zasady pobierania materiału do badań toksykologicznych

Zał. Nr 1
Zasady pobierania materiału biologicznego do badań chemiczno-toksykologicznych
wykonywanych w Pracowni Toksykologii Zakładu Diagnostyki Laboratoryjnej WSZZ
w Toruniu
1.
Zasady pobierania materiału biologicznego u osób podejrzanych o ostre
zatrucie
U osób podejrzanych o ostre zatrucie standardowo pobiera się:
1) Ok. 10 mL krwi żylnej do suchej probówki („na skrzep” ).
2) Ok. 5 mL krwi do probówki zawierającej antykoagulant (wysuszoną heparynę sodową)
Dokładnie wymieszać!
W ostateczności pobrać krew żylną w ilości ok. 2 ml do przygotowanej w laboratorium
probówki z wysuszoną heparyną (w ilości ok. 75 j.m.heparyny /ml krwi ), natychmiast starannie
wymieszać w ciągu 3 minut na mieszadle hematologicznym (ok. 33 obroty/min). Krwi nie
wytrząsać!.
3) 50 do 100 mL moczu - pierwszą porcję oddaną po przyjęciu do szpitala.
‰
‰
Materiał, o ile to możliwe, należy pobrać natychmiast po przyjęciu pacjenta do szpitala
Wraz z materiałem biologicznym należy przysłać się do pracowni starannie wypełniony
formularz skierowania na badania materiału pobranego od osób podejrzanych o ostre zatrucie
(zał. nr 1)
2. Zasady pobierania materiału od chorych przy podejrzeniu zatrucia grzybami
kapeluszowymi
‰
‰
‰
‰
W pierwszej dobie zatrucia pobiera się przede wszystkim wymiociny, treść żołądkową i
popłuczyny.
Kał pobiera się przede wszystkim wtedy, gdy minęła doba lub więcej od przypuszczalnego
zatrucia.
Próby materiału biologicznego pobrane do badań sporologicznych w 4 dobie zatrucia i później
nie mają żadnego znaczenia diagnostycznego
Węgiel aktywny użyty do płukania utrudnia lub nawet uniemożliwia wykonanie badania na
obecność zarodników grzybów kapeluszowych
1) Wymiociny:
przenieść do czystego słoika, szczelnie zamknąć., opisać imieniem i nazwiskiem pacjenta, na
etykiecie podać rodzaj pobranego materiału, datę i godzinę pobrania próby
2) Treść żołądkowa:
Wprowadzić zgłębnik i zassać znajdującą się w żołądku treść, pobierając bezpośrednio treść do
butelki po płynach o poj 250 mL, a u dzieci do probówki. Szczelnie zamknąć, opisać imieniem
i nazwiskiem pacjenta, na etykiecie podać rodzaj pobranego materiału, datę i godzinę pobrania
próby.
3) Popłuczyny:
Przy pomocy tego samego zgłębnika uzyskać popłuczyny. W tym celu wlać przez sondę , do
żołądka ok. 250 mL czystej wody. Próbę pobrać do naczynia o poj. 250 ml, szczelnie zamknąć,
opisać imieniem i nazwiskiem pacjenta, na etykiecie podać rodzaj pobranego materiału, datę
i godzinę pobrania próby. Po tak pobranej próbie przystąpić do właściwego płukania.
4) Kał:
Porcję kału pobrać łyżeczką lub drewnianą szpatułką i przenieść ją do pojemnika. Na etykiecie
podać rodzaj pobranego materiału, datę i godzinę pobrania próby.
‰
‰
Materiał do badania przesłać jak najszybciej do Pracowni Toksykologii Wojewódzkiego
Szpitala Zespolonego w Toruniu.
Wraz z materiałem biologicznym należy przysłać się do pracowni starannie wypełniony
formularz skierowania na badanie sporologiczne
3. Zasady pobierania krwi dla celów terapii monitorowanej stężeniem leku we krwi (TDM)
1) Krew „na skrzep” w ilości ok.5 mL pobrać próżniowo
2) Do badania można także użyć osocza (z krwi pobranej na heparynę sodową).
‰
‰
‰
‰
‰
Krew zhemolizowana nie nadaje się do badania
W przypadku braku możliwości dostarczenia krwi bezpośrednio po pobraniu oddzielić surowicę
lub osocze, zamrozić (-20 st.C) i zamrożone dostarczyć do laboratorium.
