języku nietechnicznym 19 |
| Warianty
każdego rurociągu, będą oddziaływania występujące na etapie budowy. Z doświadczeń z innymi
rurociągami podmorskimi wiadomo jednak, że skala tych problemów jest zwykle niewielka, a ich
charakter jest zazwyczaj krótkotrwały. W porównaniu z pozostałymi dwoma wariantami mniejsze
jest również oddziaływanie na ludzi i środowisko naturalne. Na etapie eksploatacji, oddziaływania
ograniczone są zasadniczo do utrudnień w komercyjnej działalności połowowej oraz, w mniejszym
stopniu, do pewnych ograniczeń żeglugi i nawigacji.
Wariant Zero
Istnieje także „wariant zero”, oznaczający powstrzymanie się od realizacji projektu. W takim
przypadku nie byłoby oczywiście żadnych oddziaływań na środowisko w korytarzu rurociągu.
Jednakże pozostałe sposoby zaspokojenia rosnącego zapotrzebowania Europy na energię, tzn.
spalanie węgla lub ropy naftowej, powodowałyby znacznie większe emisje CO2, co oznaczałoby
dużo poważniejsze oddziaływanie na środowisko, niż w przypadku wykorzystania gazu ziemnego.
Projekt Nord Stream przyniesie także korzyści społeczno-gospodarcze, takie jak wzrost zatrud­
nienia lokalnego, zwłaszcza na etapie budowy.
Wybór trasy
Wybór trasy przez Morze Bałtyckie wiązał się z prowadzonymi na dużą skalę badaniami. Każdy
wariant oceniono w odniesieniu do trzech podstawowych kryteriów, przy czym bezpieczeństwo
stanowiło bezwzględny priorytet.
Pierwszym kryterium była ochrona środowiska. Planiści dołożyli starań, aby ominąć obsza­
ry wyznaczone jako „chronione” lub „wrażliwe środowiskowo” — czyli obszary występowania
wrażliwych ekologicznie gatunków flory i fauny. Nacisk położono również na ograniczenie do
minimum wszelkich prac mogących zaburzyć naturalną strukturę dna morskiego. Drugie kryte­
rium odnosiło się do czynników społecznych i społeczno-gospodarczych. Zasadnicze znaczenie
ma tutaj minimalizacja ograniczeń dotyczących użytkowników morza, zatrudnionych w żegludze,
rybołówstwie, przemyśle morskim, wojsku, turystyce bądź rekreacji, a także interakcji z istnieją­
cymi instalacjami morskimi, takimi jak kable czy turbiny wiatrowe (kategoria ta obejmuje również
omijanie miejsc zatopienia amunicji oraz zabytków dziedzictwa kulturowego.) Trzecie kryterium
obejmowało względy techniczne. W tym zakresie istotne było rozważenie sposobów ograniczenia
czasu budowy (minimalizacji potencjalnych zaburzeń itd.), przy jednoczesnym utrzymaniu na jak
najniższym poziomie kompleksowości technicznej projektu, co pozwoli na zmniejszenie niektó­
rych kosztów i wykorzystanie zasobów.
KRYTERIA TE ZASTOSOWANO DO PIĘCIU GŁÓWNYCH ODCINKÓW, NA KTÓRYCH ROZPATRUJE SIĘ
RÓŻNE MOŻLIWOŚCI PRZEBIEGU TRASY. W KIERUNKU Z ROSJI DO NIEMIEC BYŁY TO NASTĘPUJĄCE MOŻLIWOŚCI:
● na północ lub południe od wyspy Gogland, w wodach rosyjskich;
● na północ lub południe od Kalbådagrund, w wodach fińskich;
● na wschód lub na zachód od Gotlandii i dookoła ławicy Hoburg, na wodach szwedzkich;
● dookoła Bornholmu, na wodach duńskich i niemieckich; oraz
● w yprowadzenie rurociągu na ląd w Lubece, Rostocku lub Greifswaldzie w Niemczech.
NA PÓŁNOC LUB NA POŁUDNIE OD WYSPY GOGLAND (ROSJA)
Proponuje się trasę biegnącą na północ od wyspy Gogland, ponieważ jest ona najbardziej
oddalona od wszelkich obszarów chronionych oraz miejsc planowanego wydobycia minerałów.
Wymaga ona przekroczenia jednego istniejącego kabla, ale żadnego szlaku żeglugowego i jest
krótsza o 13 km.
NA PÓŁNOC LUB NA POŁUDNIE OD KALBÅDAGRUND (FINLANDIA)
Proponuje się trasę południową, gdyż jest ona minimalnie bardziej korzystna — budowa rurociągu
będzie tutaj mniej złożona pod względem technicznym, ponieważ dostosowanie dna morskiego
niezbędne będzie w mniejszej skali, a zatem mniejsze będzie oddziaływanie na organizmy morskie.
| 20 Raport Espoo dotyczący projektu Nord Stream: Podsumowanie w języku nietechnicznym | Luty 2009
>
Warianty |
Ocena przebiegu alternatywnych tras podmorskich
Finlandia
Szwecja
Kalbådagrund
Rosja
Wyborg
Gogland
Estonia
Gotland
DenDania
mark
Proponowana trasa
Warianty
trasy
Bornholm
Łotwa
Litwa
Lithuania
Warianty
głównej trasy
Granica
terytorialna
Granica WSE
Lubeka
Niemcy
Germany
Miejsca
wyjścia na ląd
Greifswald
Rostock
Polska
Poland
Poland
Warianty miejsc
wyjścia na ląd
Przed dokonaniem wyboru
proponowanego
optymalnego
przebiegu trasy
po dnie morskim
dokładnie prze­
analizowano po­
zostałe warianty.
NA WSCHÓD LUB NA ZACHÓD OD GOTLANDII I DOOKOŁA ŁAWICY HOBURG (SZWECJA)
W odniesieniu do Gotlandii proponuje się trasę wschodnią, ponieważ omija ona główne szlaki
żeglugowe. Jest również najbardziej oddalona od poligonów wojskowych i miejsc zatopienia
amunicji, a także krótsza. Wokół ławicy Hoburg preferowana jest trasa biegnąca między obszarem
Natura 2000 i głównym szlakiem żeglugowym, która nie oddziałuje na żadne obszary chronio­
ne. Trasa alternatywna biegnąca bardziej na południowy wschód znajdowałaby się bliżej miejsc
zatopienia amunicji, a także tarlisk śledzia i dorsza. Wariant ten wymagałby również przekroczenia
kabli podmorskich oraz głównego szlaku żeglugowego na większej długości.
DOOKOŁA BORNHOLMU (DANIA)
Dookoła Bornholmu preferowana jest trasa południowa, tzw. „trasa S”, ponieważ omija ona szlak
żeglugowy na północ od Bornholmu i będzie mieć mniejsze oddziaływanie na środowisko. Omija
ona także kilka obszarów Natura 2000. Biegnie on wprawdzie bliżej Zatoki Pomorskiej, wymaga
jednak mniejszej ingerencji w dno morskie i przekracza tylko trzy kable.
WYPROWADZENIE RUROCIĄGU NA LĄD W LUBECE, ROSTOCKU LUB GREIFSWALDZIE W NIEMCZECH
Spośród tych lokalizacji ostatnia jest preferowana od wczesnych etapów przygotowania projektu.
Greifswald proponuje się z kilku powodów. Trasa ta przechodzi obok mniejszej liczby obszarów
Natura 2000 i wymaga znacznie mniejszej ingerencji w dno morskie. Jest ona także krótsza, a za­
tem krótszy będzie czas budowy, co pozwoli ograniczyć do minimum czas trwania prac oraz skalę
wywołanych zaburzeń. Poza tym odcinek wybrzeża koło Greifswaldu jest w znacznie mniejszym
stopniu wykorzystywany w celach turystycznych i mieszkalnych.
Możliwości techniczne
Wspomniane trzy kryteria, środowiskowe, społeczno-gospodarcze i techniczne, zastosowano
również w odniesieniu do szerszych względów technicznych. Większość z tych dziedzin jest regu­
lowana ścisłymi zasadami, a zwłaszcza normą „Podwodne systemy rurociągowe DNV-OS-F101”.
Stosowanie norm DNV jest praktyką przyjętą w branży od dziesięcioleci.
>
Luty 2009 | Raport Espoo dotyczący projektu Nord Stream: Podsumowanie w języku nietechnicznym 21 |
| Warianty
Istotne decyzje zostały podjęte po uwzględnieniu czynników środowiskowych. Postanowiono
zrezygnować z budowy platformy obsługowej (pierwotnie planowanej na wodach szwedzkich),
gdyż uważa się, że projekt jest technicznie wykonalny bez niej. Minimalizuje to oddziaływanie na
środowisko i ogranicza ewentualne zagrożenia dla żeglugi. Materiał wykorzystany do budowy
rurociągu oraz jego projekt techniczny wybrano z myślą o minimalizacji wykorzystania zasobów
naturalnych. W dziedzinie logistyki dokonano wyborów pozwalających na wykorzystanie do
transportu lądowego kolei raczej niż dróg oraz na ograniczenie do minimum wszelkiej działalności
transportowej. W miejscach, gdzie rurociąg wymaga podparcia uzupełniającego, postanowiono
zastosować podsypkę tłuczniową zamiast wysadzania i cięcia skał, natomiast w Greifswaldzie w
celu minimalizacji oddziaływania na wrażliwe siedliska użyta zostanie grodza.
W odniesieniu do aspektów technicznych, względy środowiskowe podyktowały również wybór
miejsca zrzutu wody użytej do próby ciśnieniowej rurociągu przed oddaniem go do eksploatacji.
Aktualne plany przewidują, że operacje te zostaną przeprowadzone w Wyborgu ze względu na
niższe poziomy zasolenia oraz większą głębokość morza, co umożliwi szybsze i bardziej efektyw­
ne rozpuszczenie się i dyspersję użytej w próbie wody, niż miałoby to miejsce w Greifswaldzie.
Woda użyta w próbie uzdatniona zostanie jedynie pochłaniaczem tlenu i sodą kaustyczną, które są
naturalnymi składnikami wody morskiej, aczkolwiek w małych stężeniach. Zminimalizuje to oddzia­
ływanie zrzutu na jakość wody i organizmy morskie. Trwają badania, które mają pomóc ustalić, czy
zapobieganie korozji wewnętrznej i zapewnienie integralności rurociągu wymagają takiego uzdat­
niania.
Wnioski
W trakcie przygotowania projektu spółka Nord Stream inwestowała znaczne środki w znalezienie
i wybór trasy o najmniejszym oddziaływaniu środowiskowym i społeczno-gospodarczym. Propo­
nowana trasa o długości 1220 km, biegnąca z Wyborga na rosyjskim odcinku wybrzeża Morza
Bałtyckiego do Greifswaldu, na wybrzeżu bałtyckim w północnej części Niemiec, minimalizuje
oddziaływania na środowisko oraz zaburzenia w działalności gospodarczej, zapewniając zarazem
podstawę do efektywnej, solidnej, bezpiecznej i opłacalnej instalacji składającego się z dwóch
nitek rurociągu.
| 22 Raport Espoo dotyczący projektu Nord Stream: Podsumowanie w języku nietechnicznym | Luty 2009
| Alternatives
Content |
Ocena potencjalnych
czynników ryzyka
> Ocena ryzyka, mająca zasadnicze znaczenie we wszystkich dużych
projektach inżynieryjnych, nigdy się nie kończy i jest regulowana
przyjętymi zasadami i procedurami. W zakresie oceny ryzyka projekt
Nord Stream zgodny jest z wytycznymi Międzynarodowej Organizacji
Morskiej (IMO) oraz normami Det Norske Veritas (DNV), wymagającymi
przeprowadzenia oceny ryzyka zarówno dla ludzi, jak i dla środowiska.
