Czyste powietrze dla Targówka

Transkrypt

„CZYSTE POWIETRZE DLA TARGÓWKA”
JAKOŚĆ POWIETRZA I ZDROWIE
Artur Jerzy BADYDA
Piotr DĄBROWIECKI
Warszawa, 30 stycznia 2017 r.
CZYM ODDYCHAMY? JAKOŚĆ POWIETRZA
W POLSCE I W WARSZAWIE
Artur Jerzy BADYDA
Wprowadzenie
3
DLACZEGO ZAJMUJEMY SIĘ
ZANIECZYSZCZENIAMI POWIETRZA?
o Stężenia zanieczyszczeń, jakie notuje się w powietrzu
atmosferycznym w Polsce stanowią poważny problem
Wizerunkowy
Polska znajduje się w czołówkach krajów z najwyższymi stężeniami
zanieczyszczeń powietrza na tle innych państw Unii Europejskiej
Społeczny
W Polsce notuje się jeden z najwyższych w UE wskaźników
przedwczesnej umieralności z powodu zanieczyszczenia powietrza
pyłem zawieszonym
Administracyjno-prawny
W Polsce brakuje sprawnych narzędzi administracyjnych i regulacji
prawnych, które w efektywny sposób wyeliminowałyby problem
wysokich stężeń zanieczyszczeń w powietrzu
4
ZANIECZYSZCZENIA POWIETRZA JAKO
CZYNNIK RYZYKA
o Zarówno w skali globalnej, jak i w Polsce,
zanieczyszczenia powietrza (wewnętrznego i
zewnętrznego) znajdują się w grupie
10 najważniejszych czynników ryzyka
decydujących o przedwczesnych zgonach i
życiu w warunkach niepełnosprawności
5
CZYNNIK RYZYKA
6
CZYNNIK RYZYKA
7
CZYNNIK RYZYKA
Kraj
PM2,5
NO2
O3
Polska
48 270
1 610
1 150
EU-28
436 000
68 000
16 000
Europa
467 000
71 000
17 000
„Air quality in Europe – 2016 report”. EEA report,
No 28/2016. ISSN: 1977-8449, doi: 10.2800/413142.
European Environment Agency, Copenhagen 2016
8
Źródła emisji zanieczyszczeń do powietrza
9
PRESJA CZŁOWIEKA NA JAKOŚĆ POWIETRZA
Główne źródło emisji SOx (57,5% w UE; 52,8% w PL)
Główne źródło emisji Hg (39,7% w UE; 56,1% w PL)
Istotne źródło emisji NOx (20,2% w UE; 33,5% w PL)
10
Główne źródło emisji NMLZO (49,4% w UE; 43,1% w PL)
Istotne źródło emisji Hg (20,4% w UE; 5,9% w PL)
Istotne źródło emisji pyłów
PM10 (16,9% w UE; 8,3% w PL)
PM2,5 (10,3% w UE; 6,4% w PL)
11
Główne źródło emisji NOx (39,4% w UE; 30,4% w PL)
Istotne źródło emisji CO (21,3% w UE; 20,8 w PL)
Istotne źródło emisji pyłów
PM10 (11,5% w UE; 9,0% w PL)
PM2,5 (13,1% w UE; 13,4% w PL)
12
Główne źródło emisji pyłów
PM10 (40,1% w UE; 52,1% w PL)
PM2,5 (56,4% w UE; 55,8% w PL)
Główne źródło emisji WWA (54,1% w UE; 86,0% !!! w PL)
W tym BaP (70,6% w UE; 76,8% w PL)
Główne źródło emisji CO (45,4% w UE; 64,9% w PL)
Główne źródło emisji PCDD/PCDF (58,7% w PL)
13
ZWIĄZKI I SUBSTANCJE POWSTAJĄCE PRZY
SPALANIU ODPADÓW ZIELONYCH
14
o Antracen
o Benzofluoranten
o Fenantren
o Benzo[a]piren
o Metyloantraceny
o Benzo[e]piren
o Fluoranten
o Perylen
o Piren
o Indeno[1,2,3-cd]piren
o Methylopiren
o Benzo[g,h,j]perylen
o Benzo[c]fenantren
o Dibenzo[a,i]piren
o Chryzen
o Dibenzo[a,h]piren
o Benzo[a]antracen
o Koronen
o Methylochryzen
SPALANIU ZUŻYTYCH OPON
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
Aldehyd benzoesowy
Benzen
Benzodiazyny
Benzofuran
Benzotiofen
Butadien
Dihydroinden
Ksyleny
Dimetyloheksadien
Dimetylopropylobenzen
Propylobenzen metylowy
Dimetylodihydroinden
Etenylobenzen
Etenylocycloheksen
Etenylodimetylobenzen
Etenylometylobenzen
Etenylodimetylo
cykloheksen
Etenylometylobenzen
15
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
Etylobenzen
Etylometylobenzen
Etynylobenzen
Etynylometylobenzen
Izocyjanobenzen
Limonen
Toluen
Metyloinden
Metylotiofen
Metyloetenylobenzen
Dimetyloetenyolbenzen
Dimetyloetylobenzen
Metylopropylobenzen
Etylenoinden
Metyloetylobenzen
Propylobenzen
Styren
Tetrametylobenzen
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
Tiofen
Trimetylobenzen
1-metylonaftalen
1,10-bifenylometyl
2-metylonaftalen
Benzoizotiazol
Benzo[b]tiofen
Bifenyl
Cyjanobenzen
Dimetylobenzen
Dimetylonaftalen
