Urlopy pracownicze - Wydział Prawa i Administracji UW

Transkrypt

Urlopy.
========================================
Dział siódmy. Urlopy pracownicze (art. 152-175).
========================================
Rozdział I. Urlopy wypoczynkowe (art. 152-173).
========================================
Art. 152. § 1. Pracownikowi przysługuje prawo do corocznego, nieprzerwanego, płatnego urlopu wypoczynkowego, zwanego dalej urlopem.
§ 2. Pracownik nie może zrzec się prawa do urlopu.
========================================
1. Kwestie szczegółowe dotyczące urlopu wypoczynkowego i ekwiwalentu za
niewykorzystany urlop reguluje wydane na podstawie art. 173 k.p. rozporządzenie
Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych
zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za
czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (Dz.U. Nr 2, poz. 14 ze zm.).
2. Urlop wypoczynkowy jest uprawnieniem pracownika do okresowego i
odpłatnego zwolnienia od pracy, stanowiąc formę prawa pracownika do wypoczynku i
służąc regeneracji jego sił. Z tego celu wynika zasada przysługiwania urlopu w naturze,
z wyjątkami przewidującymi zamianę na ekwiwalent pieniężny w sytuacji, gdy w naturze
nie może być wykorzystany.
(wyrok z dnia 24 stycznia 1974 r., III PRN 41/73, OSNCP 1974 nr 10, poz. 181;
PiP 1975 nr 8-9, s. 209 z glosą A. Świątkowskiego)
Zasada ta dotyczy także urlopów zaległych.
(wyrok z dnia 10 lutego 1988 r., III PZP 4/88, I PR 7/88, Służba Pracownicza
1988 nr 5, s. 28)
Cele urlopu wypoczynkowego i urlopu zdrowotnego są w rzeczywistości zbieżne regeneracja sił pracownika; nie można z dwu urlopów korzystać w tym samym czasie;
jeżeli pracownik przez cały rok kalendarzowy korzysta z urlopu zdrowotnego, to nie
może za ten rok domagać się urlopu wypoczynkowego; prawo do tego urlopu zostaje
skonsumowane przez wykorzystanie urlopu zdrowotnego.
Oczywiście „zdublowanie” uprawnień pracownika do płatnych urlopów w tym
samym okresie czasu nie może prowadzić do „zdublowania” uprawnień pracownika do
wynagrodzenia za ten sam okres czasu w którym pracownik przebywając na urlopie w
-2-
ogóle nie wykonał pracy.
(uchwała z dnia 4 kwietnia 1995 r., I PZP 10/95, OSNAPiUS 1995 nr 18, poz.
228)
Pracownik nabywa prawo do kolejnego urlopu wypoczynkowego z dniem 1
stycznia danego roku, mimo że, pozostając w stosunku pracy, nie przepracował w tym
roku kalendarzowym ani jednego dnia w związku z pobieraniem świadczenia
rehabilitacyjnego.
Zgodnie z ogólną zasadą wyrażoną w art. 152 § 1 k.p. pracownikowi przysługuje
prawo do corocznego, płatnego urlopu wypoczynkowego. Przy nabywaniu prawa do
urlopu decydujące znaczenie ma zatem pozostawanie w stosunku pracy a nie
świadczenie pracy. Jeżeli zatem pracownik nie wykonywał pracy z powodu choroby i
pobierał zasiłek chorobowy, nawet wielomiesięczny, to nabywa prawo do urlopu z
pierwszym dniem kolejnego roku trwającego stosunku pracy.
Prawo do urlopu w naturze ma charakter osobisty i niezbywalny, a przez to nie
przechodzi na osoby wymienione w art. 631 § 2 k.p. i nie podlega dziedziczeniu.
(uchwała z dnia 2 sierpnia 1967 r., III PZP 32/67, OSNCP 1968 nr 2, poz. 17)
Spadkobiercom zmarłego pracownika nie należy się ekwiwalent pieniężny za nie
wykorzystany urlop wypoczynkowy pracownika, z którym do chwili śmierci umowa o
pracę nie była rozwiązana i który nie wykorzystał przyznanego mu urlopu tylko z tej
przyczyny, że zmarł.
(wyrok z dnia 22 grudnia 1970 r., I PR 520/70, OSNCP 1971 nr 7-8, poz. 140)
Spadkobiercom zmarłego pracownika należy się ekwiwalent pieniężny za nie
wykorzystany
urlop
wypoczynkowy
pracownika,
przysługujący
mu
w
roku
kalendarzowym, w którym nastąpiło wygaśnięcie stosunku pracy wskutek śmierci
pracownika.
(uchwała z dnia 13 maja 1994 r., I PZP 23/94, OSNAPiUS 1994 nr 5, poz. 81;
Przegląd Sądowy 1996 r. nr 2, s. 77 zglosą E. Skowrońskiej)
Ekwiwalent pieniężny za nie wykorzystany urlop wypoczynkowy należny pracownikowi w roku kalendarzowym, w którym nastąpiło wygaśnięcie stosunku pracy
wskutek śmierci pracownika, przysługuje w równych częściach jego małżonkowi i innym
członkom rodziny spełniającym warunki wymagane do uzyskania renty rodzinnej w myśli
przepisów o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin.
-3-
Do spadku nie wchodzi uprawnienie do urlopu w naturze jako ściśle związane z
osobą zmarłego pracownika. Do spadku nie może także wchodzić prawo do
ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany urlop, gdyż prawo takie nie przysługiwało
zmarłemu pracownikowi w chwili śmierci, czyli nie mogło wchodzić w skład spadku.
Mamy więc do czynienia z sytuacją, w której z jednej strony na spadkobierców nie
przechodzi ani prawo do urlopu, ani prawo do ekwiwalentu, a z drugiej strony art. 171 §
1 k.p. stanowi wyraźnie źródło prawa do ekwiwalentu w przypadku wygaśnięcia
stosunku pracy wskutek śmierci pracownika (obowiązek zakładu pracy jego wypłacenia),
nie wskazując osoby uprawnionej, którą nie może być oczywiście zmarły pracownik.
3. Prawo do urlopu przysługuje niezależnie od woli stron i pracownik nie może się
go zrzec.
Strony nawiązując stosunek pracy nie mogą zastrzec, że wynagrodzenie będzie
obejmowało ekwiwalent za urlop; założenie takie prowadziłoby do sytuacji, w której
pracownik już zawierając umowę o pracę zrzekałby się urlopu i godził na wypłatę
ekwiwalentu.
(wyrok SA w Katowicach z dnia 15 grudnia 2006 r., III APa 176/05, LEX nr
310405)
Pracownik może natomiast zrezygnować z ekwiwalentu pieniężnego za
niewykorzystany urlop.
Jeżeli przez zawarcie ugody pracownik uniknął poważnych konsekwencji jakie
ponosi w sytuacji rozwiązania niezwłocznie umowy o pracę z jego winy, to rezygnując z
ekwiwalentu za urlop uzyskuje jednocześnie konkretne i istotne korzyści (także
majątkowe); „zamienia” więc niejako prawo do ekwiwalentu za urlop na korzyści
majątkowe i dlatego w tych warunkach nie jest uzasadniony pogląd, że zrzekł się on
ekwiwalentu za urlop i że z tej przyczyny zawarta przez strony ugoda jest sprzeczna z
prawem.
(wyrok z dnia 3 grudnia 1981 r., I PRN 106/81, OSPiKA 1983 nr 10, poz. 212 z
glosą W. Broniewicza)
4. Podstawową przesłanką roszczenia pracownika o udzielenie urlopu jest
istnienie stosunku pracy, bez względu na podstawę prawną jego powstania.
Pracownik nie uzyskuje prawa do urlopu wypoczynkowego w okresie, za który
przyznano mu odszkodowanie na podstawie art. 56 k.p.
-4-
(uchwała z dnia 28 września 1990 r., III PZP 15/90, OSNCP 1991 nr 4, poz. 45;
PiZS 1991 nr 8-9, s. 68 z glosą M. Rafacz-Krzyżanowskiej)
Nie można pracownikowi udzielić urlopu wypoczynkowego w okresie, w którym
prawa i obowiązki stron stosunku pracy są zawieszone.
W okresie stanu nieczynnego nie można nauczycielowi udzielić urlopu
wypoczynkowego.
(wyrok z dnia 29 maja 1984 r., I PR 4/84, OSNCP 1985 nr 1, poz. 16)
Pracownik przywrócony do pracy orzeczeniem sądu nie nabywa prawa do urlopu
wypoczynkowego za okres pozostawania bez pracy określony w art. 51 § 1 k.p.
(wyrok z dnia 14 marca 2006 r., I PK 144/05, OSNP 2007 nr 5-6, poz. 68)
Nie ma podstaw prawnych do udzielenia pracownicy urlopu wypoczynkowego w
okresie urlopu wychowawczego, także w sytuacji, gdy pracownica nie wykorzystała z
powodu choroby części urlopu wypoczynkowego, udzielonego jej bezpośrednio po
zakończeniu urlopu macierzyńskiego i rozpoczęła urlop wychowawczy, chociażby
zwolnienie lekarskie obejmowało część okresu urlopu wypoczynkowego i część urlopu
wychowawczego.
(wyrok z dnia 15 lipca 1987 r., I PR 30/87, OSNCP 1988 nr 12, poz. 181; OSPiKA
1988 nr 7-8, poz. 189 z glosą J. Logi; NP 1990 nr 4-6, s. 231 z glosą A. Świątkowskiego)
Za okresy nieświadczenia pracy i niepozostawania w gotowości do jej
wykonywania pracownikowi nie przysługuje urlop wypoczynkowy.
(wyrok z dnia 7 grudnia 2006 r., I PK 169/06. OSNP 2008 nr 3-4, poz. 26)
5. Okres urlopu wypoczynkowego jest oczywiście okresem zatrudnienia.
Może być uznany za wypadek w drodze do pracy wypadek, jakiemu uległ
pracownik po zakończeniu podróży służbowej, jeżeli zdarzył się w drodze do zakładu
pracy w celu rozliczenia kosztów tej podróży, chociażby nawet nastąpił w czasie urlopu
wypoczynkowego.
(uchwała z dnia 15 kwietnia 1977 r., III PZP 2/77, OSNCP 1977 nr 11, poz. 206;
OSPiKA 1979 nr 1, poz. 15 z glosą K. Kolby; NP 1979 nr 2, s. 154 z glosą J. Tyszki)
Fakt nagannego zachowania się pracownika w miejscu pracy w czasie jego
urlopu wypoczynkowego, czy też motywy tego zachowania nie wyłączają przypisania
pracownikowi ciężkiego naruszenia obowiązków pracowniczych.
(wyrok z dnia 9 września 1981 r., I PRN 36/81, LEX nr 14591)
-5-
Pracodawca może rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia z winy
pracownika także w czasie jego urlopu wypoczynkowego albo innej usprawiedliwionej
nieobecności w pracy. W czasie urlopu pracodawca nie może natomiast wypowiedzieć
umowy o pracę, chyba że upłynął już okres uprawniający do rozwiązania umowy o pracę
bez wypowiedzenia (art. 41 k.p.) lub ogłoszono upadłość albo likwidację pracodawcy
(art. 411 § 1 k.p.).
6. Pracownik ma prawo do urlopu corocznego, nieprzerwanego i odpłatnego.
Pracodawca powinien więc planować urlopy i udzielać je pracownikom w roku, w którym
nabyli do nich prawo.
Prawo do dodatkowego urlopu wypoczynkowego przysługuje pracownikowi
zaliczonemu do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności, chociażby
nie wystąpił do pracodawcy o przyznanie takiego urlopu.
(wyrok z dnia 29 czerwca 2005 r., II PK 339/04, OSNP 2006 nr 9-10, poz. 150;
OSP 2008 nr 6, poz. 62 z glosą P. Kucharskiego)
Nieudzielenie urlopu w ustalonym terminie nie oznacza utraty prawa do niego.
Urlop zaległy, lecz nie przedawniony, powinien być udzielony w naturze. Urlop może być
podzielony na wniosek pracownika (art. 162 k.p.). W pewnych sytuacjach (np. odwołanie
z części urlopu - art. 167 § 1 k.p.) do podziału urlopu może dojść wskutek działań
pracodawcy, nawet wbrew woli pracownika. Za okres urlopu pracownik otrzymuje
wynagrodzenie takie, jakie otrzymałby, gdyby pracował.
Artykuł 7 dyrektywy Rady 93/104/WE z dnia 23 listopada 1993 r. dotyczącej
niektórych aspektów organizacji czasu pracy stoi na przeszkodzie temu, by część
wynagrodzenia wypłacanego pracownikowi za wykonaną pracę stanowiła zapłata za
coroczny urlop, podczas gdy pracownik nie otrzymywałby z tytułu corocznego urlopu
wynagrodzenia wypłacanego dodatkowo, obok wynagrodzenia za wykonaną pracę; nie
może być odstępstw od tego prawa w drodze porozumienia wiążącego na mocy umowy;
artykuł 7 dyrektywy 93/104 stoi na przeszkodzie temu, by wynagrodzenie za minimalny
coroczny urlop w rozumieniu tego przepisu było wypłacane w ratach rozłożonych w
odpowiadającym temu urlopowi rocznym okresie pracy, razem z wynagrodzeniem za
wykonaną pracę, a nie jako należność za określony okres, w trakcie którego pracownik
faktycznie skorzystał z urlopu; artykuł 7 dyrektywy 93/104 nie stoi zasadniczo na
przeszkodzie temu, by kwoty już wypłacone w sposób przejrzysty i zrozumiały tytułem
-6-
minimalnego corocznego urlopu w rozumieniu tego przepisu w formie rat rozłożonych w
odpowiadającym temu urlopowi rocznym okresie pracy, razem z wynagrodzeniem za
wykonaną pracę, zostały zaliczone na poczet wynagrodzenia za określony urlop, z
którego pracownik już faktycznie skorzystał.
(wyrok ETS z dnia 16 marca 2006 r. w sprawie C-131/04 i C-257/04, C.D.
Robinson-Steele przeciwko R.D. Retail Services Ltd, Michael Jason Clarke przeciwko
Frank Staddon Ltd oraz J.C. Caulfield, C.F. Caulfield, K.V. Barnes przeciwko Hanson
Clay Products Ltd, wcześniej Marshalls Clay Products Ltd, ECR 2006, s. I-2531; Monitor
Prawa Pracy 2006 nr 6, s. 337)
7. Roszczenia pracowników o udzielenie urlopu wypoczynkowego w naturze
ulegają przedawnieniu z upływem 3 lat od dnia, w którym stały się wymagalne. Jest to
roszczenie majątkowe.
Żądanie udzielenia urlopu uzupełniającego w określonym wymiarze i w
określonym czasie, choćby było połączone z żądaniem „ustalenia przysługiwania prawa
do urlopu uzupełniającego”, jest powództwem o prawo majątkowe; podstawę do
ustalenia wartości przedmiotu zaskarżenia stanowi wynagrodzenie za okres urlopu.
(postanowienie z dnia 12 czerwca 1997 r., I PKN 213/97; OSNAPiUS 1998 nr 9,
poz. 274 i postanowienie z dnia 10 kwietnia 1997 r., I PKN 112/97, OSNAPiUS 1998 nr
4, poz. 116)
Bieg przedawnienia roszczenia pracownika o urlop wypoczynkowy rozpoczyna się
ostatniego dnia roku kalendarzowego, w którym pracownik uzyskał prawo do urlopu (art.
291 § 1 k.p. w zw. z art. 161 k.p.), chyba że szczególne przepisy Kodeksu lub innych
aktów normatywnych przewidują obowiązek udzielenia przez pracodawcę urlopu w
innych terminach. Odmienna będzie jednak data wymagalności roszczenia o urlop
wypoczynkowy w razie przesunięcia urlopu z przyczyn leżących po stronie pracodawcy
lub pracownika, na inny termin niż to zostało ustalone w planie urlopowym, wykraczający
poza rok kalendarzowy, o którym mowa w art. 161 k.p.; bieg terminu przedawnienia w
takim przypadku rozpoczyna się z nadejściem terminu, na który nastąpiło przesunięcie
terminu urlopu. Stosownie jednak do art. 168 k.p. udzielenie urlopu niewykorzystanego
zgodnie z planem musi nastąpić najpóźniej do końca pierwszego kwartału następnego
roku kalendarzowego, chyba że termin wykorzystania przesuniętego urlopu wyznaczono
lub przesunięto na termin wykraczający poza pierwszy kwartał roku następnego; wtedy
-7-
termin przedawnienia rozpoczyna się z nadejściem terminu, na który nastąpiło
przesunięcie urlopu.
(uchwała składu siedmiu sędziów z dnia 20 lutego 1980 r., V PZP 6/79, OSNCP
1980 nr 7-8, poz. 131; wyrok z dnia 11 kwietnia 2001 r., I PKN 367/00, OSNP 2003 nr 2,
poz. 38)
Z
dniem
rozwiązania
stosunku
pracy
prawo
pracownika
do
urlopu
wypoczynkowego w naturze przekształca się w prawo do ekwiwalentu pieniężnego za
niewykorzystany urlop. W tym też dniu rozpoczyna bieg termin przedawnienia
roszczenia o ekwiwalent pieniężny za niewykorzystane w naturze, a nieprzedawnione
urlopy wypoczynkowe.
(wyrok z dnia 29 marca 2001 r., I PKN 336/00, OSNP 2003 nr 1, poz. 14)
Pracownik, który po złożeniu podania o urlop, nie czekając na wynik tego
podania, samowolnie opuszcza pracę, narusza poważnie umowę o pracę, co uzasadnia
niezwłoczne jej rozwiązanie przez pracodawcę. Zwolnienie w tych warunkach
pracownika nie może być uważane za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego,
gdyż celem umowy o pracę jest należyte zorganizowanie produkcji.
(wyrok z dnia 9 kwietnia 1949 r., C 262/49. PiZS 1949 nr 3-4, s. 182; PiP 1949 nr
6-7, s. 153)
========================================
Art. 153. (1) § 1. Pracownik podejmujący pracę po raz pierwszy, w roku
kalendarzowym, w którym podjął pracę, uzyskuje prawo do urlopu z upływem
każdego miesiąca pracy, w wymiarze 1/12 wymiaru urlopu przysługującego mu po
przepracowaniu roku.
§ 2. Prawo do kolejnych urlopów pracownik nabywa w każdym następnym
roku kalendarzowym.
---------------------------------------(1) Art. 153 zmieniony przez art. 1 pkt 37 ustawy z dnia 14 listopada 2003 r.
(Dz.U. Nr 213, poz. 2081) z dniem 1 stycznia 2004 r.
========================================
1. Art. 153 § 1 k.p. określa zasady nabywania prawa do urlopu przez pracownika
podejmującego pracę po raz pierwszy w życiu. Użyto w nim bardziej precyzyjnego
określenia „pracownik podejmujący pracę po raz pierwszy” w miejsce zwrotu „pracownik
-8-
uzyskuje prawo do pierwszego urlopu”. Nabycie prawa do urlopu w roku
kalendarzowym, w którym pracownik podjął pracę (a w istocie także w okresie roku od
podjęcia) polega na tym, że pracownik nabywa prawo do urlopu z upływem każdego
miesiąca pracy w wymiarze 1/12 wymiaru przysługującego mu po przepracowaniu roku.
Po upływie każdego miesiąca pracy pracownik nabywa więc prawo do odrębnej części
urlopu, którą może wykorzystać, jeżeli zostało to uzgodnione z pracodawcą
(zaplanowane, co może mieć miejsce wyjątkowo). W granicach tak nabytego urlopu w
wymiarze ułamkowym, pracownik może skorzystać z prawa do czterech dni urlopu na
żądanie (art. 1672 k.p.).