Z punktu widzenia takiego ryzyka kluczowe są etapy budowy i eks­
ploatacji projektu, podczas których może wystąpić wleczenie kotwic i
kolizje statków, a w rezultacie wycieki oleju.
Po zidentyfikowaniu ryzyka opracowuje się i wdraża procedury eli­
minujące bądź „łagodzące” takie ryzyko do akceptowalnego pozio­
mu. Na przykład dzięki strefom wyłączenia z ruchu wokół statków
konstrukcyjnych, kolizje z innymi statkami są bardzo mało prawdo­
podobne. Zgodnie ze standardową w branży praktyką, statki takie
przygotowywane są i wyposażane w sposób umożliwiający likwidację
wycieków paliwa lub oleju podczas tankowania.
Ryzyko uszkodzenia zostało gruntownie rozważone dla każdego ki­
lometra rurociągu, uwzględniając wszystkie możliwe oddziaływania, i
uznano je za akceptowalne. Oznacza to, że spełniono uznane na ca­
łym świecie kryteria. Ponadto trasa rurociągu naniesiona zostanie na
wszystkie mapy morskie, co zminimalizuje ryzyko interakcji z ruchem
żeglugowym, np. podczas operacji kotwiczenia.
>
Luty 2009 | Raport Espoo dotyczący projektu Nord Stream: Podsumowanie w języku nietechnicznym 23 |
| Ocena potencjalnych czynników ryzyka
Bezpieczeństwo i ocena ryzyka projektu są weryfikowane przez nieza­
leżnych ekspertów z DNV. Ich nadzór obejmuje wszystkie etapy budo­
wy w tym prace przygotowawcze, układanie rur, próby oraz ostatecz­
nie eksploatację rurociągu.
S
taranna ocena ryzyka to normalna praktyka w branży rurociągowej i projekt Nord Stream
nie jest tu wyjątkiem. Procedury regulujące wszelkie oceny ryzyka i bezpieczeństwa opra­
cowano na podstawie wieloletnich doświadczeń i na drodze międzynarodowego poro­
zumienia. Kontrolowany przez Det Norske Veritas (DNV) projekt Nord Stream spełnia wszystkie
właś­ciwe wytyczne i kryteria w zakresie oceny ryzyka, określone przez Międzynarodową Organi­
zację Morską (MOM). Przygotowuje się oceny ryzyka w odniesieniu do każdego aspektu i każde­
go etapu projektu, od planowania, budowy i eksploatacji, aż po zakończenie działalności rurocią­
gu, tzn. wycofanie go z eksploatacji. Zgoda na realizację rozpatrywanych projektów wydawana
jest tylko wtedy, gdy analizowane ryzyko zostanie ostatecznie uznane za akceptowalne zgodnie z
obowiązującymi normami.
Ogólnie rzecz ujmując, zidentyfikowane ryzyko musi zostać zatem skategoryzowane pod wzglę­
dem swojej potencjalnej wagi bądź „znaczenia” (będącego kombinacją jego potencjalnych konse­
kwencji i prawdopodobieństwa jego wystąpienia). Następnie możliwe warianty są badane w celu
ograniczenia i, w miarę możliwości, eliminacji ryzyka. Po opracowaniu odpowiednich procedur są
one włączane do projektu technicznego.
Dokonano ocen ryzyka zarówno dla ludzi, jak i dla środowiska. Ustalono, że wystąpienie ryzyka
jest najbardziej prawdopodobne podczas budowy oraz, w mniejszym stopniu, eksploatacji ruro­
ciągu. Czynniki ryzyka najbardziej prawdopodobne na etapie budowy to kolizje z przepływającymi
statkami oraz wycieki oleju podczas tankowania. Uważa się, że dzięki zaplanowanym środkom
łagodzącym (strefa wyłączenia z ruchu oraz plan awaryjny na wypadek zanieczyszczenia olejem)
oba te rodzaje ryzyka zostały ograniczone do akceptowalnego poziomu.
Przykładowy scenariusz
Podczas budowy rurociągu najbardziej istotne ryzyko dla ludzi wiąże się z kolizją statków. Przy
dobrej pogodzie statek układający będzie przemieszczać się o około trzy kilometry dziennie, a
statki dostarczające rury do budowy rurociągu będą regularnie do niego podpływać i odpływać.
Kolizja z jednostką pasażerską, rybacką, wojskową lub towarową zagroziłaby życiu osób znajdu­
jących się na pokładach wszystkich statków, zwiększając zarazem zagrożenie wycieku oleju.
Z ogólnych doświadczeń branży wynika, że najważniejszym środkiem łagodzącym jest utworze­
nie wokół statków konstrukcyjnych strefy wyłączenia z ruchu, dzięki której ryzyko kolizji statków
staje się minimalne. Ponadto, właściwe organy nadzoru żeglugi i straży granicznej informowane
będą o wszystkich ruchach statków, a informacje na ten temat będą przekazywane również
za pośrednictwem właściwych mediów, takich jak Navtext. Kolizje na morzu stanowią bardzo
poważne ryzyko i oceniane są ako zdarzenia o poważnych konsekwencjach, a więc nie mogą być
| 24 Raport Espoo dotyczący projektu Nord Stream: Podsumowanie w języku nietechnicznym | Luty 2009
>
Ocena potencjalnych czynników ryzyka |
akceptowane. Dzięki włączeniu do projektu procedury strefy wyłączenia z ruchu, zdarzenie takie
jest nieprawdopodobne, a zatem ryzyko jest niewielkie i może być zaakceptowane. Jeżeli jednak
dojdzie do kolizji, to na taką okoliczność również przygotowano właściwe procedury. Środki łago­
dzące opisane powyżej w dużym stopniu minimalizują ryzyko kolizji, zarazem minimalizując ryzyko
wycieku oleju. Poza tym, każdy statek dysponował będzie zatwierdzonym przez władze planem
awaryjnym na wypadek zanieczyszczenia olejem. Dlatego też uważa się, że ryzyko wycieku oleju
ma niewielkie znaczenie.
Nawet jeśli ryzyko zostanie uznane za niewielkie i zostanie zaakceptowane, nie oznacza to, że
zostaje pominięte. Dane z oceny ryzyka mówią nam np., że pęknięcia rurociągu na całym obwo­
dzie są bardzo rzadkie, a zatem jest mało prawdopodobne, aby zdarzenie takie miało miejsce w
okresie eksploatacji rurociągu. Główną potencjalną przyczyną awarii rurociągu jest zahaczenie go
przez kotwicę dużego statku. Aby zapobiec takim zdarzeniom, rurociągi zostaną zaznaczone na
wszystkich mapach morskich. Przygotowane zostaną np. procedury ostrzegania statków o lokali­
zacji miejsca pęknięcia, w którym prowadzone są działania mające na celu odcięcie uszkodzonej
nitki rurociągu i obniżenie w niej ciśnienia, co położy kres zagrożeniu.
Wnioski
Dla wszystkich czynników ryzyka sklasyfikowanych jako nieakceptowalne, wdrożone zostaną
środki zmniejszające ryzyko. Ponadto cała ocena bezpieczeństwa i ryzyka projektu weryfiko­
wana jest i zatwierdzana przez niezależnych ekspertów z DNV i SGS/TUV. Ta ocena zewnętrzna
obejmuje wszystkie etapy budowy, takie jak prace przygotowawcze, układanie rur i próby, a także
ostateczną eksploatację rurociągu i wycofanie go z eksploatacji.
Luty 2009 | Raport Espoo dotyczący projektu Nord Stream: Podsumowanie w języku nietechnicznym 25 |
| Introduction
Metodyka oceny
oddziaływania
> Metody oceny oddziaływań na środowisko oraz prezentacji ustaleń
są zgodne z wytycznymi międzynarodowymi. Ponadto, ze względu
na przekraczający granice, czyli „transgraniczny” charakter projektu,
proces oceny oddziaływania regulowany jest „Konwencją o ocenach
oddziaływania na środowisko (OOŚ) w kontekście transgranicznym”.
„Znaczenie” potencjalnego oddziaływania ocenia się w odniesieniu do
różnych czynników. Są to: źródło oddziaływania (charakter działalności
powodującej oddziaływanie); czas trwania oddziaływania; zasięg fizyczny oddziaływania lub jego skala; jego intensywność, wartość i/lub
wrażliwość środowiska, w którym wystąpi oddziaływanie, a ponadto
wpływ środków podjętych w celu minimalizacji lub uniknięcia takiego
oddziaływania.
Skala czasowa oddziaływania jest zróżnicowana zależnie od etapu
realizacji projektu. Najważniejszymi etapami pod tym względem będą
budowa, próby i oddanie rurociągu do eksploatacji. Należy jednak pamiętać, że potencjalne oddziaływania podcza tych etapów nie wystąpią jednocześnie na całej długości rurociągu, a tylko w pojedynczych
miejscach.
| 26 Raport Espoo dotyczący projektu Nord Stream: Podsumowanie w języku nietechnicznym | Luty 2009
>
Metodyka oceny oddziaływania |
Zasięg, czy skalę oddziaływania, określa się w następujący sposób:
●O
ddziaływanie o skali lokalnej = do 500 m od źródła
●O
ddziaływanie o skali regionalnej = 500 m do 10 km
● Oddziaływanie
o skali krajowej = ponad 10 km
Następnie w ramach oceny potencjalnego oddziaływania ustala się, jak
poważny może być jego wpływ na elementy środowiska naturalnego.
Pod tym względem istotna jest względna wartość lub wrażliwość „zasobu i/lub przedmiotu oddziaływania”, czyli elementu, który zostanie
dotknięty oddziaływaniem. Zasoby i/lub przedmioty oddziaływania
kategoryzuje się, jako należące do trzech typów środowiska: fizycznego, biologicznego, a także społecznego i społeczno-gospodarczego. W
przypadku zdarzeń nieplanowanych pod uwagę bierze się także prawdopodobieństwo ich wystąpienia. Na koniec „znaczenie” potencjalnego
oddziaływania ocenia się po uwzględnieniu środków, które zostaną
wdrożone w celu minimalizacji, czy „łagodzenia” oddziaływania.
Potencjalne oddziaływanie może być skutkiem działania planowanego
lub zdarzenia nieplanowanego. Oddziaływanie zdarzenia planowanego
może być niewielkie, umiarkowane lub poważne, przy czym to ostatnie
jest nieakceptowalne. Oddziaływanie zdarzenia nieplanowanego może
być małe, umiarkowane lub duże, i także tutaj ostatnia możliwość jest
nieakceptowalna. W każdym razie klasyfikacji „znaczenia” dokonuje
się po uwzględnieniu sposobów przeciwdziałania, czyli środków „łagodzących”. Eksperci renomowanych firm konsultingowych nie skategoryzowali żadnego z oddziaływań projektu Nord Stream, planowanego
ani nieplanowanego, jako „poważne” bądź „duże”.
T
ak jak ocena ryzyka określa możliwe zagrożenia dla bezpieczeństwa, tak ocena oddziaływania służy ustaleniu, jakie oddziaływania środowiskowe lub społeczne i społeczno-gos­
podarcze będą skutkiem danego działania. Po zidentyfikowaniu wszelkich potencjalnych
oddziaływań, na potrzeby projektu opracowuje się środki łagodzące. Cały ten proces regulowany
jest międzynarodowymi wytycznymi. Ponieważ projekt Nord Stream przekracza granice państw, a
zatem ma charakter „transgraniczny”, zastosowanie mają uregulowania międzynarodowe zawarte w
„Konwencji z Espoo o ocenach oddziaływania na środowisko (OOŚ) w kontekście transgranicznym”.