Etylodimetylobenzen
Heksahydroazepina
Inden
Izocyjanonaftalen
Metylobenzaldehyd
Fenol
Propenylonaftalen
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
Propenylometylobenzen
Trimetylonaftalen
Naftalen
Acenaftylen
Acenaftenowa
Fluoren
Fenantren
Antracen
Fluoranten
Piren
Benzo[a]antracen
Chryzen
Benzo[b]fluoranten
Benzo[k]fluoranten
Benzo[a]piren
Dibenzo[a,h]antracen
Benzo[g,h,j]perylen
Indeno[1,2,3-cd]piren
SPALANIU ODPADÓW KOMUNALNYCH
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
16
1,3-butadien
2-butanon
Benzen
Chlorometan
Etylobenzen
m,p-ksylen
Chlorek metylenu
O-ksylen
Styren
Toluen
2,4,6-trichlorofenol
2,4-dichlorofenol
2,4-dimetylofenol
2,6-dichlorofenol
2-chlorofenol
2-metylonaftalen
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
2-krezol
3-krezol
4-krezol
Acetofenon
Alkohol benzylowy
Bis(2-etyloheksylo)ftalan
Di-n-butyloftalan
Dibenzofuran
Izoforon
Pentachloronitrobenzen
Fenol
1,3-dichlorobenzen
1,4-dichlorobenzen
1,2-dichlorobenzen
1,3,5-trichlorobenzen
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
1,2,3,5-tetrachlorobenzen o
1,2,3,4,5-pentachlorobenzeno
Heksachlorobenzen
o
Acenaften
o
Acenaftylen
o
Antracen
o
Benzo[a]antracen
o
Benzo[a]piren
o
Benzo[b]fluoranten
o
Benzo[g,h,i]perylen
o
Benzo[k]fluoranten
o
Chryzen
o
Dibenzo[a,h]antracen
o
Fluoranten
Fluor
Indeno[1,2,3-cd]piren
Naftalen
Fenantren
Piren
Aldehyd octowy
Aceton
Akryloaldehyd
Benzoaldehyd
Aldehyd masłowy
Aldehyd krotonowy
Formaldehyd
3-metylobutanal
Aldehyd p-toluilowy
Aldehyd propionowy
o PCDD / PCDF
SPALANIU ODPADÓW KOMUNALNYCH
o Spalanie PCV (wykładziny, opakowania, izolacje przewodów
elektrycznych, folie) powoduje emisję chlorowodoru (z 1 kg PCV
powstaje 280 dm3 HCl), tworzącego kwas solny w połączeniu z
wodą (np. parą wodną)
o Spalanie PET (butelki), PE (opakowania foliowe), odpadów z
gumy, czy materiałów lakierowanych powoduje emisję dioksyn,
cechujących się wysokim potencjałem ryzyka chorób
nowotworowych
o Spalanie pianek poliuretanowych (obuwie, odzież meble)
powoduje emisję cyjanowodoru (z 1 kg pianki powstaje 50 dm3
HCN), tworzącego kwas pruski (środek bojowy, cyklin B) w
połączeniu z wodą
o Spalanie mebli, materiałów ze sklejek, czy płyt wiórowych
powoduje emisję formaldehydu, będącego alergenem, ale także
silną trucizną, kancerogenem i substancją cytotoksyczną
17
SKUTKI SPALANIA ODPADÓW W DOMACH
o Wizerunkowe
Niska jakość powietrza zewnętrznego i wewnątrz budynków (także niszczenie urządzeń)
Nieprzyjemny zapach
o Społeczne
Choroby układu oddechowego
Infekcje górnych i dolnych dróg oddechowych (zapalenie oskrzeli i PZO dzieci i dorosłych)
Astma oskrzelowa, w tym zaostrzenia choroby
Przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP), w tym zaostrzenia choroby
Choroby układu sercowo-naczyniowego (głównie choroba niedokrwienna serca)
Choroby naczyń mózgowych (głównie udar mózgu)
Choroby ośrodkowego układu nerwowego (a zwłaszcza mózgu)
Nowotwory (w tym zwłaszcza tchawicy, oskrzeli i płuc oraz pęcherza moczowego)
Inne
Zmniejszona masa urodzeniowa noworodków
Zwiększona umieralność noworodków
Zwiększona częstość przyjęć do szpitali
Utrata dni aktywności zawodowej
Spadek produktywności
o Prawno-administracyjne
Ryzyko wszczęcia postępowania mandatowego
18
Jakość powietrza
19
PROBLEMY JAKOŚCI POWIETRZA
o W Polsce jakość powietrza kształtują przede
wszystkim źródła komunalno-bytowe i
transport drogowy
o Skutkiem relatywnie dużej emisji
zanieczyszczeń do powietrza są regularne
przekroczenia stężeń dopuszczalnych
Powszechnie pyłów (PM10 i PM2,5) i BaP
Lokalnie NOx i O3
20
SMOG
o Problem zanieczyszczenia powietrza często
utożsamiany jest z terminem SMOG
o Czym zatem jest ów SMOG?