(wyrok ETS z dnia 26 czerwca 2001 r. w sprawie C-173/99, The Queen przeciwko
Secretary of State for Trade and Industry, ex parte Broadcasting, Entertainment,
Cinematographic and Theatre Union (BECTU), ECR 2001, s. I-4881; LEX nr 83325)
Artykuł 7 ust. 1 dyrektywy 93/104 dotyczącej niektórych aspektów organizacji
czasu pracy nie pozwala Państwu Członkowskiemu na przyjęcie przepisów krajowych,
na podstawie których pracownik nie zaczyna nabywać praw do płatnego urlopu
rocznego dopóki nie przepracuje minimalnego okresu 13 nieprzerwanych tygodni
zatrudnienia u tego samego pracodawcy.
2. Wprowadzenie zasady nabywania kolejnych (ułamkowych) części urlopu z
upływem poszczególnych miesięcy pracy pozwoliło na rezygnację z odrębnej regulacji
urlopu z tytułu pracy sezonowej (skreślenie art. 159 k.p.).
3. Przepis art. 153 k.p. należy rozumieć w ten sposób, że pracownik wyłącznie w
pierwszym roku kalendarzowym pracy nabywa prawo do urlopu z upływem każdego
miesiąca pracy, po 1/12 wymiaru wynoszącego 20 dni (najniższy wymiar urlopu z art.
154 k.p.). Taka jest bowiem regulacja zawarta w art. 153 § 1 k.p. Nabycie prawa do
urlopu w następnym roku kalendarzowym reguluje natomiast art. 153 § 2 k.p., a więc
pracownik z dniem 1 stycznia kolejnego roku nabędzie prawo do kolejnego urlopu
wypoczynkowego w wymiarze 20 dni. Oznacza to rezygnację z uzależnienia nabycia
prawa do pierwszego urlopu od przepracowania roku (rocznego stażu pierwszej pracy).
Jest to rozwiązanie korzystne dla pracowników, gdyż z reguły wcześniej nabędą oni
prawo do kolejnego urlopu. Takiej wykładni nie sprzeciwia się użycie wart. 153 § 1 k.p.
zwrotu „urlopu przysługującego mu po przepracowaniu roku”. Przepis ten dotyczy
bowiem tylko urlopu w roku kalendarzowym, w którym pracownik podjął pracę. a nie
-9-
kolejnego roku, co do którego regulacja zawarta jest wart. 153 § 2 k.p.. Nadto, w ogóle
nie jest ustalony żaden wymiar urlopu przysługującego po przepracowaniu roku. Przepis
art. 154 § 1 pkt 1 k.p. określa bowiem na 20 dni wymiar urlopu, jeżeli pracownik jest
zatrudniony krócej niż 10 lat. Wymiar „urlopu przysługującego po przepracowaniu roku”
(art. 153 § 1 k.p.) to wymiar urlopu z art. 154 § 1 pkt 1 k.p. (przysługujący pracownikowi
zatrudnionemu krócej niż 10 lat).
4. Urlop w pierwszym roku kalendarzowym pracy jest więc nabywany okresowo
(co miesiąc) w wymiarze ułamkowym, niezależnie od liczby przepracowanych miesięcy.
Pracownik może skorzystać z tego urlopu już po przepracowaniu jednego miesiąca. a
także wykorzystywać kolejne, nabywane urlopy, co oznacza możliwość rozdrobnienia
urlopu i jego podziału na części. Jest to jednak raczej kwestia teoretyczna, gdyż
wykorzystanie urlopu (jego poszczególnych części) jest uzależnione od uzgodnienia z
pracodawcą, który powinien go jednak udzielić w tym roku kalendarzowym (art. 161
k.p.).
5. Prawo do urlopu wypoczynkowego można uzyskać tylko w czasie trwania
stosunku pracy i choć sama praca nie musi być faktycznie wykonywana.
(wyrok z dnia 14 lutego 1991 r., I PRN 1/91, OSNCP 1992 nr 11, poz. 207)
Pracownik nabywa prawo do urlopu, gdy odpowiedni okres upłynie w czasie
usprawiedliwionej nieobecności w pracy.
(uchwała z dnia 4 kwietnia 1995 r., I PZP 10/95, OSNAPiUS 1995 nr 18, poz.
228)
Pracownik nabywa prawo do kolejnego urlopu wypoczynkowego z dniem 1 stycznia danego roku mimo, że pozostając w stosunku pracy nie przepracował w tym roku
kalendarzowym ani jednego dnia w związku z pobieraniem świadczenia rehabilitacyjnego.
(uchwała składu siedmiu sędziów z dnia 9 lipca 1992 r., I PZP 20/92, OSNCP
1993 nr 1-2, poz. 2)
Pracownik nie nabędzie prawa do urlopu w okresie, za który przyznano mu
odszkodowanie w związku ze skróceniem okresu wypowiedzenia (art. 36 1 k.p.), gdyż
jest to okres pozostawania bez pracy.
(wyrok z dnia 15 czerwca 1993 r., I PR 3/93, PiZS 1993 nr 12, s. 80)
Okresu pobierania zasiłku dla bezrobotnych nie wlicza się do okresu pracy, od
-10-
którego zależy nabycie prawa do urlopu wypoczynkowego.
Zwolnienie pracownika w końcu roku kalendarzowego nie uprawnia go do
żądania wynagrodzenia za urlop w roku następnym, przy czym okoliczność, czy
pracownik otrzymał od razu wynagrodzenie za okres wypowiedzenia, czy też później,
pozostaje bez wpływu na prawo do urlopu w roku, którego część objął okres
wypowiedzenia.
(orzeczenie z dnia 11 marca 1938 r., C.I. 1205/37, OSN 1939 nr 1, poz. 36; OSP
1938 nr 7-9, poz. 446).
Również okresów prowadzenia gospodarstwa rolnego lub pracy w nim nie wlicza
się do okresu zatrudnienia, od którego zależy nabycie prawa do urlopu
wypoczynkowego (art. 2 ustawy z dnia 20 lipca 1990 r. o wliczaniu okresów pracy w
indywidualnym gospodarstwie rolnym do pracowniczego stażu pracy, Dz.U. Nr 54, poz.
310). Natomiast do okresów, od których zależy nabycie prawa do urlopu, zalicza się
także okresy działalności kombatanckiej i równorzędnej - art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 24
stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji
wojennych i okresu powojennego (jednolity tekst: Dz.U. z 2002 r. Nr 42, poz. 371 ze
zm.), a także okresy czynnej służby wojskowej oraz okresy służby w Policji, Urzędzie
Ochrony Państwa, Służbie Więziennej, Straży Granicznej i Państwowej Straży Pożarnej
w zakresie i na zasadach przewidzianych odrębnymi przepisami (art. 301 § 2 i art. 302
k.p.).
========================================
Art. 154. (1) § 1. Wymiar urlopu wynosi:
1)
20 dni - jeżeli pracownik jest zatrudniony krócej niż 10 lat,
2)
26 dni - jeżeli pracownik jest zatrudniony co najmniej 10 lat.
§ 2. Wymiar urlopu dla pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze
czasu pracy ustala się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy tego pracownika,
biorąc za podstawę wymiar urlopu określony w § 1; niepełny dzień urlopu
zaokrągla się w górę do pełnego dnia.
§ 3. Wymiar urlopu w danym roku kalendarzowym, ustalony na podstawie §
1 i 2, nie może przekroczyć wymiaru określonego w § 1.
---------------------------------------(1) Art. 154: zmieniony przez art. 1 pkt 32 ustawy z dnia 26 lipca 2002 r. (Dz.U. Nr
-11-
135, poz. 1146) z dniem 1 stycznia 2003 r.; zmieniony przez art. 1 pkt 38 ustawy z dnia
14 listopada 2003 r. (Dz.U. Nr 213, poz. 2081) z dniem 1 stycznia 2004 r.
========================================
1. Art. 154 k.p. określa minimalny wymiar urlopu na 20 dni roboczych.
Zrezygnowano w tym przepisie z ustalenia pośredniego wymiaru urlopu po 6 latach
pracy. Wymiar urlopu pracowników zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy
jest ustalany proporcjonalnie, a szczegółowe zasady ustalania tego wymiaru (udzielania
urlopu) wynikają z art. 1542 k.p. Wymiar urlopu zależy wyłącznie od stażu pracy, przy
czym wlicza się do niego okresy poprzedniego zatrudnienia, bez względu na przerwy i
sposób ustania stosunku pracy (art. 1541 § 1 k.p.). Na wymiar urlopu ma też wpływ
okres niezakończonego zatrudnienia (art. 1541 § 2 k.p.) oraz rodzaj ukończonej szkoły
(art. 155 § 1 k.p.). Wymiar urlopu nie może być umownie zmniejszony (art. 18 k.p.).
2. Wymiar urlopu może być zwiększony w układzie zbiorowym pracy. Inny wymiar
urlopu może wynikać też z przepisów odrębnych (np. art. 19 ustawy z dnia 29 maja
1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin, jednolity
tekst: Dz.U. z 2002 r. Nr 9, poz. 87 ze zm.; art. 10 ustawy z dnia 24 stycznia 1991 r. o
kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu
powojennego, jednolity tekst: Dz.U. z 2002 r. Nr 42, poz. 371 ze zm.).
Zasad wynikających z art. 154 k.p. nie stosuje się do pracowników, których urlop
wypoczynkowy liczony jest w tygodniach (np. nauczyciele, nauczyciele akademiccy).
(wyrok z dnia 9 grudnia 1998 r., I PKN 504/98, OSNAPiUS 2000 nr 3, poz. 109;
wyrok z dnia 2 września 1998 r., I PKN 298/98, OSNAPiUS 1999 nr 18, poz. 584)
Umarza postępowanie o zbadanie zgodności § 1 ust. 2 rozporządzenia Ministra
Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad
udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas
urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (Dz.U. Nr 2, poz. 14 ze zm.), w zakresie,
w jakim przepis ten rozszerza wymiar urlopu wypoczynkowego pracownika ponad normę
ustanowioną w art. 1551 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (Dz.U. z
1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zm.), z art. 92 ust. 1 w związku z art. 64 ust. 2 Konstytucji.
Skarżący wiązał naruszenie zasady równej dla wszystkich ochrony prawa
własności określonej w art. 64 ust. 2 Konstytucji. Twierdził - w oparciu o treść art. 1551 §
1 kodeksu pracy - że urlop przysługuje pracownikowi w wymiarze proporcjonalnym do
-12-
okresu przepracowanego u pracodawcy, zaś przepisy rozporządzenia, wydanego w celu
wykonania delegacji ustawowej określonej w art. 173 kodeksu pracy, nakazują okres
zatrudnienia służący do ustalenia wysokości należnego urlopu zaokrąglić do pełnego
miesiąca
kalendarzowego,
co
skutkuje
zawyżeniem
czasu
trwania
urlopu
przysługującego pracownikowi ponad normę określoną w przepisach ustawy. W ocenie
skarżącego rozporządzenie wydane zostało bez podstawy prawnej, ponieważ wykracza
poza delegację ustawową określoną w art. 173 kodeksu pracy, przez co jest niezgodne
z art. 92 ust. 1 w związku z art. 64 ust. 2 Konstytucji.
postanowienie TK z dnia 27 listopada 2006 r., SK 13/06, OTK-A 2006 nr 10, poz.
164).
========================================
Art. 1541. (1) § 1. Do okresu zatrudnienia, od którego zależy prawo do urlopu
i wymiar urlopu, wlicza się okresy poprzedniego zatrudnienia, bez względu na
przerwy w zatrudnieniu oraz sposób ustania stosunku pracy.
§ 2. W przypadku jednoczesnego pozostawania w dwóch lub więcej
stosunkach pracy wliczeniu podlega także okres poprzedniego niezakończonego
zatrudnienia w części przypadającej przed nawiązaniem drugiego lub kolejnego
stosunku pracy.
---------------------------------------(1) Art. 1541 zmieniony przez art. 1 pkt 39 ustawy z dnia 14 listopada 2003 r.
========================================
1. Przepis art. 1541 § 1 k.p. ustala zasadę, zgodnie z którą staż pracy wymagany
do nabycia prawa do urlopu i staż pracy, od którego zależy wymiar tego urlopu, ustala
się z uwzględnieniem tzw. ogólnego stażu pracy, bez względu na przerwy w
zatrudnieniu oraz sposób ustania stosunku pracy w poprzednich zatrudnieniach. Zasada
ta oznacza uniezależnienie uprawnień urlopowych od tzw. ciągłości pracy. Do okresu
pracy, od którego zależy nabycie prawa do urlopu (wymiar urlopu), wlicza się
zakończone okresy zatrudnienia u innych pracodawców, a także okresy poprzedniego
zatrudnienia u tego samego pracodawcy. Wlicza się również między innymi okres
usprawiedliwionej nieobecności w pracy spowodowanej chorobą pracownika oraz czas
pobierania świadczenia rehabilitacyjnego przypadającego w okresie trwania
-13-
zatrudnienia, okres tymczasowego aresztowania oraz wszelkie usprawiedliwione
zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy.
2. Art. 1541 § 2 k.p. reguluje sposób liczenia stażu pracy w przypadku
pozostawania jednocześnie w dwóch lub więcej stosunkach pracy (zatrudnienie
równoległe, dodatkowe). Przepis ten przełamuję zasadę, że przy ustalaniu uprawnień
urlopowych z tytułu podjęcia dodatkowego zatrudnienia, pracownikowi wliczało się
okresy zatrudnienia podstawowego, jeżeli zatrudnienie to ustało. Nie wliczało się
natomiast okresu trwającego zatrudnienia równoległego (uchwała pełnego składu Izby
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Sądu Najwyższego z dnia 30 listopada 1988 r., III
PZP 33/88, OSNCP 1989 nr 78, poz. 108; OSPiKA 1990 nr 8, poz. 310 z glosą A.
Świątkowskiego; uchwała składu siedmiu sędziów z dnia 6 lutego 1979 r., V PZP 5/78,
OSNCP 1979 nr 6, poz. 109; uchwała z dnia 27 stycznia 1977 r., V PZP 5/76, OSNCP
1977 nr 4, poz. 63; OSPiKA 1977 nr 11-12, poz. 181 z glosą J. Logi; PiP 1978 nr 8-9, s.
260 z glosą L. Florka).
Z art. 1541 § 2 k.p. wynika, że do stażu, od którego zależy prawo do urlopu i jego
wymiar, zalicza się okres poprzedniego, także niezakończonego zatrudnienia, ale przy
zachowaniu zasady niepokrywania się tych okresów. Pracownik zatrudniony u dwóch
pracodawców (podstawowe i dodatkowe miejsce pracy) korzysta u każdego z nich z
takiego samego wymiaru urlopu. W celu skorzystania z uprawnienia do zaliczenia stażu
u innego pracodawcy, pracownik powinien przedstawić pracodawcy ustalającemu prawo
i wymiar urlopu odpowiednie dokumenty (informacje) dotyczące zatrudnienia
równoległego. Pracodawca może też takich informacji zażądać od pracownika na
podstawie art. 221 § 1 pkt 6 k.p.
========================================
Art. 1542. (1) § 1. Urlopu udziela się w dni, które są dla pracownika dniami
pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy, w wymiarze
godzinowym, odpowiadającym dobowemu wymiarowi czasu pracy pracownika w
danym dniu, z zastrzeżeniem § 4.
§ 2. Przy udzielaniu urlopu zgodnie z § 1, jeden dzień urlopu odpowiada 8
godzinom pracy.
§ 3. Przepis § 1 i 2 stosuje się odpowiednio do pracownika, dla którego
dobowa norma czasu pracy, wynikająca z odrębnych przepisów, jest niższa niż 8
-14-
godzin.
§ 4. Udzielenie pracownikowi urlopu w dniu pracy w wymiarze godzinowym
odpowiadającym części dobowego wymiaru czasu pracy jest dopuszczalne
jedynie w przypadku, gdy część urlopu pozostała do wykorzystania jest niższa niż
pełny dobowy wymiar czasu pracy pracownika w dniu, na który ma być udzielony
urlop.
---------------------------------------(1) Art. 1542 dodany przez art. 1 pkt 40 ustawy z dnia 14 listopada 2003 r. (Dz.U.
Nr 213, poz. 2081) z dniem 1 stycznia 2004 r.
========================================
1. Art. 1542 k.p. reguluje zasady udzielania urlopu (poprzednio przedmiot regulacji
art. 154 § 2-4 k.p.). Nie ulega jednak zmianie podstawowa zasada, że urlopu udziela się
pracownikowi w dniach będących dla niego dniami pracy według obowiązującego go
rozkładu czasu pracy. Inaczej mówiąc, dni wolne od pracy nie wchodzą do urlopu. Dni
pracy określa się jednak indywidualnie dla każdego pracownika. Dniami pracy będą więc
także niedziele i święta, jeżeli pracownik wykonuje w te dni pracę zgodnie z rozkładem
czasu pracy. Urlopu udziela się także w wymiarze godzinowym, przy ustaleniu, że jeden
dzień urlopu odpowiada 8 godzinom pracy.
2. Nie zmienia to zasad udzielania urlopów pracownikom zatrudnionym w pełnym
wymiarze czasu pracy, w podstawowej normie czasu pracy (8 godzin). Ma to natomiast
znaczenie
przy
równoważnych
normach
czasu
pracy.
Udzielanie
urlopu
wypoczynkowego w tym systemie czasu pracy zależeć będzie od tego, czy dzień pracy
wynosi więcej, czy mniej niż 8 godzin na dobę. W przypadku, gdy w konkretnym dniu
wymiar czasu pracy wynosi więcej niż 8 godzin, to taki dzień odpowiada jednemu dniowi
urlopu oraz ponadto odpowiedniej części dnia. Jeżeli w konkretnym dniu czas pracy jest
krótszy niż 8 godzin, to odpowiada on niepełnemu dniowi urlopu. W celu ustalenia liczby
dni wykorzystanego urlopu, trzeba po prostu policzyć, ile godzin pracownik (według
obowiązującego go harmonogramu) przepracowałby w okresie, w którym udzielono mu
urlopu i tę liczbę podzielić przez 8 godzin. Pozostała z tego wyliczenia liczba godzin
podlega doliczeniu do następnej części urlopu albo jest odrębnie udzielana. Z art. 154 2
§ 4 k.p. wynika bowiem, że można udzielić urlopu wypoczynkowego w wymiarze
godzinowym. Jest to jednak dopuszczalne tylko wówczas, gdy udzielenie urlopu w
-15-
dniach nie jest możliwe, bowiem pozostała do wykorzystania część urlopu jest niższa od
pełnego dobowego wymiaru czasu pracy (8 godzin). Jeden dzień urlopu
wypoczynkowego pracownika, który na podstawie odrębnych przepisów ma skrócony
czas pracy (dobową normę czasu pracy niższą niż 8 godzin), odpowiada tej skróconej
normie czasu pracy.
3. Wymiar urlopu pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy,
gdy pracownik wykonuje pracę codziennie w zmniejszonej liczbie godzin oraz gdy
wykonuje pracę w niektóre dni tygodnia, ustala się proporcjonalnie do wymiaru czasu
pracy, biorąc za podstawę wymiar urlopu wynoszący 20 lub 26 dni, w zależności od
stażu pracy pracownika (art. 154 § 1 k.p.). Proporcjonalne ustalanie wymiaru urlopu
pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy (art. 154 § 2 k.p.) może
dać wynik ułamkowy. Niepełny dzień urlopu zaokrągla się wówczas w górę do pełnego
dnia. Urlop na żądanie pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy
podlega proporcjonalnemu pomniejszeniu w danym roku kalendarzowym.
========================================
Art. 155. § 1. Do okresu pracy, od którego zależy wymiar urlopu, wlicza się z
tytułu ukończenia:
1) zasadniczej lub innej równorzędnej szkoły zawodowej - przewidziany
programem nauczania czas trwania nauki, nie więcej jednak niż 3 lata,
2) średniej szkoły zawodowej - przewidziany programem nauczania czas
trwania nauki, nie więcej jednak niż 5 lat,
3) średniej szkoły zawodowej dla absolwentów zasadniczych (równorzędnych) szkół zawodowych - 5 lat,
4) średniej szkoły ogólnokształcącej - 4 lata,
5) szkoły policealnej - 6 lat,
6) szkoły wyższej - 8 lat.
