Pobierz artykuł w formacie PDF

INSTALACJE C.O.
OD KOTŁA DO GRZEJNIKA
Numer Specjalny PI 2009
44
Jacek Grzywa
Co trzeba wiedzieć o systemie
klejonym NIBCO
Minęło już ponad sto lat od momentu pojawienia się NIBCO w gronie
producentów systemów sanitarnych. Instalacje te stosowane są
obecnie na całym świecie zarówno w budownictwie mieszkaniowym
jedno- i wielorodzinnym, budynkach
użyteczności publicznej (centrach
handlowych, hotelach, ośrodkach
wypoczynkowych), jak i w obiektach
przemysłowych. Jednym z systemów
proponowanych przez firmę jest tzw.
system klejony, czyli instalacje wykonane z niezmiękczonego polichlorku
winylu (PVC-U) lub chlorowanego
polichlorku winylu (PVC-C). W Polsce
system ten jest dostępny już od ponad
15 lat.
PVC-C i PVC-U –
charakterystyka i różnice
Systemy instalacji PVC-C i PVC-U NIBCO są
optymalne do instalacji wody ciepłej
i zimnej, spełniają wszystkie wymagania
inwestorów, wykonawców i użytkowników. Mają atesty higieniczne PZH (czyli
mogą być stosowane do wody pitnej). Ich
zaleta to szybkość montażu oraz przepływ
pełnym przekrojem rury (brak dławienia
przepływu na kształtkach) pozwalający
na maksymalne zmniejszenie średnic. Nie
wymagają przy tym kosztownych przyrządów do instalacji.
Rury i kształtki wykonane z PVC-C
i PVC-U charakteryzują się odpornością
chemiczną, co umożliwia przesyłanie
oprócz wody, również alkoholi, soków
owocowych, mleka, olejów jadalnych oraz
kilkuset innych związków chemicznych.
Z tego względu instalacje NIBCO stosuje
się z powodzeniem w zakładach przemysłowych. Systemy te nie korodują i nie
zarastają osadem. Są chemicznie, fizycznie i bakteriologicznie obojętne dla płynącego medium. Dzięki gładkim powierzchniom ścianek wewnętrznych rur,
występują w nich mniejsze opory i straty
ciśnienia, niż w instalacjach tradycyjnych.
Umożliwia to stosowanie mniejszych średnic rur dla osiągnięcia optymalnej wydajności przepływu. Nie wymagają drogiej
konserwacji, gdyż trwałe połączenia
zapewniają bezawaryjną pracę przez dziesiątki lat. Przewody instalacji NIBCO są
słabymi przewodnikami ciepła, co do minimum ogranicza konieczność stosowania
dodatkowych otulin izolacyjnych. Zarówno
tworzywo PVC-C, jak i PVC-U wykazują
znakomite właściwości ognioodporne.
Temperatura zapłonu PVC-U wynosi około
390°C, natomiast w przypadku PVC-C
sięga nawet 433°C. Istotnym jest fakt,
że nie podtrzymują one procesu palenia
i gasną po usunięciu źródła ognia. Podczas
palenia (zwłaszcza PVC-C) wydzielają się
niewielkie ilości dymu, a toksyczność emitowanych do otoczenia substancji nie jest
większa niż podczas spalania drewna.
Łączenie rur i kształtek w systemie
PVC-C, jak i systemie PVC-U zasadniczo
odbywa się za pomocą klejów agresywnych. Jest to, praktycznie rzecz biorąc,
zgrzewanie na zimno. Czas wykonania
takiego połączenia zależy od temperatury
montażu, ale nie przekracza 1 min.
Ponadto w obu systemach występują
elementy gwintowane oraz kołnierzowe
pozwalające na połączenie z dowolnym
systemem instalacyjnym.
Do średnicy 2” są one produkowane
w systemie wymiarowym rur miedzianych – system CTS (Copper Tube Size)
oraz szeregu wymiarowym SDR 11. Mamy
tutaj do wykorzystania dwa typy rur:
FlowGuard Gold® oraz Greenline®. Oba
typy są w kolorze beżowym, a różnią się
kolorem paska na rurze: żółty to rura
FlowGuard Gold®, zielony – Greenline®.
