Platforma Kultury

Pobrano z PlatformaKultury.pl
30.06.2014
Siła pieniądza, czyli kurs małej ekonomii
____________________________
Projekt jest formą quasi konferencji naukowej, w którym prowadzący wciąga dzieci w dyskusję, która
ma na celu przybliżenie pojęć pozornie prostych, ale czasem niezbyt oczywistych dla przyszłych,
dorosłych obywateli państwa. Głównym założeniem projektu jest nauczenie dzieci myślenia w
kategoriach ekonomicznych, by zaczęły rozumieć, że świat gospodarki państwa rządzi się takimi
samymi prawami jak zarządzanie finansami w rodzinie czy nawet w ich „kieszonkowym” świecie. Przedsięwzięcie zostało zrealizowane w Domu Kultury „502” w Łodzi wchodzącego w skład
Widzewskich Domów Kultury w dniu 11 czerwca 2014 r. Projekt skierowany był do klasy II i III szkoły podstawowej. Pomysł na projekt zainspirowany był
wieloletnią obserwacją dzieci i młodzieży, którzy czasem zachowują się tak, jakby pieniądze brały się
znikąd (czyli od rodziców) i nie ma w nich poczucia olbrzymiego wysiłku, jaki towarzyszy tworzeniu
budżetu domowego, a co za tym idzie, finansów państwa. Starałem się uświadomić dzieciom, że
wiedza i mądrość to niesłychanie cenna rzecz, ale jeśli człowiek nie znajdzie pracy (najlepiej ciekawej i
dobrze płatnej), skazany będzie na wiele niedogodności i życiu w niedostatku. W projekcie
wykorzystałem książkę Grzegorza Kasdepke „Pestka, drops, cukierek. Liczby kultury”, a właściwie
komentarze do niej zamieszczone na marginesach stron owej baśni.
- Czy dałoby się żyć bez pieniędzy? Gdyby nie wymyślono pieniędzy, ludzie musieliby wszystko
wymieniać (na przykład lizaka za pomarańczę, książkę za kilogram szynki, samochód za kilkadziesiąt
ton zboża). A pracownicy zamiast wypłat, otrzymywaliby na przykład: 80 opon – gdyby pracowali w
fabryce opon, lub kilkaset gazet, gdyby pracowali w drukarni. Taka forma wymiany nosi dziś nazwę
barter. Czy macie pomysł jak mógłby taki barter wyglądać?
- Jak wyglądały pierwsze pieniądze? Prababcia monety przypominała trochę ziarno fasoli zrobione ze
złota, oznakowane odciskiem pieczęci. Takimi ziarnami płacono 2700 lat temu w Lidii (na mapie jej nie
znajdziecie, bo teraz to tereny Turcji). Monety lidyjskie wykonane były ze stopu złota i srebra.
Ostemplowane były znakami gwarantującymi wagę kruszcu, a tym samym jego wartość. Owo
stemplowanie zwie się biciem monety. Lidyjscy królowie używali jako symbolu głowy lwa. Fenicjanie, o
których mówi się, że wynaleźli pieniądze wpadli na ten pomysł dużo później.
- Co to jest praca? Praca to działanie podejmowane przez człowieka, aby osiągnąć jakiś cel (na
przykład umyć okno) albo zarobić pieniądze. Jest bardzo ważna dla ludzi, bo dzięki niej cały czas
zdobywają nowe doświadczenia. Ale zanim ktoś zacznie pracować, musi się dużo uczyć od
dzieciństwa. A im lepiej się uczy, tym łatwiej potem będzie mógł znaleźć pracę, która będzie dla niego
ciekawa i przyjemna.
- Wyobraźnia a kreatywność. Wyobraźnia ma wiele wspólnego z kreatywnością. Człowiek kreatywny
to ktoś, kto ma dużo ciekawych pomysłów. Na przykład znajduje nowe zastosowanie dla zwykłych
przedmiotów. Tak było z kołem: ludzie używali tej figury tylko jako ozdoby, aż ktoś wpadł na pomysł, by
przy pomocy koła przemieszczać ciężary.