Okresy nauki, o których mowa w pkt 1-6, nie podlegają sumowaniu.
§ 2. Jeżeli pracownik pobierał naukę w czasie zatrudnienia, od okresu
pracy, od którego zależy wymiar urlopu, wlicza się bądź okres zatrudnienia, w
którym była pobierana nauka, bądź okres nauki, zależnie od tego, co jest
korzystniejsze dla pracownika.
========================================
-16-
1. Zaliczenie do okresu pracy, od którego zależy wymiar urlopu, odpowiednich
okresów z tytułu ukończenia szkoły ponadpodstawowej ma charakter bezwzględny.
Okresy te podlegają wliczeniu niezależnie od daty ukończenia szkoły i momentu
podjęcia pracy po ukończeniu szkoły. Nie ma żadnego znaczenia związek między
wykonywaną pracą a uzyskanym wykształceniem, czy kwalifikacjami. Dowodem
ukończenia szkoły jest odpowiednie świadectwo, a więc nie podlega wliczeniu okres
nauki w szkole, w której pracownik nie uzyskał świadectwa jej ukończenia.
2. Do okresu, od którego zależy wymiar urlopu, na zasadach ustawy z dnia 20
lipca 1990 r. o wliczaniu okresów pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym do
pracowniczego stażu pracy Dz.U. Nr 54, poz. 310), będą także zaliczane okresy
prowadzenia gospodarstwa rolnego lub pracy w nim. Będą to okresy prowadzenia
indywidualnego gospodarstwa rolnego lub pracy w takim gospodarstwie, prowadzonym
przez współmałżonka; przypadające przed dniem 1 stycznia 1983 r. okresy pracy po
ukończeniu 16 roku życia w gospodarstwie rolnym prowadzonym przez rodziców lub
teściów, poprzedzające objęcie tego gospodarstwa i rozpoczęcie jego prowadzenia
osobiście lub wraz ze współmałżonkiem oraz przypadające po dniu 31 grudnia 1982 r.
okresy pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym w charakterze domownika w
rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków
ich rodzin.
Natomiast okresów tych nie wlicza się do okresu zatrudnienia, od którego zależy
nabycie prawa do urlopu wypoczynkowego (art. 2 tej ustawy).
========================================
Art. 1551. § 1. (1) W roku kalendarzowym, w którym ustaje stosunek pracy z
pracownikiem uprawnionym do kolejnego urlopu, pracownikowi przysługuje
urlop:
1)
u dotychczasowego pracodawcy - w wymiarze proporcjonalnym do
okresu przepracowanego u tego pracodawcy w roku ustania stosunku pracy,
chyba że przed ustaniem tego stosunku pracownik wykorzystał urlop w
przysługującym mu lub w wyższym wymiarze,
2)
u kolejnego pracodawcy - w wymiarze:
a)
proporcjonalnym do okresu pozostałego do końca danego roku
kalendarzowego - w razie zatrudnienia na czas nie krótszy niż do końca danego
-17-
roku kalendarzowego,
b)
proporcjonalnym
do
okresu
zatrudnienia
w
danym
roku
kalendarzowym - w razie zatrudnienia na czas krótszy niż do końca danego roku
kalendarzowego,
z zastrzeżeniem § 2.
§ 2. Pracownikowi, który przed ustaniem stosunku pracy w ciągu roku
kalendarzowego wykorzystał urlop w wymiarze wyższym niż wynikający z § 1 pkt
1, przysługuje u kolejnego pracodawcy urlop w odpowiednio niższym wymiarze;
łączny wymiar urlopu w roku kalendarzowym nie może być jednak niższy niż
wynikający z okresu przepracowanego w tym roku u wszystkich pracodawców.
§ 21. (2) Przepis § 1 pkt 2 stosuje się odpowiednio do pracownika
podejmującego pracę u kolejnego pracodawcy w
ciągu innego roku
kalendarzowego niż rok, w którym ustał jego stosunek pracy z poprzednim
pracodawcą.
§ 3. (3) (skreślony).
---------------------------------------(1) Art. 1551 § 1 zmieniony przez art. 1 pkt 33 lit. a) ustawy z dnia 26 lipca 2002 r.
(2) Art. 1551 § 21 dodany przez art. 1 pkt 33 lit. b) ustawy z dnia 26 lipca 2002 r.
(3) Art. 1551 § 3 skreślony przez art. 1 pkt 33 lit. c) ustawy z dnia 26 lipca 2002 r.
========================================
1. Przepisy art. 1551 § 1 i 2 k.p. regulują prawo do urlopu wypoczynkowego w
roku kalendarzowym, w którym ustaje stosunek pracy (rozwiązuje się lub wygasa), ale
art. 1551 § 21 k.p. nakazuje stosowanie zasad nabycia prawa do urlopu u kolejnego
pracodawcy, także w przypadku podjęcia nowego zatrudnienia w ciągu innego roku
kalendarzowego. W przypadku ustania stosunku pracy, urlop przysługuje w wymiarze
proporcjonalnym: u dotychczasowego pracodawcy - odpowiednio do okresu
przepracowanego do dnia ustania stosunku pracy; u nowego pracodawcy - (bez
względu na charakter umowy o pracę) odpowiednio do okresu od podjęcia zatrudnienia
u tego pracodawcy do końca danego roku kalendarzowego (w razie zatrudnienia nie
-18-
krótszego niż do końca roku) lub okresu zatrudnienia w roku kalendarzowym, gdy było
ono krótsze, niż do końca roku. Prawo do tego urlopu pracownik będzie mógł realizować
z dniem podjęcia pracy. Regulacja ta oznacza odejście od zasady, w myśl której w
przypadku rozwiązania stosunku pracy następowała realizacja urlopu wypoczynkowego
w całości - w naturze lub w formie ekwiwalentu pieniężnego - wyłącznie u pracodawcy,
który zatrudniał pracownika w dniu nabycia prawa do tego urlopu. Straciło więc
aktualność orzecznictwo dotyczące tej problematyki (por. wyrok z dnia 19 lutego 1980 r.,
I PRN 9/80, OSNCP 1980 nr 7-8, poz. 149; wyrok z dnia 27 listopada 1980 r., I PRN
124/80, OSNCP 1981 nr 6, poz. 113).
2. Przepisy art. 1551 Kodeksu nie dotyczą sytuacji, w której następuje przejście
zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę, gdyż wówczas nowy pracodawca
odpowiada za zobowiązania powstałe przed przejściem zakładu, a nadto nie dochodzi
do ustania stosunku pracy (choć zmienia się pracodawca - art. 231 k.p.).
Przepis art. 1551 § 1 pkt 2 k.p. dotyczy pracownika, który w danym roku
kalendarzowym pozostawał w stosunku pracy i podjął zatrudnienie u kolejnego
pracodawcy (z przerwą lub bez przerwy między jednym a drugim zatrudnieniem - nie
powinno budzić zastrzeżeń, że przerwa w pracy w danym roku kalendarzowym nie jest
wliczana do okresu, od którego zależy wymiar urlopu proporcjonalnego u nowego
pracodawcy). Zasada ta dotyczy również pracownika podejmującego pracę w ciągu
następnego (lub kolejnych) roku kalendarzowego po ustaniu stosunku pracy. Również
więc w takim przypadku wymiar urlopu będzie proporcjonalny do okresu zatrudnienia w
danym roku kalendarzowym u nowego pracodawcy.
3. Pracownikowi należy udzielić urlopu w ciągu roku w pełnym wymiarze, gdyż z
art. 1551 k.p. nie wynika bynajmniej zasada, że prawo do urlopu nabywa się w wymiarze
wzrastającym wraz z upływem okresu zatrudnienia w ciągu roku. Wręcz odwrotnie, z art.
153 § 1 k.p. wynika, że prawo do urlopu w pełnym wymiarze nabywa się w dniu 1
stycznia każdego kolejnego roku zatrudnienia. Jeżeli w ciągu roku kalendarzowego, po
udzieleniu urlopu w pełnym wymiarze, nastąpi ustanie stosunku pracy, to pracodawcy
nie przysługują z tego tytułu żadne roszczenia. Sytuację taką przewiduje wprost art.
1
155 § 2 k.p., z którego wynika jednak ten skutek, że u kolejnego pracodawcy w ciągu
tego roku kalendarzowego urlop będzie odpowiednio obniżony lub nawet pracownikowi
w ogóle urlop nie będzie przysługiwał (jeżeli wykorzystał już cały przysługujący mu w
-19-
danym roku urlop).
Jeżeli pracodawca w momencie udzielania urlopu wie, że stosunek pracy ustanie
w ciągu tego roku kalendarzowego i nadto zna datę ustania tego stosunku (np. przy
umowach na czas określony), wówczas powinien udzielić pracownikowi urlopu
proporcjonalnego do okresu przepracowanego u niego w roku ustania stosunku pracy.
Dotyczy to także sytuacji, gdy pracodawca udziela urlopu wypoczynkowego w okresie
wypowiedzenia. Wtedy także wiadomo, że po upływie okresu wypowiedzenia stosunek
pracy ustanie. Nie znaczy to, że pracodawca wiedząc, że w danym roku kalendarzowym
stosunek pracy ustanie, nie może udzielić pracownikowi urlopu w naturze w pełnym
wymiarze. Możliwość taka wynika z charakteru przepisów regulujących urlopy
wypoczynkowe, które dopuszczają korzystniejsze ustalenia stron stosunku pracy od
przepisów prawa pracy. Pracownik będzie mógł wykorzystać urlop w naturze w pełnym
wymiarze, choćby było wiadomo, że dojdzie do ustania stosunku pracy w ciągu roku,
jeżeli nastąpiło odpowiednie uzgodnienie w planie urlopów lub porozumieniu stron,
przewidujące urlop pracownika w terminie przed rozwiązaniem umowy o pracę (art. 163
k.p.). Takie uzgodnienie oznacza bowiem udzielenie urlopu przez pracodawcę.
4. Jeżeli do momentu ustania stosunku pracy w danym roku kalendarzowym
pracownik nie wykorzystał urlopu wypoczynkowego (w całości lub w odpowiedniej części
proporcjonalnej), wówczas ekwiwalent pieniężny będzie przysługiwał za urlop w
wymiarze proporcjonalnym do okresu przepracowanego u danego pracodawcy do chwili
ustania stosunku pracy (ewentualnej różnicy między urlopem wykorzystanym a
przysługującym). Jest przy tym obojętna przyczyna rozwiązania stosunku pracy, a nawet
kwestia, czy i kiedy pracownik podejmie nowe zatrudnienie.
(uchwała z dnia 20 sierpnia 1997 r., III ZP 26/97, OSNAPiUS 1998 nr 5, poz. 145)
W przypadku rozwiązania stosunku pracy i niewykorzystania z tego powodu
urlopu wypoczynkowego nabytego w pełnym wymiarze (art. 153 § 3 k.p.), pracownikowi
przysługuje od dotychczasowego pracodawcy ekwiwalent pieniężny odpowiadający
urlopowi w wymiarze proporcjonalnym do okresu przepracowanego u tego pracodawcy
w roku, w którym rozwiązano stosunek pracy, także w sytuacji, gdy nastąpiło to w
związku z nabyciem przez pracownika uprawnień emerytalnych (art. 171 § 1 k.p. w zw. z
art. 1551 § 1 pkt 1 k.p.).
(uchwała z dnia 24 października 1997 r., III ZP 36/97, OSNAPiUS 1998 nr 6, poz.
-20-
176)
Przepis art. 1551 k.p. w zw. z art. 91c ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta
Nauczyciela ((jednolity tekst: Dz.U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674 ze zm.) ma zastosowanie
do nauczycieli zatrudnionych w szkołach, w których nie są przewidziane ferie szkolne.
---------------------------------------5. Przepis art. 1551 § 2 k.p. dotyczy sytuacji, gdy w ciągu roku kalendarzowego
następuje zmiana pracodawcy, a ściślej mówiąc, zmiana zatrudnienia. Przepis ten
będzie więc także mieć zastosowanie w przypadku, gdy pracownik w ciągu tego samego
roku kalendarzowego (po przerwie lub nawet bez przerwy) podejmie zatrudnienie u tego
samego pracodawcy. Nie może on natomiast służyć obniżeniu wymiaru urlopu w
kolejnym roku kalendarzowym, jeżeli pracownik wykorzystał poprzednio urlop w
wyższym wymiarze niż mu przysługujący (np. wskutek pomyłki pracodawcy).
========================================
Art. 1552. (1) § 1. Przepis art. 1551 § 1 pkt 2 stosuje się odpowiednio do
pracownika powracającego do pracy u dotychczasowego pracodawcy w ciągu
roku kalendarzowego po trwającym co najmniej 1 miesiąc okresie:
1)
urlopu bezpłatnego,
2)
urlopu wychowawczego,
3)
odbywania zasadniczej służby wojskowej lub jej form zastępczych,
okresowej służby wojskowej,
przeszkolenia wojskowego albo ćwiczeń
wojskowych,
4)
tymczasowego aresztowania,
5)
odbywania kary pozbawienia wolności,
6)
nieusprawiedliwionej nieobecności w pracy.
§ 2. Jeżeli okres, o którym mowa w § 1, przypada po nabyciu przez
pracownika prawa do urlopu w danym roku kalendarzowym, wymiar urlopu
pracownika powracającego do pracy w ciągu tego samego roku kalendarzowego
ulega proporcjonalnemu obniżeniu, chyba że przed rozpoczęciem tego okresu
pracownik wykorzystał urlop w przysługującym mu lub w wyższym wymiarze.
---------------------------------------(1) Art. 1552 zmieniony przez art. 1 pkt 34 ustawy z dnia 26 lipca 2002 r. (Dz.U.
-21-
========================================
1. Przy urlopie bezpłatnym udzielonym w celu wykonywania pracy u innego
pracodawcy (art. 1741 § 1 k.p.) okres tej pracy, w rozmiarze ustalonym w porozumieniu
zawartym między pracodawcami, wlicza się do okresu pracy, od którego zależą
uprawnienia pracownicze (art. 1741 § 2 k.p.).
2. W przypadku powrotu pracownika do pracy po okresach wymienionych w art. 155 2 §
1 k.p. (trwających co najmniej miesiąc) pracownik, który jeszcze nie nabył prawa do
urlopu w tym roku kalendarzowym, nabędzie to prawo w wymiarze proporcjonalnym do
okresu zatrudnienia do końca roku (chyba że stosunek pracy ustaje wcześniej). Jeżeli
natomiast okresy wymienione w art. 1552 § 1 k.p. wystąpią po nabyciu prawa do urlopu
(po dniu 1 stycznia), to wymiar niewykorzystanego urlopu ulegnie proporcjonalnemu
obniżeniu. Wystąpienie wskazanych okresów nie będzie miało natomiast wpływu na
wymiar urlopu już wykorzystanego, w tym znaczeniu, że pracodawca nie będzie miał
możliwości obniżenia wymiaru urlopu w następnym roku kalendarzowym. Przepis art.
1552 § 1 k.p. reguluje więc sytuację, gdy powrót następuje przed nabyciem prawa do
urlopu, a § 2 dotyczy powrotu do pracy po nabyciu prawa do urlopu. Jeżeli okresy
wymienione w art. 1552 § 1 k.p. wystąpią na przełomie lat kalendarzowym, to do
każdego z nich należy zastosować poszczególne regulacje (§ 2 do roku, w którym
pracownik już nabył prawo do urlopu i § 1 do nowego roku kalendarzowego).
3. Przy proporcjonalnym obniżeniu wymiaru urlopu wypoczynkowego, zgodnie z
art. 1552 § 2 k.p., nie uwzględnia się niepełnych miesięcy kalendarzowych urlopu
bezpłatnego lub innego okresu niewykonywania pracy, o których mowa w tym przepisie.
Jeżeli urlop bezpłatny lub inny okres niewykonywania pracy, o których mowa w art. 1552
§ 2 k.p., obejmuje części miesięcy kalendarzowych, za miesiąc uważa się łącznie 30 dni
(§ 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 8 stycznia 1997 r. w
sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i
wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop; Dz.U.
Nr 2, poz. 14 ze zm.).
(uchwała składu siedmiu sędziów z dnia 25 września 1980 r., V PZP 2/80,
OSNCP 1981 nr 4, poz. 46)
W razie rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy w czasie urlopu bezpłatnego
trwającego dłużej niż miesiąc, pracownikowi niewykonującemu pracy od 1 stycznia z
-22-
powodu urlopu bezpłatnego nie przysługuje prawo do urlopu wypoczynkowego za rok
kalendarzowy, w którym ustało zatrudnienie, a zatem i prawo do ekwiwalentu za ten
urlop.
========================================
Art. 1552a. (1) § 1. Przy ustalaniu wymiaru urlopu na podstawie art. 155 1 i
1552
kalendarzowy
miesiąc
pracy
odpowiada
1/12
wymiaru
urlopu
przysługującego pracownikowi zgodnie z art. 154 § 1 i 2.
§ 2. Niepełny kalendarzowy miesiąc pracy zaokrągla się w górę do pełnego
miesiąca.
§ 3. Jeżeli ustanie stosunku pracy u dotychczasowego pracodawcy i
nawiązanie takiego stosunku u kolejnego pracodawcy następuje w tym samym
miesiącu kalendarzowym, zaokrąglenia do pełnego miesiąca dokonuje
dotychczasowy pracodawca.
---------------------------------------(1) Art. 1552a dodany przez art. 1 pkt 2 ustawy z dnia 18 października 2006 r.
(Dz.U. Nr 217, poz. 1587) z dniem 30 listopada 2006 r.
========================================
Mimo tych zaokrągleń, urlop w danym roku kalendarzowym nie może przekroczyć
wymiaru z art. 154 § 1 i 2 k.p. Dlatego ostatni pracodawca w danym roku
kalendarzowym może udzielić pracownikowi urlopu w wymiarze niższym niż wynikający
z okresu pracy u tego pracodawcy.
========================================
3
Art. 155 . (1) § 1. Przy ustalaniu wymiaru urlopu na podstawie art. 1551 i 1552
niepełny dzień urlopu zaokrągla się w górę do pełnego dnia.
§ 2. Wymiar urlopu należny pracownikowi w danym roku kalendarzowym nie
może przekroczyć wymiaru wynikającego z art. 154 § 1 i 2.
---------------------------------------(1) Art. 1553 zmieniony przez art. 1 pkt 3 ustawy z dnia 18 października 2006 r.
(Dz.U. Nr 217, poz. 1587) z dniem 30 listopada 2006 r.
========================================
Przepis art. 1553 k.p. wprowadza zasadę zaokrąglania wymiaru urlopu w górę do
pełnego dnia w wypadkach, gdy należny pracownikowi wymiar tego urlopu obejmuje w
-23-
całości lub w części ułamkową część dnia - jest to rozwiązanie korzystne dla
pracownika. Jednocześnie wprowadza, ze względu na możliwość przekroczenia
ustawowego wymiaru urlopu, niezbędne ograniczenie stosowania tego mechanizmu
prawnego, w wyniku wielokrotnych w ciągu danego roku kalendarzowego operacji
takiego zaokrąglania wymiaru urlopu.
Przy ustalaniu urlopu wypoczynkowego w wymiarze proporcjonalnym,
kalendarzowy miesiąc pracy odpowiada 1/12 wymiaru urlopu przysługującego
pracownikowi na podstawie art. 154 § 1 Kodeksu. Niepełny kalendarzowy miesiąc
zaokrągla się w górę do pełnego miesiąca. Jeżeli ustanie stosunku pracy u
dotychczasowego pracodawcy i nawiązanie takiego stosunku u kolejnego pracodawcy
następuje w tym samym miesiącu kalendarzowym, zaokrąglenia do pełnego miesiąca
dokonuje wyłącznie dotychczasowy pracodawca (§ 1 rozporządzenia Ministra Pracy i
Polityki Socjalnej z dnia 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania
urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz
ekwiwalentu pieniężnego za urlop; Dz.U. Nr 2, poz. 14 ze zm.).