Próbki surowicy lub osocza mogą być przechowywane w temp. 2-8 st. C przez okres do 24
godzin przed rozpoczęciem wykonywania oznaczeń.
W przypadku serii badań u tej samej osoby należy stosować w kolejnych badaniach ten sam
rodzaj probówek.
Przed pobraniem krwi, upewnić się, czy pacjent zgłosił się na pobranie przed przyjęciem dawki
leku. Pobranie krwi celem oznaczenia poziomu leku nie w minimum, musi być wyraźnie
zlecone przez lekarza prowadzącego.
3.1 Szczegółowe zalecenia pobierania krwi, celem oznaczenia poziomu leku w terapii
monitorowanej.
kwas walproinowy (VPA)
‰
‰
‰
‰
‰
‰
Krew pobiera się w stanie stacjonarnym: w przypadku rozpoczęcia leczenia kwasem
walproinowym. krew pobrać po miesiącu leczenia tym lekiem.
Przy zmianie dawkowania, krew należy pobrać nie wcześniej, niż po 5 dniach od zmiany dawki.
Ze względu na znaczne wahania stężeń VPA w czasie doby krew należy pobrać rano,
ok. godz. 8:00, tuż przed podaniem dawki leku.
Przy wystąpieniu objawów przedawkowania, krew pobrać natychmiast, przed kolejną dawką,
do oznaczenia poziomu w minimum.
W szczególnych przypadkach (np. do kontroli przyjmowania leku) czas pobrania materiału do
badań uzgodnić z lekarzem
Wraz z materiałem do badania należy przesłać do pracowni starannie wypełnione zlecenie
(zał nr 3)
karbamazepina (Cbz)
‰
‰
‰
‰
‰
‰
Krew pobiera się w stanie stacjonarnym, rano tuż przed podaniem kolejnej dawki leku.
W przypadku karbamazepiny stężenie leku powinno być mierzone po upływie co najmniej
3 tygodni od rozpoczęcia terapii,
Przy zmianie dawkowania - nie wcześniej niż po 3-5 dniach od zmiany dawki.
Przy wystąpieniu objawów przedawkowania, krew pobrać natychmiast, przed kolejną dawką,
do oznaczenia poziomu w minimum.
W szczególnych przypadkach (np. do kontroli przyjmowania leku) czas pobrania materiału do
badań uzgodnić z lekarzem
Wraz z materiałem do badania należy przesłać do pracowni starannie wypełnione zlecenie
fenobarbital
‰
‰
‰
‰
‰
‰
Krew pobiera się w stanie stacjonarnym, rano przed zastosowaniem dobowej dawki leku.
Jeżeli stosuje się dawkę uderzeniową fenobarbitalu dożylnie, wówczas należy sprawdzić
stężenie po 2 godz., a następnie powtórzyć oznaczenie po upływie 3-4 tygodni, gdy został
osiągnięty stan stacjonarny.
Jeżeli nie podaje się dawki uderzeniowej , zaś terapię prowadzi się sposobem doustnym,
stopniowo zwiększając dawki, wówczas stężenie należy oznaczyć po 3-4 tygodniach.
Przy zmianie dawkowania , krew pobrać przed kolejną dawką leku, po 3-4 tygodniach od
zmiany dawki
Przy wystąpieniu objawów przedawkowania, krew pobrać natychmiast, przed kolejną dawką,
do oznaczenia poziomu w minimum.
Wraz z materiałem do badania należy przesłać do pracowni starannie wypełnione zlecenie
teofilina
-
Krew pobiera się po uzyskaniu stanu stacjonarnego tj. dla teofiliny - bez żadnych zmian w
postępowaniu terapeutycznym w okresie co najmniej ostatnich 48 godzin.
Krew pobiera się rano tuż przed podaniem kolejnej dawki leku.
Przy zmianie dawkowania - nie wcześniej niż po 3-5 dniach od zmiany dawki.
Ze względu na dobowy rytm kinetyki teofiliny wskazane może być pobranie ranne i wieczorne
Przy wystąpieniu objawów przedawkowania, krew pobrać natychmiast, przed kolejną dawką,
do oznaczenia poziomu w minimum.