Rura w wersji FlowGuard Gold® znacznie
lepiej zachowuje się w niskiej temperaturze oraz łatwiej się ją tnie. Kształtki
do obu typów rur są jednakowe i wykonane z PVC-C FlowGuard Gold® (kolor
beżowy). Powyżej 2” system rur i kształtek z PVC-C jest produkowany w kolorze
Warunki pracy rur i kształtek w określonych instalacjach z uwzględnieniem rozkładu temperatury i czasów pracy w ciągu 50-letniego okresu
pracy instalacji
Rodzaj instalacji
(klasa zastosowania)3
zimna woda (rury SDR 11 od ½
do 2”, SCH 80 od ½ do 4” )
ciepła woda (klasa zastosowania 1)
(rury SDR 11 od ½ do 2”, SCH 80
od ½ do 3” )
ciepła woda (klasa zastosowania 2)
(rury SDR 11 od ½ do 2”, SCH 80
od ½ do 2 ½” )
Ciśnienie
projektowe
[bar]
Temp.
projektowa
trob [°C]
Czas pracy
w trob [lata]
Temp. maks.
tmaks [°C]
Czas pracy
w tmaks [lata]
Dopuszcz. temp.
awarii ta1 [°C]
Dopuszcz.
czas pracy
ta [h]
10
20
50
-
-
-
-
8
60
49
80
1
95
100
8
702
49
80
1
95
100
1 temperatura awaryjna dotyczy okresów awarii instalacji (np. sterowania), w których może nastąpić wzrost temperatury do ww. w sumarycznym
czasie pracy (100 h podczas 50 lat eksploatacji, przy czym jednorazowa ciągła praca w stanie awaryjnym nie powinna przekraczać 3 h
(obliczeniowa) wyższa od obliczeniowej stosowej w Polsce przyjęta w EN ISO 158771-1:2003
3 klasy zastosowań przyjęte zgodnie z normą ISO 10508
źródło: AT/2000-02-0886-05
2 temperatura
www.polskiinstalator.com.pl
CTS (ang. Copper Tube Size) jest to system wymiarowy rur, stosowany dla rur miedzianych (calowych). Oznacza to, że np. rura 2” z PVC-C będzie miała taką samą średnicę zewnętrzną, jak rura
2” miedziana.
IPS (ang. Iron Pipe Size) jest to system wymiarowy rur, stosowany dla rur stalowych (calowych)
CTS i IPS to dwa różne systemy wymiarowe. Stąd rura 1” CTS i 1” IPS będą miały różne średnice
zewnętrze. Wynika to m.in. z historycznych zaszłości podczas wprowadzania systemów wymiarowych
oraz z faktu, że rury miedziane miały cieńsze ścianki niż stalowe.
SDR (ang. Standard Dimension Ratio) jest to bezwymiarowe, liczbowe oznaczenie szeregu rur
z punktu widzenia stosunku nominalnej średnicy zewnętrznej rury do grubości jej ścianki. Oznacza
to, że maksymalne ciśnienie robocze jest stałe dla wszystkich rur z typoszeregu. Dla SDR 11 stosunek
średnicy zewnętrznej do grubości ścianki wynosi 11.
SCH – skrót od ang. Schedule. Druga, obok średnicy nominalnej, wielkość charakteryzująca rozmiar
rury w systemie amerykańskim (np. SCH 40). Schedule dotyczy grubości ścianki rury, a tym samym
maksymalnego ciśnienia roboczego rury. Im większa jest ta wielkość, tym grubsza ścianka rury i tym
większe ciśnienie maksymalne, ale też i droższa rura. Rury i kształtki SCH 80 wyprodukowane zostały
z myślą o zastosowaniach przemysłowych.
PN – ang. Pressure Nominal, czyli ciśnienie nominalne. To liczbowe oznaczenie ciśnienia związane
z mechanicznymi właściwościami elementu systemu. Odpowiada ono stałemu maksymalnemu
ciśnieniu roboczemu wody w temperaturze 20°C wyrażonemu w barach. Zasadniczo rury z typoszeregu PN 15 (czyli maks. ciśnienie 1,5 MPa) mają cieńsze ścianki niż z typoszeregu SCH 40, czyli mogą
przenosić mniejsze ciśnienie maksymalne. Są w związku z tym tańsze, a w wielu zastosowaniach nie
jest wymagane duże ciśnienie maksymalne.
jasnoszarym i odpowiada wymiarowo
systemowi rur stalowych – system IPS
(Iron Pipe Size).