OOŚ przygotowywane są dla każdego kraju, przez którego terytorium przebiega rurociąg, i w
którym wymagane są pozwolenia na budowę i eksploatację rurociągu.
W tym ściśle określonym kontekście potencjalne oddziaływanie poddawane jest analizie i klasyfikowane jest jego „znaczenie”.
>
Luty 2009 | Raport Espoo dotyczący projektu Nord Stream: Podsumowanie w języku nietechnicznym 27 |
| Metodyka oceny oddziaływania
Czynniki uwzględniane w ocenie poziomu znaczenia oddziaływania
● Ź RÓDŁO – działanie będące przyczyną oddziaływania
● Z AKRES CZASOWY – czy działanie będące przyczyną oddziaływania ma miejsce na etapie bu-
dowy rurociągu, jego odbioru wstępnego, oddania do eksploatacji, eksploatacji czy wycofania z
eksploatacji
● Z AKRES PRZESTRZENNY – lokalizacje lub obszary na trasie rurociągu, w których będzie mieć
miejsce działanie inicjujące
● CZAS TRWANIA – jak długo będzie utrzymywać się oddziaływanie (może być tymczasowe, krótkoterminowe, długoterminowe lub trwałe)
● S KALA – zasięg fizyczny, w jakim oddziaływanie może być odczuwane
● I NTENSYWNOŚĆ – efekt lub poziom spowodowanych szkód. Ustalono kryteria oceny, czy intensywność jest mała, średnia czy duża
● WARTOŚĆ LUB WRAŻLIWOŚĆ ŚRODOWISKOWA – każdy element środowiska dotknięty oddziaływaniem określa się mianem „zasobu” lub „przedmiotu oddziaływania” (Pod uwagę brane są
trzy typy środowiska — fizyczne, biologiczne, społeczne i społeczno-gospodarcze) — zasoby i
przedmioty oddziaływania różnią się wartością i/lub wrażliwością na rozpatrywane oddziaływanie (ich wrażliwość może też być zróżnicowana na trasie rurociągu).
● Ł AGODZENIE – środki stosowane w celu minimalizacji lub eliminacji („łagodzenia”) oddziaływania
● K LASYFIKACJA ZNACZENIA – ocena tych czynników prowadzi do określenia „znaczenia” danego
oddziaływania
Źródło
Może wystąpić na każdym etapie projektu. Istnieją dwie szerokie kategorie źródeł mogących
powodować potencjalne oddziaływania. Są to działania planowane lub zdarzenia nieplanowane.
Każde działanie lub zdarzenie może być przyczyną szeregu oddziaływań.
Zakres czasowy
Pod względem zakresu czasowego, większość oddziaływań wystąpi na etapie budowy. Należy
jednak podkreślić, że nie wystąpią one jednocześnie na całej długości trasy rurociągu (1220 km), a
będą mieć miejsce jedynie w obszarze, gdzie statek układający będzie pokonywał trzykilometrowy odcinek przypadający na dany dzień.
Skala lub zasięg fizyczny
Zasięg fizyczny lub skala potencjalnego oddziaływania stanowi ważny aspekt procesu oceny i w
niniejszym raporcie Espoo klasyfikowana jest w następujący sposób:
● Oddziaływanie O SKALI LOKALNEJ to oddziaływanie odczuwalne w odległości 500 m od źródła
● Oddziaływanie O SKALI REGIONALNEJ to oddziaływanie odczuwane w odległości większej niż
500 m, ale mniejszej niż 10 km od źródła
● Oddziaływanie O SKALI KRAJOWEJ to oddziaływanie odczuwalne w odległości ponad 10 km od
źródła
Wielkość oddziaływania
Wielkość oddziaływania to połączenie skali, czasu trwania i intensywności.
Wartość lub wrażliwość środowiskowa
W tym zakresie istotna jest względna wartość i/lub wrażliwość „zasobu” lub „przedmiotu oddziaływania”, czyli elementu, który zostanie dotknięty oddziaływaniem. Zasoby lub przedmioty oddziaływania kategoryzuje się, jako należące do trzech typów środowiska.
● Ś RODOWISKO FIZYCZNE to m.in. dno morskie, słup wody, atmosfera
● Ś RODOWISKO BIOLOGICZNE to m.in. morska flora i fauna oraz obszary ochrony przyrody
● Ś RODOWISKO SPOŁECZNE I SPOŁECZNO-GOSPODARCZE to m.in. rybołówstwo, żegluga i nawi-
gacja, turystyka i rekreacja, dziedzictwo kulturowe, przemysł morski i działania wojskowe
| 28 Raport Espoo dotyczący projektu Nord Stream: Podsumowanie w języku nietechnicznym | Luty 2009
>
Metodyka oceny oddziaływania |
Minimalizacja potencjalnego oddziaływania
Podstawowym celem OOŚ jest identyfikacja wszystkich możliwych środków minimalizacji bądź
eliminacji potencjalnego oddziaływania. W przypadku zdarzeń nieplanowanych ważnym aspektem „znaczenia” jest prawdopodobieństwo wystąpienia. Środki łagodzące mają za zadanie zminimalizowanie tego prawdopodobieństwa, a także jego konsekwencji w jak największym stopniu.
Przykładowe środki łagodzące to omijanie obszarów wrażliwych, planowanie prac poza okresami
lęgów ptaków morskich i tarła ryb, zastosowanie metod kontroli i zarządzania suspensją, resuspensją i dyspersją osadów.
Takie środki niezbędne do przeciwdziałania oddziaływaniu lub „łagodzenia” go stanowią część
projektu technicznego i są zgodne z przepisami, normami, najlepszymi praktykami branżowymi
oraz wszelkimi zaleceniami specjalistów.
Klasyfikacja znaczenia
Na koniec w ramach oceny potencjalnego oddziaływania ustala się, jak poważny może być jego
wpływ na elementy środowiska. „Znaczenie” potencjalnego oddziaływania ocenia się po uwzględnieniu środków, które zostaną wdrożone w celu minimalizacji, czy „łagodzenia” oddziaływania.
Znaczenie oddziaływania będącego skutkiem działania planowanego, zależnie od jego wielkości
oraz wartości lub wrażliwości środowiskowej przedmiotu oddziaływania, ocenia się, jako nieistotne, niewielkie, umiarkowane lub poważne.
Znaczenie oddziaływania spowodowanego zdarzeniem nieplanowanym ocenia się, jako nieistotne, małe, średnie lub duże, zależnie od jego wielkości, wartości lub wrażliwości środowiskowej
przedmiotu oddziaływania oraz prawdopodobieństwa wystąpienia.
Każde oddziaływanie, o poważnym lub dużym znaczeniu, którego nie można złagodzić w sposób
umożliwiający niższą kategoryzację znaczenia, uważane jest za nieakceptowalne. W przypadku
umiarkowanego lub niewielkiego oddziaływania podejmowane są działania zgodne z przepisami i
najlepszymi praktykami.
Działania planowane i zdarzenia nieplanowane
Bez względu na charakter zdarzenia, najwyższa kategoria znaczenia („poważne” lub „duże”) uważana jest w projekcie Nord Stream za nieakceptowalną i działanie takie nie zostanie dopuszczone.
Należy jednak pamiętać, że klasyfikacja jest ustalana dopiero po określeniu wszystkich środków
zapobiegawczych. Mają one na celu minimalizację lub eliminację „znaczenia” potencjalnego oddziaływania, dzięki czemu najwyższa klasyfikacja stanie się wysoce nieprawdopodobna.
Wszystkie badania w ramach oceny oddziaływania na środowisko są dokładnie przygotowywane,
a żadne z oddziaływań projektu Nord Stream nie zostało skategoryzowane, jako „poważne” bądź
„duże”.
Przykłady
1. PRZYKŁAD OCENY PLANOWANEGO DZIAŁANIA – UKŁADANIE RUR
Jest to zapewne najbardziej oczywiste działanie planowane w ramach projektu.
Po pierwsze, wszystkie potencjalne oddziaływania będą prawdopodobnie spowodowane obecnością barki układającej, hałasem oraz wibracjami podwodnymi i przenoszonymi drogą powietrzną, a także wzburzeniem osadów podczas układania rurociągu na dnie morskim, prowadzącym
do wzrostu nieprzejrzystości (zmętnienia) wody.
Oddziaływania te nie będą mieć żadnego zauważalnego znaczenia w odniesieniu do środowiska
fizycznego bądź społeczno-gospodarczego, głównie dzięki temu, że będą one mieć charakter lokalny i krótkoterminowy. Oddziaływanie na takie receptory będzie, zatem w dużej mierze nieistotne.
Zaburzenia środowiska biologicznego wystąpią na powierzchni morza, podczas pracy statków.
>
Luty 2009 | Raport Espoo dotyczący projektu Nord Stream: Podsumowanie w języku nietechnicznym 29 |
| Metodyka oceny oddziaływania
Dotkną one ptaków morskich, a w samej wodzie głównie ryb i (zależnie od lokalizacji) ssaków
morskich. Będą one jednak krótkoterminowe i lokalne, gdyż statek układający przesuwać się
będzie wzdłuż trasy z prędkością do trzech kilometrów dziennie. Dlatego też układanie rur ma
niewielkie znaczenie i wpływa jedynie na środowisko biologiczne.
2. PRZYKŁAD OCENY PLANOWANEGO DZIAŁANIA – USUWANIE NIEWYBUCHÓW
W przypadku usuwania niewybuchów jednym z oddziaływań będzie potencjalne uwolnienie
zanieczyszczeń z osadów wzburzonych przez falę ciśnieniową, która towarzyszy detonacji
niewybuchu. Wpłynie to na słup wody (środowisko fizyczne), i może mieć potencjalny wpływ na
ryby. Niemniej jednak, znaczenie tego oddziaływania uważa się za niewielkie, gdyż nie będzie ono
utrzymywać się przez więcej niż kilka dni.
3. PRZYKŁAD OCENY ZDARZENIA NIEPLANOWANEGO – AWARIA RUROCIĄGU
Zdarzeniem nieplanowanym byłby z całą pewnością wyciek z pękniętego rurociągu. Głównym oddziaływaniem w takiej sytuacji byłoby uwolnienie gazu ziemnego. Mogłoby ono dotknąć wszystkich trzech środowisk.
„Znaczenie” zależy od wielkości zdarzenia, wartości lub wrażliwości dotkniętych elementów
trzech środowisk oraz prawdopodobieństwa wystąpienia zdarzenia. Pierwszy czynnik jest, rzecz
jasna, bardzo zmienny (uzależniony głównie od wielkości powstałego w rurociągu otworu), jednak
dane statystyczne dotyczące ostatniego z czynników wskazują, że prawdopodobieństwo takiego
zdarzenia jest skrajnie niskie, a zatem oddziaływanie zdarzenia uważa się za niewielkie w stosunku do wszystkich trzech środowisk. Oczywiście mimo to poczyniono odpowiednie przygotowania
i opracowano procedury na wypadek, gdyby do niego doszło.