W szczególnych przypadkach (np. do kontroli przyjmowania leku) czas pobrania materiału do
badań uzgodnić z lekarzem
Podczas leczenia dożylnego, w celu ustalenia dawki nasycającej oraz dawki podtrzymującej, po
uprzednim leczeniu ambulatoryjnym teofiliną, krew należy pobrać się w następujących
odstępach czasu:
przed infuzją,
30 min. od zakończenia infuzji nasycającej,
4-8 godz. oraz ewentualnie po 12-24 godz. od rozpoczęcia stałej infuzji.
‰
Wraz z materiałem do badania należy przesłać do pracowni starannie wypełnione zlecenie
‰
‰
‰
‰
‰
‰
‰
3. Zasady pobierania materiału do badań w diagnostyce chemiczno-toksykologicznej
zawodowego narażenia na substancje chemiczne
Narażenie na :
Rodzaj badania
Pestycydy
fosforoorganiczne i
karbaminiany
Acetylocholinoesteraza
(AChE)
Pestycydy
fosforoorganiczne i
karbaminiany
Tlenek węgla
Anilina , tlenki azotu i
inne związki utleniające
hemoglobinę
Pseudocholinoesteraza
(PChE)
Hemoglobina
tlenkowęglowa
(COHb)
Methemoglobina
(MtHb)
Sposób pobierania materiału
pobiera się krew żylną do probówek
heparynowanych,
po 6-ciu godzinach ekspozycji w ilości 3 mL .
Po pobraniu krew starannie wymieszać .
pobiera się krew żylną do probówek
biochemicznych, „na skrzep” w ilości 3 mL .
krew pobiera się z opuszki palca w dwie kapilary
heparynowane, po 6-ciu godzinach ekspozycji na
stanowisku pracy. Dopuszczalne jest pobranie
materiału tak, jak dla methemoglobiny.
pobiera się krew żylną do małych probówek (1,5
mL) heparynowanych (pełna probówka), po 6-ciu
godzinach ekspozycji. Po pobraniu krew starannie
wymieszać .
Ołów i jego związki
Benzen
Fenol i polifenole
Etylobenzen ,
winylobenzen (styren)
Toluen
Cyjanowodór
i cyjanki
Ksylen
δ-aminolewulinowy kwas Pobiera się porcję moczu (ok. 50 mL), po 6-ciu
godzinach pracy, pod koniec tygodnia pracy od
(ALA)
osób, które przepracowały minimum 3 miesiące
Pobiera się porcję świeżego moczu (ok. 50 mL) do
czystej butelki ze szkła oranżowego (ciemnego).
Uroporfiryny
(zbiórka dwugodzinna) *
mocz zbiera się z dwóch ostatnich godzin pracy do
jednego naczynia.
Fenol
(zbiórka pięciogodzinna) *
mocz zbiera się z pięciu ostatnich godzin pracy do
Fenol
jednego naczynia.
(zbiórka dwugodzinna) *
Kwas migdałowy i
mocz zbiera się do jednego naczynia z dwóch
fenyloglioksalowy
ostatnich godzin pracy.
(MA i PGA)
(zbiórka czterogodzinna) *
Kwas benzoesowy
mocz zbiera się z czterech ostatnich godzin pracy
(BA)
do jednego naczynia
Pobiera się porcję moczu (ok. 50 mL), po 6-ciu
kwas hipurowy
godzinach pracy, pod koniec tygodnia pracy.
Pobiera się porcję moczu (ok. 50 mL) , po 6-ciu
godzinach pracy, pod koniec tygodnia pracy.
Rodanki
Jednorazowa próba moczu (ok. 50 mL), pod
Kwas metylohipurowy
koniec ekspozycji w dowolnym dniu .
* - mocz zbiera się z ostatnich 2 ; 4 lub 5 godzin pracy w narażeniu.
Zbiórkę moczu należy przeprowadzać tak, aby pewne było, w jakim czasie została przeprowadzona,
w tym celu należy :
1. opróżnić pęcherz moczowy i zapisać dokładny czas (godzinę i minuty) rozpoczęcia zbiórki
moczu.
2. po upływie określonego czasu (w zależności od wymagań 2 ; 4 lub 5 godzin) oddać mocz
do pojemnika i zapisać godzinę i minuty zakończenia zbiórki moczu.
3. w razie potrzeby oddania moczu , w trakcie trwania zbiórki , należy te porcje moczu również
oddawać do pojemnika.