Rury i kształtki z PVC-U przeznaczone są
do zimnej wody. Oferowane są w zakresie średnic od ½” do 8” i wymiarowo
odpowiadają wymiarom calowym rur stalowych (system IPS). System z PVC-U proponowany jest w dwóch wersjach:
– amerykańskiej, w której rury produkowane są jako typoszereg SCH 40 (rury
grubościenne), w którym wzrostowi
średnicy odpowiada zmniejszenie
ciśnienia roboczego;
– europejskiej, zgodnie z PN-EN 1452-2
w określonych grupach ciśnieniowych
PN 15, PN 12 oraz PN 9.
System PVC-C od PVC-U najłatwiej jest
odróżnić po kolorze. Elementy systemu
PVC-C jak już wspomniano w zakresie
średnic od ½” do 2” mają kolor beżowy
a powyżej 2” – kolor jasnoszary.
a)
b)
c)
Przykłady realizacji punktu stałego za pomocą: a) dwóch naklejek wykonanych z rury o większej
średnicy, b) dwóch złączek, c) złączki i dwóch uchwytów
[email protected]
Natomiast rury i złączki z PVC-U mają
kolor biały. Co prawda takie elementy
systemu jak kołnierze i przepustnice mają
kolor szary, jest on jednak ciemniejszy niż
kolor takich samych elementów wykonanych z PVC-C i nie ma większego problemu z ich rozróżnieniem. Gdyby się jednak
pojawiły wątpliwości należy po prostu
obejrzeć dokładnie dany element i sprawdzić, z jakiego materiału został on wykonany – każda część wchodząca w skład
systemu zarówno z PVC-C, jak i PVC-U jest
oznakowana.
Tworzenie punktów stałych
Na wstępie trzeba zaznaczyć, że w uchwytach stałych przeznaczonych do mocowania instalacji z PVC-C nie może być wkładki wykonanej z gumy tylko z EPDM. Należy
stosować tylko uchwyty oferowane przez
NIBCO lub też takie, co do których mamy
pewność, że wkładka jest wykonana właśnie z EPDM (wymagany atest oraz deklaracja producenta, że wkładka może
współpracować z PVC-C w temperaturze
82°C).
Sam uchwyt nie wystarczy do wykonania
połączenia stałego. Siły, które są powodowane wydłużalnością termiczną są na tyle
duże, by pokonać siłę tarcia między
powierzchną rury a powierzchnią wkładki
obejmy. Należy więc dodatkowo przyblokować taki uchwyt np. dwoma kształtkami
albo naklejkami wykonanymi z rury o średnicę większej (rys.).
Beton bezpośrednio na system
z PVC-C
Czy można zalewać bezpośrednio betonem instalacje z PVC-C? Tak, pod warunkiem zachowania poniższych zasad.
Niezbędne jest zapewnienie odpowiedniej warstwy betonu utwierdzającej rurę.
Przebiegi trasy rurociągu betonowanego
należy lokalizować w tych miejscach,
w których mamy pewność, że nie nastąpi
uszkodzenie wylewki spowodowane dylatacją.
Minimalne grubości warstwy betonu dla
różnych średnic rur
średnica
½” ¾” 1”
rury D
min. grubość
warstwy
25 33 43
betonu Hmin
[mm]
1
1
2”
¼” ½”
54
66
83
OD KOTŁA DO GRZEJNIKA
Symbole CTS, IPS, SDR 11, SCH 40, SCH 80, PN
45
Numer Specjalny PI 2009
INSTALACJE C.O.
Numer Specjalny PI 2009
46
INSTALACJE C.O.
Przykład zabetonowania rur o średnicy ½”
Przed zalaniem instalacji betonem należy
przeprowadzić próbę szczelności. Warto
również sfotografować przebieg instalacji
(lub sporządzić szkic), aby uniknąć w przyszłości przewiercenia rury podczas montażu elementów wykończeniowych (np. szafki łazienkowej lub wieszaka na ręczniki).
Należy tu jeszcze nadmienić, że instalacja
prowadzona bezpośrednio w betonie nie
wymaga kompensacji.