- Co to jest bieda? Czym jest ubóstwo? To brak pieniędzy na normalne życie – jedzenie, ubranie,
naukę i wypoczynek. Na pewno ciężko żyje się wszystkim, którzy cierpią biedę, ale bieda wygląda
zupełnie inaczej w kraju bogatym i ubogim. Co piąty mieszkaniec Ziemi żyje na granicy ubóstwa.
Najwięcej biednych jest w krajach Azji Południowej i Afryki. A gdzie przebiega granica ubóstwa? Dla
każdego gdzie indziej, ale mówi się, że naprawdę biedni są Ci, którzy nie maja dostępu do wody pitnej,
codziennie są głodni i nie mają się w co ubrać. Dziś istnieje ponad 1 miliard 400 milionów takich ludzi.
Starczyłoby ich, aby zaludnić całą Europę oraz obie Ameryki!
- Co to jest kieszonkowe? Słowo „kieszeń” kojarzy się między innymi z tak zwanym „kieszonkowym”,
strona 1 / 3
Pobrano z PlatformaKultury.pl
czyli z pieniędzmi, jakie otrzymują czasem dzieci na swoje drobne wydatki. Drobne wydatki, bo
pieniądze na nie mieszczą się w kieszonce.
- Co to jest skarb państwa? Skarb kojarzy się ze skrzyniami pełnymi złota i klejnotów. Termin „skarb
państwa” oznacza, że każde państwo ma trochę skarbów, tak na wszelki wypadek. Skarby to nie tylko
złoto (Polska ma go ponad 100 ton), ale także najważniejsze waluty świata, na przykład euro i dolary (w
sumie po przeliczeniu na jedna walutę posiadamy ponad 80 miliardów euro). Takie zapasy nazywane
są rezerwami walutowymi lub rezerwami złota. Są przechowywane na trudne czasy.
- Co to jest budżet? Skąd wiadomo, na co możemy sobie pozwolić? Powie nam to budżet: plan
zarobków i wydatków. Jeśli dostajemy 20 zł tygodniówki, nie kupimy co tydzień gry na konsolę. Tym
bardziej, że kupujemy coś do picia i do schrupania. Ale można stworzyć budżet na cały miesiąc: wiemy,
że cztery tygodniówki to 80 zł, a na napoje i małe co nieco wydajemy co tydzień 10 zł – czyli przez
miesiąc 40 zł. Zostanie drugie tyle. Wystarczy na gry? Na jedną pewnie tak. W podobny sposób tworzy
się budżet rodzinny, szkoły, a nawet całego państwa.
- Co to jest dziura w budżecie? Dziura w kieszeni to kłopot, ale dziura w budżecie powstaje wtedy, gdy
wydajemy więcej pieniędzy, niż zarabiamy. Na przykład rodzina planuje, że zapłaci za wczasy, a
dodatkowo kupi buty dla dzieci, ubrania dla mamy i nowy telefon dla taty. Niestety, okazuje się, że
zabrakło pieniędzy na wczasy, bo źle policzono zarobki albo nie wliczono wszystkich wydatków. No i
mamy dziurę w budżecie. Rodzice musieli pożyczyć pieniądze na ten wyjazd, a teraz muszą, co
miesiąc po trochu je oddawać.
- Co to są księgi rachunkowe? Ksiąg rachunkowych nie znajdziecie w bibliotece. Kiedy do nich
zajrzycie, wydadzą się nudne: prawie same liczby, żadnych ilustracji, ale to szczegółowe informacje o
wszystkich rachunkach, uwzględniające zarobki i wydatki. I wszystko musi się zgadzać! Przy każdym
wydatku musi być informacja, skąd wzięto na niego pieniądze.
