prace fizyczne - Muzeum i Instytut Zoologii PAN

prace fizyczne - Muzeum i Instytut Zoologii PAN

PRACE FIZYCZNE
MiIZ PAN
Muzeum i Instytut Zoologii
Polska Akademia Nauk
Warszawa
BEZPIECZEŃSTWO I HIGIENA PRACY
Prace fizyczne
(wybrane zagadnienia)
1
PRACE FIZYCZNE
MiIZ PAN
Spis treści
Czynniki zwiększające ryzyko wystąpienia
schorzeń układu mięśniowo-szkieletowego
Ogólne uwagi dotyczące schorzeń mięśniowo-szkieletowych
Zapobieganie dolegliwościom układu mięśniowo-szkieletowego
przy pracach wykonywanych w pozycji stojącej
Zapobieganie dolegliwościom układu mięśniowo-szkieletowego
przy pracach wykonywanych w pozycji siedzącej
Zalecenia ogólne
Instrukcja BHP dotycząca prac transportowych ręcznych
oraz prac wykonywanych na wysokościach
str. 3
str. 4
str. 4
str. 5
str. 6
str. 7
2
PRACE FIZYCZNE
MiIZ PAN
Czynniki zwiększające ryzyko wystąpienia
schorzeń układu mięśniowo-szkieletowego
Istnieje wiele czynników ryzyka, które mogą przyczynić się do powstania chorób układu
mięśniowo-szkieletowego. Najistotniejsze z czynników fizycznych są związane z postawą,
wykorzystywaną siłą fizyczną, wymaganą powtarzalnością ruchów oraz wielogodzinną
pracą bez przerw. Choroby mogą wystąpić, gdy wymienione powyżej czynniki ryzyka
powodują osobno lub łącznie przeciążenie układu mięśniowo-szkieletowego.
Postawa to pozycja ciała, w tym również ramion i nóg, podczas pracy. Nieprawidłowa lub
niewygodna postawa powoduje, że ciało znajduje się w niedogodnej, nienaturalnej pozycji
oraz na granicy możliwości ruchu. Niewskazane jest pozostawanie zbyt długo w tej samej
pozycji.
Użycie siły w trakcie pracy np. podnoszenie ciężkich przedmiotów lub używanie narzędzia
ręcznego. Im większej siły pracownik używa, tym większe ryzyko wystąpienia urazu.
Powtarzalność ruchów ma miejsce, gdy podobna sekwencja ruchów wykonywana jest w
określonym czasie. Powtarzalne ruchy są szczególnie niebezpieczne, jeżeli angażują te same
stawy i grupy mięśni. Im większa liczba powtórzeń, tym większe ryzyko urazu.
Długotrwała praca oznacza liczbę minut lub godzin w dniu pracy lub też dni w roku, kiedy
pracownik wykonuje daną pracę bez przerwy. Im więcej godzin pracy, tym większe ryzyko
urazu.
Powyższe cztery czynniki osobno lub łącznie mogą decydować o wystąpieniu ryzyka
schorzeń układu mięśniowo-szkieletowego u danego pracownika.
Istnieją również inne czynniki, które mogą zwiększyć ryzyko wystąpienia schorzeń układu
mięśniowo-szkieletowego:
1) czynniki związane z środowiskiem pracy:
- fizyczne warunki otoczenia np. temperatura, wilgotność powietrza,
- oświetlenie,
- hałas,
- wibracja urządzeń,
2) czynniki związane z indywidualnymi cechami fizycznymi i możliwościami pracownika:
- wiek, wzrost, waga pracownika,
- przebyte choroby,
- doświadczenie i znajomość wykonywanej pracy,
- szkolenia,
- odzież, obuwie, sprzęt osobisty i ochronny,
3) psychospołeczne czynniki ryzyka i organizacja pracy:
- wysokie obciążenie pracą i wysoki poziom stresu,
- niesprzyjające warunki pracy np. długie godziny pracy,
- brak wsparcia ze strony kierownictwa, osób nadzorujących i współpracowników.
