Ekonomia rozwoju wykład 6 – Teorie handlu - E-SGH

Ekonomia rozwoju
wykład 6 – Teorie handlu
międzynarodowego i polityka
handlowa.
dr Piotr Białowolski
Katedra Ekonomii I
http://www.e-sgh.pl/piotr_bialowolski/er
Krytyka tradycyjnej teorii handlu
międzynarodowego
• Występuje potrzeba analizy założeń, na których oparta jest
teoria handlu międzynarodowego:
▫ Ustalone zasoby, pełne zatrudnienie, brak mobilności
międzynarodowej czynników produkcji
▫ Technologia produkcji jest ustalona i dostępna w takim samym
zakresie dla wszystkich. Preferencje konsumentów są również
ustalone
▫ Wewnątrz kraju występuje całkowita mobilność czynników
produkcji, gospodarka krajowa jest zaś doskonale konkurencyjna
▫ Rządy krajowe nie wpływają na wymianę międzynarodową
▫ W każdym z krajów handel jest zbilansowany, a rynki gotowe są
do natychmiastowego dostosowania się do zmian w relacjach cen
▫ Zyski z handlu wpływają na wzrost dobrobytu obywateli każdego
z krajów.
Ustalone zasoby
• W rzeczywistości zasoby nie są ustalone ani pod
względem ilości, ani jakości.
• Zmianom w szczególny sposób podlegają zasoby
wyjątkowo przydatne do wzrostu i rozwoju
gospodarczego:
▫ Kapitał fizyczny, umiejętności menadżerskie i
naukowe, zdolność do podnoszenia kwalifikacji i
zdobywania nowych umiejętności prze siłę roboczą.
• Modele Północ-Południe, które stawiają hipotezę, że
kraje wysoko rozwinięte posiadają możliwości do
rozwijania nowoczesnych technologii, co sprawia, że
pozostają liderami w procesie rozwoju.
Niepełne zatrudnienie (bezrobocie),
brak pełnego wykorzystania czynników
produkcji, poszukiwanie renty
• W krajach słabo rozwiniętych występuje na
szeroką skalę bezrobocie.
• Otwarcie gospodarki umożliwia wykorzystanie
dodatkowej siły roboczej do produkcji dóbr na
eksport.
• Zwykle, przed otwarciem na świat, zasoby były
częściowo niewykorzystane, co po powstaniu
nowych możliwości daje następujący obraz
Poszukiwanie nadwyŜki – ilustracja
Międzynarodowa mobilność czynników
produkcji, korporacje wielonarodowe
• Kapitał i wysoko wykwalifikowana siła robocza
zawsze przemieszczały się między krajami.
• Drenaż mózgów – czynnik pogarszający pozycję
krajów słabo rozwiniętych.
• Struktura organizacji międzynarodowych
ułatwia i przyspiesza procesy migracyjne.
Dostępność technologii dla wszystkich
i podobne gusta konsumentów?
• Rozwój substytutów chemicznych dla wielu dóbr
(bawełna, guma, itp.)
• Naśladownictwo produktów umożliwiające
dogonienie technologiczne krajów wysoko
rozwiniętych:
▫ Ograniczone przez krótszy cykl życia produktów i
coraz szybszy (wykładniczy) rozwój technologii
• Obecnie gusta są częstokroć kreowane przez
firmy za pomocą kampanii reklamowych i
innych zabiegów marketingowych
Mobilność zasobów i doskonała
konkurencja wewnątrz LDC?
• Zgodnie z założeniem kraj słabo rozwinięty jest gotów do
reakcji i zmiany profilu produkcji w reakcji na zmianę
cen na rynkach światowych.
• W rzeczywistości: rolnik uprawiający ziemię nie jest w
stanie przenieść się do sektora wysokiej technologii po
zmianie cen.
• Tradycyjna teoria ekonomii zaniedbuje (wyklucza)
możliwość występowania dodatnich korzyści skali na
poziomie gospodarki.
• Rynki są często monopolistyczne lub oligopolistyczne, co
stwarza bariery wejścia i pozwala sterować cenami
(podażą), a także częściowo popytem
Polityka rządu
• Instrumenty (podatki, subsydia, rozwój
infrastruktury regionalnej, transfery socjalne)
mogą wpływać na wyrównywanie rozwoju
regionalnego.
• Brak jest mechanizmu regulacyjnego na
poziomie międzynarodowym.
• Dodatkowo efekty związane z „wielkim
pchnięciem” mogą skłaniać rządy w ramach
jednego kraju do stymulowania różnic (przykład
SSE).
ZrównowaŜony wzrost i dostęp do
owoców ew. wzrostu
• W modelu bez przepływów kapitałowych handel jest
zawsze zrównoważony (Ex=Im).
• W praktyce – deficyty handlowe pokrywane są
przepływami kapitałowymi. Wpływa to na zwiększenie
dostępu do nowoczesnych technologii (wewnątrz kraju
słabo rozwiniętego) zagranicznego kapitału, co w
konsekwencji pogarsza długookresową pozycję
konkurencyjną właścicieli kapitału krajowego.
• Jeśli korzyści ze sprzedaży majątku nie są inwestowane
w kapitał ludzki, to w konsekwencji produkty wysokiej
technologii wytwarzane są przez zagraniczną siłę
roboczą, a krajowi pracownicy otrzymują płace min.