- Co to są metale szlachetne i drogie kamienie? Złoto, srebro i platyna to jedne z najrzadszych, a więc
i najcenniejszych metali, dlatego nazywa się je metalami szlachetnymi. Nie rdzewieją, są odporne na
działanie różnych substancji chemicznych, a poza tym są ładne. Niektóre kamienie także nazywane są
szlachetnymi. Oczywiście, te najdroższe. Diamenty, szmaragdy, rubiny, szafiry, topazy i wiele innych.
Są trwałe, twarde, połyskliwe i ładne. Najwięcej emocji wzbudzają brylanty i perły. Brylanty to
oszlifowane diamenty. Z kolei perły rosną wewnątrz muszli małży.
- Co to są kosztowności? Pierścionki, klejnoty, drogocenne drobiazgi nazywamy inaczej
kosztownościami.
- Co to jest marnotrawstwo? Marnotrawstwo to wydawanie pieniędzy bez potrzeby. Marnotrawstwem
jest też zużywanie bez potrzeby, nieoszczędnie, wody i jedzenia, a nawet niszczenie ubrań czy
zabawek.
- Co to jest rachunek strat i zysków czyli rachunek ekonomiczny? Żeby sprawdzić czy jakaś
działalność nam się opłaca, musimy zrobić rachunek strat i zysków. Załóżmy, że chcemy zarobić,
sprzedając kanapki z serem – po 2 złote każda. Zanim je sprzedamy, musimy kupić bułki, ser, dodatki,
a także opłacić kogoś, kto będzie kanapki sporządzał i sprzedawał. Powinniśmy do tego jeszcze dodać
nasz czas! Bo przecież zorganizowanie tego wszystkiego to też praca. Gdy podliczymy koszty, okaże
się, że na każdej kanapce zarabiamy zaledwie 30 groszy. Ale jeżeli sprzedamy ich 1000 dziennie, to
nie jest źle, nawet, jeśli nie wszystkie kanapki zostaną sprzedane, co też trzeba policzyć. Takie liczenie
czy nasza działalność nam się opłaca, nazywa się rachunkiem ekonomicznym. Dobry przedsiębiorca,
czyli biznesmen, nieustannie dodaje, odejmuje, dzieli, mnoży i sumuje. Ale nie tylko biznesmen. Każdy
z nas musi umieć tak liczyć swoje dochody i wydatki, aby to, co robimy, było zgodne z naszymi planami
i ta matematyka będzie nam towarzyszyła przez całe życie.
- Co to jest popyt i podaż? Gdy chcemy coś sprzedać, musimy wiedzieć, czy na nasz produkt jest
popyt, czyli czy ktoś zechce go kupić. Musimy też wiedzieć, ilu takich ludzi może być i czy ich na nasz
produkt stać? Jeżeli chcemy sprzedawać rękawice, musimy wiedzieć, ile powinniśmy ich
wyprodukować i czy to w ogóle się opłaca. Bo nie wiadomo, czy w kraju, w którym na przykład wiecznie
strona 2 / 3
Pobrano z PlatformaKultury.pl
panują upały, sprzeda się, choć jedna para rękawiczek. Ale w państwie, w którym jest zima, też nie
sprzedamy rękawiczek, jeśli zaproponujemy zbyt wysoką cenę. Podaż - to ilość jakiegoś artykułu (np.
czapeczek z papieru), którą jesteśmy skłonni wyprodukować przy danej cenie.
- Towar, usługa, artykuły luksusowe. To, co staramy się sprzedać nazywamy towarem bądź usługą.
Jednak czasem artykuły określamy dodatkowo mianem „luksusowe”. Te droższe, atrakcyjniejsze,
lepszej jakości, a przez to bardziej pożądane. W świecie szarych rękawiczek rękawiczki z wzorkiem to
na pewno artykuł luksusowy – i pewnie można je sprzedawać drożej. Oczywiście, pod warunkiem, że
ludzi będzie na nie stać i będą chcieli je kupować.