o Nazwa SMOG pochodzi od złożenia dwóch
angielskich słów „smoke” i „fog”)
o Jest to zjawisko współwystępowania
mieszaniny różnych zanieczyszczeń powietrza i
specyficznych warunków meteorologicznych
o Warunkiem sprzyjającym powstawaniu smogu
jest również topografia terenu utrudniająca
mieszanie mas powietrza
21
SMOG
o Pyły (PM)
o Inwersja termiczna
o Tlenek węgla (CO)
o Słaby wiatr lub brak wiatru
o Tlenki siarki (SOx)
o Pogoda wyżowa
o Tlenki azotu (NOx)
o Niekorzystna topografia
o Związki organiczne
22
SMOG
o Ozon (O3)
o Wysoka temperatura
o Tlenki azotu (NOx)
o Znaczne nasłonecznienie
o Tlenek węgla (CO)
o Słaby wiatr lub brak wiatru
o Lotne związki organiczne
o Pogoda wyżowa
o Drobne pyły
o Inwersja termiczna
o Niekorzystna topografia
23
JAKOŚĆ POWIETRZA W EUROPIE
24
„Air quality in Europe – 2016 report”. EEA report,
No 28/2016. ISSN: 1977-8449, doi: 10.2800/413142.
European Environment Agency, Copenhagen 2016
25
„Air quality in Europe – 2016
report”. EEA report, No 28/2016.
„Air quality in Europe –ISSN:
20161977-8449,
report”. EEAdoi:
report,
No 28/2016. ISSN: 1977-8449,
doi: 10.2800/413142.
10.2800/413142.
European
European Environment Environment
Agency, Copenhagen
Agency, 2016
Copenhagen 2016
26
20161977-8449,
report”. EEAdoi:
report,
No 28/2016. ISSN: 1977-8449,
doi: 10.2800/413142.
10.2800/413142.
European
Agency, Copenhagen
Agency, 2016
Copenhagen 2016
27
20161977-8449,
report”. EEAdoi:
report,
No 28/2016. ISSN: 1977-8449,
doi: 10.2800/413142.
10.2800/413142.
European
Agency, Copenhagen
Agency, 2016
Copenhagen 2016
28
20161977-8449,
report”. EEAdoi:
report,
No 28/2016. ISSN: 1977-8449,
doi: 10.2800/413142.
10.2800/413142.
European
Agency, Copenhagen
Agency, 2016
Copenhagen 2016
JAKOŚĆ POWIETRZA W POLSCE
29
Na podstawie:
„Ochrona środowiska
2016”. Główny Urząd
Statystyczny,
Warszawa 2016
JAKOŚĆ POWIETRZA NA MAZOWSZU
Na podstawie: „Roczna
ocena jakości powietrza w
województwie
mazowieckim za rok 2015”.
WIOŚ w Warszawie,
Warszawa 2016
30
ocena jakości powietrza w
województwie
mazowieckim za rok 2015”.
WIOŚ w Warszawie,
Warszawa 2016
31
ocena jakości powietrza
w województwie
mazowieckim za rok
2015”. WIOŚ w
Warszawie, Warszawa
2016
32
o Według informacji EEA
z 2011 roku aż 6 polskich
miast znalazło się wówczas
w grupie 10 miast UE,
cechujących się największą
liczbą przekroczeń
dopuszczalnego
średniodobowego stężenia
pyłów PM10
33
Miasto
Liczba dni
Pernik – BG
180
Plovdiv – BG
161
Kraków – PL
151
Pleven – BG
150
Dobrich – BG
145
Nowy Sącz – PL
126
Gliwice – PL
125
Zabrze – PL
125
Sosnowiec – PL
124
Katowice – PL
123
o Z kolei informacje WHO z
maja 2016 roku wskazują, że
wśród 10 miast cechujących
się najwyższymi stężeniami
pyłów PM2,5 w UE, figuruje
aż 7 polskich miast
34
Miasto
µg/m3]
PM2,5 [µ
Żywiec – PL
43
Pszczyna – PL
43
Dimitrovgad – BG
42
Rybnik – PL
40
Wodzisław Śląski – PL
39
Opoczno – PL
39
Sucha Beskidzka – PL
39
Godów – PL
38
Dolny Voden – BG
38
Montana – BG
37
Kraków – PL
37
JAKOŚĆ POWIETRZA NA ŚWIECIE
o Według Światowej Organizacji Zdrowia (Ambient Air Pollution
Database) wśród 10 najbardziej zanieczyszczonych miast Świata
Pod względem PM10 (ze średniorocznymi stężeniami w zakresie
329-594 µg/m3)
3 znajdują się Nigerii
Po 2 znajdują się w Pakistanie i Arabii Saudyjskiej
Po 1 znajduje się w Iranie, Afganistanie i Indiach
Pod względem PM2,5 (ze średniorocznymi stężeniami w zakresie
126-217 µg/m3)
4 znajdują się w Indiach
Po 2 znajdują się w Arabii Saudyjskiej i Chinach
Po 1 znajduje się w Iranie i Kamerunie
Pierwsze polskie miasta (Żywiec, Pszczyna i Rybnik) pojawiają się tam
W przypadku PM10 na pozycjach 445, 449 i 492 ze stężeniami w zakresie
53-58 µg/m3
W przypadku PM2,5 na pozycjach 336, 343 i 381 ze stężeniami w zakresie
40-43 µg/m3
35
Czy możemy się chronić przed
zanieczyszczeniami?