========================================
Art. 156-157 (skreślone).
========================================
Przepisy te regulowały zasady utrzymania ciągłości pracy, odrębnie dla nabycia
prawa do urlopu i odrębnie dla wymiaru urlopu. Skreślenie art. 156 i 157 k.p. jest
konsekwencją nowej regulacji zawartej w art. 1541 k.p., znoszącej wszelkie
uwarunkowania uprawnień urlopowych wynikające z trybu ustania poprzednich
stosunków pracy oraz terminu podjęcia kolejnego zatrudnienia.
========================================
Art. 158. Pracownikowi, który wykorzystał urlop za dany rok kalendarzowy,
a następnie uzyskał w ciągu tego roku prawo do urlopu w wyższym wymiarze,
przysługuje urlop uzupełniający.
========================================
Uzyskanie prawa do urlopu w wyższym wymiarze może być wynikiem
zwiększenia stażu pracy (art. 154 k.p.) lub wliczenia do okresu, od którego zależy
wymiar urlopu, okresu zakończonej nauki w czasie pracy, gdyby było to dla pracownika
korzystniejsze niż wliczenie okresu zatrudnienia (art. 155 § 2 k.p.).
-24-
(postanowienie z dnia 12 czerwca 1997 r., I PKN 213/97, OSNAPiUS 1998 nr 9,
poz. 274)
Pracownik może żądać przed sądem pracy nakazania pracodawcy udzielenia
urlopu uzupełniającego.
---------------------------------------Jeżeli pracownik nabył prawo do urlopu uzupełniającego, a przysługuje mu urlop
proporcjonalny, to pracodawca ustala wymiar urlopu proporcjonalnego, uwzględniając
odrębnie okres przypadający przed nabyciem prawa do urlopu w wyższym wymiarze i
odrębnie okres przypadający po nabyciu prawa do takiego urlopu (§ 3 rozporządzenia
Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych
zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za
czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop, Dz.U. Nr 2, poz. 14 ze zm.).
========================================
Art. 159. (1) (uchylony).
---------------------------------------(1) Art. 159 uchylony przez art. 1 pkt 41 ustawy z dnia 14 listopada 2003 r. (Dz.U.
========================================
Przepis ten regulował uzyskanie prawa do urlopu i jego wymiar dla pracownika
zatrudnionego przy pracy sezonowej. Obecnie urlop takiego pracownika jest
uregulowany w art. 153 § 1 k.p.
========================================
Art. 160. (skreślony).
========================================
1. Skreślenie art. 160 k.p. jest spowodowane innym uregulowaniem trybu i zasad
wprowadzania płatnych urlopów dodatkowych z tytułu pracy szczególnie uciążliwej lub
wykonywanej w warunkach szczególnie szkodliwych dla zdrowia. Szczegółowe ustalenia
dotyczące kręgu pracowników uprawnionych do korzystania z urlopów dodatkowych
oraz wymiar i zasady udzielania tych urlopów ustalane są w drodze układowej (art. 240
§ 1 k.p.). W szczególności układ zbiorowy pracy może przewidywać wyższy wymiar
urlopu wypoczynkowego. Nadto od zasad wymiaru urlopu wypoczynkowego
przewidzianych w art. 154 k.p. istnieją liczne wyjątki. Na przykład pracownicy młodociani
-25-
uzyskują z upływem 6 miesięcy od rozpoczęcia pierwszej pracy prawo do urlopu w
wymiarze 12 dni roboczych, natomiast z upływem roku pracy prawo do urlopu w
wymiarze 26 dni roboczych. Jednakże w roku kalendarzowym, w którym młodociany
kończy 18 lat, ma prawo do urlopu w wymiarze 20 dni roboczych, jeżeli prawo do urlopu
uzyskał przed ukończeniem 18 lat (art. 205 § 1 i 2 k.p.). Inwalidom wojennym,
kombatantom i osobom represjonowanym pozostającym w zatrudnieniu zwiększa się
przysługujący im urlop wypoczynkowy o 10 dni roboczych. Zwiększenie to nie
przysługuje jednak w przypadku korzystania z urlopu w wymiarze przekraczającym 26
dni roboczych w ciągu roku (art. 19 ustawy z dnia 29 maja 1974 r. o zaopatrzeniu
inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin, jednolity tekst: Dz.U. z 2002 r. Nr 9,
poz. 87 ze zm.; art. 10 ustawy z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz
niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego,
jednolity tekst: Dz.U. z 2002 r. Nr 42, poz. 371 ze zm.).
2. Szereg przepisów szczególnych (pragmatyk) przewiduje odmienne zasady
dotyczące urlopów, w tym urlopy dodatkowe lub szczególne, np. dla poratowania
zdrowia. Na przykład można wskazać: art. 64-68 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (jednolity tekst: Dz.U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674 ze zm.); art. 71-72
ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej (jednolity tekst: Dz.U. z
2002 r. Nr 147, poz. 1230 ze zm.); art. 82-83 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji
(jednolity tekst: Dz.U. z 2002 r. Nr 7, poz. 58 ze zm.); art. 79 ustawy z dnia 26 kwietnia
1996 r. o Służbie Więziennej (jednolity tekst: Dz.U. z 2002 r. Nr 207, poz. 1761 ze zm.);
art. 92 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. Nr
98, poz. 1070 ze zm.); art. 45 ustawy z dnia 23 listopada 2002 r. o Sądzie Najwyższym
(Dz.U. Nr 240, poz. 2052 ze zm.); art. 52 ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. o
prokuraturze (jednolity tekst: Dz.U. z 2002 r. Nr 21, poz. 206 ze zm.).
========================================
Art. 161. Pracodawca jest obowiązany udzielić pracownikowi urlopu w tym
roku kalendarzowym, w którym pracownik uzyskał do niego prawo.
========================================
1. Odstępstwa od wskazanej w tym przepisie zasady mogą wynikać tylko z
wyraźnych przepisów ustawy (na wniosek pracownicy należy udzielić jej urlopu
wypoczynkowego bezpośrednio po urlopie macierzyńskim - art. 163 § 3 k.p., a
-26-
pracownikowi młodocianemu uczęszczającemu do szkoły należy udzielić urlopu w
okresie ferii szkolnych - art. 205 § 3 k.p.). Inicjatywa udzielenia urlopu należy do
pracodawcy, który nie może uzależniać udzielania urlopów od podejmowania przez
pracowników w tym zakresie określonych czynności. Oczywiście pracownicy mogą
składać wnioski dotyczące zwłaszcza podzielenia urlopu na części (art. 162 k.p.), czy
terminu urlopu (art. 163 § 1 k.p.). Pracodawca powinien w szczególności ustalić plan
urlopów lub zawrzeć w tym zakresie porozumienie z pracownikiem (art. 163 k.p.).
Nieudzielenie przysługującego pracownikowi urlopu wypoczynkowego lub bezpodstawne
obniżenie jego wymiaru jest wykroczeniem sankcjonowanym w art. 282 § 1 pkt 2 k.p.
wyrok z dnia 20 sierpnia 2001 r., I PKN 590/00, OSNP 2003 nr 14, poz. 336).
Pracodawca nie jest związany wnioskiem pracownika zawierającym propozycję
terminu udzielenia mu urlopu wypoczynkowego. Jest jednak związany takim wnioskiem
pochodzącym od pracownicy, która urodziła lub ma urodzić dziecko i chciałaby
skorzystać z urlopu wypoczynkowego bezpośrednio po urlopie macierzyńskim.
(postanowienie z dnia 10 kwietnia 1997 r., I PKN 112/97, OSNAPiUS 1998 nr 4,
poz. 116)
Pracownik może żądać przed sądem pracy nakazania pracodawcy udzielenia
urlopu w naturze.
(wyrok NSA z dnia 1 kwietnia 2003 r., II SA 2162/02, Atest-Ochrona Pracy 2004
nr 1, s. 29 z glosą T. Nycza)
Pracodawca nie jest zobowiązany do udzielenia pracownikowi z własnej
inicjatywy, w pierwszej kolejności zaległego urlopu wypoczynkowego.
========================================
Art. 162. (1) Na wniosek pracownika urlop może być podzielony na części.
W takim jednak przypadku co najmniej jedna część wypoczynku powinna trwać
nie mniej niż 14 kolejnych dni kalendarzowych.
---------------------------------------(1) Art. 162 zmieniony przez art. 1 pkt 35 ustawy z dnia 26 lipca 2002 r. (Dz.U. Nr
135, poz. 1146) z dniem 1 stycznia 2003 r.
========================================
1. W art. 162 k.p. ustalono na 14 dni kalendarzowych nieprzerwaną część
wypoczynku (a nie urlopu), którą pracownik powinien wykorzystać jednorazowo w
-27-
przypadku podzielenia urlopu wypoczynkowego na części. Przepis wprowadza wyjątek
od zasady, że urlop powinien być nieprzerwany (art. 152 k.p.). Pracodawca z własnej
inicjatywy nie może podzielić urlopu wypoczynkowego na części. Wniosek pracownika o
podzielenie urlopu nie musi być uzasadniony. Skoro jednak przepis stanowi, że urlop
może być podzielony (przez pracodawcę, bo to on udziela urlopu), to pracownik
powinien wniosek uzasadnić. Pracodawca nie ma bowiem obowiązku podzielenia
urlopu, a tym samym pracownik nie ma roszczenia o nakazanie pracodawcy dokonania
takiego podziału.
2. Pracownik powinien złożyć wniosek przed ustaleniem planu urlopów lub
zawarciem z pracodawcą porozumienia. Uwzględnienie wniosku o podział urlopu w
planie urlopów jest równoznaczne z takim jego udzieleniem przez pracodawcę. Po
sporządzeniu planu urlopów (zawarciu porozumienia) pracownik również może wystąpić
z wnioskiem, ale wówczas jest to już częściowe przesunięcie terminu urlopu i wniosek
musi być umotywowany ważnymi przyczynami (wymagane jest więc uzasadnienie
wniosku - art. 164 § 1 k.p.). Pracownik nie może skutecznie wnieść o podział urlopu, tak
aby nie było ani jednej części wypoczynku obejmującej 14 kolejnych dni
kalendarzowych. Możliwe jest więc udzielenie urlopu krótszego niż 14 dni, tak jednak,
aby z dniami niewliczanymi do urlopu wypoczynek wynosił 14 kolejnych dni
kalendarzowych. Przy spełnieniu tego warunku urlop może być podzielony na dowolną
liczbę części i ich długość może być dowolna.
========================================
Art. 163. § 1. (1) Urlopy powinny być udzielane zgodnie z planem urlopów.
Plan urlopów ustala pracodawca, biorąc pod uwagę wnioski pracowników i
konieczność zapewnienia normalnego toku pracy. Planem urlopów nie obejmuje
się części urlopu udzielanego pracownikowi zgodnie z art. 167 2.
§ 11. (2) Pracodawca nie ustala planu urlopów, jeżeli zakładowa organizacja
związkowa wyraziła na to zgodę; dotyczy to także pracodawcy, u którego nie
działa zakładowa organizacja związkowa. W takich przypadkach pracodawca
ustala termin urlopu po porozumieniu z pracownikiem. Przepis § 1 zdanie drugie i
trzecie stosuje się odpowiednio.
§ 2. Plan urlopów podaje się do wiadomości pracowników w sposób
przyjęty u danego pracodawcy.
-28-
§ 3. (3) Na wniosek pracownicy udziela się jej urlopu bezpośrednio po
urlopie macierzyńskim; dotyczy to także pracownika-ojca wychowującego
dziecko, który korzysta z urlopu macierzyńskiego.
---------------------------------------(1) Art. 163 § 1 zmieniony przez art. 1 pkt 36 lit. a) ustawy z dnia 26 lipca 2002 r.
(2) Art. 163 § 11 dodany przez art. 1 pkt 36 lit. b) ustawy z dnia 26 lipca 2002 r.
(3) Art. 163 § 3 zmieniony przez art. 1 pkt 4 ustawy z dnia 21 grudnia 2001 r.
========================================
1. W art. 163 § 2 k.p. brak jest regulacji zobowiązującej pracodawcę do
indywidualnego zawiadomienia pracownika z wyprzedzeniem o terminie jego urlopu
wynikającym z planu urlopów. Wystarczający jest obowiązek podania planu urlopów do
wiadomości pracowników w sposób przyjęty u danego pracodawcy. Pracodawca nie ma
obecnie obowiązku uzgodnienia planu urlopów z zakładową organizacją związkową.
Jeżeli u danego pracodawcy nie działa żadna zakładowa organizacja związkowa lub
działająca organizacja wyrazi na to zgodę (pozytywnie), to pracodawca nie sporządza
planu urlopów. Jeżeli u pracodawcy działa kilka zakładowych organizacji związkowych,
to wspólnie wyrażają zgodę na nieustalanie planu urlopów (art. 30 ust. 4 i 5 ustawy z
dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych, jednolity tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 79,
poz. 854 ze zm.).
2. Pracodawca, planując urlopy (zarówno przez ustalenie planu urlopów, jak i po
porozumieniu z pracownikami), bierze pod uwagę wnioski pracowników dotyczące
terminu wykorzystania urlopu oraz uwzględnia konieczność zapewnienia normalnego
toku pracy. Powinien więc umożliwić pracownikom składanie takich wniosków,
wyznaczając im odpowiedni termin. Pracodawca nie jest jednak związany wnioskami
pracowników, gdy kolidują one z zapewnieniem normalnego toku pracy. Może ona
uzasadniać na przykład udzielenie wszystkim pracownikom urlopów wypoczynkowych
jednocześnie. Planem urlopów oraz uzgodnieniem z pracownikiem nigdy nie jest objęty
urlop na żądanie z art. 1672 k.p.
3. W pewnych sytuacjach pracodawca jest jednak związany wnioskami
-29-
pracowników lub przepisem prawa pracy. Dotyczy to zapewnienia pracownikowi
młodocianemu uczęszczającemu do szkoły urlopu w okresie ferii szkolnych, bez
składania przez niego w tej sprawie wniosku (art. 205 § 3 k.p.) oraz obowiązku
udzielenia na wniosek urlopu bezpośrednio po urlopie macierzyńskim (art. 163 § 3 k.p.).
(wyrok ETS z dnia 18 marca 2004 r. w sprawie C-342/01, Merino Gómez, Monitor
Prawniczy 2005 nr 8)
Pracownica powinna móc oddzielnie wykorzystać swój urlop wypoczynkowy
podczas urlopu macierzyńskiego, nawet jeśli ten ostatni wypada w okresie ogólnie
wyznaczonym przez porozumienie zbiorowe dla całej załogi na urlopy wypoczynkowe.
Celem urlopu wypoczynkowego - będącego szczególnie ważnym wspólnotowym
prawem socjalnym - jest rzeczywisty wypoczynek pracownika, podczas gdy urlop
macierzyński ma na celu ochronę kobiety i szczególnej relacji pomiędzy nią a jej
dzieckiem.
4. Powszechnie obowiązujące przepisy prawa pracy nie określają terminu, w
jakim powinien być sporządzony plan urlopów lub zawarte porozumienie z
pracownikiem. Termin ten może być określony w przepisach układowych. Ze względu
jednak na to, że pracownik może korzystać z urlopu już od 1 stycznia danego roku
kalendarzowego, ustalenie planu urlopów (porozumienie z pracownikiem) powinno
nastąpić najpóźniej 31 grudnia roku poprzedzającego. Należy postulować, aby ustalenie
planu urlopów (porozumienie z pracownikami) następowało z odpowiednim
wyprzedzeniem (np. miesięcznym) przed końcem roku. Pracodawca odpowiednio
wcześniej powinien wszcząć procedurę umożliwiającą pracownikom składanie wniosków
co do terminu urlopów na przyszły rok. Możliwe jest także (a w pewnych przypadkach
uzasadnione potrzebami, choć dla pracodawcy kłopotliwe) ustalanie planu urlopów
(porozumień z pracownikami) na okresy krótsze niż rok kalendarzowy.
5. (uchwała składu siedmiu sędziów z dnia 6 marca 1980 r., V PZP 7/79, OSNCP
1980 nr 7-8, poz. 132)
Nie jest konieczne oddzielne zawiadomienie pracownika o terminie urlopu
wypoczynkowego, jeżeli plan urlopu został podany do wiadomości pracownika w sposób
przyjęty u danego pracodawcy.
Dotyczy to oczywiście sytuacji, gdy udzielenie urlopu następuje po uzgodnieniu
jego terminu z pracownikiem.
-30-
(wyrok z dnia 15 marca 2001 r., I PKN 306/00, OSNAPiUS 2002 nr 24, poz. 591)
Pracownik, który złożył wniosek o udzielenie urlopu wypoczynkowego
nieprzewidzianego w planie urlopów, nie może go wykorzystać bez wyraźnej akceptacji
pracodawcy.
(wyrok z dnia 13 maja 1998 r., I PKN 99/98, OSNAPiUS 1999 nr 10, poz. 331)
Przy braku planu urlopów wypoczynkowych (uzgodnienia stron) samo złożenie
wniosku o udzielenie urlopu nie usprawiedliwia nieobecności pracownika.
(wyrok z dnia 10 listopada 1998 r., I PKN 364/98, OSNAPiUS 1999 nr 24, poz.
788)
Korzystanie przez pracownika z prawa do urlopu w sytuacji, gdy z powodu
długotrwałej nieobecności w pracy nie został objęty planem urlopów (uzgodnieniem), nie
może nastąpić w dowolnym czasie, bez zgody pracodawcy.
(wyrok z dnia 5 grudnia 2000 r., I PKN 121/00, OSNAPiUS 2002 nr 15, poz. 353)
Zawiadomienie pracodawcy o rozpoczęciu zaległego urlopu wypoczynkowego nie
usprawiedliwia nieobecności pracownika w pracy. Naruszenie przez pracodawcę
obowiązku udzielania pracownikowi urlopu wypoczynkowego za dany rok do końca
pierwszego kwartału następnego roku kalendarzowego, nie uprawnia pracownika do
rozpoczęcia po tym terminie urlopu bez zgody pracodawcy.
Samowolne udanie się pracownika na urlop może być uznane za ciężkie
naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych w rozumieniu art. 52 § 1 pkt 1
k.p.
(wyrok z dnia 26 czerwca 1998 r., I PKN 211/98, OSNAPiUS 1999 nr 14, poz.
457)
Z reguły nie można jednak przypisać znacznego stopnia winy (art. 52 § 1 pkt 1
k.p.) pracownikowi naruszającemu przepisy regulaminu pracy dotyczące zasad
opuszczania miejsca pracy w czasie pracy oraz udzielenia urlopu wypoczynkowego,
jeżeli jego zachowanie jest zgodne ze zwyczajem akceptowanym przez pracodawcę.
6. Pracodawca może nie dopuścić do pracy pracownika w dniu ustalonym w
planie urlopu (uzgodnieniu z pracownikiem) jako dzień rozpoczęcia urlopu
wypoczynkowego. Natomiast pracodawca (poza przypadkiem z art. 164 § 2 k.p.) nie
może bez zgody pracownika nie dopuścić go do pracy, wymuszając wykorzystanie
urlopu w terminie niezgodnym z planem (uzgodnieniem). Dotyczy to w szczególności
-31-
przymuszenia do wykorzystania urlopu w okresie wypowiedzenia w zakresie
niezgodnym z art. 1671 k.p.
688)
Udzielenie pracownikowi urlopu w okresie wypowiedzenia uzależnione jest od
jego zgody.
Pracownik niedopuszczony do pracy może dochodzić wynagrodzenia za czas
gotowości do pracy, zachowując prawo do urlopu lub ewentualnie do ekwiwalentu za
niewykorzystany urlop.
(wyrok z dnia 5 lutego 1991 r., I PR 407/90, OSNCP 1993 nr 1-2, poz. 22)
Brak zgody pracownika na udzielenie mu urlopu nie rodzi automatycznie po jego
stronie roszczenia o ekwiwalent za niewykorzystany urlop w razie rozwiązania umowy o
pracę, gdyż konieczne jest przeprowadzenie przez niego dowodu, że pomimo
nieświadczenia pracy i pobierania wynagrodzenia w okresie traktowanym przez
pracodawcę jako faza korzystania z urlopu wypoczynkowego, pozostawał w gotowości
do wykonywania pracy, a pracodawca go do niej nie dopuszczał.