- Hurt i detal. Sprzedajemy lub kupujemy coś detalicznie, kupując pojedyncze egzemplarze czegoś –
na przykład jedną książkę. Kupujemy hurtowo, gdy chodzi o wiele egzemplarzy tej samej książki. Po co
mielibyśmy to robić? Wyobraźmy sobie, że prowadzimy księgarnię. Kupując od wydawcy 100
egzemplarzy książki, płacimy za nie mniej, niż gdybyśmy płacili za każdą książkę osobno, czyli
kupowali detalicznie. Wydawcy czy producentowi opłaca się sprzedać nam większą ilość wyrobu czy
produktu po niższych cenach, bo szybko zarabia dużo pieniędzy.
- Utarg, zysk i strata. Utarg, czyli to, za ile sprzedaliśmy nasz towar, na przykład rękawiczki. Trzeba
pamiętać, że utarg liczony jest przed określeniem wydatków, jakie musieliśmy ponieść, żeby rękawiczki
wytworzyć (cena włóczki, koszty produkcji, płace pracowników). Kiedy odliczymy te wydatki, pozostanie
zysk. Jednak, jeśli okaże się, że więcej wydaliśmy na wytworzenie rękawiczek, niż klienci za nie
zapłacili, wtedy mamy do czynienia ze stratą.
- Co to jest kryzys? Kryzys to nagłe pogorszenie się sytuacji na rynku. Firmy mają problemy ze
sprzedaniem wyprodukowanych towarów i usług, zwalniają pracowników lub zmniejszają im płace. Robi
się niemiło. Ludzie czują się biedniejsi i mniej kupują.
- Co to jest ożywienie gospodarcze? Ożywienie gospodarcze to moment, który można porównać do
przebudzenia się ze snu. Ale dotyczy rynku, nie zaś zaspanego człowieka. Ożywienie gospodarcze
następuje, kiedy rynek po okresie zastoju i senności nagle zmienia się na lepsze: powstają nowe
miejsca pracy, ludzie chętniej niż do tej pory wydają pieniądze, biznesmeni odważnie produkują nowe
artykuły, krótko mówiąc – świat budzi się do życia.
- Co to jest konkurencja? Konkurencja to rywalizacja wytwórców albo kupców o klientów (a czasem
też o źródła surowców, czyli tego, z czego wytwarzany jest dany produkt). Konkurencja powoduje, że
powstają nowe produkty i usługi, a stare są ciągle ulepszane. Również, dzięki konkurencji, ceny
produktów mogą ulec obniżeniu. A wszystko to razem sprawia, że świat cały czas się rozwija!
- Co to jest transport? Transport porównuje się czasami do żył, którymi krąży krew po całym
organizmie. We krwi są substancje potrzebne ciału do życia, a organizm transportuje je z żołądka do
mięśni czy z serca do mózgu. Podobnie jest w przypadku gospodarki – przesyłamy różne produkty
potrzebne ludziom do życia i do ich działalności. Także dzięki transportowi ludzie mogą się
przemieszczać.
- Co to są branże czyli dziedziny gospodarki? Niektórzy szyją ubrania, inni produkują samochody,
jeszcze inni piszą książki. Każdy należy do innej branży, czyli każdy zajmuje się inną dziedziną
gospodarki. Po części „konferencyjnej”, której zapis ilustrowany był rozlicznymi przykładami, na
podstawie materiałów z Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych dzieci poznawały zabezpieczania
banknotów oraz trzy podstawowe sposoby sprawdzania prawdziwości tychże, czyli: 1. Spójrz pod
światło 2. Porusz, popatrz pod kątem 3. Dotknij. W finale projektu dzieci malowały indywidualnie, bądź
zespołowo, swoją wersję bankowej karty płatniczej. Następnie jury złożone z kierownika DK „502” i
nauczycielek obu klas uczestniczących w przedsięwzięciu, wytypowało 12 prac, których autorzy zostali
nagrodzeni upominkami. Janusz W.
strona 3 / 3