36
EFEKTY ZDROWOTNE POPRAWY
JAKOŚCI POWIETRZA
o Badania włoskiego zespołu zrealizowane wśród
dzieci wykazały wysoce statystycznie istotny
wzrost wartości PEF tydzień po przeniesieniu
dzieci z terenów miejskich o wysokich
stężeniach zanieczyszczeń na obszary czystsze
o Stwierdzono również 4-krotny spadek
eozynofilów w nosie i zmniejszenie stężenia
FeNO
37
JAKOŚCI POWIETRZA
o W holenderskich badaniach zrealizowanych
w grupie prawie 700 osób zaobserwowano
wzrost wartości wskaźników FEV1 i FVC wraz
ze spadkiem stężeń zanieczyszczeń takich
jak NO2, sadza, PM2,5 i PM10
38
JAKOŚCI POWIETRZA
o Przykład badań zrealizowanych wśród 3997
mieszkańców Warszawy i 988 osób
zamieszkujących niezanieczyszczone obszary
Polski dowodzi, że
Spadek stężenia pyłów PM10 o 10 µg/m3 można
wiązać ze wzrostem sprawności oddychania
(wzrost FEV1 o 1,7%)
39
CO MOŻNA ZROBIĆ W KRÓTKIM OKRESIE?
o Zmienić miejsce pobytu (nawet krótkotrwale) na takie,
gdzie stężenia zanieczyszczeń prawie nie występują
Sinclair, USA (WY) –
Wenden, USA (AZ) –
Muonio, FIN –
Auclair, CAN –
Te Anau, NZ –
Ceresole Reale, IT –
Campisábalos, ES –
Kiruna, SE –
Pueyo de Araguás, ES –
Roisey, FR –
Buñol, ES –
40
PM10 ~ 4,0 µg/m3, PM2,5 ~ 1,6 µg/m3
PM10 ~ 4,0 µg/m3, PM2,5 ~ 2,0 µg/m3
PM10 ~ 4,0 µg/m3, PM2,5 ~ 2,2 µg/m3
PM10 ~ 5,0 µg/m3, PM2,5 ~ 3,0 µg/m3
PM10 ~ 6,0 µg/m3, PM2,5 ~ 2,7 µg/m3
PM10 ~ 6,0 µg/m3, PM2,5 ~ 4,0 µg/m3
PM10 ~ 6,0 µg/m3, PM2,5 ~ 5,0 µg/m3
PM10 ~ 7,0 µg/m3, PM2,5 ~ 2,3 µg/m3
PM10 ~ 7,0 µg/m3, PM2,5 ~ 4,0 µg/m3
PM10 ~ 7,0 µg/m3, PM2,5 ~ 4,0 µg/m3
PM10 ~ 7,0 µg/m3, PM2,5 ~ 5,0 µg/m3
CO MOŻNA ZROBIĆ W KRÓTKIM OKRESIE?
o W Polsce takich miejsc w zasadzie nie ma
o Swego rodzaju substytutem może być jednak
wizyta w podziemnych wyrobiskach kopalni soli
(np. w Wieliczce)
Stężenia pyłu są tam praktycznie zerowe
Obecna w powietrzu frakcja aerozolowa o
wielkościach cząstek takich jak pyły PM10, czy PM2,5
nie zawiera substancji szkodliwych dla zdrowia
(frakcja respirabilna występuje w stężeniach rzędu
kilku µg/m3)
W większości (60-80%) aerozol składa się z chlorku
sodu
41
CO NALEŻY ROBIĆ W DŁUGIM OKRESIE?