Polityka handlowa
• Wspieranie eksportu vs. substytucja wewnętrzna
importu (czyli polityka zorientowana na
zewnątrz vs. polityka zorientowana do
wewnątrz).
• Wspieranie eksportu:
▫ Eksport produktów rolnych i surowców vs. eksport
dóbr przetworzonych.
• Substytucja wewnętrzna importu
▫ Zapewnienie samowystarczalności rolniczej vs.
hamowanie napływu dóbr przetworzonych.
Wspieranie eksportu
• Eksport surowców i produktów nieprzetworzonych,
ograniczenia popytu
▫
▫
▫
▫
▫
Niewielkie elastyczności dochodowe popytu
Niewielkie stopy wzrostu ludności w krajach rozwiniętych
Spadek cen oznacza spadek przychodów
Rozwój substytutów dla dóbr nieprzetworzonych
Wspieranie sektora rolniczego w krajach rozwiniętych
• Eksport dóbr nieprzetworzonych, bariery podażowe
• Ekspansja dóbr przetworzonych, nieliczne sukcesy wiele
barier
▫ Kraje rozwinięte chronią się przed importem dóbr
przetworzonych za pomocą ceł i barier pozacelnych
Substytucja importu
• Spojrzenie do wewnątrz.
• Napotyka bariery w postaci akcji odwetowych
• Podstawą prowadzonej polityki jest
wprowadzenie ceł i kwot importowych.
• Motywacja – rozwój i ochrona „raczkujących”
gałęzi gospodarki
▫ Zapewnienie czasu na osiągnięcie korzyści skali,
zwiększenie produkcji i zmniejszenie
jednostkowych kosztów wytworzenia.
Tradycyjne argumenty za stosowaniem
substytucji importu
• Dochody dla rządu z ceł
• Odpowiedź na utrzymujące się deficyty na
rachunku obrotów bieżących
• Wydaje się być środkiem ochrony przed
(występującymi zagranicą) korzyściami skali,
pozytywnymi efektami zewnętrznymi
• Chęć wzbudzenia w inwestorach zagranicznych
chęci inwestowania w kraju
Substytucja importu – ilustracja
Substytucja importu – struktura taryf
celnych i efektywna ochrona
• Nominalna stawka taryfowa
p′ − p
t=
, gdzie p’ cena uwzględniająca cło, p
p
zaś to cena bez cła
• Efektywna stawka ochronna
v′ − v
t
g=
=
v
1− a
• Uwzględnia ona: v’ – wartość dodana na
jednostkę produktu po uwzględnieniu cła,
v – wartość dodana w przypadku braku ochrony,
a – odsetek składników importowanych (bez cła)
Substytucja importu – przykład 1
• Samochód – cena na rynku międzynarodowym
$10’000; wartość dodana (pracy i kapitału) w
kraju $2’000, koszt surowców dostępnych na
rynku światowym (i importowanych bez cła)
$8’000.
• Nominalna ochrona – 10%;
• Cena samochodu $11’000
• Efektywna ochrona
3000 − 2000
g=
2000
= 50%
Substytucja importu – przykład 2
• Olej z orzecha kokosowego – wartość dodana
(pracy i kapitału) w kraju na poziomie 5%
wartości (za orzechy kupione za $19
produkujemy olej za $20)
• Nominalna ochrona na import oleju – 10%; brak
ceł na surowiec.
• Cena oleju na rynku - $22
3 −1
• Efektywna ochrona
g=
1
= 200%
Substytucja importu –
Pięć nieoczekiwanych skutków
• Chronione firmy zachowują swoją technologię i strukturę – nie
ograniczają kosztów a ceny nie spadają.
• Okazało się, że głównymi beneficjentami ochrony są zagraniczne
firmy, którym udało się ominąć bariery przechodząc na drugą stronę
granicy.
• Wspieranie rozwoju młodych gałęzi gospodarki zwykle związane jest
z koniecznością drogiego importu dóbr z zagranicy (zwykle przez
rządy)
• Chęć pomocy (zwiększenia dostępności taniego kapitału) dla
przemysłu prowadziła do wzrostu wartości waluty krajowej
obniżając konkurencyjność eksporterów dóbr nieprzetworzonych –
szczególnie produktów rolnych.
• Ogranicza industrializację – przedsiębiorcy zorientowani na rozwój i
wykorzystujący produkty z gałęzi rozwijających się jako półprodukty
muszą ponosić wyższe koszty – zahamowanie rozwoju takich
przedsięwzięć i brak konkurencyjności
Na koniec – kurs wymiany walutowej
• Promowanie lokalnego przemysłu (substytucja
importu) doprowadza często do
przewartościowania walut krajów słabo
rozwiniętych
• Powoduje to nadwyżkę popytu na waluty obce.
Celem przeciwdziałania:
▫ Kraje wykorzystują rezerwy walutowe
▫ Ograniczają możliwość wymiany
▫ Wprowadzają równoległe kursy wymiany (dla dóbr
kapitałowych i dóbr luksusowych)
Kurs walutowy - ilustracja
Następny wykład 29.11.2010
http://www.e-sgh.pl/piotr_bialowolski/er