(wyrok z dnia 26 lutego 2003 r., I PK 159/02, OSNP 2004 nr 14, poz. 242).
Udzielenie urlopu wypoczynkowego członkowi zarządu spółki z ograniczoną
odpowiedzialnością przez innego członka tego zarządu jest skuteczne i nie wymaga
zatwierdzenia przez radę nadzorczą.
========================================
Art. 164. § 1. Przesunięcie terminu urlopu może nastąpić na wniosek
pracownika umotywowany ważnymi przyczynami.
§ 2. Przesunięcie terminu urlopu jest także dopuszczalne z powodu
szczególnych potrzeb pracodawcy, jeżeli nieobecność pracownika spowodowałaby poważne zakłócenie toku pracy.
========================================
1. Przepis art. 164 k.p. przewiduje możliwość odstępstw od zasady udzielania
urlopów zgodnie z ich planem (uzgodnieniem z pracownikami). Nie zostały określone
żadne konkretne przyczyny uzasadniające przesunięcie terminu urlopu. Ze sformułowań
użytych w przepisie wynika wniosek, że przesunięcie terminu urlopu przez pracodawcę
bez zgody pracownika (art. 164 § 2 k.p. jest obwarowane przesłankami bardziej
-32-
rygorystycznymi niż na jego wniosek.
511; OSP 1999 nr 3, poz. 51 z glosą B. Cudowskiego)
Pracodawca nie jest obowiązany do przesunięcia zaplanowanego terminu urlopu
wypoczynkowego (art. 164 § 1 k.p.) w celu umożliwienia pracownikowi uczestnictwa w
strajku (proteście) głodowym.
Forma strajku głodowego jest przez potencjalne zagrożenie dla życia lub zdrowia
pracownika „niewspółmierna” do jego ewentualnych korzyści majątkowych wynikających
z takiego strajku, a tym samym sprzeczna z art. 17 ust. 3 ustawy z dnia 23 maja 1991 r.
o rozwiązywaniu sporów zbiorowych (Dz.U. Nr 55, poz. 236), a więc przyjęciem, że
głodówka nie może być inną niż strajk formą akcji protestacyjnej w rozumieniu art. 25
ust. 1 tej ustawy.
(wyrok OSPiUS w Katowicach z dnia 18 grudnia 1975 r., I P 1540/75, Gazeta
Prawnicza 1976 nr 13, s. 4)
Bez znaczenia (dla uwzględnienia wniosku pracownika o przesunięcie terminu
urlopu) jest termin przypadającego urlopu wypoczynkowego współmałżonka. Z punktu
widzenia przepisów prawa nie stanowi to okoliczności, od której zależałby obowiązek
udzielenia urlopu pracownikowi bez względu na interes pracodawcy.
Z tym poglądem trudno się obecnie zgodzić, gdyż taka okoliczność może być
uznana za ważną przyczynę w rozumieniu art. 164 § 1 k.p.
2. Za zgodą obu stron przesunięcie terminu urlopu jest możliwe zawsze (bez
istnienia żadnych szczególnych przyczyn, byle nie naruszało bezwzględnie
obowiązujących przepisów, np. nie prowadziło do podziału urlopu w sposób sprzeczny z
art. 162 k.p.). W takiej sytuacji obojętne jest więc, która ze stron występuje z inicjatywą
przesunięcia urlopu. Dlatego też rzeczywisty sens omawianego przepisu polega na
możliwości żądania przesunięcia terminu urlopu, mimo że druga strona się na to nie
zgadza. Przepis musi więc stwarzać odpowiednie roszczenia. Ewentualne roszczenia
będą powstawać po stronie pracownika, gdyż pracodawca zawsze może zrealizować
swój interes przez udzielenie (przesunięcie) urlopu. Jeżeli pracodawca nie zgodzi się na
przesunięcie terminu urlopu na wniosek pracownika uzasadniony ważnymi przyczynami,
pracownik będzie miał roszczenie o nakazanie pracodawcy udzielenia urlopu w innym
terminie. Natomiast, jeżeli pracodawca, bez zgody pracownika, przesunie mu termin
-33-
wykorzystania urlopu, bez istnienia szczególnych potrzeb powodujących, że
nieobecność pracownika spowodowałaby poważne zakłócenie toku pracy, to pracownik
będzie mógł żądać dopuszczenia do pracy (wynagrodzenia za czas gotowości do pracy)
i udzielenia urlopu w terminie określonym w planie (uzgodnieniu).
3. Nie ma ograniczenia co do liczby przesunięć terminu urlopu, jak również art.
164 k.p. nie reguluje kwestii, na jaki nowy termin urlop ma być przesunięty. Przepis § 5
rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 8 stycznia 1997 r. stanowi w
tym zakresie, że w okolicznościach uzasadniających przesunięcie urlopu na inny termin
niż określony w planie urlopów, pracodawca udziela pracownikowi niewykorzystanego
urlopu w terminie z nim uzgodnionym. Trudno zrozumieć sens tego przepisu. Bo jeśli
strony uzgodnią termin przesunięcia urlopu, to przepis jest niepotrzebny, a
sformułowanie o obowiązku pracodawcy niezrozumiałe. Nie wydaje się natomiast
możliwe uznanie, że przepis ten zobowiązuje pracodawcę do udzielenia urlopu
(przesunięcia na nowy termin) zgodnie z wnioskiem pracownika.
Jeżeli strony nie uzgodnią terminu rozpoczęcia przesuniętego urlopu, to
pracodawca powinien podjąć czynności zmierzające do modyfikacji planu urlopów
(uzgodnienia z pracownikiem). Jeżeli skutecznie uzupełni w tym zakresie plan urlopów
(porozumie się z pracownikiem), to pracownik będzie miał obowiązek wykorzystać urlop
zgodnie z nim. Pracodawca może także objąć przesunięty urlop pracownika planem
urlopów na następny okres (z reguły w następnym roku kalendarzowym), gdyż nie ma
przeszkód, aby przesunięcie urlopu nastąpiło w taki sposób, pod warunkiem jednak
zachowania normy art. 168 k.p.
4. Na wniosek pracownika możliwe jest przesunięcie części urlopu
wypoczynkowego, i to zarówno wówczas, gdy był on planowany do wykorzystania w
całości (dochodzi wtedy do faktycznego podzielenia urlopu; niezbędne jest tylko
zachowanie warunku z art. 162 k.p.), jak i gdy był on planowany w częściach. W
warunkach art. 164 § 2 k.p. pracodawca może przesunąć termin rozpoczęcia całego
urlopu lub części urlopu, jeżeli planowano jego wykorzystanie w częściach.
Pracodawca bez zgody pracownika nie może natomiast przesunąć części urlopu,
gdy planowano jego wykorzystanie w całości. Prowadziłoby to bowiem do podzielenia
urlopu, co jest możliwe tylko na wniosek (za zgodą) pracownika (art. 162 k.p.). Nie ma
przeszkód, aby z inicjatywy pracodawcy, ale za zgodą pracownika, nastąpił taki podział
-34-
urlopu, będący skutkiem przesunięcia jego części. Przepisy Kodeksu nie przewidują
wprost obowiązku pracodawcy zwrotu wydatków, jakie pracownik poniósł w związku z
przygotowaniami do urlopu, przesuniętego ze względu na szczególne potrzeby
pracodawcy zgodnie z art. 164 § 2 k.p. W tym zakresie możliwe jest stosowanie w
drodze analogii art. 167 § 2 k.p.
========================================
Art. 165. Jeżeli pracownik nie może rozpocząć urlopu w ustalonym terminie
z przyczyn usprawiedliwiających nieobecność w pracy, a w szczególności z
powodu:
1) czasowej niezdolności do pracy wskutek choroby,
2) odosobnienia w związku z chorobą zakaźną,
3) powołania na ćwiczenia wojskowe albo na przeszkolenie wojskowe na
czas do 3 miesięcy,
4) urlopu macierzyńskiego
pracodawca jest obowiązany przesunąć urlop na termin późniejszy.
========================================
1. Przepis wprowadza obowiązek przesunięcia terminu rozpoczęcia urlopu powstają te same problemy co wyżej omówione z określeniem nowego terminu
rozpoczęcia
urlopu.
W
przypadku,
gdy
niemożność
rozpoczęcia
urlopu
wypoczynkowego jest wynikiem nieobecności pracownika spowodowanej urlopem
macierzyńskim, na jego wniosek urlopu wypoczynkowego udziela się bezpośrednio po
urlopie macierzyńskim (art. 163 § 3 k.p.). Przepis wskazuje jedynie niektóre przypadki
usprawiedliwionej nieobecności w pracy, powodujące obowiązek przesunięcia terminu
rozpoczęcia urlopu.
198)
Pracodawca nie może skutecznie udzielić urlopu wypoczynkowego pracownikowi
niezdolnemu do pracy nawet wówczas, gdy pracownik wyraził na to zgodę, a więc
udzielenie urlopu wypoczynkowego nie przerywa niezdolności pracownika do pracy (art.
53 § 1 pkt 1 lit. b k.p.).
(wyrok z dnia 7 lutego 2001 r., I PKN 240/00, OSNAPiUS 2002 nr 21, poz. 518)
Pracownik nie ma obowiązku złożenia wniosku o przesunięcie terminu
-35-
rozpoczęcia urlopu wypoczynkowego, jeżeli pracodawca wie o usprawiedliwionej
przyczynie uniemożliwiającej wykorzystanie udzielonego urlopu.
2. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 15 maja 1996 r. w
sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom
zwolnień od pracy (Dz.U. Nr 60, poz. 281 ze zm.), wydane na podstawie upoważnienia z
art. 2982 k.p., przewiduje, że przyczynami usprawiedliwiającymi nieobecność
pracownika w pracy są zdarzenia i okoliczności określone przepisami prawa pracy, które
uniemożliwiają stawienie się pracownika do pracy i jej świadczenie, a także inne
przypadki niemożności wykonywania pracy wskazane przez pracownika i uznane przez
pracodawcę za usprawiedliwiające nieobecność w pracy (§ 1). Dowodami
usprawiedliwiającymi nieobecność w pracy są: 1) zaświadczenie lekarskie o czasowej
niezdolności do pracy; 2) decyzja właściwego państwowego inspektora sanitarnego,
wydana zgodnie z przepisami o zwalczaniu chorób zakaźnych - w razie odosobnienia
pracownika z przyczyn przewidzianych tymi przepisami; 3) oświadczenie pracownika - w
razie zaistnienia okoliczności uzasadniających konieczność sprawowania przez
pracownika osobistej opieki nad zdrowym dzieckiem do lat 8 z powodu
nieprzewidzianego zamknięcia żłobka, przedszkola lub szkoły, do której dziecko
uczęszcza; 4) imienne wezwanie pracownika do osobistego stawienia się wystosowane
przez organ właściwy w sprawach powszechnego obowiązku obrony, organ administracji
rządowej lub samorządu terytorialnego, sąd, prokuraturę, policję lub organ prowadzący
postępowanie w sprawach o wykroczenia - w charakterze strony lub świadka w
postępowaniu
prowadzonym
przed
tymi
organami,
zawierające
adnotację
potwierdzającą stawienie się pracownika na to wezwanie; 5) oświadczenie pracownika
potwierdzające odbycie podróży służbowej w godzinach nocnych (§ 3). Rozporządzenie
przewiduje zwolnienia od pracy pracownika: 1) wezwanego do osobistego stawienia się
przed organem właściwym w zakresie powszechnego obowiązku obrony; 2) wezwanego
do stawienia się do organu administracji rządowej lub samorządu terytorialnego, sądu,
prokuratury, policji albo organu prowadzącego postępowanie w sprawach o
wykroczenia; 3) wezwanego w celu wykonywania czynności biegłego w postępowaniu
administracyjnym, karnym przygotowawczym, sądowym lub przed kolegium do spraw
wykroczeń; łączny wymiar zwolnień z tego tytułu nie może przekraczać 6 dni w ciągu
roku kalendarzowego; 4) biorącego udział w posiedzeniu komisji pojednawczej w
-36-
charakterze członka tej komisji, strony lub świadka w postępowaniu pojednawczym; 5)
przeprowadzającego obowiązkowe badania lekarskie i szczepienia ochronne
przewidziane przepisami o zwalczaniu chorób zakaźnych, o zwalczaniu gruźlicy oraz o
zwalczaniu chorób wenerycznych; 6) wezwanego w charakterze świadka w
postępowaniu kontrolnym prowadzonym przez Najwyższą Izbę Kontroli i biorącego
udział w tym postępowaniu w charakterze specjalisty; 7) będącego członkiem
ochotniczej straży pożarnej - na czas niezbędny do uczestniczenia w działaniach
ratowniczych i do wypoczynku koniecznego po ich zakończeniu, a także - w wymiarze
nie przekraczającym łącznie 6 dni w ciągu roku kalendarzowego - na szkolenie
pożarnicze; będącego ratownikiem Górskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego na czas niezbędny do uczestniczenia w akcji ratowniczej i do wypoczynku koniecznego
po jej zakończeniu; będącego członkiem doraźnym Państwowej Komisji Badania
Wypadków Kolejowych, ujętym na liście ministra właściwego do spraw transportu, na
czas wyznaczenia przez przewodniczącego Państwowej Komisji Badania Wypadków
Kolejowych do udziału w postępowaniu oraz wykonującego obowiązek świadczeń
osobistych, w trybie i na warunkach przewidzianych w odrębnych przepisach; 8)
będącego krwiodawcą na czas oznaczony przez stację krwiodawstwa w celu oddania
krwi i przeprowadzenia zaleconych przez stację krwiodawstwa okresowych badań
lekarskich, jeżeli nie mogą one być wykonane w czasie wolnym od pracy; 9)
prowadzącego zajęcia dydaktyczne w szkole zawodowej, w szkole wyższej, w placówce
naukowej albo w jednostce badawczo-rozwojowej oraz prowadzącego szkolenia na
kursie zawodowym; 10) będącego członkiem rady nadzorczej, działającej u
zatrudniającego go pracodawcy, na czas niezbędny do uczestniczenia w posiedzeniach
tej rady; 11) na czas obejmujący 2 dni - w razie ślubu pracownika lub urodzenia się jego
dziecka albo zgonu i pogrzebu małżonka pracownika lub jego dziecka, ojca, matki,
ojczyma lub macochy oraz 1 dzień - w razie ślubu dziecka pracownika albo zgonu i
pogrzebu jego siostry, brata, teściowej, teścia, babki, dziadka, a także innej osoby
pozostającej na utrzymaniu pracownika lub pod jego bezpośrednią opieką; a także 12)
jeżeli obowiązek zwolnienia wynika z Kodeksu pracy, z przepisów wykonawczych do
Kodeksu pracy albo z innych przepisów prawa. Inne przypadki usprawiedliwionej
nieobecności mogą wynikać z układów zbiorowych pracy lub regulaminów pracy
wprowadzonych na podstawie art. 104-1044 k.p.
-37-
3. Przepis nie wymaga do przesunięcia urlopu inicjatywy ze strony pracownika w
postaci wniosku. Obowiązek pracodawcy przesunięcia urlopu powstaje nawet wówczas,
gdyby pracownik tego nie żądał. Oczywiście pracownik powinien odpowiednio wykazać
okoliczności usprawiedliwiające nieobecność w pracy. Skoro przepis dotyczy
przesunięcia terminu rozpoczęcia urlopu, to przyczyny usprawiedliwiające nieobecność
w pracy muszą wystąpić przed tą chwilą.
wyrok z dnia 20 marca 2008 r., II PK 214/07, LEX nr 411087).
Jeżeli powód rozpoczął urlop po ustaniu czasowej niezdolności do pracy wskutek
choroby, to nie zachodziła określona w art. 165 pkt 1 k.p. sytuacja zobowiązująca
pracodawcę do przesunięcia urlopu na termin późniejszy. Tym bardziej, nie miał takiego
obowiązku pracownik stosujący się do uzgodnionego z pracodawcą planu urlopów po
zakończeniu zwolnienia lekarskiego.
========================================
Art. 166. Część urlopu nie wykorzystaną z powodu:
1) czasowej niezdolności do pracy wskutek choroby,
2) odosobnienia w związku z chorobą zakaźną,
3) odbywania ćwiczeń wojskowych albo przeszkolenia wojskowego przez
czas do 3 miesięcy,
4) urlopu macierzyńskiego
pracodawca jest obowiązany udzielić w terminie późniejszym.
========================================
1. Przesunięcie na inny termin części urlopu niewykorzystanej z powodu
niezdolności do pracy wskutek choroby następuje zawsze, bez względu na czas trwania
choroby w okresie urlopu. Nawet jednodniowa choroba pracownika lub odosobnienie w
związku z chorobą zakaźną powoduje odliczenie tego czasu od urlopu wypoczynkowego
i nakłada na pracodawcę obowiązek udzielenia tej części urlopu w terminie późniejszym.
2. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 8 stycznia 1997 r. nie
zawiera żadnych przepisów dotyczących udzielania niewykorzystanej części urlopu z
powodu choroby lub odosobnienia. Nie ma różnicy w udzielaniu niewykorzystanej części
urlopu z powodu choroby lub odosobnienia w czasie urlopu w zależności od czasu ich
trwania. Kwestia, czy pracownik skorzysta z przesunięcia niewykorzystanej części urlopu
na okres bezpośrednio po zakończeniu urlopu, czy też na termin późniejszy, będzie
-38-
zależeć od wniosku pracownika i wyrażenia na to zgody przez pracodawcę.
3. Jeżeli pracownik chce skorzystać z przesunięcia niewykorzystanej części
urlopu wypoczynkowego na okres następujący bezpośrednio po zakończeniu urlopu,
jest obowiązany zawiadomić pracodawcę o niezdolności do pracy wskutek choroby lub
odosobnienia, najpóźniej w drugim dniu wystąpienia tej przyczyny, w sposób określony
w zakładowym układzie zbiorowym pracy lub regulaminie pracy (art. 1041 § 1 pkt 9 k.p.).
Jeżeli przepisów takich nie ma, zawiadomienia pracownik dokonuje osobiście lub przez
inną osobę, telefonicznie lub za pośrednictwem innego środka łączności albo drogą
pocztową - wówczas za datę zawiadomienia uważa się datę stempla pocztowego.
(wyrok z dnia 6 lutego 1985 r., I PR 4/85, OSPiKA 1986 nr 4, poz. 74 z glosą J.
Pacho)
Pracownik nie ma obowiązku zgłosić się do pracy po urlopie „skróconym” o czas
choroby lub odosobnienia i wystarczy, że zawiadomi pracodawcę we wskazany wyżej w
sposób oraz prześle zaświadczenie lekarskie o czasowej niezdolności do pracy,
wystawione zgodnie z przepisami o orzekaniu o czasowej niezdolności do pracy.
Pracownik, który zachoruje w okresie korzystania z urlopu wypoczynkowego i który nie
zamierza wykorzystać zwolnienia lekarskiego w celu przedłużenia tego urlopu, nie ma
obowiązku dostarczenia pracodawcy zaświadczenia lekarskiego, stwierdzającego jego
niezdolność do pracy w okresie korzystania z urlopu wypoczynkowego.
4. Jeżeli pracownik zamierza skorzystać z niewykorzystanej części urlopu w
terminie późniejszym niż bezpośrednio po zakończeniu urlopu, powinien stawić się do
pracy po zakończeniu urlopu i zawiadomić pracodawcę o przyczynie (chorobie lub
odosobnieniu) uniemożliwiającym mu realizację części urlopu. W tej sytuacji pozostałą
część urlopu wypoczynkowego pracownik powinien wykorzystać w terminie
uzgodnionym z pracodawcą.