o Wymienione działania to jednak sposoby na tzw. krótką
metę
o Kluczowe jest ZLIKWIDOWANIE przyczyn
zanieczyszczenia powietrza, a nie walka z jego skutkami
Zmiany prawne związane z ustaleniem dopuszczalnych rodzajów
urządzeń i paliw, które będą dopuszczone do użytku
Stworzenie odpowiednich narzędzi finansowych wspierających
wymianę urządzeń grzewczych na mniej emisyjne
Wprowadzenie skutecznych mechanizmów kontroli w zakresie
spalania odpadów w gospodarstwach domowych
Ustanowienie działań ukierunkowanych na zmniejszenie emisji
pochodzących z transportu drogowego (ograniczenia i zachęty)
o Aby walka z zanieczyszczeniem była skuteczna, również
identyfikacja skali problemu powinna być bardziej
efektywna
42
Podsumowanie
43
PODSUMOWANIE
o W warunkach miejskich kluczowymi źródłami
kształtującymi jakość powietrza są źródła komunalnobytowe oraz transport drogowy
o W wielu ośrodkach miejskich rejestruje się
przekroczenia dopuszczalnych stężeń zanieczyszczeń
powietrza (regulowanych na mocy dyrektywy CAFE), a
tym bardziej poziomów rekomendowanych przez
WHO
o Skutkuje to zwiększoną zachorowalnością z powodu
chorób obturacyjnych, innych chorób układu
oddechowego, alergii, czy chorób układu sercowonaczyniowego, jak również chorób nowotworowych
44
PODSUMOWANIE
o Efektem tego są również przedwczesne zgony,
których w Europie ponad 400 tysięcy przypisuje się
tylko zanieczyszczeniom pyłowym obecnym w
powietrzu atmosferycznym, których substancjami
składowymi są m.in. metale ciężkie i WWA
o Krótkotrwale można (a niekiedy nawet należy)
zmieniać miejsce przebywania na takie, w którym
stężenia zanieczyszczeń utrzymują się na stałym,
niskim poziomie
o W długim horyzoncie czasowym niezbędne jest
wypracowanie narzędzi prawnych, administracyjnych,
technicznych i ekonomicznych, które pozwolą
efektywnie zarządzać jakością powietrza w Polsce
45
CZYM ODDYCHAMY? JAKOŚĆ POWIETRZA
W POLSCE I W WARSZAWIE
Artur Jerzy BADYDA, [email protected]
SKUTKI ZDROWOTNE NARAŻENIA NA
ZANIECZYSZCZONE POWIETRZE
Piotr DĄBROWIECKI
Wprowadzenie
48
DLACZEGO CHORUJEMY?
o Opierając się na wynikach badań
przeprowadzonych w USA w latach 80-tych,
można stwierdzić, że za utrzymanie zdrowia
jednostki odpowiada
Styl życia jednostki w 53%
Warunki środowiskowe w 21%
Cechy dziedziczne w 16%
Dostępność i poziom opieki zdrowotnej w 10%
49
ZDROWOTNE EFEKTY ZANIECZYSZCZEŃ
POWIETRZA
o Skutki krótkoterminowego narażenia populacji na
zanieczyszczenia powietrza
Dzienna śmiertelność
Wizyty szpitalne z powodu chorób układu oddechowego i
krwionośnego
Interwencje pogotowia ratunkowego z powodu chorób układu
oddechowego i krwionośnego
Wizyty u lekarzy pierwszego kontaktu powodu chorób układu
oddechowego i krwionośnego
Przyjmowanie leków z powodu chorób układu oddechowego i
krwionośnego
Nieobecność w pracy
Nieobecność w szkole
Ostre symptomy (kaszel, flegma, infekcje dróg oddechowych)
Fizjologiczne zmiany (praca płuc)
50
ZDROWOTNE EFEKTY ZANIECZYSZCZEŃ
POWIETRZA
o Skutki długoterminowego narażenia populacji na
zanieczyszczenia powietrza
Śmiertelność z powodu chorób układu krwionośnego i
oddechowego
Chroniczne występowanie chorób układu oddechowego i
powszechne objawy (astma, przewlekła obturacyjna
choroba płuc)
Chroniczne zmiany w fizjologicznych funkcjach
Rak płuc
Chroniczne choroby układu krwionośnego
Wewnątrzmaciczne zmiany (niska masa urodzeniowa w
terminie, brak odpowiedniego przyrostu masy płodu)
51
Układ oddechowy człowieka
52
STRUKTURA DRZEWA OSKRZELOWEGO
o Funkcją oskrzeli do ich 16 rozgałęzienia jest dostarczanie
powietrza do strefy wymiany gazowej. Na tym odcinku
powietrze jest ogrzewane, nawilżane i oczyszczane
o Od 17 rozgałęzienia rozpoczyna się strefa przejściowa a od 20
– strefa wymiany gazowej
o Ogrzewanie i nawilżanie powietrza odbywa się głównie w
jamie nosowo-gardłowej. Do pęcherzyków płucnych dociera
powietrze ogrzane do 37oC i nasycone parą wodną
o Cząsteczki kurzu, drobne ciała obce, bakterie za pomocą
rzęsek komórek nabłonka są przesuwane wraz ze śluzem do
nagłośni, następnie do gardła i połykane
53
STRUKTURA PĘCHERZYKA PŁUCNEGO
o Liczba pęcherzyków
płucnych wynosi średnio
ok. 300 mln, całkowita
powierzchnia ok. 80 m2
o Krew przepływającą w
naczyniach włosowatych
oddziela od powietrza w
pęcherzykach płucnych
cienka warstwa składającą
się ze ścianek naczynia
włosowatego i pęcherzyka
płucnego
54
PŁUCA TO FILTR ORGANIZMU
o Układ oddechowy składa się z części przewodzącej i
części oddechowej
o Wymiana gazowa zachodzi w części oddechowej,
w pęcherzykach płucnych
o Powierzchnia płuc to ok. 100 m2 kontaktu ze
środowiskiem
o Zanieczyszczenia powietrza mogą uszkadzać
zarówno część przewodzącą (O3, NO, SO2, PM10) jak
i oddechową (PM1-PM2,5)
55
PŁUCA TO FILTR POWIETRZA
o Dym tytoniowy i inne zanieczyszczenia powietrza mogą uszkadzać