4. PRZYKŁAD OCENY ZDARZENIA NIEPLANOWANEGO – KOLIZJA STATKÓW
Kolizja statków z udziałem jednostki zaangażowanej w realizację projektu, która mogłaby spowodować duży wyciek oleju, byłaby oczywiście zdarzeniem bardzo poważnym. Jednak dzięki
podjęciu odpowiednich środków, takich jak utworzenie stref wyłączenia z ruchu wokół statków
konstrukcyjnych, prawdopodobieństwo takiego zdarzenia jest skrajnie niskie. Można zatem
uznać, że kolizja ma niewielkie znaczenie, ponieważ jest wysoce nieprawdopodobna. Jeśli jednak
do niej dojdzie, gotowe są właściwe procedury.
| 30 Raport Espoo dotyczący projektu Nord Stream: Podsumowanie w języku nietechnicznym | Luty 2009
Ocena potencjalnego
oddziaływania rurociągu
Nord Stream
> Spółka Nord Stream przygotowała ocenę liczącej 1220 km długości
trasy rurociągu, analizując potencjalne oddziaływania zarówno działań
planowanych, jak i zdarzeń nieplanowanych. Niniejsza część podsumowuje ustalenia oceny dla całego rurociągu w odniesieniu do etapu
budowy, odbioru wstępnego i oddania do eksploatacji, a także eksploatacji. Projekt może wpłynąć na trzy typy środowiska, oddziaływania
będą jednak głównie tymczasowe, ograniczone do etapu budowy.
● Środowisko morskie – np. dno morskie, słup wody i atmosfera.
● Środowisko biologiczne – np. morska flora i fauna oraz obszary
ochrony przyrody.
● Środowisko społeczne i społeczno-gospodarcze – czyli m.in. rybołówstwo, żegluga i nawigacja, turystyka i rekreacja, dziedzictwo kulturowe, przemysł morski i działania wojskowe.
Potencjalne oddziaływania na te środowiska będą mieć planowane
działania, takie jak rozminowywanie, ingerencja w dno morskie, wszystkie prace konstrukcyjne, ruchy statków konstrukcyjnych i kotwiczenie,
zrzut wody użytej w próbie ciśnieniowej, eksploatacja rurociągu i wycofanie go z eksploatacji. Zdarzenia nieplanowane, aczkolwiek wysoce
nieprawdopodobne, to m.in. wycieki paliwa i oleju, naruszenie zatopionej amunicji konwencjonalnej i chemicznej oraz awaria rurociągu.
>
Luty 2009 | Raport Espoo dotyczący projektu Nord Stream: Podsumowanie w języku nietechnicznym 31 |
| Ocena potencjalnego oddziaływania rurociągu Nord Stream
N
iniejsza część podsumowuje ustalenia oceny oddziaływania na całej trasie dla obu nitek
rurociągu w odniesieniu do etapu budowy, odbioru wstępnego i oddania do eksploatacji.
W odniesieniu do etapu eksploatacji, niniejsza część podsumowuje ogólne oddziaływania, które mogą wiązać się z obecnością dwóch niemal równoległych nitek rurociągu na dnie
morskim w ich cyklu eksploatacyjnym. Cała licząca sobie 1220 km długości trasa składającego
się z dwóch nitek rurociągu poddana została ocenie pod kątem prawdopodobnych scenariuszy
oddziaływania spowodowanego działaniami planowanymi i zdarzeniami nieplanowanymi.
Działania planowane to normalne prace inżynieryjne w ramach projektu. Podjęto środki minimalizujące prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzeń nieplanowanych, lecz przewidywalnych.
Przygotowano również procedury postępowania na wypadek, gdyby do takich zdarzeń doszło.
Istnieją trzy typy środowiska, „zasobów” lub „przedmiotów oddziaływania”, na które mogą wpłynąć takie działania:
● Ś RODOWISKO FIZYCZNE, w tym procesy fizyczne, słup wody, dno morskie i atmosfera.
● Ś RODOWISKO BIOLOGICZNE, w tym plankton, bentos morski, ryby, ptaki morskie, ssaki morskie
oraz obszary ochrony przyrody.
● Ś RODOWISKO SPOŁECZNE I SPOŁECZNO-GOSPODARCZE, w tym rybołówstwo, żegluga i nawigacja, turystyka i rekreacja, dziedzictwo kulturowe, przemysł morski i działania wojskowe.
Działania planowane
Poniższe uwagi dotyczące trzech typów środowiska oraz oddziaływań działań planowanych
odnoszą się do załączonej tabeli (patrz strony 34/35). Podane w nawiasach skróty RU, FI, SE,
DK oraz DE odnoszą się odpowiednio do Rosji, Finlandii, Szwecji, Danii i Niemiec. Są to kraje, w
których mają miejsce działania będące źródłem oddziaływań. Podobnie jak w przypadku innych
ocen, dokonano klasyfikacji znaczenia oddziaływań. Zasoby lub przedmioty oddziaływania, które
nie zostaną dotknięte planowanymi działaniami lub zostaną dotknięte w sposób nieistotny to procesy fizyczne, turystyka i rekreacja, dziedzictwo kulturowe, przemysł morski i działania wojskowe.
W związku z tym oddziaływania uznane za nieistotne nie są omówione.
Środowisko fizyczne
SŁUP WODY (RU, FI, SE, DK, DE)
Jest to część zbiornika wodnego rozciągająca się w pionie od dna do powierzchni, na którą
wpłyną oddziaływania związane z rozminowywaniem (RU, FI, SE) oraz ingerencją w dno morskie
(RU, FI, SE, DK, DE). W obu przypadkach dojdzie do resuspensji osadów, skutkującej niewielkim
oddziaływaniem. Na słup wody wpłynie także przeprowadzony w Wyborgu (RU) zrzut z rurociągu
wody użytej w próbie ciśnieniowej. Modelowanie wykazuje, że oddziaływanie to będzie regionalne, krótkoterminowe i o niewielkim znaczeniu.
DNO MORSKIE (RU, FI, SE, DK, DE)
Oddziaływania na dno morskie będą mieć niewielkie znaczenie i wystąpią jedynie na etapach
budowy, głównie wskutek ingerencji w dno morskie, i eksploatacji, w związku z obecnością
rurociągu na dnie morskim. Niewielkie oddziaływanie na dno morskie wynikać będzie z rozminowywania, skutkującego fizycznymi zmianami dna morskiego, a także resuspensją i dyspersją
osadów w określonych lokalizacjach, w których będą mieć miejsce takie operacje (RU, FI, SE).
Na całej długości rurociągu kontrolowane użycie kotwic na etapie budowy doprowadzi do niewielkich fizycznych zmian dna morskiego. Niewielkie oddziaływania na dno morskie wystąpią na
odcinkach trasy rurociągu, na których będzie mieć miejsce ingerencja w dno morskie (RU, FI, SE,
DK, DE). Szczególne rodzaje prac, takie jak pogłębianie i ustawianie ścianki szczelnej w wodach
niemieckich, spowodują fizyczne zmiany dna morskiego, a także uwolnienie znajdujących się w
osadach zanieczyszczeń, które ma niewielkie oddziaływanie na dno morskie (DE). Oczekuje się
również niewielkich oddziaływań na dno morskie związanych z uwalnianiem cząsteczek metali z
anod antykorozyjnych (RU, FI, SE, DK, DE).
| 32 Raport Espoo dotyczący projektu Nord Stream: Podsumowanie w języku nietechnicznym | Luty 2009
>
Ocena potencjalnego oddziaływania rurociągu Nord Stream |
ATMOSFERA (RU, FI, SE, DK, DE)
Na ten trzeci składnik środowiska fizycznego wpływ będą mieć emisje (dwutlenku węgla, tlenków
azotu oraz dwutlenku siarki) z silników statków, jednak ich ilość będzie mała w porównaniu z rocznymi emisjami z normalnego ruchu żeglugowego na Morzu Bałtyckim, a ich oddziaływanie będzie
mieć niewielkie znaczenie.
Środowisko biologiczne
Obejmuje ono plankton, organizmy żyjące na dnie morskim („bentos”), ryby, ptaki morskie, ssaki
morskie i obszary ochrony przyrody. W niniejszej części omówiono z osobna każdy z powyższych
„przedmiotów oddziaływania” w środowisku biologicznym oraz oceny oddziaływania różnych
rodzajów działań.
Generalnie oczekuje się, że wszystkie elementy tego środowiska odczują niewielkie lub, niekiedy,
wahające się od niewielkiego do umiarkowanego oddziaływanie związane z rozminowywaniem
(RU, FI, SE), a także z ingerencją w dno morskie, obejmującą prace pogłębiarskie, zwałowanie
materiału skalnego i prace wykopowe (RU, FI, SE, DK, DE). Przewiduje się, że zaburzenia związane z układaniem rur będą niewielkie. Każde z tych działań może skutkować wzburzeniem osadów,
uwalnianiem zanieczyszczeń, nieprzezroczystością wody („zmętnieniem”), wibracjami, hałasem
i zaburzeniami wizualnymi. Oto pozostałe efekty poszczególnych działań na różne części tego
środowiska:
PLANKTON
Oczekuje się, że oddziaływanie na plankton będzie nieistotne, ponieważ jest on względnie mobilny.
ORGANIZMY MORSKIE („BENTOS”) (RU, FI, SE, DK, DE)
Resuspensja i dyspersja osadów oraz uwalnianie zanieczyszczeń w związku z usuwaniem niewybuchów (RU, FI, SE), ingerencja w dno morskie i usuwanie wraków (DE) mogą powodować
zasypywanie bentosu, wywołując efekty toksyczne oraz ograniczenie ilości dostępnego światła
słonecznego, co może mieć wpływ na niezbędną dla życia roślinnego fotosyntezę. Nastąpi także
utrata sied­lisk dna morskiego na skutek ingerencji w dno morskie, układania rur i towarzyszącej
mu obsługi kotwic, wykonywania połączeń hiperbarycznych (FI, SE) oraz usuwania wraków (DE).
Długoterminowa obecność bliźniaczych nitek rurociągu wiązać się będzie z wprowadzeniem wtórnego siedliska dla bentosu. Znaczenie wszystkich tych oddziaływań klasyfikuje się zasadniczo
jako niewielkie, z wyjątkiem Zatoki Pomorskiej, Ławicy Odrzanej oraz wejścia do Zatoki Greifswaldzkiej, gdzie oddziaływania klasyfikuje się jako umiarkowane ze względu na dużą wrażliwość
gatunków dennych, w tym traw morskich, występujących w tych obszarach.
RYBY (RU, FI, SE, DK, DE)
Podczas ingerencji w dno morskie na ryby wpływać będzie podniesiony poziom hałasu i wibracji,
skutkujący oddziaływaniem na granicy między niewielkim a umiarkowanym. To samo dotyczy
wzburzenia osadów, szczególnie w Zatoce Greifswaldzkiej. Usuwanie niewybuchów może mieć
szczególne skutki, takie jak uszkodzenia tkanek, zmiany zachowania oraz przemieszczenie się z
tarlisk, a jego oddziaływanie również klasyfikuje się, jako będące na granicy niewielkiego i umiarkowanego (RU, FI, SE). Fizyczna obecność rurociągu i dźwięk przepływającego w nim gazu mogą
płoszyć ryby w promieniu ok. jednego kilometra, dopóki nie przywykną one do niego tak jak np.
do hałasu żeglugowego. Oddziaływanie to uważa się za wahające się między niewielkim a umiarkowanym.
>
Luty 2009 | Raport Espoo dotyczący projektu Nord Stream: Podsumowanie w języku nietechnicznym 33 |
| Ocena potencjalnego oddziaływania rurociągu Nord Stream
Podsumowanie oceny oddziaływania, część pierwsza
Przedmiot
oddziaływania/
zasób
Oddziaływanie
Działanie
RU
Słup wody
Wzrost zmętnienia, uwalnianie
zanieczyszczeń
Usuwanie niewybuchów
FI
SE DK DE
Ingerencja w dno morskie
Dno morskie
Zmiana jakości wody.