3
PRACE FIZYCZNE
MiIZ PAN
Ogólne uwagi dotyczące schorzeń mięśniowo-szkieletowych
Schorzenia układu mięśniowo-szkieletowego w znacznym stopniu wynikają z obciążeń
mechanicznych związanych z wykonywaniem czynności roboczych, nadmiernych obciążeń
zewnętrznych i niewłaściwej techniki pracy. Najczęstszą przyczyną schorzeń jest praca
fizyczna związana z dźwiganiem, pchaniem, ciągnięciem, operowaniem ciężkimi
narzędziami, ale również praca fizyczna na stanowiskach, gdzie dominuje duże obciążenie
statyczne związane z niewłaściwą pozycją przy pracy i monotypią czynności.
Schorzenia układu mięśniowo-szkieletowego powodują upośledzenie struktur anatomicznych
takich jak: mięśnie, stawy, ścięgna, wiązadła, kości, wywoływane lub nasilone przede
wszystkim na skutek wykonywania pracy oraz bezpośrednio przez oddziaływanie czynników
otoczenia, w którym praca jest wykonywana. Większość dolegliwości mięśniowoszkieletowych związanych z pracą to zaburzenia wynikające z długotrwałego, wielokrotnego
dźwigania ciężkich przedmiotów. Schorzenia te mogą być również wynikiem ostrych urazów,
takich jak złamania, do których dochodzi wskutek wypadków przy pracy. Schorzenia dotyczą
głównie kręgosłupa, szyi, ramion i kończyn górnych, choć mogą również obejmować
kończyny dolne. Niektóre choroby układu mięśniowo-szkieletowego są zaburzeniami
swoistymi ze względu na dobrze zdefiniowane objawy i symptomy. Inne dolegliwości są
nieswoiste, ponieważ w ich przebiegu pojawia się wyłącznie ból lub dyskomfort bez objawów
wyraźnie potwierdzających wystąpienie schorzenia.
Zapobieganie dolegliwościom układu mięśniowo-szkieletowego
przy pracach wykonywanych w pozycji stojącej
Utrzymywanie prawidłowej pozycji stojącej zmniejsza ryzyko powstania dolegliwości i
schorzeń układu mięśniowo-szkieletowego. Najczęściej pozycja stojąca jest wymagana
podczas wykonywania czynności w obrębie rozległego pola pracy. Pracownik może się
przemieszczać oraz wywierać siły o znacznej wartości. Utrzymywanie właściwej pozycji
stojącej podczas pracy wymaga odpowiednio dobranej wysokości pola pracy, optymalnego
obszaru pracy i układu jej elementów. Wysokość pola pracy ustala się w odniesieniu do
wysokości łokciowej (przy ramionach swobodnie opuszczonych wzdłuż tułowia).
Najmniejsze obciążenie jest wtedy, gdy wysokość pola pracy mieści się w granicach
pomiędzy 75 mm poniżej poziomu łokciowego na 100 mm - powyżej. Dla pracy precyzyjnej
wysokość pola pracy powinna znajdować się wyżej niż dla pracy ciężkiej. Optymalny obszar
pracy wyznacza głębokość od przedniej krawędzi - ok. 300-350 mm (maksymalnie ok. 500
mm) oraz odległość od środka w prawą i lewą stronę ok. 250-300 mm (maksymalnie ok. 500600 mm). Przekroczenie podanych wartości powoduje to, że praca wykonywana jest w
niewłaściwej pozycji (pochylenie tułowia, skręcenie). Elementy związane z procesem pracy
powinny być rozmieszczone według ważności, funkcjonalności oraz częstotliwości użycia,
tak aby pracownik nie musiał wykonywać zbędnych ruchów oraz by uniknąć popełnienia
błędów.
4
PRACE FIZYCZNE
MiIZ PAN
Nieprawidłowa (a) i prawidłowa pozycja ciała podczas podnoszenia (b) i przenoszenia (c),
powierzchnia podparcia układu człowiek – przedmiot (d)
Zapobieganie dolegliwościom układu mięśniowo-szkieletowego
przy pracach wykonywanych w pozycji siedzącej
Prawidłową pozycję ciała podczas pracy siedzącej zapewnia dostosowanie stanowiska pracy
do wymiarów antropometrycznych pracownika oraz do rodzaju wykonywanych czynności.