zarówno część przewodzącą jak i oddechową
o Nieprawidłowa funkcja rzęsek (spowodowana działaniem pyłów PM10 i
PM2,5) powoduje zaleganie śluzu w drogach oddechowych i
niemożność usuwania szkodliwych substancji na zewnątrz
Ułatwia to rozwój infekcji bakteryjnych i wirusowych
o W obronie przed wdychanymi, szkodliwymi czynnikami biorą również
aktywny udział komórki układu immunologicznego
o Makrofagi fagocytują cząsteczki pyłów oraz bakterie i wirusy, niszczą
je, a następnie są usuwane wraz ze śluzem
o W zrębie pęcherzyków płucnych, w ich ścianach oraz świetle spotyka
się liczne makrofagi, które wydostają się z naczyń włosowatych i
przechodzą do światła pęcherzyków
56
Zanieczyszczenia powietrza
57
ZANIECZYSZCZENIA POWIETRZA
o Duże cząstki >10µm – depozycja
Górne drogi oddechowe
o Cząstki 5-10µm – depozycja
Dolne drogi oddechowe
o Cząstki 2,5µm i mniejsze – depozycja
Pęcherzyki płucne i miąższ płuca
Komórki pęcherzyków – adsorbcja – rozpuszczanie
Trudno rozpuszczalne związki – fagocytoza – makrofagi
Pobudzenie
Mediatory zapalne i czynniki wzrostu – kolagen
Włóknienie
58
o Znaczenie biologiczne
Długi okres półtrwania
Długi okres depozycji płucnej
Wielkość cząstek – mniejsze ze względu na
większa powierzchnię adsorbują więcej
zanieczyszczeń organicznych w przeliczeniu na
masę pyłu
Związki rakotwórcze – pęcherzyki płucne – cały
organizm
59
o Zanieczyszczenia powietrza powodują…
Raka płuca
60
Choroby układu sercowo naczyniowego
o Dlaczego to taki ważny problem?
Wg Światowej Organizacji Zdrowia WHO, co roku przedwcześnie umiera
>7 mln ludzi z powodu zanieczyszczenia powietrza
Zanieczyszczenia powietrza
•
•
•
•
Ok 3,7 mln zgonów w krajach nisko i średnio rozwiniętych
EU – 680 tyś przedwczesnych zgonów
389 tyś z tych zgonów – POCHP
227 tyś - rak płuca (szczególnie niebezpieczna emisja - silniki diesla)
61
© 2014 Global Initiative for Chronic Obstructive Lung Disease
PŁUCA TO FILTR ORGANIZMU –
NIEWYMIENNY…
o Choroby układu oddechowego:
Zapalenie błony śluzowej nosa
Gardła
Oskrzeli
Nowotwory płuc
Astma
Przewlekła obturacyjna choroba płuc
o Choroby układu krążenia:
CHNS, NT, zaburzenia rytmu serca
62
o Do 2050 r. zanieczyszczenia powietrza staną się
największą przyczyną przedwczesnych zgonów na całym
świecie
63
Wyniki badań naukowych nad wpływem
zanieczyszczeń na zdrowie człowieka
64
BADANIA NAUKOWE
o Środkowo-pomorskie Towarzystwo Naukowe Ochrony
Środowiska (Annual Set The Environment Protection Rocznik Ochrona Środowiska Volume/Tom 15. Year/Rok
2013 ISSN 1506-218X 2022–2038)
o Cel
Wpływ stężenia pyłów PM1, PM2,5, PM10 w środowisku
wewnątrz i zewnątrz szkolnym na krótkotrwałe zmiany funkcji
płuc w grupie dzieci zdrowych
Parametry spirometryczne
FEV1 wn.
FVC wn., FEV1%FVC
MEF25, MEF50, MEF75
PEF
65
BADANIA NAUKOWE
o Środkowo-pomorskie Towarzystwo Naukowe Ochrony
Środowiska (Annual Set The Environment Protection - Rocznik
Ochrona Środowiska Volume/Tom 15. Year/Rok 2013 ISSN
1506-218X 2022–2038)
o Wnioski
o Udokumentowano krótkotrwały związek przyczynowo
skutkowy między stężeniem pyłu wewnątrz szkoły a zmianą
wartości parametrów spirometrycznych
o Analiza materiału badawczego przedstawianego w niniejszej
pracy dowodzi, że istnieje istotny związek tylko między
stężeniem pyłu PM2,5 i zmianami wskaźników
spirometrycznych, takich jak: FEV1, PEF i MEF25 u dzieci w
wieku gimnazjalnym
66
Okres prenatalny – zdrowie dziecka
o Okres badania : 2000 – 2004 r. – obserwacja wieloletnia
o Liczebność - 505 kobiet ciężarnych w II i III trymestrze ciąży, wiek
– 18 -35 lat
o Kryteria włączenia
Niepalące,
Bez obciążenia chorobami przewlekłymi ( m. in. cukrzyca,
nadciśnienie, choroby płuc)
Zamieszkanie w Krakowie – minimum 12 miesięcy
Pomiary indywidualnej ekspozycji na PM2,5 i WWA, wywiad
epidemiologiczny: przebieg ciąży, problemy zdrowotne,
szkodliwości środowiska domowego i pracy
o Poród – krew pępowinowa i krew matki – analizy
toksykologiczne – kotynina, metale ciężkie, WWA
67
Okres prenatalny – zdrowie dziecka
o Ekspozycja na PM2,5 – 48 h – indywidualne monitory
Średnie narażenie – 35, 7 µg/m3, sezon grzewczy – 43,3 µg/m3, sezon letni –
28,8 µg/m3
o Ekspozycja na WWA – 8 związków
Średnie narażenie - 26,1 ng/m3
Sezon grzewczy – 60 ng/m3, sezon letni 10 ng/m3
o Podsumowanie
Ekspozycja – PM2,5 > 35 µg/m3 – niższa waga urodzeniowa (128 g)
Mniejszy obwód główki – (0,3 cm), mniejsza długość ciała – (0,9 cm)
Badania czynnościowe oddychania – od 5 roku życia
Zmniejszenie o 100 ml całkowitej objętości wydechowej (wpływ na rozwój płuc)
Częstsze występowanie u niemowląt zapalenia górnych i dolnych dróg oddechowych
Zwiększone stężenie PM2,5 >20 µg/m3, - wzrost podatności na zapalenia górnych dróg
oddechowych i płuc
Zaburzenia rozwoju psychosomatycznego – WWA > 18 ng/m3 – gorsze wyniki (różnica o
ok. 4 pkt)
68
CZY MIESZKAŃCY MIAST CZĘŚCIEJ CHORUJĄ?