Zrzut wody użytej do próby
ciśnieniowej
Uwalnianie zanieczyszczeń
Ingerencja w dno morskie,
obsługa kotwic
Fizyczne zmiany dna morskiego
Usuwanie niewybuchów
Ingerencja w dno morskie
Prace pogłębiarskie, ustawianie
ścianki szczelnej
Usuwanie wraku
Uwalnianie zanieczyszczeń z
anod antykorozyjnych
Obecność rurociągu
Atmosfera
Emisja zanieczyszczeń
gazowych
Ingerencja w dno morskie,
układanie rur
Bentos morski
Wzrost zmętnienia
Usuwanie niewybuchów
Ingerencja w dno morskie,
obsługa kotwic, układanie rur
Uwalnianie zanieczyszczeń
Usuwanie niewybuchów (UN),
Ingerencja w dno morskie,
układanie rur, obsługa kotwic
Hałas i wibracje
Usuwanie niewybuchów
Fizyczna utrata siedlisk
dna morskiego
Usuwanie niewybuchów
(no
UN)
(no
UN)
Usuwanie wraku
Ingerencja w dno morskie, obsługa
kotwic, układanie rur
Wysokociśnieniowe scalanie
Zasypywanie
Usuwanie wraku
Ingerencja w dno morskie,
układanie rur
Ryby
Fizyczne zmiany dna
morskiego
Rutynowe przeglądy
Wprowadzenie siedlisk wtórnych
Obecność rurociągu
Wzrost zmętnienia
Ingerencja w dno morskie
Uwalnianie zanieczyszczeń
Usuwanie niewybuchów (UN),
ingerencja w dno morskie
Hałas i wibracje
Usuwanie niewybuchów
(UN)
Wysokociśnieniowe scalanie
Ingerencja w dno morskie
Obecność rurociągu
Ruch statków konstrukcyjnych i
pomocniczych
Ptaki morskie
(Patrz także początek
części drugiej)
Fizyczne zmiany dna morskiego
Obecność rurociągu
Wzrost zmętnienia
Usuwanie niewybuchów,
Ingerencja w dno morskie
Hałas i wibracje
Ingerencja w dno morskie, ruch
statków konstrukcyjnych i
pomocniczych
Niewielkie
Od niewielkiego do umiarkowanego
| 34 Raport Espoo dotyczący projektu Nord Stream: Podsumowanie w języku nietechnicznym | Luty 2009
Umiarkowane
>
Ocena potencjalnego oddziaływania rurociągu Nord Stream |
Podsumowanie oceny oddziaływania, część sekund
Przedmiot
oddziaływania/
zasób
Oddziaływanie
Działanie
Ptaki morskie
Fizyczna utrata siedlisk dna
morskiego
Usuwanie niewybuchów, usuwanie
głazów, usuwanie wraku, ingerencja
w dno morskie, układanie rur,
obsługa kotwic
Zaburzenia wizualne/fizyczne
Usuwanie niewybuchów, ingerencja
w dno morskie, układanie rur,
Ruch statków konstrukcyjnych i
pomocniczych
Hałas i wibracje
Usuwanie niewybuchów
(Patrz także koniec
części pierwszej)
Ssaki morskie
RU
FI
SE DK DE
Od niewielkiego do umiarkowanego
Umiarkowane
Ingerencja w dno morskie
Pobór wody morskiej
Obszary ochrony
przyrody
Zmiana jakości wody
Zrzut wody użytej do próby
ciśnieniowej
Wzrost zmętnienia
Usuwanie niewybuchów
Ingerencja w dno morskie,
układanie rur, obsługa kotwic
Hałas i wibracje
Usuwanie niewybuchów
Ingerencja w dno morskie
Rybołówstwo
Ograniczenie żeglugi statków
rybackich
Usuwanie niewybuchów
Ruch statków konstrukcyjnych i
pomocniczych oraz ustanowienie
strefy wyłączenia z ruchu
Żegluga i nawigacja
Zakłócenie aktualnego
charakteru połowów
Obecność rurociągu i wolne
przęsła (i potencjalne powiązane
strefy wyłączenia z ruchu)
Uszkodzenia sprzętu rybackiego
Obecność rurociągu i wolne przęsła
Ograniczenia w nawigacji i
ruchu żeglugowym
Usuwanie niewybuchów
Ruch statków konstrukcyjnych i
pomocniczych oraz ustanowienie
strefy wyłączenia z ruchu
Niewielkie
>
Tabele podsumowujące oceny oddziaływań
Ustalenia ocen oddziaływania przedstawiono w podziale na kraje w powyższej tabeli podsumowującej. Wyszczególniono w niej narażone przedmioty oddziaływania lub zasoby, oddziaływania i związane z nimi działania. Jeżeli ustalono, że oddziaływanie na dany zasób lub przedmiot
oddziaływania będzie niewielkie, niewielkie do umiarkowanego lub umiarkowane, zaznaczono to
dla każdego zainteresowanego kraju zgodnie z poniższym kluczem. Żadnego oddziaływania na
jakikolwiek zasób ani przedmiot oddziaływania nie oceniono jako poważne. Na przykład usuwanie niewybuchów spowoduje wzrost zmętnienia i uwalnianie zanieczyszczeń. Doprowadzi to do
niewielkich oddziaływań w Rosji, Finlandii i Szwecji, natomiast w Danii i Niemczech nie wystąpią w
związku z tym żadne oddziaływania.
Luty 2009 | Raport Espoo dotyczący projektu Nord Stream: Podsumowanie w języku nietechnicznym 35 |
| Ocena potencjalnego oddziaływania rurociągu Nord Stream
PTAKI MORSKIE (RU, FI, SE, DK, DE)
We wszystkich sytuacjach może dojść do tymczasowego przemieszczenia się ptaków morskich
z ich lokalnych terytoriów, wobec czego początkowe oddziaływanie będzie na granicy między
niewielkim a umiarkowanym, szczególnie podczas usuwania niewybuchów w Rosji. Operacje te
będą oddziaływać zarówno na powierzchni wody, jak i pod nią. Oddziaływania na powierzchni
wody wynikać będą z hałasu i wibracji, a także z zaburzeń wizualnych i wzburzenia wody. Na
zaburzenia takie bardziej wrażliwe będą w szczególności ptaki nurkujące. Oddziaływania poniżej
powierzchni wody obejmować będą zmętnienie oraz ogólne wzburzenie wody, wpływające na
ptaki żywiące się rybami i innymi organizmami morskimi, a ich znaczenie ocenia się, jako będące
na granicy niewielkiego i umiarkowanego. Ponadto, oddziaływań o podobnym znaczeniu oczekuje
się w związku z ingerencją w dno morskie, obsługą kotwic, układaniem rur oraz ruchami statków
pomocniczych.
SSAKI MORSKIE (RU, FI, SE, DK, DE)
Uważa się, że największy wpływ na ssaki morskie będą mieć hałas i wibracje, nie oczekuje się,
więc żadnych oddziaływań na etapie ostatnim — eksploatacji. W rejonie Wyborgu w Rosji podczas zrzutu wody użytej w próbie ciśnieniowej rurociągu będą mieć miejsce krótkoterminowe
hałasy i wibracje, których oddziaływanie wahać się będzie między niewielkim a umiarkowanym.
Podobnego oddziaływania oczekuje się podczas ingerencji w dno morskie, zwłaszcza ustawiania
ścianki szczelnej, prac pogłębiarskich i wykopowych. Usuwanie niewybuchów będzie mieć umiarkowane oddziaływanie, jednakże o krótkim czasie trwania.
OBSZARY OCHRONY PRZYRODY (RU, DE)
Oddziaływania na obszary ochrony przyrody w pobliżu trasy rurociągu będą mieć miejsce, jeśli
zostaną nimi dotknięte siedliska i/lub gatunki chronione, których występowanie uzasadnia wyznaczenie takich obszarów. Obszary usuwania niewybuchów nie znajdują się w pobliżu obszarów
ochrony przyrody, jednak hałas i wibracje mogą oddziaływać (w stopniu umiarkowanym) na chronione gatunki (ssaki i ptaki morskie oraz ryby) opuszczające granice wyznaczonych obszarów.
Ingerencja w dno morskie będzie mieć miejsce w odległości pół kilometra od rosyjskiego obszaru
ochrony przyrody Skała Hali. W Niemczech w odległości jednego kilometra od trasy znajdują
się zarówno park narodowy na wyspie Uznam, jak i rezerwat biosfery UNESCO w południowowschodniej części Rugii. Uważa się, że wszystkie te trzy lokalizacje w związku z ingerencją w
dno morskie odczują umiarkowane oddziaływanie. Populacje objętych ochroną ptaków mogą
doświadczyć zaburzeń wizualnych i fizycznych o umiarkowanym znaczeniu w związku z ruchem
statków konstrukcyjnych i pomocniczych w Zatoce Greifswaldzkiej.
Konsultacje z branżą połowową
1.
Połowy za pomocą włoka będą nadal możliwe na większej części trasy. Ograniczenia mogą
dotyczyć obszarów, na których występują podpory
lub rozległe zagłębienia w dnie morskim. Środki
łagodzące zostaną opracowane w porozumieniu z
branżą połowową.
2.
Włoki mogą być przeciągane nad rurociągiem w miejscach, gdzie dno morskie jest
równe, a rurociąg spoczywa na nim płasko.
Badania są w toku.
| 36 Raport Espoo dotyczący projektu Nord Stream: Podsumowanie w języku nietechnicznym | Luty 2009
>
Ocena potencjalnego oddziaływania rurociągu Nord Stream |
Środowisko społeczno-gospodarcze
Środowisko społeczne i społeczno-gospodarcze to m.in. rybołówstwo, żegluga i nawigacja,
turystyka i rekreacja, dziedzictwo kulturowe, działania wojskowe i infrastruktura morska, taka jak
siłownie wiatrowe i kable. Większość oddziaływań w tym środowisku sklasyfikowano jako nieistotną, z wyjątkiem tych, które omówiono szczegółowo w częściach poniżej.
Dzięki utworzeniu strefy wyłączenia z ruchu wokół statków zaangażowanych w projekt, w związku z ruchami statków konstrukcyjnych i pomocniczych można oczekiwać zakłóceń w żegludze i
rybołówstwie o znaczeniu niewielkim i wahającym się między niewielkim a umiarkowanym. Strefa
ta w dużym stopniu minimalizuje niebezpieczeństwo wszelkich kolizji statków.
RYBOŁÓWSTWO (RU, FI, SE, DK, DE)
Przewiduje się, że oddziaływania na żeglugę mogą wystąpić w każdym miejscu na trasie rurociągu w rezultacie nasilonego ruchu statków konstrukcyjnych i pomocniczych w danym obszarze
oraz utworzenia strefy wyłączenia z ruchu. Oddziaływanie na rybołówstwo będzie mieć niewielkie
znaczenie. Rybołówstwo i wykorzystanie włoków są przedmiotem specjalnych, będących nadal
w toku badań, w szczególności dotyczących obecności rurociągu po oddaniu go do eksploatacji.