Do okresów niezdolności z powodu choroby lub odosobnienia zalicza się
wszystkie dni kalendarzowe, a więc: niedziele, święta, dni wolne od pracy oraz dni
robocze. Natomiast „część urlopu niewykorzystana” z powodu choroby lub
odosobnienia, to tylko „dni robocze” przypadające w czasie choroby lub odosobnienia
pracownika, z wyłączeniem niedziel i świąt oraz dni wolnych od pracy. Urlop
wypoczynkowy będzie więc ulegał przesunięciu tylko o liczbę dni roboczych, jakie
przypadły w czasie choroby lub odosobnienia pracownika.
-39-
5. Oprócz czasowej niezdolności do pracy wskutek choroby oraz odosobnienia w
związku z chorobą zakaźną, art. 166 k.p. wymienia jeszcze odbywanie ćwiczeń
wojskowych albo przeszkolenia wojskowego przez czas do 3 miesięcy oraz urlop
macierzyński. Wyliczenie to jest wyczerpujące.
Kodeks różnicuje więc sytuację, gdy pracownik nie może rozpocząć
wykorzystywania urlopu wypoczynkowego z określonych przyczyn (art. 165 k.p. zawiera
wyliczenie przykładowe), od sytuacji, gdy pracownik nie może wykorzystać części urlopu
z przyczyn występujących po rozpoczęciu urlopu (art. 166 k.p. zawiera wyliczenie
wyczerpujące).
Jeżeli w czasie urlopu pracownik będzie zmuszony np. opiekować się chorym
członkiem rodziny lub będzie tymczasowo aresztowany albo nastąpi inna okoliczność,
która w czasie niekorzystania przez niego urlopu stanowiłaby usprawiedliwioną
nieobecność w pracy, przesunięcie odpowiedniej części urlopu nie może nastąpić.
Jeżeli rozpoczęcie urlopu uniemożliwia pracownikowi tymczasowe aresztowanie,
a w związku z tym aresztem stosunek pracy nie wygasa (trwa ono krócej niż 3 miesiące
- art. 66 § 1 k.p.), pracodawca ma obowiązek przesunięcia urlopu (art. 165 k.p.).
Natomiast jeżeli stosunek pracy wygasa, wówczas pracownikowi należy się ekwiwalent
pieniężny za niewykorzystany urlop (art. 171 k.p.). Jeżeli tymczasowe aresztowanie
nastąpi w czasie urlopu i w związku z tym stosunek pracy wygaśnie, wówczas należy się
pracownikowi ekwiwalent pieniężny za niewykorzystaną część urlopu (art. 171 k.p.).
Jeżeli stosunek pracy z powodu aresztu tymczasowego nie wygaśnie, to przepisy
Kodeksu nie dają podstaw ani do wypłaty ekwiwalentu, ani do przesunięcia terminu
niewykorzystanej części urlopu na termin późniejszy.
========================================
Art. 167. § 1. Pracodawca może odwołać pracownika z urlopu tylko
wówczas, gdy jego obecność w zakładzie wymagają okoliczności nieprzewidziane
w chwili rozpoczynania urlopu.
§ 2. Pracodawca jest obowiązany pokryć koszty poniesione przez pracownika w bezpośrednim związku z odwołaniem go z urlopu.
========================================
1. Pracownik odwołany z urlopu obowiązany jest przerwać urlop i zgłosić się do
pracy, bez względu na własną ocenę okoliczności uzasadniających to odwołanie.
-40-
Naruszenie tego obowiązku może być zakwalifikowane nawet jako ciężkie naruszenie
podstawowych obowiązków pracowniczych (art. 52 k.p.).
(uchwała z dnia 9 lutego 1967 r., III PZP 22/66, OSNCP 1967 nr 6, poz. 100)
Wypowiedzenie pracownikowi umowy o pracę w czasie, w którym po odwołaniu
go z urlopu stawił się do pracy, jest dopuszczalne, chociażby nastąpiło w okresie, na
który początkowo udzielono mu urlopu wypoczynkowego. Wypowiedzenie takie byłoby
jednak sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, gdyby odwołanie z urlopu
nastąpiło w celu dokonania wypowiedzenia umowy o pracę.
Przerwanie urlopu powoduje faktyczne podzielenie go na części. W tej sytuacji
podział ten może doprowadzić do sytuacji, w której ani jedna część wypoczynku nie
będzie obejmować 14 kolejnych dni kalendarzowych (wyjątek względem art. 162 k.p.).
2. Obowiązek zwrotu kosztów poniesionych przez pracownika w związku z
odwołaniem z urlopu dotyczy tylko kosztów związanych z tym bezpośrednio. Nie będzie
więc obejmował np. utraconych przez pracownika korzyści, które mógł uzyskać
kontynuując urlop. Przepis ten dotyczy jednak tylko odwołania z urlopu zgodnie z
warunkami określonymi w art. 167 § 1 k.p. (wymagają tego okoliczności nieprzewidziane
w chwili rozpoczęcia urlopu). Gdyby pracodawca odwołał pracownika z urlopu w sposób
sprzeczny z tymi warunkami, pracownikowi przysługiwałoby ewentualne odszkodowanie
na ogólnych zasadach (art. 471 k.c. w zw. z art. 300 k.p.), a więc w granicach pełnej
szkody.
========================================
Art. 1671. (1) W okresie wypowiedzenia umowy o pracę pracownik jest
obowiązany wykorzystać przysługujący mu urlop, jeżeli w tym okresie
pracodawca udzieli mu urlopu. W takim przypadku wymiar udzielonego urlopu, z
wyłączeniem urlopu zaległego, nie może przekraczać wymiaru wynikającego z
przepisów art. 1551.
---------------------------------------(1) Art. 1671 dodany przez art. 1 pkt 37 ustawy z dnia 26 lipca 2002 r. (Dz.U. Nr
========================================
1. Skreślony art. 170 k.p. stwierdzał, że w razie wypowiedzenia stosunku pracy
przez zakład pracy urlop przysługujący za rok kalendarzowy, w którym nastąpi
-41-
rozwiązanie stosunku pracy, powinien być wykorzystany w okresie wypowiedzenia, jeżeli
okres ten wynosi co najmniej 3 miesiące. Jeżeli stosunek pracy wypowiadał pracownik,
urlop ten powinien być wykorzystany w okresie wypowiedzenia, choćby okres
wypowiedzenia był krótszy niż 3 miesiące.
Przepis art. 1671 k.p. powraca więc do zasady, według której pracownik ma
obowiązek wykorzystać urlop wypoczynkowy w okresie wypowiedzenia. Porównanie
treści wskazanych przepisów świadczy o tym, że obecnie pracownik ma obowiązek
wykorzystać urlop, w wyniku udzielenia go przez pracodawcę także, gdy okres
wypowiedzenia jest krótszy niż 3 miesiące i obojętne jest, kto dokonał wypowiedzenia.
(wyrok z dnia 16 lutego 2005 r., I PK 177/04, OSNP 2005 nr 21, poz. 330)
Na podstawie art. 1671 k.p. pracodawca miał prawo udzielić urlopu
wypoczynkowego w okresie wypowiedzenia, którego bieg rozpoczął się przed dniem 1
stycznia 2003 r.
(wyrok z dnia 25 stycznia 2006 r., I PK 124/05, OSNP 2006 nr 23-24, poz. 354;
wyrok z dnia 21 listopada 2006 r., II PK 49/06 (OSNP 2007 nr 23-24, poz. 347)
Pracownik był zobowiązany do wykorzystania udzielonego mu przez pracodawcę
urlopu wypoczynkowego w okresie wypowiedzenia umowy o pracę, także przed
wejściem w życie art. 1671 k.p.
(wyrok z dnia 2 września 2003 r., I PK 403/02, OSNP 2004 nr 16, poz. 310)
Na zasadach określonych w art. 1671 k.p. w okresie wypowiedzenia pracownik
jest obowiązany wykorzystać zarówno bieżący, jak i zaległy urlop wypoczynkowy.
Oczywiście długość okresu wypowiedzenia jest granicą możliwości wykorzystania
urlopu. Jednakże wymiar urlopu bieżącego jest proporcjonalny (nie może przekroczyć
wymiaru wynikającego z art. 1551 k.p.). Urlopy zaległe powinny być udzielone w całości,
w kolejności nabycia do nich prawa (w zakresie nieprzedawnionym). Oczywiście w
przypadku wykorzystania w okresie wypowiedzenia urlopu w naturze, pracownikowi nie
będzie przysługiwał ekwiwalent pieniężny za urlop.
2. Udzielenie urlopu w okresie wypowiedzenia zależne jest od woli pracodawcy.
Inaczej mówiąc, nie musi on udzielić takiego urlopu, jeżeli nie wynika to z planu urlopów
1
lub uzgodnienia z pracownikiem. Na podstawie art. 167 k.p. pracodawca może
zobowiązać pracownika do wykorzystania urlopu w okresie wypowiedzenia, choćby nie
było to zgodne z planem urlopów (uzgodnieniem z pracownikiem).
-42-
(wyrok z dnia 8 czerwca 1999 r., I PKN 80/99, OSNAPiUS 2000 nr 16, poz. 614)
Pracodawca może w tym zakresie nie dopuścić pracownika do pracy, a
przejawiana przez niego gotowość do pracy nie może prowadzić do nabycia
ekwiwalentu za niewykorzystany urlop.
(wyrok z dnia 13 kwietnia 1999 r., I PKN 1/99, OSNAPiUS 2000 nr 12, poz. 458;
OSP 2001 nr 1, poz. 13 z glosą A. Nowaka)
Pracownik zwolniony z obowiązku wykonywania pracy w okresie wypowiedzenia
stosunku pracy wskutek odwołania ze stanowiska (art. 71 k.p.) może być również
zobowiązany do wykorzystania urlopu w okresie wypowiedzenia.
========================================
Art. 1672. (1) Pracodawca jest obowiązany udzielić na żądanie pracownika i
w terminie przez niego wskazanym nie więcej niż 4 dni urlopu w każdym roku
kalendarzowym. Pracownik zgłasza żądanie udzielenia urlopu najpóźniej w dniu
rozpoczęcia urlopu.
========================================
1. Przepis wprowadził szczególny trybu udzielania pracownikowi czterech dni
urlopu wypoczynkowego w każdym roku kalendarzowym, w terminie przez niego
wskazanym. Urlop na żądanie stanowi część urlopu wypoczynkowego, a więc nie jest to
urlop dodatkowy, powiększający wymiar urlopu, i powinien być przeznaczony na
wypoczynek (choć krótki czas i swoboda pracownika w żądaniu udzielenia wskazują na
możliwość jego innego przeznaczenia). Urlopu na żądanie nie obejmuje się planem
urlopów (art. 163 § 1 k.p.) oraz nie dotyczy go zasada, że urlopu niewykorzystanego
należy udzielić najpóźniej do końca pierwszego kwartału następnego roku
kalendarzowego (art. 168 k.p.). Z jego istoty wynika możliwość wykorzystania każdego z
czterech dni oddzielnie.
2. W zasadzie pracodawca nie może odmówić udzielenia pracownikowi tego
urlopu. Pracownik nie decyduje jednak sam o rozpoczęciu tego urlopu, ale pracodawca
musi mu go udzielić. Pracownik nie może więc sam rozpocząć korzystania z tego urlopu.
Może on jednak zgłosić żądanie udzielenia czterech dni urlopu w jakiejkolwiek formie i
-43-
najpóźniej w dniu rozpoczęcia urlopu (do końca dniówki roboczej). Udzielenie jednego
dnia urlopu na żądanie pracownik może więc wymusić na pracodawcy. Co do dalszych
dni tego urlopu, pracodawca ma wprawdzie obowiązek ich udzielenia, ale wyjątkowo
może tego odmówić.
(wyrok z dnia 26 stycznia 2005 r., II PK 197/04, OSNP 2005 nr 17, poz. 271;
Monitor Prawa Pracy 2006 nr 4, s. 219 z glosą B. Bury)
Nieobecność w pracy po zgłoszeniu przez pracownika żądania udzielenia urlopu
w trybie art. 1672 k.p., na które pracodawca nie udzielił odpowiedzi, nie uzasadnia
rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia na podstawie art. 52 § 1 pkt 1 k.p.
wyrok z dnia 7 lutego 2008 r., II PK 162/07, LEX nr 448151)
Zachowanie pracownika polegające na opuszczeniu miejsca pracy, po
wystosowaniu żądania urlopu po kilku godzinach świadczenia pracy w tym właśnie dniu,
należy traktować jako bezprawne, tj. naruszające podstawowy obowiązek pracowniczy w
postaci konieczności przestrzegania ustalonego u pracodawcy czasu pracy.
Nieudzielenie urlopu na żądanie, bez zaistnienia sytuacji wyjątkowej, może
prowadzić do odpowiedzialności za wykroczenie (art. 282 § 1 pkt 2 k.p.).
(wyrok z dnia 15 listopada 2006 r., I PK 128/06, OSNP 2007 nr 23-24, poz. 346;
LEX/el 2008 z glosą A. Rzeteckiej-Gil)
Wniosek o udzielenie urlopu „na żądanie” (art. 1672 k.p.) powinien być zgłoszony
najpóźniej w dniu rozpoczęcia urlopu, jednak do chwili przewidywanego rozpoczęcia
pracy przez pracownika według obowiązującego go rozkładu czasu pracy; regulamin
pracy albo przyjęta u pracodawcy praktyka zakładowa (zwyczaj) mogą przewidywać
późniejsze zgłoszenie wniosku o udzielenie urlopu „na żądanie”.
Urlopu na żądanie należy udzielić w terminie wskazanym przez pracownika, co
dotyczy jednak tylko roku kalendarzowego, w którym pracownik nabył do niego prawo.
Niemożliwe jest przeniesienie tego urlopu na rok następny, a w szczególności na
pierwszy kwartał następnego roku kalendarzowego.
3. Pracownik może zrezygnować z urlopu na żądanie i wykorzystać urlop
wypoczynkowy w całości, w terminie wynikającym z planu urlopów albo uzgodnienia z
pracodawcą. Jeżeli pracownik nie wykorzysta urlopu na żądanie w danym roku
kalendarzowym, to w następnym roku staje się on urlopem zaległym, ale przestaje być
urlopem na żądanie. Może być więc umieszczony w planie urlopów i powinien być
-44-
udzielony do końca pierwszego kwartału. Cztery dni urlopu na żądanie przysługują też w
ramach pierwszego urlopu wypoczynkowego pracownika (art. 153 k.p.). Jeżeli będzie on
korzystał z pierwszego urlopu w dwóch częściach, przypadających na różne lata
kalendarzowe, to w każdym roku będzie miał prawo do czterech dni urlopu na żądanie.
4. Urlopu tego udziela się w dniach normalnie przyjętych do udzielenia urlopu
wypoczynkowego (art. 154 k.p.). Nie ma do niego zastosowania zasada
proporcjonalności, a więc ma on stały wymiar w każdym roku kalendarzowym,
niezależnie od wymiaru urlopu wypoczynkowego w danym roku. Pracownik ma
możliwość przesunięcia terminu urlopu na żądanie. Pracodawca natomiast nie może
przesunąć terminu tego urlopu. Jeżeli pracownik nie będzie mógł rozpocząć urlopu na
żądanie z powodu okoliczności wymienionych w art. 165 i 166 k.p., to pracodawca
będzie obowiązany udzielić tego urlopu w terminie późniejszym, a pracownik będzie
decydował o terminie jego wykorzystania. Obowiązek pracodawcy, o którym mowa w
art. 1672 k.p., musi być rozumiany jako konieczność uwzględnienia wniosku pracownika
co do terminu, w którym ma być wykorzystana określona tam część urlopu
wypoczynkowego, ale pod warunkiem, że udzielenie w tym okresie zwolnienia
urlopowego jest prawnie dopuszczalne. Okres zwolnienia lekarskiego powinien być więc
odliczony od urlopu na żądanie. W sytuacji, gdy pracodawca nie udziela pracownikowi
urlopu wypoczynkowego w okresie wypowiedzenia lub udziela urlopu na okres krótszy
niż okres wypowiedzenia, pracownik może żądać czterech dni urlopu w innym czasie niż
udzielony mu urlop.
========================================
Art. 1673. (1) Łączny wymiar urlopu wykorzystanego przez pracownika na
zasadach i w trybie określonych w art. 1672 nie może przekroczyć w roku
kalendarzowym 4 dni, niezależnie od liczby pracodawców, z którymi pracownik
pozostaje w danym roku w kolejnych stosunkach pracy.
========================================
Urlop na żądanie nie dzieli się proporcjonalnie do okresu zatrudnienia w danym
roku kalendarzowym u poszczególnych pracodawców. W przypadku równoległego
-45-
zatrudnienia u kilku pracodawców, urlop na żądanie w wymiarze 4 dni przysługuje u
każdego z nich. Przy zmianie zatrudnienia pracodawca powinien w świadectwie pracy
zaznaczyć liczbę dni wykorzystanego u niego urlopu na żądanie jako inną informację
niezbędną do ustalenia uprawnień pracowniczych - art. 97 § 2 k.p.
========================================
Art. 168. (1) Urlopu niewykorzystanego w terminie ustalonym zgodnie z art.
163 należy pracownikowi udzielić najpóźniej do końca pierwszego kwartału
następnego roku kalendarzowego; nie dotyczy to części urlopu udzielanego
zgodnie z art. 1672.
---------------------------------------(1) Art. 168 zmieniony przez art. 1 pkt 38 ustawy z dnia 26 lipca 2002 r. (Dz.U. Nr
========================================
Pracodawca nie może odmówić pracownikowi udzielenia mu zaległego urlopu w
terminie określonym w tym przepisie. W szczególności nie może więc przesunąć
terminu rozpoczęcia tego urlopu w warunkach art. 164 § 2 k.p. Naruszenie omawianego
przepisu przez pracodawcę może stanowić wykroczenie z art. 282 § 1 pkt 2 k.p. Termin
do końca pierwszego kwartału następnego roku kalendarzowego uważa się za
zachowany, jeżeli pracownik rozpocznie urlop wypoczynkowy przed upływem tego
terminu.
(uchwała składu siedmiu sędziów z dnia 20 lutego 1980 r., V PZP 6/79, OSNCP
1980 nr 7-8, poz. 131)
Nieudzielenie urlopu niewykorzystanego w terminie określonym tym przepisem
nie powoduje jednakże utraty prawa do zaległego urlopu. Powinien on być udzielony w
późniejszym czasie, aż do przedawnienia roszczenia o urlop.
wyrok z dnia 3 kwietnia 2001 r., I PKN 587/00, Prawo pracy i prawo
socjalne-Przegląd orzecznictwa 2002 nr 12, s. 25)
Nieobecność w pracy pracownika po zawiadomieniu pracodawcy, że będzie
korzystał z urlopu wypoczynkowego, bez oczekiwania na decyzję o udzieleniu mu
urlopu, jest nieobecnością nieusprawiedliwioną, która może uzasadniać rozwiązanie
stosunku pracy na podstawie art. 52 § 1 pkt 1 k.p., także wtedy, gdy pracodawca
postąpi zgodnie z art. 168 k.p.
-46-
========================================
Art. 169 (skreślony).
========================================
Skreślenie art. 169 k.p. powoduje zniesienie sankcji w postaci pozbawienia
pracownika prawa do urlopu wypoczynkowego w roku kalendarzowym, w którym
następowało rozwiązanie stosunku pracy bez wypowiedzenia z winy pracownika lub jego
wygaśnięcie w związku z porzuceniem pracy. Obecnie pracownik, z którym rozwiązano
umowę o pracę w trybie art. 52 k.p. (porzucenie pracy w ogóle nie istnieje w aktualnym
stanie prawnym), zachowa prawo do nabytego urlopu, a tym samym pracodawca będzie
zobowiązany wypłacić ekwiwalent pieniężny za niewykorzystany urlop.
========================================
========================================
- patrz: komentarz do art. 1671 k.p.
========================================
Art. 171. § 1. (1) W przypadku niewykorzystania przysługującego urlopu w
całości lub w części z powodu rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy
pracownikowi przysługuje ekwiwalent pieniężny.