o „Analiza i ocena efektów oddziaływania ruchu drogowego
na zdrowia mieszkańców miast”
o Politechnika Warszawska i Wojskowy Instytut Medyczny
wspólne badania nad wpływem zanieczyszczeń powietrza
na układ oddechowy
o Finansowany ze środków na naukę w latach 2008-2012
69
o Widoczne są znaczne różnice w liczebnościach
poszczególnych schorzeń, których występowanie
częściej deklarowali mieszkańcy Warszawy oraz osoby
zamieszkujące tereny pozamiejskie
70
o Odsetki osób deklarujących występowanie określonych
chorób układu oddechowego, w podziale na grupę badaną
i kontrolną
71
o Odsetki osób deklarujących występowanie określonych
chorób układu oddechowego, w podziale na podgrupy
grupy badanej i kontrolnej
72
o Wpływ miejsca zamieszkania na parametr FEV1 w badaniu
spirometrycznym
73
„MY HOUSE IS MY CASTLE”
CZY JESTEŚMY BEZPIECZNI?
o Projekt : Skutki zdrowotne zanieczyszczenia powietrza
atmosferycznego w Krakowie. Badania kwestionariuszowe wykonany
w Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w latach 20052006
o U osób eksponowanych na zanieczyszczenia generowane przez
spalanie węgla w mieszkaniach, ryzyko wystąpienia przewlekłego
kaszlu było prawie dwa razy wyższe niż u osób mieszkających w
mieszkaniach z ogrzewaniem centralnym (OR=1.88,95%CI: 1.09-3.23)
o Przewlekły nieżyt oskrzeli w grupie eksponowanej występował
ponad dwa razy częściej w porównaniu z grupą nieeksponowaną
(OR=2.24, 95%CI:1.05-4.75)
o Ocena skutków zdrowotnych zanieczyszczeń powietrza była częścią
zintegrowanego projektu Unii Europejskiej koordynowanego przez
Wspolnotowe Centrum Badawcze JRC, Ispra, Włochy, „From toxic
emissions to health effects: An integratedemissions, air quality and
health impacts case study in Krakow”
74
„MY HOUSE IS MY CASTLE”
CZY JESTEŚMY BEZPIECZNI?
o Stężenie skażeń w mieszkaniu odpowiada ściśle stężeniu
o
o
o
o
75
zanieczyszczeń w powietrzu na zewnątrz. Zależność tę pokazano
na przykładzie NO2
Tlenek azotu rozpuszcza się w płynie płucnym tworząc kwas
azotowy HNO2 i kwas azotawy HNO3
Badania epidemiologiczne: wzrost stężenia NO2 o 30% µg/m3
przez 2 tygodnie powoduje 20% wzrost częstości zachorowań na
choroby dróg oddechowych wśród dzieci. Chorzy na astmę lub
drogi oddechowe POChP szczególnie wrażliwi
NO2 przekształca się w
cząstki azotanów – a te w PM10
NO2 reaguje ze związkami
organicznymi w atmosferze
zwiększając ich
toksyczność
Choroby układu oddechowego a zanieczyszczenia
powietrza
76
PRZEWLEKŁE ZAPALENIE OSKRZELI
Norma
Zapalenie
oskrzeli
Stan zapalny w obrębie komórek
nabłonkowych może doprowadzić
do unieruchomienia rzęsek
77
ROZEDMA
o Rozedma jest to zespół procesów uszkadzających płuca, które
najczęściej są rezultatem długotrwałego palenia lub oddychania
zanieczyszczonym powietrzem
W następstwie dochodzi do:
• przewlekłych infekcji na skutek wdychania do
oskrzeli dymu i innych substancji drażniących w
przebiegu których uszkadzają się mechanizmy
obronne dróg oddechowych
• zwiększonego wydzielania śluzu i obrzęku drobnych
oskrzelików (przewlekła obturacja)
• destrukcji pęcherzyków płucnych, a za tym do
znacznego zmniejszenia powierzchni wymiany
gazowej
o Chory cierpi na hipoksję i hiperkapnię, które powstają w wyniku hipowentylacji dużej liczby pęcherzyków płucnych oraz zmniejszenia powierzchni
ścianek pęcherzykowych.