Warto także pamiętać o jeszcze jednym
ważnym aspekcie związanym z rozszerzalnością rur tworzywowych, a nie zawsze
branym pod uwagę. Chodzi tu mianowicie o zjawisko kurczenia się rur pod wpływem spadku temperatury. Taka sytuacja
może się zdarzyć, gdy instalacja, w której
ma płynąć zimna woda (np. 10°C) jest
wykonywana w wysokiej temperaturze
otoczenia (np. 30°C). Należy wówczas
układać taką instalację z odpowiednim
naprężeniem wstępnym uwzględniającym
kurczenie się rur.
Klejenie instalacji
PRIMER jest to preparat stosowany podczas klejenia instalacji z PVC-U i PVC-C.
Jego zadaniem jest oczyszczenie i wstępne zmiękczenie powierzchni elementów
klejonych. Należy go stosować praktycznie zawsze. Jedynym wyjątkiem jest klejenie instalacji z PVC-C FlowGuard Gold®
klejem jednostopniowym (one step
cement). Generalnie do klejenia instalacji
PVC-C i PVC-U NIBCO stosuje się następujące kleje:
• PVC-C do 2” (FlowGuard Gold®) – klej
jednostopniowy (1 STEP CEMENT) lub
PRIMER + klej uniwersalny (ALL PURPOSE CEMENT);
• PVC-C powyżej 2” (SCH 80) – PRIMER +
klej uniwersalny (ALL PURPOSE
CEMENT);
• PVC-U do 4” – PRIMER + klej do
PVC-U (PVC CEMENT) lub PRIMER + klej
uniwersalny (ALL PURPOSE CEMENT);
• PVC-U powyżej 4” – PRIMER + klej
do PVC-U (PVC CEMENT).
■
(fot., rys. NIBCO)
OD KOTŁA DO GRZEJNIKA
Instalacja zimnej wody
a kompensacja
W zasadzie nie trzeba stosować kompensacji w instalacjach zimnej wody, mogą się
jednak zdarzyć sytuacje, w których kompensacja jest niezbędna. Dzieje się tak
w instalacjach z długimi, prostymi odcinkami rurociągów. Tworzywa sztuczne mają
bardzo wysoki – w porównaniu z metalem
– współczynnik liniowej rozszerzalności
termicznej, czego konsekwencją jest stosunkowo duży przyrost długości rury pod
wpływem nawet niewielkiego przyrostu
temperatury.
Preparat PRIMER i kleje do instalacji NIBCO
NOWE URZĄDZENIA NA RYNKU
RFZ – system sterowania bezprzewodowego do rekuperatorów CA 350 i CA 550
System zdalnego sterowania RFZ pozwala na montaż rekuperatora oraz systemu sterującego
w budynkach zamieszkałych lub częściowo wykończonych, w których układanie dodatkowego przewodu sterującego wiązałoby się np. z uszkodzeniem położonych już tynków czy glazury. W przypadku planowego montażu rekuperatora w trakcie budowy oraz późniejszego
uzupełnienia systemu wentylacyjnego o klawisze RFZ pełnią one funkcję dodatkowych przełączników sterujących pracą systemu wentylacyjnego.
System RFZ współpracuje z rekuperatorami CA 350 oraz CA 550 wyposażonymi w sterowniki
Ease oraz Luxe. Nie współpracuje z rekuperatorami w wersji standard, wyposażonymi w przełącznik trójstopniowy. W przypadku instalowania przełącznika RFZ do rekuperatora sterowanego za pomocą sterownika Ease, funkcję odbiornika sygnału pełni sam sterownik.
Rekuperator w wersji Luxe musi zostać wyposażony dodatkowo w antenę z odbiornikiem
w postaci dodatkowej płytki drukowanej montowanej na płycie głównej wewnątrz urządzenia. Nadajnikami systemu sterującego są
klawisze RFZ. Do każdego rekuperatora podłączyć można jednocześnie do 31 klawiszy RFZ. Dzięki temu oprócz korzystania ze sterownika Ease lub Luxe możliwe jest zamontowanie dodatkowych klawiszy np. w łazience, ubikacji, kuchni czy sypialni dla wygodniejszego sterowania pracą systemu wentylacyjnego. Rekuperator reaguje zawsze na klawisz (nadajnik), który został wciśnięty jako
ostatni. Zasięg nadajników wystarcza do obsłużenia większości budynków. System RFZ jest zabezpieczony przed ewentualnym
„sprzęganiem się” nadajników umieszczonych np. w sąsiednich domach.
(producent: Rekuperatory.pl)
www.polskiinstalator.com.pl