Jednym z ważniejszych elementów jest tu siedzisko. Oparcie siedziska powinno umożliwić
podparcie odcinków kręgosłupa: piersiowego, lędźwiowego oraz krzyżowego. Jego wysokość
powinna wynosić 530-710 mm, a szerokość nie mniej niż 360 mm. Płyta siedziska powinna
zapewniać głębokość minimum 330 do 460 mm oraz mieć szerokość nie mniejszą niż 400
mm. Siedzisko powinno mieć regulacje:
- wysokości płyty siedziska,
- pochylenia oparcia,
- pochylenia płyty siedziska,
- regulację pionową oparcia,
- poziomy obrót siedziska.
O zapewnieniu komfortu w pracy decydują także: odpowiednia stabilność siedziska
(podparcie w pięciu punktach), wyposażenie w podłokietniki, osiowy obrót krzesła. Do
ciągłej pracy biurowej niezbędne są podłokietniki z regulowaną wysokością i odległością
między nimi. Biurko, stół powinny zapewniać taki obszar pracy, aby nie ograniczać ruchów
pracownika i umożliwiać swobodne wykonywanie czynności roboczych, a dodatkowo
swobodną przestrzeń dla nóg (wnękę o wysokości min. 640 mm, szerokości min. 600 mm i
głębokości min. 45 mm). Wysokość płaszczyzny pracy powinna być regulowana zależnie od
5
PRACE FIZYCZNE
MiIZ PAN
rodzaju czynności - praca precyzyjna, biurowa, praca ręczna wymagająca użycia siły - jak też
musi być dostosowana do budowy ciała każdego pracownika.
Zalecenia ogólne
Najbardziej właściwa i najlepsza dla zdrowia pracownika jest praca, która obejmuje
czynności zarówno w pozycji siedzącej, jak i stojącej. Dzięki temu zapobiega się
powstawaniu zbyt dużych i jednorodnych obciążeń statycznych czy monotypowych i pracy ze
zbyt dużym obciążeniem fizycznym (duży wydatek energetyczny).
Podczas pracy w pozycji stojącej należy pamiętać o unikaniu wymuszonej pozycji ciała ze
skręconym czy pochylonym tułowiem.
Podczas pracy w pozycji siedzącej należy pamiętać o odpowiednim ustawieniu biurka i
wyregulowaniu krzesła do osoby pracującej.
Przy pracy rutynowej zaleca się robienie przerw w pracy (przeznaczonych na odpoczynek
bądź wykonywanie pracy o innym charakterze) po każdej 1 lub 2 godzinach pracy, w
zależności od jej nasilenia.
6
PRACE FIZYCZNE
MiIZ PAN
Instrukcja BHP
dotycząca prac transportowych ręcznych
oraz prac wykonywanych na wysokościach
UWAGI OGÓLNE - pracownik powinien:
1) posiadać odpowiedni stan zdrowia do wykonywanej pracy potwierdzony świadectwem
wydanym przez uprawnionego lekarza,
2) przejść odpowiedni instruktaż zawodowy i odbyć szkolenie BHP,
3) do pracy przystępować w stanie trzeźwym,
4) zgodnie z zaleceniem stosować odzież ochronną, obuwie ochronne, rękawiczki i maski
w warunkach zagrożenia.
Zabronione jest stałe zatrudnianie przy transporcie ręcznym osób:
1) których stan zdrowia nie pozwala na wykonywanie pracy,
2) kobiet w ciąży,
3) młodocianych tzn. osób, które nie ukończyły 16 lat.
Pracowników należy wyposażyć w:
1) odzież i obuwie robocze,
2) niezbędny sprzęt pomocniczy,
3) odzież ochronną oraz środki ochrony indywidualnej stosownie do możliwych zagrożeń i
warunków atmosferycznych.
Podstawowe czynności przed rozpoczęciem pracy:
1) zaplanować kolejność wykonywania poszczególnych czynności,
2) sprawdzić stan techniczny urządzeń technicznych oraz oświetlenia stanowiska,
3) sprawdzić stan powierzchni (czy jest równa i sucha),
4) oznaczyć bezpieczne drogi transportu.