§ 2. (2) (uchylony).
§ 3. (3) Pracodawca nie ma obowiązku wypłacenia ekwiwalentu
pieniężnego, o którym mowa w § 1, w przypadku gdy strony postanowią o
wykorzystaniu urlopu w czasie pozostawania pracownika w stosunku pracy na
podstawie kolejnej umowy o pracę zawartej z tym samym pracodawcą
bezpośrednio po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniej umowy o pracę z tym
pracodawcą.
---------------------------------------(1) Art. 171 § 1 zmieniony przez art. 1 pkt 42 lit. a) ustawy z dnia 14 listopada
2003 r. (Dz.U. Nr 213, poz. 2081) z dniem 1 stycznia 2004 r.
(2) Art. 171 § 2 uchylony przez art. 1 pkt 42 lit. b) ustawy z dnia 14 listopada 2003
r. (Dz.U. Nr 213, poz. 2081) z dniem 1 stycznia 2004 r.
(3) Art. 171 § 3 dodany przez art. 1 pkt 39 ustawy z dnia 26 lipca 2002 r. (Dz.U.
Nr 135, poz. 1146) z dniem 29 listopada 2002 r.
-47-
========================================
1. W art. 171 k.p. prawo do ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy ograniczone
zostało tylko do rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy. Wyeliminowano więc
przypadek nabycia prawa do ekwiwalentu za urlop w razie powołania pracownika do
zasadniczej, okresowej lub zawodowej służby wojskowej, do służby wojskowej w
charakterze kandydata na żołnierza zawodowego albo do odbycia przeszkolenia
wojskowego trwającego dłużej niż 3 miesiące (zmieniony § 1) oraz w razie
niewykorzystania urlopu z powodu skierowania do pracy za granicą (jeżeli przepis
szczególny nie stanowił inaczej; uchylony § 2).
2. Zgodnie z § 14-19 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 8
stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego,
ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za
urlop (Dz.U. Nr 2, poz. 14 ze zm.), ekwiwalent pieniężny za urlop wypoczynkowy ustala
się, stosując zasady obowiązujące przy obliczaniu wynagrodzenia urlopowego (§ 14).
Składniki wynagrodzenia określone w stawce miesięcznej w stałej wysokości uwzględnia
się przy ustalaniu ekwiwalentu w wysokości należnej w miesiącu nabycia prawa do tego
ekwiwalentu (§ 15). Składniki wynagrodzenia przysługujące pracownikowi za okresy nie
dłuższe niż miesiąc, z wyjątkiem określonych w § 7 rozporządzenia (składniki
wynagrodzenia określone w stawce miesięcznej w stałej wysokości), uzyskane przez
pracownika w okresie 3 miesięcy poprzedzających miesiąc nabycia prawa do
ekwiwalentu, uwzględnia się przy ustalaniu tego ekwiwalentu w przeciętnej wysokości z
okresu 3 miesięcy (§ 16 ust. 1). Składniki wynagrodzenia przysługujące pracownikowi za
okresy dłuższe niż miesiąc, wypłacone w okresie 12 miesięcy bezpośrednio
poprzedzających miesiąc nabycia prawa do ekwiwalentu, uwzględnia się przy ustalaniu
ekwiwalentu w średniej wysokości z tego okresu (§ 17 ust. 1).
3. Pracownik nabywa prawo do ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany
urlop w dacie rozwiązania stosunku pracy. Wysokość ekwiwalentu oblicza się zatem na
podstawie wynagrodzenia z okresu bezpośrednio poprzedzającego miesiąc, w którym
nastąpiło rozwiązanie stosunku pracy, chociażby ekwiwalent przysługiwał pracownikowi
za urlopy należne za poprzednie lata pracy.
(wyrok z dnia 15 października 1976 r., I PRN 71/76, OSNCP 1977 nr 5-6, poz. 97)
Roszczenie o ekwiwalent pieniężny za niewykorzystany urlop, bez względu na to,
-48-
czy chodzi o urlop bieżący czy zaległy, staje się wymagalne w dacie rozwiązania
stosunku pracy. Jeżeli następuje to po ogłoszeniu upadłości pracodawcy, a
wierzytelność ta nie została z urzędu uwzględniona w projekcie listy wierzytelności na
podstawie art. 7a ust. 5 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach
rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy ..., pracownik może jej dochodzić w
procesie.
(postanowienie z dnia 5 grudnia 1996 r., I PKN 34/96, OSNAPiUS 1997 nr 13,
poz. 237)
Ekwiwalent pieniężny należny pracownikowi za niewykorzystany urlop
wypoczynkowy podlega ochronie w takim samym zakresie, jak wynagrodzenie za pracę.
(wyrok z dnia 11 czerwca 1980 r., I PR 43/80, OSNCP 1980 nr 12, poz. 248)
Możliwa jest „zamiana” prawa do ekwiwalentu za urlop na inne korzyści
majątkowe przez zawarcie ugody, w której pracownik uniknął poważnych konsekwencji
natury moralnej i majątkowej, jakie ponosi wskutek rozwiązania niezwłocznie umowę o
pracę z jego winy, rezygnując z ekwiwalentu za urlop.
(wyrok z dnia 3 grudnia 1981 r., I PRN 106/81, OSPiKA 1983 nr 10, poz. 212 z
glosą W. Broniewicza)
4. Ekwiwalent pieniężny za niewykorzystany urlop wypoczynkowy należny
pracownikowi w roku kalendarzowym, w którym nastąpiło wygaśnięcie stosunku pracy
wskutek śmierci pracownika, przysługuje w równych częściach jego małżonkowi i innym
członkom rodziny spełniającym warunki wymagane do uzyskania renty rodzinnej.
(uchwała z dnia 13 maja 1994 r., I PZP 23/94, OSNAPiUS 1994 nr 5, poz. 81)
W prawo do ekwiwalentu pieniężnego z powodu rozwiązania stosunku pracy
przekształca się zarówno prawo do urlopu bieżącego, jak i prawo do niewykorzystanych
urlopów zaległych.
(wyrok z dnia 24 stycznia 1974 r., III PRN 41/73, OSNCP 1974 nr 10, poz. 181;
PiP 1975 nr 8-9, s. 209 z glosą A. Świątkowskiego)
5. Z dniem rozwiązania stosunku pracy prawo pracownika do urlopu
wypoczynkowego w naturze przekształca się w prawo do ekwiwalentu pieniężnego za
niewykorzystany urlop. W tym też dniu rozpoczyna bieg termin przedawnienia
roszczenia o ekwiwalent pieniężny za niewykorzystane w naturze, a nieprzedawnione
urlopy wypoczynkowe.
-49-
(wyrok z dnia 29 marca 2001 r., I PKN 336/00, OSNP 2003 nr 1, poz. 14)
Roszczenie pracownika o ekwiwalent za niewykorzystany urlop przedawnia się z
upływem lat trzech od dnia wymagalności roszczenia - najczęściej jest to data
rozwiązania stosunku pracy.
(uchwała składu siedmiu sędziów z dnia 15 grudnia 1972 r., III PZP 40/72,
OSNCP 1973 nr 9, poz. 145)
Pracownik, z którym umowa o pracę wygasła na skutek 3-miesięcznej
nieobecności w pracy spowodowanej tymczasowym aresztowaniem (art. 66 § 1 k.p.),
nie traci prawa do ekwiwalentu pieniężnego za nie wykorzystany urlop wypoczynkowy
przysługujący mu w roku, w którym nastąpiło wygaśnięcie stosunku pracy.
(uchwała z dnia 18 lutego 1976 r., I PZP 51/75, OSNCP 1976 nr 7-8, poz. 160)
Wypłacenie pracownikowi ekwiwalentu pieniężnego w razie niewykorzystania
przysługującego mu urlopu z powodu rozwiązania stosunku pracy nie przedłuża czasu
trwania umowy o pracę o skonsumowany przez ekwiwalent okres urlopu.
(wyrok z dnia 18 lutego 1980 r., I PRN 6/80, OSNCP 1980 nr 9, poz. 175)
6. Ekwiwalent pieniężny przysługuje tylko wtedy, gdy wykorzystanie urlopu w
naturze nie jest możliwe.
(wyrok z dnia 25 stycznia 2006 r., I PK 124/05, OSNP 2006 nr 23-24, poz. 354)
Zasadniczo nowy pracodawca (poza przypadkiem określonym w art. 231 k.p.) nie
przejmuje obowiązku udzielenia urlopu wypoczynkowego, do którego pracownik nabył
prawo u poprzedniego pracodawcy. W takiej sytuacji na poprzednim pracodawcy
spoczywa obowiązek wypłacenia pracownikowi ekwiwalentu pieniężnego za
niewykorzystany urlop wypoczynkowy, jeśli niewykorzystanie tego urlopu w naturze
nastąpiło z przyczyn określonych w art. 171 k.p.
(wyrok z dnia 19 lutego 1980 r., I PRN 9/80, OSNCP 1980 nr 7-8, poz. 149)
Porozumienie pracodawców w przedmiocie zmiany pracy przez pracownika, za
jego zgodą, może obejmować także uprawnienia urlopowe.
(wyrok z dnia 27 listopada 1980 r., I PRN 124/80, OSNCP 1981 nr 6, poz. 113)
Porozumienie pracodawcy ze związkami zawodowymi, o którym mowa w ustawie
z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami
stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (Dz.U. Nr 90, poz. 844 ze
zm.), może przyznać pracownikowi prawo do ekwiwalentu za urlop w następnym roku,
-50-
jeżeli z powodu skrócenia okresu wypowiedzenia jego zatrudnienie kończy się przed
dniem 1 stycznia
(wyrok z dnia 14 listopada 1996 r., I PKN 3/96, OSNAPiUS 1997 nr 14, poz. 193)
7. Wypłata ekwiwalentu pieniężnego dopuszczalna jest w sytuacjach ściśle
określonych przepisami prawa - art. 171 k.p.
Rada gminy nie jest uprawniona do podjęcia uchwały przyznającej wójtowipracownikowi ekwiwalentu za niewykorzystany urlop wypoczynkowy poza przypadkami
określonymi w art. 171 § 1 i 2 k.p.
(wyrok NSA z dnia 25 kwietnia 1996 r., SA/Bk 538/95, Prawo Pracy 1996 nr 12, s.
45)
Pracownik przywrócony do pracy orzeczeniem sądu nie nabywa prawa do urlopu
wypoczynkowego za okres pozostawania bez pracy określony w art. 51 § 1 k.p., a więc
ekwiwalent za urlop wypoczynkowy nie przysługuje za czas pozostawania bez
zatrudnienia, za który sąd przyznał wynagrodzenie
(wyrok z dnia 14 marca 2006 r., I PK 144/05, OSNP 2007 nr 5-6, poz. 68)
W razie rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy w czasie urlopu bezpłatnego
udzielonego na podstawie art. 174 § 1 k.p., a trwającego dłużej niż miesiąc,
pracownikowi niewykonującemu pracy od 1 stycznia z powodu urlopu bezpłatnego nie
przysługuje prawo do urlopu wypoczynkowego za rok kalendarzowy, w którym ustało
zatrudnienie, a zatem i prawo do ekwiwalentu za ten urlop
8. Wypłata ekwiwalentu za niewykorzystany urlop wypoczynkowy może nastąpić
m.in. wskutek niewykorzystania tego urlopu z powodu przejścia na rentę inwalidzką lub
na emeryturę.
(wyrok z dnia 6 listopada 1980 r., I PRN 109/80, OSNCP 1981 nr 6, poz. 107)
W przypadku rozwiązania stosunku pracy i niewykorzystania z tego powodu
urlopu wypoczynkowego nabytego w pełnym wymiarze (art. 153 § 3 k.p.), pracownikowi
przysługuje od dotychczasowego pracodawcy ekwiwalent pieniężny odpowiadający
urlopowi w wymiarze proporcjonalnym do okresu przepracowanego u tego pracodawcy
w roku, w którym rozwiązano stosunek pracy, także w sytuacji, gdy nastąpiło to w
związku z nabyciem przez pracownika uprawnień emerytalnych - art. 171 § 1 k.p. w zw.
-51-
z art. 1551 § 1 pkt 1 k.p.
(uchwała z dnia 20 sierpnia 1997 r., III ZP 26/97, OSNAPiUS 1998 nr 5, poz. 145)
9. Pracownikowi, który po rozwiązaniu stosunku pracy przedstawił pracodawcy
orzeczenie o spełnieniu warunków uprawniających do zwiększonego urlopu
wypoczynkowego, przysługuje ekwiwalent za niewykorzystany w okresie pozostawania
w stosunku pracy urlop w zwiększonym wymiarze.
(uchwała z dnia 27 lutego 1985 r., III PZP 6/85, OSNCP 1985 nr 10, poz. 155)
Po ustaniu stosunku pracy pracownik nie ma interesu prawnego w ustaleniu, że
nie wykorzystał urlopu wypoczynkowego w naturze. Może bowiem dochodzić na
podstawie art. 171 § 1 k.p. ekwiwalentu za nie wykorzystany urlop.
(postanowienie z dnia 14 maja 1998 r., I PKN 111/98, OSNAPiUS 1999 nr 9, poz.
310)
Ugoda, na mocy której pracodawca zwalnia pracownika z obowiązku świadczenia
pracy w okresie pozostającym do uzgodnionej przez strony daty rozwiązania umownego
stosunku pracy, mimo niewykorzystania przez pracownika przysługującego mu urlopu
wypoczynkowego, nie narusza art. 18 § 2 k.p. i jest ważna
(wyrok z dnia 20 maja 1998 r., I PKN 137/98, OSNAPiUS 1999 nr 12, poz. 388)
10. Przepis art. 171 § 3 k.p. pozwala na niewypłacenie ekwiwalentu za urlop, gdy
strony postanowią o wykorzystaniu urlopu w naturze w czasie trwania kolejnej umowy o
pracę, zawartej bezpośrednio po ustaniu poprzedniej umowy. Warunkiem zastosowania
tego przepisu jest tożsamość stron umowy o pracę. Nowa umowa ma być zawarta
bezpośrednio po umowie rozwiązanej. Nie należy tego rozumieć dosłownie, tzn. że
nowe zatrudnienie ma rozpoczynać się bezpośrednio po ustaniu poprzedniej umowy.
Jednakże
takie
„postanowienie”
strony
powinny
zawrzeć
przed
ustaniem
dotychczasowego stosunku pracy, choćby nowa umowa miała ich wiązać w przyszłości.
Inaczej (bez zawarcia takiego porozumienia) w dacie ustania stosunku pracy prawo do
urlopu w naturze przekształci się w prawo do ekwiwalentu, a pracodawca będzie musiał
wypłacić ekwiwalent w tym momencie jako terminie wymagalności świadczenia.
Jednakże w granicach swobody umów strony zawsze mogą w nowej umowie o pracę
zawrzeć postanowienie o wykorzystaniu w naturze urlopu, do którego pracownik nabył
prawo w trakcie poprzedniej umowy.
========================================
-52-
Art. 172. (1) Za czas urlopu pracownikowi przysługuje wynagrodzenie, jakie
by otrzymał, gdyby w tym czasie pracował. Zmienne składniki wynagrodzenia
mogą być obliczane na podstawie przeciętnego wynagrodzenia z okresu 3
miesięcy poprzedzających miesiąc rozpoczęcia urlopu; w przypadkach znacznego
wahania wysokości wynagrodzenia okres ten może być przedłużony do 12
miesięcy.
---------------------------------------(1) Art. 172: zmieniony przez art. 1 pkt 40 ustawy z dnia 26 lipca 2002 r. (Dz.U. Nr
135, poz. 1146) z dniem 29 listopada 2002 r. oraz zmieniony przez art. 1 pkt 43 ustawy
z dnia 14 listopada 2003 r. (Dz.U. Nr 213, poz. 2081) z dniem 1 stycznia 2004 r.
========================================
1. W art. 172 k.p. w zdaniu pierwszym skreślono słowa „wypłacane nie później niż
w terminie wypłaty wynagrodzenia u pracodawcy dla tego pracownika”. W ten sposób
przepis wrócił do brzmienia, jakie miał, według jednolitego tekstu (Dz.U. z 1998 r. nr 21 ,
poz. 94).
Wypłata wynagrodzenia za czas urlopu następuje na zasadach określonych w art.
86 k.p. Z ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany urlop wypoczynkowy nie mogą
być potrącane bez zgody pracownika wyrażonej na piśmie inne należności niż określone
w art. 87 § 1 k.p.
(wyrok z dnia 29 stycznia 2007 r., II PK 181/06, OSNP 2008 nr 5-6, poz. 64)
Strony nawiązując stosunek pracy nie mogą zastrzec, że wynagrodzenie będzie
obejmowało ekwiwalent za urlop. Założenie takie prowadziłoby do sytuacji w której
pracownik już zawierając umowę o pracę zrzekałby się urlopu i godził na wypłatę
ekwiwalentu
(wyrok SA w Katowicach z dnia 15 grudnia 2006 r., III APa 176/05, LEX nr
310405)
Artykuł 7 dyrektywy Rady 93/104/WE z dnia 23 listopada 1993 r. dotyczącej
niektórych aspektów organizacji czasu pracy, zmienionej dyrektywą 2000/34/WE
Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22 czerwca 2000 r., należy interpretować w ten
sposób, że stoi on na przeszkodzie temu, by przepis krajowy zezwalał w trakcie trwania
umowy o pracę na zastąpienie dni urlopu corocznego w rozumieniu art. 7 ust. 1 tej dyrektywy, niewykorzystanych w trakcie danego roku, ekwiwalentem pieniężnym w trakcie
-53-
roku następnego.
(wyrok ETS z dnia 6 kwietnia 2006 r. w sprawie C-124/05, Federatie Nederlandse
Vakbeweging przeciwko Staat der Nederlanden, ECR 2006, s. IB3423; Monitor Prawa
Pracy 2006 nr 5, s. 281)
Okres za jaki wypłacono pracownikowi ekwiwalent pieniężny za niewykorzystany
urlop wypoczynkowy z powodu rozwiązania stosunku pracy nie jest ani okresem
składkowym, ani nieskładkowym i w związku z tym nie podlega uwzględnieniu przy
ustalaniu uprawnień do świadczeń określonych w ustawie o emeryturach i rentach z
Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
(wyrok SA w Katowicach z dnia 23 lutego 2006 r., III AUa 2707/04, OSA w
Katowicach 2006 nr 3, poz. 3)
2. Szczegółowe zasady obliczania wynagrodzenia za czas urlopu określone są w
§§ 6-12 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 8 stycznia 1997 r. w
sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i
wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (Dz.U.
Nr 2, poz. 14 ze zm.).
Premia, która wypłacana jest co pewien czas za okresy zróżnicowane co do ich
długości, jest świadczeniem periodycznym i nie ma do niej zastosowania wyłączenie
przewidziane w § 6 pkt 1 rozporządzenia.
(wyrok z dnia 22 września 2000 r., I PKN 33/00, OSNAPiUS 2002 nr 8, poz. 182)
3. Wartość roszczenia o udzielenie urlopu wypoczynkowego wyznaczona jest
przez wysokość wynagrodzenia urlopowego.
(postanowienie z dnia 10 kwietnia 1997 r., I PKN 112/97, OSNAPiUS 1998 nr 4,
poz. 116)
Członkom
zespołu
muzycznego,
zatrudnionym
przez
przedsiębiorstwo
gastronomiczne i opłacanym w ramach umowy o pracę za wykonywanie partii
muzycznych w czasie programu rozrywkowego organizowanego przez przedsiębiorstwo
imprez estradowych, należy się od pracodawcy wynagrodzenie za uczestnictwo w
przygotowaniu tego programu rozrywkowego (próby orkiestry z wykonawcami programu
- artystami). Wynagrodzenie to nie przestaje być wynagrodzeniem za pracę, choćby
wypłacane było członkom zespołu muzycznego nie przez pracodawcę, lecz przez
organizatora tej imprezy; pracodawca nie może pominąć tego wynagrodzenia przy
-54-
określaniu wysokości należnego członkom zespołu muzycznego wynagrodzeniu za urlop
wypoczynkowy.