78
ALERGIA NAJCZĘSTSZA PRZYCZYNA ASTMY
o Alergen to substancja w zasadzie nieszkodliwa, powodująca jednak u
osób predysponowanych (uczulonych) alergiczną reakcję
immunologiczną organizmu
o Atopia to dziedziczna skłonność do spontanicznego wytwarzania
uczulających przeciwciał Klasy E IgE w odpowiedzi na kontakt ze
śladowa ilością alergenu powszechnie występującego w środowisku
o Alergia to stan, w którym alergeny
wywołują reakcję obronną organizmu, co
powoduje powstanie specyficznych
dolegliwości tj.: katar, łzawienie spojówek,
kaszel, świsty przy oddychaniu, duszność,
swędzące zmiany skórne, objawy
dyspeptyczne, bóle brzucha, wymioty.
79
ALERGIA – CHOROBA XXI WIEKU
o Epidemiologia
Alergiczny nieżyt nosa – 25%
Astma oskrzelowa – 10% (4 000 000)
AZS – 10%
Alergia pokarmowa – 8%/4%
Dodatnie wyniki testów skórnych – ATOPIA –
40%
Alergia – 30%
80
PRZEWLEKŁA OBTURACYJNA CHOROBA
PŁUC
o Choroba wywołana poprzez przewlekłe drażnienie
układu oddechowego przez szkodliwe pyły lub gazy
(dym tytoniowy 80%)
o Zmiany płucne - niecałkowicie odwracalne, zwykle
postępujące ograniczenie przepływu powietrza przez
drogi oddechowe, wiążące się z nieprawidłową
odpowiedzią zapalną płuc na szkodliwe pyły lub gazy
o Znaczące zmiany pozapłucne, mogące wpływać na
ciężkość choroby indywidualnie u poszczególnych
chorych
81
PŁUC
o Na POCHP zapada co 3 palacz tytoniu
o 30% osób niepalących może mieć
POCHP z powodu wdychania
zanieczyszczonego powietrza
82
PŁUC
o 2 500 tys. Polaków choruje (kaszel, duszność
wysiłkowa)
o 500 tys. (20%) posiada rozpoznanie POCHP
o Świadomość społeczna POCHP to tylko 3%
o Późno rozpoznana POCHP skraca życie
osoby chorującej o 10-15 lat
83
ZANIECZYSZCZENIA A UKŁAD KRĄŻENIA
o Zanieczyszczenia PM2,5-0,1 mogą
przedostawać się do krążenia ustrojowego i
wywoływać ogólnoustrojową reakcję
zapalną powodującą:
Rozwój i destabilizację blaszek miażdżycowych
Zmianę właściwości reologicznych krwi
(zwiększona lepkość, właściwości zakrzepowe)
Zaburzenia kurczliwości naczyń (nadciśnienie)
Zaburzenia rytmu serca- NZK
• Kennedy T 1998
84
o Zanieczyszczenia powietrza pyłem PM2,5
przyczyniają się do wzrostu względnego
ryzyka chorób sercowo-naczyniowych
(nadciśnienie tętnicze, udar , zawał) mogą
powodować wzrost poziomu cholesterolu i
wzrost ciśnienia tętniczego krwi
• BROK et al. 2004
• Kunzli 2005
• Hill JS 1991
85
o Wzrost całkowitej śmiertelności z przyczyn sercowo-
naczyniowych był powiązany z wzrostem poziomu
tlenku węgla, tlenków azotu, dwutlenków siarki
o Ozon- zwiększenie hospitalizacji z powodu zawału,
przewlekłe serce płucne
o SO2- zaburzenia rytmu
o CO-niewydolność krążenia
• Koken et al. 2005
86
Podsumowanie
87
PODSUMOWANIE
o Ziemia, powietrze, woda…
Jesteśmy tacy, jak powietrze którym
oddychamy, woda którą pijemy,
jedzenie które spożywamy…
Otoczenie w którym mieszkamy
warunkuje choroby na które
zapadamy oraz to z jaką
intensywnością chorujemy…
88
SKUTKI ZDROWOTNE NARAŻENIA NA
ZANIECZYSZCZONE POWIETRZE
Piotr DĄBROWIECKI, [email protected]
JAKOŚĆ POWIETRZA I ZDROWIE
Artur Jerzy BADYDA, [email protected]
Piotr DĄBROWIECKI, [email protected]

Czyste powietrze dla Targówka

Transkrypt

Podobne dokumenty

Skala zanieczyszczenia powietrza w Polsce

Koszty zdrowotne zanieczyszczenia powietrza w Warszawie

WPŁYW ZANIECZYSZCZENIA POWIETRZA NA ZDROWIE

Skargę kasacyjną PKP PLK rozpozna Sąd Najwyższy

Wojewódzki Zespół Zarządzania Kryzysowego wprowadza II stopień

Case study Wdrożenie systemu