Rurociąg może przyciągać ryby, działając jako sztuczna rafa i przewiduje się, że nie będzie miał
wpływu na zasoby rybne. Ponieważ sytuacja na Morzu Bałtyckim, zarówno w odniesieniu do
osadów i struktury dna, jak również wyposażenia i statków rybackich jest dość zróżnicowana,
spółka Nord Stream zaangażowała się w skoordynowany program konsultacji z przedstawicielami
rybołówstwa, w celu lepszego zrozumienia poziomu ograniczeń, jakie bliźniacze nitki rurociągu
wprowadzą do obecnych modeli i praktyk, a także zakresu, w jakim te ostatnie można dostosować do stałej obecności rurociągu. W chwili obecnej dostępność informacji jest ograniczona,
w związku z czym dokonano ostrożnej oceny oddziaływań na obecne modele połowowe oraz
uszkodzeń w sprzęcie połowowym na skutek zahaczania o rurociąg. Oddziaływania te uznano za
mające znaczenie, odpowiednio, na granicy niewielkiego i umiarkowanego oraz niewielkie. Spółka
Nord Stream, ze szczególną uwagą zwróconą na rybołówstwo, w porozumieniu z rybakami opracuje środki łagodzące i wdroży zalecenia niezależnych ekspertów norweskich z DNV.
ŻEGLUGA I NAWIGACJA (RU, FI, SE, DK, DE)
Oczekuje się, że oddziaływania na żeglugę mogą wystąpić w każdym miejscu na trasie rurociągu
w rezultacie nasilonego ruchu statków konstrukcyjnych i pomocniczych w danym obszarze oraz
utworzenia strefy wyłączenia z ruchu. Oddziaływanie na żeglugę i nawigację będzie mieć niewielkie znaczenie.
Zdarzenia nieplanowane (RU, FI, SE, DK, DE)
Poniższe uwagi stanowią podsumowanie oddziaływań głównych zdarzeń nieplanowanych. Jeśli
wystąpią, mogą one mieć bardzo istotny wpływ na wszystkie trzy typy środowiska. Zastosowane
środki minimalizują jednakże prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzeń nieplanowanych oraz pozwalają na kontrolowanie ich, gdyby jednak do nich doszło. Doświadczenia w zakresie rurociągów
podmorskich gromadzone są od kilku dziesięcioleci, w ciągu których opracowano wypróbowane
i sprawdzone modele postępowania w razie wypadków, zapewniające dogłębne zrozumienie
możliwości oddziaływania.
Podobnie jak w przypadku innych ocen, znaczenie zdarzeń nieplanowanych klasyfikuje się, jako
„małe”, „umiarkowane” bądź „duże”. Zasadniczo klasyfikacja znaczenia jest wynikiem analizy
prawdopodobieństwa wystąpienia zdarzenia oraz jego możliwych konsekwencji. Tak jak w innych
ocenach, klasyfikacji znaczenia dokonuje się po uwzględnieniu środków łagodzących.
>
Luty 2009 | Raport Espoo dotyczący projektu Nord Stream: Podsumowanie w języku nietechnicznym 37 |
| Ocena potencjalnego oddziaływania rurociągu Nord Stream
Zawężenie poszukiwań najbezpieczniejszej trasy
18 0
m
2 km
Podczas badania geofizycznego przeprowadzonego w
2005 roku ustanowiono wstępnie
korytarz o szerokości 2 km, który
miał zostać poddany dalszym
badaniom.
Dwie potencjalne trasy zbadano podczas
szczegółowego badania geofizycznego w
korytarzu o szerokości 180 m. Zapewniło ono
zarówno dane techniczne, jak i rozdzielczość
obrazu niezbędną do identyfikacji amunicji/
niewybuchów.
W 2007 i 2008 roku zbadano za pomocą
sprzętu o wysokiej rozdzielczości korytarz o
szerokości 25 m dla każdej nitki rurociągu. Obiekty potencjalnie niebezpieczne
zostały poddane ocenie przez niezależnych
ekspertów.
WYCIEKI PALIWA I OLEJU (RU, FI, SE, DK, DE)
Wycieki paliwa i oleju mogą mieć miejsce podczas budowy lub niezbędnych prac konserwacyjnych w trakcie eksploatacji rurociągu. Wycieki mogą być rezultatem tankowania statków na
morzu i/lub przypadkowych uszkodzeń statków na skutek kolizji. Zależnie od lokalizacji i wielkości
wycieku, konsekwencje mogą wahać się od niewielkich do poważnych. Niemniej jednak biorąc
pod uwagę prawdopodobieństwo wycieku (zwłaszcza dużego wycieku), wszelkie oddziaływania
na słup wody, plankton i atmosferę ocenia się, jako mające małe znaczenie. Oddziaływanie na
organizmy morskie, ryby, ssaki morskie oraz obszary ochrony przyrody byłoby na granicy między
małym a umiarkowanym. Oddziaływanie na rybołówstwo, żeglugę i nawigację oraz turystykę i
rekreację miałoby małe znaczenie.
NARUSZENIE CHEMICZNYCH ŚRODKÓW BOJOWYCH I AMUNICJI
KONWENCJONALNEJ (RU, FI, SE, DK, DE)
W Morzu Bałtyckim zasadniczo istnieje możliwość naruszenia amunicji/niewybuchów, jednak na
samej trasie rurociągu prawdopodobieństwo takiego zdarzenia jest małe. Amunicja konwencjonalna obejmuje różne obiekty, od granatów po bomby lotnicze, rakiety do zwalczania łodzi podwodnych, torpedy i miny morskie. Spółka Nord Stream przeprowadziła pod tym kątem wiele badań.
Od 2005 roku prowadzone są poszukiwania amunicji, a w 2008 roku miały miejsce Specjalne
Poszukiwania Broni Chemicznej. Podobne poszukiwania prowadzone są również przez inne organizacje, takie jak NATO i HELCOM (Komisja Helsińska).
Poszukiwania rozpoczęto od skanowania korytarza o szerokości dwóch kilometrów pod kątem
obecności dużych obiektów. Poszukiwanie zawężano następnie stopniowo aż do korytarza o
szerokości 15 m, w którym szukano obiektów wielkości telefonu komórkowego. Użyto zdalnie
sterowanych robotów podwodnych, wyposażanych w echosondy wielowiązkowe (MBES), echosondy parametryczne, magnetometry, sonary boczne (SSS), gradiometry i kamery. Oczywiście
znaleziono tysiące obiektów, które zostały poddane ocenie przez niezależnych ekspertów. Większość znalezisk (np. stare pralki) była nieszkodliwa. W wodach szwedzkich, przykładowo, w 2006
roku zbadano ponad tysiąc przedmiotów. Tylko jeden z nich uznano za potencjalnie związany z
amunicją/niewybuchami.
Pod kątem obecności chemicznych środków bojowych przeanalizowano 100 próbek osadów z
samego sektora duńskiego. Badania chemiczne rozdzielono między dwa niezależne laboratoria;
DHI w Danii oraz VeriFin w Finlandii. Pobierano podwójne próbki, co umożliwiło prowadzenie równoległych badań w obu instytucjach.
| 38 Raport Espoo dotyczący projektu Nord Stream: Podsumowanie w języku nietechnicznym | Luty 2009
>
Ocena potencjalnego oddziaływania rurociągu Nord Stream |
Materiały z poszukiwań prowadzonych przez spółkę Nord Stream stanowią największy zbiór danych, jaki kiedykolwiek zgromadzono w obszarze korytarza. W celu zagwarantowania, że jakość
tych prac będzie odpowiadać zalecanym dobrym praktykom, a nawet będzie wyższa, spółka
Nord Stream organizowała seminaria umożliwiające ekspertom z agencji krajowych analizę, omówienie i ocenę danych.
Szczegółowe procedury usuwania amunicji/niewybuchów oceniono pod kątem ryzyka oraz wdrożono właściwe środki bezpieczeństwa na podstawie dotychczasowych doświadczeń jednostek
saperskich różnych flot bałtyckich. Należy zaznaczyć, że floty krajów nadbałtyckich rutynowo
usuwają (poprzez detonację) niewybuchy znajdowane w Morzu Bałtyckim. Od 1997 roku w ten
sposób usunięto ponad 400 niewybuchów.
Na przeważającej części trasy rurociągu prawdopodobieństwo naruszenia zatopionych chemicznych środków bojowych jest małe. Trasa przebiega jednakże, w pobliżu dwóch znanych miejsc
zatopienia amunicji, koło Bornholmu i na południe od Gotlandii. Prawdopodobieństwo takiego
zdarzenia, mogącego spowodować uwolnienie do wody substancji toksycznych, jest największe
na etapie budowy. Konsekwencje w odniesieniu do słupa wody i ptaków morskich byłyby niewielkie; ale w odniesieniu do ryb, ssaków morskich i obszarów ochrony przyrody umiarkowane.
Dla bentosu morskiego natomiast konsekwencje mogłyby być poważne. Biorąc pod uwagę małe
prawdopodobieństwo naruszenia takiej amunicji/niewypałów, oddziaływania na bentos morski
ocenia się, jako umiarkowane, a na pozostałe biologiczne przedmioty oddziaływania, jako małe.
Oddziaływanie na środowisko społeczne i społeczno-gospodarcze uważa się za nieistotne.
W razie przypadkowej detonacji amunicji konwencjonalnej, oddziaływanie będzie prawdopodobnie podobne jak w przypadku planowanego usuwania niewybuchów, należy jednak zaznaczyć, że
prawdopodobieństwo takiego zdarzenia jest na granicy między małym i umiarkowanym. Oddziaływania będą mieć zasadniczo małe znaczenie, jednak w przypadku obszarów ochrony przyrody
będzie ono umiarkowane.
Awaria rurociągu
Awaria rurociągu oznacza przeciek lub całkowite pęknięcie rurociągu podczas eksploatacji. Uwolnienie gazu spowodowane takim pęknięciem może mieć oddziaływania o niewielkich konsek­
wencjach w odniesieniu do większości zasobów lub przedmiotów oddziaływania, przy czym w
odniesieniu do ryb, ssaków morskich i obszarów ochrony przyrody konsekwencje mogą osiągać
poziom umiarkowany. Ocena ryzyka wykazała, że prawdopodobieństwo ich wystąpienia jest
małe, a co za tym idzie małe jest również znaczenie takich oddziaływań.
Wnioski
Jak wspomniano powyżej, eksperci stwierdzili, że wszelkie oddziaływania mogące wynikać z
działań planowanych będą mieć przede wszystkim znaczenie niewielkie, a w pojedynczych przypadkach umiarkowane. Dotyczy to również zdarzeń nieplanowanych, których znaczenie klasyfikuje się głównie, jako małe, a w pojedynczych przypadkach, jako umiarkowane. W obu przypadkach
oceny odnoszą się do wszystkich trzech środowisk.
Na całej trasie rurociągu nie przewiduje się oddziaływania o poważnym ani dużym znaczeniu.
Luty 2009 | Raport Espoo dotyczący projektu Nord Stream: Podsumowanie w języku nietechnicznym 39 |
| Introduction
Oddziaływania
transgraniczne
>Konwencja z Espoo wymaga od wszystkich państw-sygnatariuszy
wymieniania się informacjami o wszelkich projektach mogących mieć
wpływ na inny kraj – tzn. oddziaływania „transgraniczne”. Przygotowane przez spółkę Nord Stream oceny oddziaływania na środowisko
(OOŚ) służą realizacji tego celu.
W Konwencji z Espoo odróżnia się kraje, w których ma miejsce budowa
i eksploatacja („strony pochodzenia”) i kraje odczuwające wpływ takich
działań („strony narażone”). A zatem, używając terminologii ustalonej w
Konwencji Espoo, jeżeli w Finlandii prowadzone są prace budowlane,
mające wpływ na Rosję i Estonię, wówczas Finlandia jest „stroną pochodzenia,” podczas gdy Rosja i Estonia są „stronami narażonymi”.