(wyrok z dnia 17 maja 1976 r., I PR 50/76, OSNCP 1976 nr 12, poz. 272)
W wynagrodzeniu za czas urlopu uwzględnia się także wynagrodzenie
pracownika za pracę w godzinach nadliczbowych, chociażby była wykonywana na rzecz
innego przedsiębiorstwa, do którego pracodawca skierował pracownika, i przez to
przedsiębiorstwo opłacana na podstawie umowy zawartej z pracodawcą.
(uchwała dnia 10 sierpnia 1976 r., I PZP 39/76, OSNCP 1977 nr 2, poz. 24)
Do podstawy wymiaru wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy udzielony dozorcy
domu z tytułu zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy nie wlicza się
wynagrodzenia wypłaconego mu za pracę wykonaną w związku z zawarciem przez
niego z tym samym pracodawcą dodatkowej umowy o pracę na czas urlopu innego
dozorcy.
(uchwała z dnia 12 września 1979 r., I PZP 33/79, OSNCP 1980 nr 2, poz. 20;
OSPiKA 1980 nr 12, poz. 219 z glosą J. Logi)
Dodatek przewidziany „za pracę w warunkach szczególnie trudnych” podlega
wliczeniu do wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy.
(uchwała z dnia 14 czerwca 1984 r., III PZP 22/84, OSPiKA 1985 nr 2, poz. 47)
Tak zwana premia uznaniowa, która nie ma charakteru roszczeniowego, nie
stanowi składnika wynagrodzenia za pracę i wobec tego nie mieści się w pojęciu
wynagrodzenia urlopowego.
(wyrok z dnia 20 lipca 2000 r., I PKN 17/00, OSNAPiUS 2002 nr 3, poz. 77; por.
wyrok z dnia 31 grudnia 1964 r., III PR 63/64, OSNCP 1965 nr 12, poz. 214; OSPiKA
1966 nr 3, poz. 58 z glosą J. Suleja).
wyrok z dnia 5 lipca 2007 r., III PK 20/07, OSNP 2008 nr 17-18, poz. 253)
Wykładnia przepisów rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 8
stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego,
ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za
urlop (Dz.U. Nr 2, poz. 14 ze zm.) odnoszących się do ekwiwalentu za urlop (§ 14-18)
powinna uwzględniać regułę, że za czas urlopu pracownikowi przysługuje wynagrodzenie, jakie by otrzymał, gdyby w tym czasie pracował (art. 172 k.p.).
========================================
-55-
Art. 1721. (1) § 1. Jeżeli pracodawca na podstawie odrębnych przepisów jest
obowiązany objąć pracownika ubezpieczeniem gwarantującym mu otrzymanie
świadczenia pieniężnego za czas urlopu, pracownikowi nie przysługuje
wynagrodzenie przewidziane w art. 172 lub ekwiwalent pieniężny, o którym mowa
w art. 171.
§ 2. Jeżeli świadczenie pieniężne za czas urlopu, o którym mowa w § 1, jest
niższe od wynagrodzenia przewidzianego w art. 172 lub od ekwiwalentu
pieniężnego, o którym mowa w art. 171, pracodawca jest obowiązany wypłacić
pracownikowi kwotę stanowiącą różnicę między tymi należnościami.
---------------------------------------(1) Art. 1721 dodany przez art. 1 pkt 44 ustawy z dnia 14 listopada 2003 r. (Dz.U.
========================================
W aktualnym stanie prawnym żadne polskie przepisy nie przewidują obowiązku
objęcia pracowników ubezpieczeniem gwarantującym świadczenie pieniężne za czas
urlopu. Przepis dotyczy polskich przedsiębiorstw budowlanych zatrudniających polskich
pracowników na kontraktach na terenie Niemiec, które mają obowiązek opłacania
składek do kasy urlopowej.
========================================
Art. 173. Minister Pracy i Polityki Socjalnej określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowe zasady udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i
wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop.
========================================
1. Na podstawie tego upoważnienia zostało wydane rozporządzenie Ministra
Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad
udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas
urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (Dz.U. Nr 2, poz. 14 ze zm.), którego
regulacje zostały omówione przy poszczególnych przepisach Kodeksu.
========================================
Rozdział II. Urlopy bezpłatne (art. 174-175).
========================================
Art. 174. § 1. Na pisemny wniosek pracownika pracodawca może udzielić
-56-
mu urlopu bezpłatnego.
§ 2. Okresu urlopu bezpłatnego nie wlicza się do okresu pracy, od którego
zależą uprawnienia pracownicze.
§ 3. Przy udzielaniu urlopu bezpłatnego, dłuższego niż 3 miesiące, strony
mogą przewidzieć dopuszczalność odwołania pracownika z urlopu z ważnych
przyczyn.
§ 4. Przepisów § 2 i 3 nie stosuje się w przypadkach uregulowanych
odmienne przepisami szczególnymi.
========================================
1. W art. 174 § 1 k.p. nie ma żadnej wskazówki dla pracodawcy kiedy może
(powinien) udzielić urlopu bezpłatnego na wniosek pracownika.
Złożenie umotywowanego wniosku o urlop bezpłatny nie tworzy obowiązku
uwzględnienia go przez pracodawcę.
(wyrok OSPiUS w Warszawie z dnia 10 listopada 1982 r., I P 2374/82, PiZS 1983
nr 5-6, s. 79)
Urlop bezpłatny trwający nie dłużej niż miesiąc w ciągu roku nie ogranicza
uprawnień pracownika do urlopu wypoczynkowego. W razie korzystania przez
pracownika z urlopu bezpłatnego dłuższego niż miesiąc, urlop wypoczynkowy ulega
proporcjonalnemu skróceniu (patrz: art. 1552 k.p.).
W razie rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy w czasie bezpłatnego urlopu
udzielonego na podstawie art. 174 § 1 k.p., a trwającego dłużej niż miesiąc,
pracownikowi niewykonującemu pracy od 1 stycznia z powodu urlopu bezpłatnego nie
przysługuje prawo do urlopu wypoczynkowego za rok kalendarzowy, w którym ustało
zatrudnienie, a zatem i prawo do ekwiwalentu za ten urlop.
Pracownik, który dłużej niż miesiąc korzysta z urlopu bezpłatnego, bezpośrednio
po którym umowa o pracę ulega rozwiązaniu w drodze porozumienia stron, ma prawo
do ekwiwalentu za świadczenia w naturze przyznane przed rozpoczęciem przez niego
urlopu bezpłatnego.
(uchwała z dnia 27 maja 1983 r., III PZP 20/83, OSNCP 1983 nr 12, poz. 190)
2. W okresie urlopu bezpłatnego stosunek pracy trwa, lecz prawa i obowiązki
-57-
stron stosunku pracy pozostają zawieszone.
(wyrok NSA z dnia 18 marca 1992 r., II SA 101/92, ONSA 1994 nr 1, poz. 2)
Okres urlopu bezpłatnego jest, zgodnie z Kodeksem pracy - art. 174 § 2,
okresem, który stanowi przerwę w realizacji obowiązków i praw pracowniczych u
pracodawcy, czyli pracodawca nie ma obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie
społeczne za pracownika, a co za tym idzie okres ten nie jest ani okresem składkowym,
ani okresem nieskładkowym wedle ustawy emerytalnej.
(wyrok SA w Katowicach z dnia 4 października 2005 r., III AUa 1383/04, LEX nr
175551)
Upływ trzymiesięcznego pobytu w tymczasowym areszcie przypadający na czas
trwania urlopu bezpłatnego, udzielonego pracownikowi w związku z pełnieniem funkcji w
związkach zawodowych, nie powoduje wygaśnięcia z mocy art. 66 § 1 k.p. umowy o
pracę u pracodawcy, który udzielił powyższego urlopu.
(uchwała z dnia 23 lutego 1984 r., III PZP 1/84, OSNCP 1984 nr 9, poz. 154;
OSPiKA 1985 nr 5, poz. 91 z glosą J. Logi)
3. Udzielenie urlopu bezpłatnego na podstawie art. 174 § 1 k.p. po rozwiązaniu
stosunku pracy jest nieważne.
(wyrok z dnia 5 maja 2005 r., III PK 12/05, OSNP 2005 nr 23, poz. 375)
Udzielenie pracownikowi urlopu bezpłatnego - niezgodnie z art. 174 § 1 k.p. - z
inicjatywy pracodawcy i bez pisemnego wniosku pracownika o udzielenie mu takiego
urlopu - jest w świetle prawa bezskuteczne. Pracownikowi, który w okresie tak
udzielonego urlopu bezpłatnego był niezdolny do pracy wskutek choroby - przysługuje
zasiłek chorobowy.
(wyrok SA w Łodzi z dnia 15 października 1996 r., III AUa 34/96, Prawo Pracy
1997 nr 2, s. 45; por. też: uchwała z dnia 8 grudnia 1987 r., III UZP 46/87, OSNCP 1989
nr 9, poz. 130)
Wniosek pracownika o urlop bezpłatny (art. 174 § 1 k.p.) oraz jego udzielenie
przez pracodawcę są oświadczeniami woli, których wykładni należy dokonywać na
podstawie art. 65 k.c. w związku z art. 300 k.p.; nie dochodzi do zawarcia umowy o urlop
bezpłatny, jeżeli zgodnym zamiarem stron jest dalsze wykonywanie przez pracownika
na rzecz pracodawcy tej samej pracy, lecz w ograniczonym zakresie.
(wyrok z dnia 12 sierpnia 2004 r., III PK 42/04, OSNP 2005 nr 6, poz. 77)
-58-
Pracownik samorządowy po rozwiązaniu stosunku pracy z wyboru łączącego go z
tym samym pracodawcą, który zatrudniał go w chwili wyboru, ma prawo powrotu do
poprzedniej pracy, jeżeli w związku z wyborem pozostawał na urlopie bezpłatnym - art.
74 k.p. w związku z art. 174 § 1 k.p.
(uchwała z dnia 18 grudnia 2003 r., III PZP 17/03, OSNP 2004 nr 8, poz. 134)
Podjęcie przez pracownika zgłaszającego gotowość do pracy po zakończeniu
urlopu bezpłatnego, terminowego zatrudnienia w okresie oczekiwania na stanowisko
pracodawcy w przedmiocie dopuszczenia do pracy, nie wyklucza istnienia po stronie
pracownika woli kontynuowania stosunku pracy
(wyrok z dnia 7 sierpnia 2001 r., I PKN 577/00, OSNP 2003 r. nr 13, poz. 308)
========================================
Art. 1741. § 1. Za zgodą pracownika, wyrażoną na piśmie, pracodawca może
udzielić pracownikowi urlopu bezpłatnego w celu wykonywania pracy u innego
pracodawcy przez okres ustalony w zawartym w tej sprawie porozumieniu między
pracodawcami.
§ 2. Okres urlopu bezpłatnego, o którym mowa w § 1, wlicza się do okresu
pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze u dotychczasowego
pracodawcy.
========================================
Jest to szczególny rodzaj urlopu bezpłatnego. Tym różni się od urlopu z art. 174
k.p., że okres jego trwania zalicza się do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia
pracownicze u dotychczasowego pracodawcy. Urlop ten jest udzielany w szczególny
sposób. Dochodzi do niego w wyniku porozumienia (umowy) między pracodawcami, za
pisemną zgodą pracownika. Pisemna, co do formy, zgoda pracownika jest warunkiem
udzielenia tego urlopu. Czyli bez takiej zgody nie może dojść do skutecznego udzielenia
takiego urlopu. Brak zgody może być jednak sanowany przez jej późniejsze wyrażenie w
formie pisemnej. Przepis ten daje podstawy do realizacji (znanego prawu innych
państw) „wynajmu” pracowników. Jednakże zawarcie umowy o pracę tylko w celu
takiego „wynajmu” byłoby sprzeczne z art. 22 k.p.
========================================
========================================
-59-
Skreślenie art. 175 k.p. oznacza brak ogólnego obowiązku udzielania urlopu
bezpłatnego pracownikom, którzy pełnią funkcję z wyboru w organizacjach społecznych,
jeżeli z tego wyboru wynika obowiązek wykonywania pracy w charakterze pracownika.
Obowiązek taki może wynikać z przepisów szczególnych. Przykładem tego jest
rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 11 czerwca 1996 r. w sprawie trybu udzielania
urlopu bezpłatnego oraz zwolnień od pracy pracownikom pełniącym z wyboru funkcje w
związkach zawodowych oraz zakresu uprawnień przysługujących w czasie urlopu
bezpłatnego i zwolnień od pracy (Dz.U. Nr 71, poz. 336), wydane na podstawie art. 25
ust. 12 i art. 31 ust. 2 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (jednolity
tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 79, poz. 854 ze zm.).
========================================
Literatura:
M. Rafacz-Krzyżanowska: Z problematyki przedawnienia roszczenia pracownika
o ekwiwalent pieniężny za nie wykorzystany urlop, NP 1974 nr 5, s. 655; J. Loga:
Pracownicze urlopy wypoczynkowe, NP 1975 nr 3, s. 363; Z. Środa: Urlop bezpłatny,
PiZS 1976 nr 2, s. 14; B. Cudowski, A. Leszczyńska: Realizacja pracowniczego prawa
do urlopu wypoczynkowego, PiZS 1988 nr 10-11, s. 45; Z. Salwa: Nabycie prawa do
urlopu wypoczynkowego po nowelizacji kodeksu pracy, PiZS 1996 nr 4, s. 34; A.
Kijowski: Oddanie pracownika do dyspozycji innego pracodawcy, Przegląd Sądowy
1996 nr 6; J. Strusińska-Żukowska: Urlopy wypoczynkowe, Warszawa 1997, s. 39; E.
Chmielek-Łubińska: Urlopy wypoczynkowe Nowe uregulowania od stycznia 1997 r.,
Warszawa 1997; E. Chmielek-Łubińska: Urlopy wypoczynkowe, Warszawa 1997; E.
Wichrowska-Janikowska: Urlop proporcjonalny, Rzeczpospolita z dnia 25 lutego 1997 r.;
E. Gienieczko: Urlop przed emeryturą, Rzeczpospolita z dnia 4 marca 1997 r.; E.
Chmielek-Łubińska: Urlopy wypoczynkowe po nowelizacji Kodeksu pracy, Służba
Pracownicza 1997 nr 1, s. 1; A. Wypych-Żywicka: Problem praktycznego stosowania art.
1552 § 1 k.p., PiZS 1997 nr 2, s. 27; J. Wratny: Nowe rozporządzenie urlopowe, PiZS
1997 nr 3, s. 34; M. Łajeczko: Urlop wypoczynkowy od 1997 roku (art. 152-173), Prawo
Pracy 1997 nr 4, s. 3; A. Dubowik: Zasady udzielania urlopów wypoczynkowych według
nowych przepisów, PiZS 1997 nr 4, s. 15; E. Wichrowska-Janikowska: Nowe zasady
obliczania wynagrodzenia i ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy, PiZS 1997 nr 5, s. 28;
-60-
J. Strusińska-Żukowska: Urlop proporcjonalny, Prawo Pracy 1997 nr 5, s. 3; Z. Salwa:
Urlop proporcjonalny, PiZS 1997 nr 10, s. 28; M. Łajeczko: Urlop wypoczynkowy
pracownika, Warszawa 1998, s. 16; E. Szemplińska: Praca w gospodarstwie rolnym a
uprawnienia pracownicze, PiZS 1998 nr 6, s. 35; A. Sobczyk: „Porzucenie” pracy a urlop
proporcjonalny, Przegląd Sądowy 1998 nr 11-12, s. 168; J. Pasieka: Ekwiwalent za
urlop wypoczynkowy, Prawo Pracy 1997 nr 7, s. 16; E. Wichrowska-Janikowska: Plan
urlopów, PiZS 1999 nr 1, s. 30; A. Wypych-Żywicka: W kwestii § 3 rozporządzenia
urlopowego, PiZS 1999 nr 1, s. 33; E. Szemplińska: Urlop bezpłatny, PiZS 1999 nr 4, s.
31; T. Nycz: Planowanie urlopów wypoczynkowych, PiZS 1999 nr 6, s. 25; T. Nycz:
Urlop w dodatkowym miejscu pracy, PiZS 1999 nr 9, s. 24; E. Włodkowska: Prawo do
ekwiwalentu pieniężnego za nie wykorzystany urlop wypoczynkowy po zmarłym
pracowniku, PiZS 2000 nr 12, s. 31; E. Szemplińska: Urlop w okresie wypowiedzenia,
Rzeczpospolita z dnia 8 marca 2001 r.; W. Sanetra: Ustalanie wynagrodzenia
urlopowego i ekwiwalentu za urlop w świetle kilku orzeczeń Sądu Najwyższego, PiZS
2001 nr 2, s. 29; T. Niedziński: Plan urlopów, PUSiG 2001 nr 6; Z. Kubot: Urlop
wypoczynkowy w zatrudnieniu niepracowniczym typu cywilnoprawnego, PiZS 2002 nr 9,
s. 29; K. Rączka: Urlopy wypoczynkowe po zmianach, PiZS 2002 nr 10, s. 21; E.
Chmielek-Łubińska: Urlop na żądanie pracownika, PiZS 2003 nr 3, s. 26; A. Dubowik:
Zasada udzielania urlopu wypoczynkowego w naturze i plan urlopów, PiZS 2003 nr 5, s.
36; T. Nycz: Urlop na żądanie, Atest-Ochrona Pracy 2003 nr 6, s. 26; G. Ordak: Od
stycznia zmieniły się zasady udzielania urlopów niepełnoetatowcom, Rzeczpospolita z
dnia 2 lutego 2004 r.; E. Chmielek-Łubińska: Urlop wypoczynkowy po nowelizacji, PiZS
2004 nr 1, s. 20; T. Nycz: Nowe zasady urlopowe, Monitor Prawa Pracy 2004 nr 3, s. 66;
I. Jaroszewska-Ignatowicz: Wynagrodzenie i ekwiwalent za urlop wypoczynkowy,
Monitor Prawa Pracy 2004 nr 4, s. 110; A. Wypych-Żywicka: Kilka uwag o urlopie
wypoczynkowym z art. 153 § 1 k.p., PiZS 2004 nr 6, s. 18; A. Sobczyk: Urlop na
żądanie, PiZS 2004 nr 7, s. 12; M. Jurkiewicz: Urlopowa samowola, Gazeta Prawna
2004 nr 240; Z. Szczuka: Krótki komentarz do Działu Siódmego Kodeksu Pracy
dotyczącego urlopów pracowniczych, Temidium 2005 nr 3; E. Chmielek-Łubińska: Urlop
na żądanie pracownika, Monitor Prawa Pracy 2005 nr 10, s. 273; M. Mrozowska: Urlopy
okolicznościowe i inne nieobecności w pracy, Prawo Pracy 2005 nr 12, s. 14; S.
Giziński: Urlop wypoczynkowy krótszy czy dłuższy?, Monitor Prawa Pracy 2006 nr 1; S.
-61-
Giziński, T. Giziński: Uwagi o wymiarze urlopów wypoczynkowych, Monitor Prawa Pracy
2006 nr 4; J. Strusińska-Żukowska: Pracownicze urlopy wypoczynkowe, Prawo Pracy
2006 nr 6, s. 3; A. Martuszewicz, K. Piecyk: Urlopy pracownicze i inne zwolnienia od
pracy, Warszawa 2007; G. Orłowski: Urlop na żądanie jako pozastrajkowa forma
protestu, Monitor Prawa Pracy 2007 nr 9.
========================================

Urlopy pracownicze - Wydział Prawa i Administracji UW

Transkrypt

Podobne dokumenty

oświadczenie ojca dziecka o braku zamiaru korzystania z

Oświadczenie o zatrudnieniu 2016 (RPO)

Uchwała nr 11/III/2007 - Dział Spraw Osobowych

Wniosek o wypłatę wynagrodzenia za czas