Projekt Nord Stream obejmuje prace budowlane w jurysdykcjach pięciu krajów. Tymi pięcioma stronami pochodzenia są Rosja, Finlandia,
Szwecja, Dania i Niemcy. Cztery kraje mogą być „stronami tylko narażonymi” — są to Łotwa, Litwa, Estonia i Polska.
| 40 Raport Espoo dotyczący projektu Nord Stream: Podsumowanie w języku nietechnicznym | Luty 2009
>
Oddziaływania transgraniczne |
Ocena uwzględnia zarówno typ oddziaływania, jak i jego bliskość w
stosunku do wyłącznej strefy ekonomicznej (WSE) innego kraju. Każdy
z dziewięciu krajów nadbałtyckich będzie narażony na skutki działań
planowanych na którymś z etapów projektu. Na etapie budowy Estonia doświadczy większych oddziaływań transgranicznych niż inne
kraje, będą one jednak mieć niewielkie znaczenie.
Większość działań i zdarzeń, planowanych lub nieplanowanych, będzie mieć charakter krótkoterminowy, a ich znaczenie ocenia się, jako
niewielkie. Niewielką ich część ocenia się, jako mającą znaczenie niewielkie do umiarkowanego.
K
onwencja z Espoo z 1991 roku wymaga od sygnatariuszy wzajemnego informowania się w
sytuacjach, gdy proponowana działalność może mieć oddziaływanie przekraczające grani­
ce państwowe. Przygotowane przez spółkę Nord Stream krajowe oceny oddziaływania na
środowisko (OOŚ) oraz raport Espoo stanowią przejrzyste i weryfikowalne narzędzia takiej wymiany
informacji. W Konwencji z Espoo kraj, w którym ma miejsce powodująca oddziaływanie działalność
określany jest mianem „strony pochodzenia”. Kraj dotknięty oddziaływaniem określany jest nato­
miast mianem „strony narażonej”. Pięć krajów, przez których wody biegł będzie rurociąg to Rosja,
Finlandia, Szwecja, Dania i Niemcy (RU, FI, SE, DK, DE). W związku z tym każdy z nich będzie
„stroną pochodzenia”. Rosja podpisała, ale nie ratyfikowała Konwencji z Espoo, jednak dla celów
projektu Nord Stream odgrywa ona rolę strony pochodzenia i uczestniczy w procesie konsultacji w
maksymalnym możliwym stopniu dopuszczalnym w ramach rosyjskiego ustawodawstwa.
Na różnych etapach prace prowadzone w tych pięciu krajach oddziaływać będą na cztery inne
kraje, mianowicie Estonię, Łotwę, Litwę i Polskę (EE, LV, LT, PL). Każdy z nich będzie zatem „stro­
ną tylko narażoną”. Przykładowo, podczas prac budowlanych w Finlandii, których oddziaływanie
odczuwalne będzie w Rosji i Szwecji, te dwa kraje również będą wówczas „stronami narażony­
mi”. W ten sposób każdy z krajów będących stronami pochodzenia w pewnych okolicznościach
będzie także stroną narażoną.
W takim kontekście transgranicznym OOŚ analizuje możliwy wpływ działań planowanych i zda­
rzeń nieplanowanych na kraje sąsiednie. Każde oddziaływanie działania planowanego klasyfikuje
się, jako mające „niewielkie”, „umiarkowane” lub „poważne” znaczenie. Jeżeli po uwzględnieniu
środków łagodzących oddziaływanie nadal klasyfikuje się, jako „poważne”, i klasyfikacji tej nie
mogą obniżyć żadne inne środki łagodzące, nie dopuszcza się realizacji takiego działania lub
poszukuje się alternatywy. Oddziaływania zdarzeń nieplanowanych mogą mieć „małe”, „umiarko­
wane” lub „duże” znaczenie. Z definicji, zdarzenia takie mogą mieć miejsce o każdym czasie, w
każdym miejscu i mieć różne konsekwencje. Prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzeń niepla­
nowanych jest zasadniczo niskie, nie są one jednak ignorowane. Przygotowuje się odpowiednie
środki i procedury na wypadek, gdyby jednak do nich doszło. Stosowane są również środki
minimalizujące ich prawdopodobieństwo.
>
Luty 2009 | Raport Espoo dotyczący projektu Nord Stream: Podsumowanie w języku nietechnicznym 41 |
| Oddziaływania transgraniczne
Tabele w niniejszej części (patrz strony 43/44) przedstawiają szczegółowe dane o działaniach i
zdarzeniach, które będą mieć oddziaływanie transgraniczne na wyłączne strefy ekonomiczne
(WSE) dziewięciu krajów, na ich wody terytorialne (WT), albo na jedno i drugie. Na którymś etapie
każdy z dziewięciu krajów dotknięty zostanie oddziaływaniami pochodzącymi z sąsiedniego kraju.
Będzie to mieć miejsce zarówno podczas budowy, jak i eksploatacji rurociągu. Wszelkie oddziały­
wania na etapie budowy ocenia się, jako niewielkie, krótkoterminowe i przejściowe, gdyż miejsce
prowadzenia prac budowlanych przesuwać się będzie wzdłuż trasy rurociągu z prędkością ok. 3
km dziennie. Oczekuje się, że wszelkie oddziaływania związane z obecnością rurociągu na etapie
eksploatacji będą mieć znaczenie wahające się między niewielkim i umiarkowanym oraz długoter­
minowy charakter.
Działania planowane – wszystkie kraje (RU, FI, SE, DK, DE, EE, LV, LT, PL)
Na etapie budowy atmosfera będzie podlegać niewielkim oddziaływaniom związanym z emisją
spalin, głównie pochodzących z silników statków. Oddziaływanie odczują statki rybackie i inne
statki (niewielkie i niewielkie do umiarkowanego w wyniku utworzenia strefy wyłączenia z ruchu
wokół miejsca prowadzenia prac budowlanych). W trakcie eksploatacji rurociągu oddziaływania o
znaczeniu od niewielkiego do umiarkowanego mogą dotknąć tras połowowych trawlerów wy­
korzystujących włoki denne w określonych miejscach, w których rurociąg nie styka się z dnem
morskim („wolne przęsła”).
Zdarzenia nieplanowane – wszystkie kraje (RU, FI, SE, DK, DE, EE, LV, LT, PL)
Zdarzeniami nieplanowanymi mogą być wyciek oleju bądź uwolnienie gazu ziemnego na skutek
pęknięcia rurociągu. Teoretycznie mogą one dotknąć WSE jednego, kilku lub wszystkich krajów.
Skala i oddziaływanie takiego zdarzenia zależeć będą od jego intensywności. Innym możliwym
zdarzeniem nieplanowanym jest naruszenie i detonacja amunicji konwencjonalnej. Prawdopodo­
bieństwo takich zdarzeń jest małe, ponieważ opracowano procedury minimalizujące je. Biorąc
pod uwagę niskie prawdopodobieństwo uważa się, że oddziaływania związane z wyciekiem
paliwa mają znaczenie od małego do umiarkowanego. W związku z małym prawdopodobień­
stwem pęknięcia rurociągu, oddziaływanie związane z uwolnieniem gazu ziemnego klasyfikuje
się jak mało istotne. Istnieje możliwość, że przypadkowa detonacja amunicji będzie mieć wpływ
na wody sąsiednich krajów, jeśli dojdzie do niej w odległości mniejszej niż 10 km od granicy WSE.
Skutkiem będzie zmętnienie słupa wody, a ssaki morskie odczują zaburzenia spowodowane hała­
sem i wibracjami. Także w tym przypadku, ze względu na małe prawdopodobieństwo zdarzenia,
znaczenie oddziaływania klasyfikuje się zasadniczo, jako mało istotne.
Tabele podsumowujące oceny oddziaływań transgranicznych
Poniższe dwie tabele przedstawiają ustalenia oceny oddziaływań transgranicznych będących
skutkiem działań planowanych i zdarzeń nieplanowanych zarówno dla stron pochodzenia, jak i
dla stron wyłącznie narażonych. W przypadku działań planowanych, oddziaływania podzielono
według etapów projektu, podczas których oczekuje się ich wystąpienia: budowy i eksploatacji. W
tabeli wyszczególniono oddziaływania transgraniczne i związane z nimi działania, a także nara­
żone przedmioty lub zasoby oddziaływania. Jeżeli ustalono, że oddziaływanie na dany zasób lub
przedmiot oddziaływania będzie niewielkie, niewielkie do umiarkowanego lub umiarkowane, jest
to zaznaczone dla każdego zainteresowanego kraju zgodnie z kluczem zamieszczonym poniżej
tabeli. Żadnych oddziaływań transgranicznych nie oceniono jako poważnych. Na przykład na
etapie budowy usuwanie niewybuchów spowoduje wzrost zmętnienia. Będzie on mieć niewielkie
oddziaływanie na słup wody i bentos morski w Finlandii i Estonii.
| 42 Raport Espoo dotyczący projektu Nord Stream: Podsumowanie w języku nietechnicznym | Luty 2009
>
Oddziaływania transgraniczne |
Podsumowanie oceny oddziaływań transgranicznych dla działań planowanych
Etap
Budowa
Oddziaływanie
transgraniczne
Wzrost zmętnienia
Działanie
Usuwanie niewybuchów
Przedmiot
oddziaływania/zasób
Strony pochodzenia
Strony wyłącznie
narażone
RU FI
EE LV LT PL
SE DK DE
Słup wody
Bentos morski
Uwalnianie
zanieczyszczeń
Hałas i wibracje
Ingerencja w dno morskie
Słup wody
Obsługa kotwic, układanie
rur
Bentos morski
Usuwanie niewybuchów
Słup wody
Ingerencja w dno morskie
Słup wody
Obsługa kotwic, układanie
rur
Bentos morski
Usuwanie niewybuchów
Ryby
Ssaki morskie
Bentos morski
Eksploatacja
Obecność rurociągu
Ryby
Emisja zanieczyszczeń gazowych
Budowa
Atmosfera
Fizyczne zmiany
dna morskiego
Obsługa kotwic
Dno morskie
Fizyczna utrata
siedlisk dna
morskiego
Obsługa kotwic
Bentos morski
Układanie rur
Bentos morski
Zasypywanie
Układanie rur
Bentos morski
Zaburzenia
wizualne/fizyczne
Ogólne prace konstrukcyjne i ruch statków
Ptaki morskie
Łamanie lodu
Ruch statków
konstrukcyjnych
Ssaki morskie
Ograniczenie
żeglugi statków
rybackich
Usuwanie amunicji oraz
ustanowienie strefy
wyłączenia z ruchu
Rybołówstwo
Ruch statków konstrukcyjnych i pomocniczych oraz
ustanowienie strefy wyłączenia z ruchu
Rybołówstwo
Restrykcje
dotyczące
nawigacji dla
statków
transportowych
Usuwanie amunicji oraz
ustanowienie strefy
wyłączenia z ruchu
Żegluga i
nawigacja
Ruch statków konstrukcyjnych i pomocniczych oraz
ustanowienie strefy wyłączenia z ruchu
Żegluga i
nawigacja
Zakłócenie aktualnego charakteru
połowów
Obecność rurociągu
Rybołówstwo
Uszkodzenia
sprzętu rybackiego
Obecność rurociągu
Rybołówstwo
Fizyczne zmiany
dna morskiego
Obecność rurociągu
Ryby
Wprowadzenie
siedlisk wtórnych
Obecność rurociągu
Ryby
Niewielkie
Od niewielkiego do umiarkowanego
Umiarkowane
>
Luty 2009 | Raport Espoo dotyczący projektu Nord Stream: Podsumowanie w języku nietechnicznym 43 |
| Oddziaływania transgraniczne
Podsumowanie oceny oddziaływań transgranicznych dla zdarzeń nieplanowanych
Zdarzenie
nieplanowane
Wyciek
paliwa/oleju
Przedmiot oddziaływania/
zasób
Strony pochodzenia
RU
FI
SE
DK
Strony wyłącznie narażone
DE
EE
LV
LT
PL
Słup wody
Atmosfera
Plankton
Bentos morski
Ryby
Ptaki morskie
Ssaki morskie
Obszary ochrony przyrody
Rybołówstwo
Żegluga i nawigacja
Turystyka i rekreacja
Przemysł morski
Naruszenie
amunicji
konwencjonalnej
Słup wody
Awaria rurociągu
Atmosfera
Ssaki morskie
Małe
Od małego do umiarkowanego
Umiarkowane
Wnioski
Oddziaływania transgraniczne spowodowane planowanymi pracami budowlanymi ocenia się
ogólnie jako mające niewielkie znaczenie, a w niektórych przypadkach osiągające poziom umiar­
kowany. Większość oddziaływań transgranicznych wystąpi w Zatoce Fińskiej, będą one zatem
odczuwalne w estońskiej WSE.
Oczekuje się, że podczas eksploatacji rurociągu na jedyne istotne oddziaływania narażone będzie
rybołówstwo. Prowadzone są obecnie badania mające zapewnić spółce Nord Stream lepsze
zrozumienie działalności bałtyckich flot rybackich oraz ich zdolności dostosowania się do obec­
ności rurociągu na dnie morskim. Ze względu na brak pewności, jaki wpływ rurociąg będzie mieć
na rybaków prowadzących połowy włokami dennymi, oddziaływania oceniono ostrożnie jako
małe do średnich. W przypadku zdarzeń nieplanowanych, biorąc pod uwagę małe prawdopodo­
bieństwo ich wystąpienia, a zarazem duży ewentualny zasięg, ogólne znaczenie oddziaływania
oceniono jako małe, a w razie wycieku oleju, jako małe na granicy z umiarkowanym w odniesieniu
do niektórych zasobów lub przedmiotów oddziaływania.
| 44 Raport Espoo dotyczący projektu Nord Stream: Podsumowanie w języku nietechnicznym | Luty 2009
Transboundary Impacts |
Zarządzanie ochroną
środowiska i monitorowanie środowiska
>Na każdym etapie projektu spółka Nord Stream stosować będzie plan
zarządzania ochroną środowiska. Przygotowany system zarządzania
bezpieczeństwem oraz higieną pracy i ochroną środowiska (SZBHPiOŚ) zgodny jest z normami światowymi. Także wykonawców biorących udział w projekcie obowiązywać będzie system SZBHPiOŚ.
Procedura komunikacji ze stronami trzecimi regulować będzie sprawy
odbioru wszelkich uwag, sugestii i zastrzeżeń oraz ich rejestrowania i
odpowiadania na nie.
Utworzony zostanie odpowiedzialny za obsługę i konserwację rurociągu
dział eksploatacji, a dyrektor ds. eksploatacji został już wyznaczony.
Projekt techniczny obejmuje już środki minimalizujące wszelkie oddziaływania na środowisko. Spółka Nord Stream w ścisłej współpracy
z władzami krajowymi wdroży także w pełni zintegrowany program
monitorowania środowiska.
>
Luty 2009 | Raport Espoo dotyczący projektu Nord Stream: Podsumowanie w języku nietechnicznym 45 |
| Zarządzanie środowiskowe i monitoring
S
półka Nord Stream stawia sobie za cel prowadzenie wszystkich prac w sposób bezpieczny
i przyjazny dla środowiska. Niezbędny był sposób zapewnienia i weryfikacji osiągnięcia
tego celu. W związku z tym spółka Nord Stream opracowała system zarządzania bez­
pieczeństwem oraz higieną pracy i ochroną środowiska (SZBHPiOŚ) zgodny z wymogami norm
międzynarodowych.
SZBHPiOŚ stanowi ramy rozwoju wszystkich norm, planów i procedur dla każdego z etapów
projektu. Również wszyscy wykonawcy na wszystkich etapach projektu będą mieć obowiązek
przyjęcia takich systemów zarządzania, a co najmniej spełnienie odnośnych norm będzie kluczo­
wym warunkiem zawieranych z nimi kontraktów.
Dzięki temu wszystkie strony zaangażowane w realizację projektu będą mieć spójne podejście do
ochrony środowiska, spraw społecznych, norm i wymogów.
Budowa, próba rurociągu (odbiór wstępny), oddanie rurociągu do eksploatacji, eksploatacja oraz
wycofanie rurociągu z eksploatacji to pięć głównych etapów. Przed każdym z nich opracowywany
będzie plan zarządzania ochroną środowiska i sprawami społecznymi (PZOSiSP).
Każdy PZOSiSP zawierać będzie zobowiązania spółki Nord Stream określone w krajowych oce­
nach oddziaływania na środowisko (OOŚ) oraz w pozwoleniach udzielonych przez każdy z krajów.
Do każdego PZOSiSP dołączone zostaną także plany dodatkowe (np. dotyczące ruchu żeglu­
gowego). Spółka Nord Stream odpowiada za efektywne przestrzeganie tych zasad nawet, jeżeli
prace prowadzone są przez wykonawcę.
NA PODSTAWIE DOŚWIADCZEŃ ZGROMADZONYCH PODCZAS BUDOWY INNYCH RUROCIĄGÓW
MIĘDZYNARODOWYCH PRZYGOTOWANE ZOSTANĄ NASTĘPUJĄCE PLANY:
● Plan rekultywacji po położeniu rur
● Plan zapobiegania zanieczyszczeniom
● Plan zarządzania odpadami
● Plan powiadamiania o awariach i reagowania na awarie
● Plan zarządzania statkami
● Plan odbioru wstępnego
Każdy poważny kontrakt nadzorowany będzie przez przedstawiciela spółki Nord Stream, odpo­
wiedzialnego za weryfikację przestrzegania przez wykonawcę zasad SZBHPiOŚ oraz realizacji
wszystkich zobowiązań zawartych w OOŚ i spełnienie warunków określonych w pozwoleniach.
OTO CELE PROGRAMU MONITOROWANIA ŚRODOWISKA:
● weryfikacja ogólnych wyników modelowania wykorzystanego w celu przewidywania
oddziaływań;
● zagwarantowanie, że budowa i eksploatacja rurociągu nie spowodują znanych oddziaływań o
znaczeniu większym niż to przewidziano, bądź oddziaływań uprzednio niezidentyfikowanych w
OOŚ;
● weryfikacja skuteczności środków łagodzących;
● wczesna identyfikacja nieprzewidzianych szkodliwych oddziaływań i podjęcie działań napraw­
czych;
● monitorowanie rekultywacji środowiska po zakończeniu budowy;
● współpraca z istniejącymi programami gromadzenia danych, co pozwoli uniknąć dublowania
się i zwiększyć wartość; oraz
● spełnienie wymogów określonych w pozwoleniach krajowych.
| 46 Raport Espoo dotyczący projektu Nord Stream: Podsumowanie w języku nietechnicznym | Luty 2009
>
Zarządzanie środowiskowe i monitoring |
Monitorowanie środowiska będzie ukierunkowane na obszary wrażliwości środowiskowej, które
według przewidywań doświadczą istotnych (znaczenie umiarkowane) oddziaływań ze strony pro­
jektu lub w których w stopniu istotnym niepewna jest wiarygodność oceny oddziaływania. Prog­
ram monitorowania środowiska to bezpośrednia reakcja na oddziaływania na środowisko oraz
na problemy poruszone w ocenie oddziaływania, zwłaszcza wymagające środków łagodzących i
monitorowania, a także na szczególne wymogi sprawozdawcze na poziomie krajowym.
Dlatego też należy podkreślić, że wymogi dotyczące monitorowania poszczególnych parametrów
oraz zakres (przestrzenny oraz częstość) monitorowania będą bardzo zróżnicowane na różnych
odcinkach trasy rurociągu.
Monitorowanie oddziaływania na etapie budowy zagwarantuje, że najważniejsze oddziaływania
na środowisko utrzymają się na przewidywanych poziomach, a optymalnie będą słabsze. Monito­
rowanie zgodności na etapach realizowanych po zakończeniu budowy zagwarantuje, że poziomy
poszczególnych parametrów środowiskowych odpowiadać będą poziomom normalnym, zgodnie
z przepisami ustawowymi i wykonawczymi, normami lub wytycznymi.
Spółka Nord Stream zobowiązuje się udostępniać znajdujące się w jej posiadaniu dane zaintere­
sowanym stronom i poczynić odpowiednie przygotowania w celu ułatwienia tego procesu. Spółka
Nord Stream zobowiązuje się również do regularnego udostępniania wyników programu monito­
rowania organom krajowym i osobom zainteresowanym.
Na chwilę obecną w Rosji, Finlandii, Szwecji, Danii i Niemczech złożono wnioski o pozwolenia
na budowę i eksploatację bliźniaczych nitek rurociągu. Po uzgodnieniu warunków i wymogów w
zakresie monitorowania, oraz przed rozpoczęciem jakichkolwiek prac budowlanych, spółka Nord
Stream opracuje szczegółowy i zintegrowany program monitorowania środowiska dla całego
projektu.
Komunikacja ze spółką Nord Stream
W trakcie realizacji projektu kontaktu ze spółką Nord Stream poszukiwać mogą przedstawiciele
społeczeństwa, organizacje pozarządowe, wykonawcy i ich pracownicy oraz inne zainteresowane
strony. Przygotowywana jest zorganizowana „procedura komunikacji ze stronami trzecimi” doty­
cząca odbioru wszelkich uwag, sugestii i zastrzeżeń. Wszelka tego typu korespondencja będzie
rejestrowana i rozpatrywana w przejrzysty sposób.
Dział eksploatacji
Utworzony zostanie specjalny dział eksploatacji. W czasie prób i początkowego zarządzania
rurociągiem przeprowadzona zostanie pełna kontrola systemowa, obejmująca całość systemów
komunikacyjnych, protokołów, automatyki, systemów bezpieczeństwa ciśnienia, wszystkich ukła­
dów mechanicznych, alarmowych i punktów regulacji. Po jej zakończeniu sam rurociąg zostanie
poddany próbie na obecność przecieków w sposób zgodny z właściwymi przepisami branżowymi
i krajowymi.
Po oddaniu rurociągu do eksploatacji będzie on we wszystkich okolicznościach pozostawał pod
kontrolą działu eksploatacji. Dla działu tego ustalone zostaną wszystkie właściwe protokoły, pro­
cedury, w tym awaryjne, a także struktury organizacyjne i zakresy obowiązków. W celu zapew­
nienia, że wszystko będzie realizowane zgodnie z planem, spółka Nord Stream wyznaczyła już
dyrektora ds. eksploatacji.
Luty 2009 | Raport Espoo dotyczący projektu Nord Stream: Podsumowanie w języku nietechnicznym 47 |
Kontakt
Siedziba główna:
„Nord Stream AG“
Grafenauweg 2
6304 Zug / Szwajcaria
Telefon: + 41 41 766 91 91
[email protected]
www.nord-stream.com
Dokumentacja oceny oddziaływania na środowisko (OOŚ) projektu Nord
Stream na potrzeby konsultacji na mocy Konwencji z Espoo
(Raport Espoo dotyczący projektu Nord Stream): Podsumowanie w języku
nietechnicznym
Niniejszy dokument to napisane językiem nietechnicznym podsumowanie raportu o transgranicz­
nych oddziaływaniach rurociągu Nord Stream na środowisko. Przedłożony w lutym 2009 roku
przez Nord Stream AG, Grafenauweg 2, CH-6304 Zug. Tel.: +41 41 7669 191