Zasady podczas pracy:
1) Przenoszony ciężar należy trzymać tak blisko ciała, jak to jest tylko możliwe.
2) Podnosić ciężar w zakresie wysokości od dłoni do barków.
3) Starać się utrzymywać ciężar w dłoniach przez jak najkrótszy okres czasu oraz unikać
szybkiego tempa podnoszenia ciężaru.
4) W czasie podnoszenia ciężaru należy minimalizować wykonywanie innych ruchów tułowia
jak pochylenia, skłony czy skręcenia.
5) Należy unikać przenoszenia dużych obiektów, wykraczających poza zasięg rąk oraz
obiektów, które swymi gabarytami ograniczają pole widzenia niosącego.
6) Należy unikać przenoszenia obiektów z przemieszczającym się środkiem ciężkości.
7) Należy przenosić ciężar na opuszczonych rękach. Dźwiganie przy rękach zgiętych w
stawie łokciowym zwiększa dwukrotnie obciążenie.
8) Należy unikać ręcznego przemieszczania przedmiotów przez pomieszczenia, schody, korytarze
albo drzwi zbyt wąskie w stosunku do rozmiarów tych przedmiotów.
Niedozwolone jest przekraczanie dopuszczalnych mas przenoszonych przedmiotów.
1) Dźwiganie i przenoszenie przez jednego pracownika przedmiotów o ciężarze
przekraczającym 50 kg jest zabronione.
7
PRACE FIZYCZNE
MiIZ PAN
Dopuszczalne normy podnoszenia i przenoszenia ciężarów na jednego pełnoletniego
pracownika wynoszą:
dla mężczyzn:
- 30 kg przy pracy stałej,
- 50 kg przy pracy dorywczej,
- 30 kg na wysokości > 4m,
- 30 kg na odległości > 25m.
dla kobiet:
- 12 kg przy pracy stałej, 3 kg dla kobiet w ciąży i w okresie karmienia,
- 20 kg przy pracy dorywczej (do 4 razy na godzinę w czasie zmiany roboczej), 5 kg dla
kobiet w ciąży i w okresie karmienia.
2) Przedmioty o długości powyżej 4 m i ciężarze powyżej 30 kg, należy przenosić przez nie
mniej niż dwóch pracowników, przy czym na jedną osobę powinna przypadać masa do:
- 25 kg, gdy praca ma charakter stały,
- 42 kg, gdy praca ma charakter dorywczy.
3) Niedopuszczalne jest zespołowe przenoszenie przedmiotów na odległość przekraczającą
25 m lub o masie przekraczającej 500 kg.
4) Przenoszenie ciężarów do 500 kg musi się odbywać pod nadzorem doświadczonego
pracownika, którego obowiązkiem jest wydawanie głośnych komend i rozkazów. Przy
dobieraniu pracowników do zespołowego dźwigania ciężarów należy uwzględnić ich wiek,
wzrost i siłę.
5) Przy przenoszeniu długich i ciężkich przedmiotów na ramionach należy:
- równomiernie i jednocześnie przez wszystkich pracowników podnosić ciężar na komendę,
- przenosić ciężar na ramionach jednoimiennych (lewych lub prawych),
- stosować naramienniki ochronne.
Przy transporcie przedmiotów nieporęcznych i niestabilnych ze zmiennym środkiem
ciężkości, należy stosować następujące zasady:
1) Przedmioty nieporęczne lub trudne do utrzymania powinny być przemieszczone przy
użyciu sprzętu pomocniczego.
2) Przedmioty, których środek ciężkości znajduje się powyżej połowy ich wysokości, nie
powinny być przenoszone ręcznie.
3) W przypadku przenoszenia przedmiotu trzymanego w odległości większej niż 30 cm od
tułowia należy zmniejszyć o połowę dopuszczalną masę ładunku przypadającego na jednego
pracownika lub zapewnić wykonanie tego transportu przez większą liczbę pracowników.
4) Ostre krawędzie lub wystające elementy przemieszczanych przedmiotów powinny być
osłonięte.
5) Opakowania przedmiotów powinny być wytrzymałe, niestwarzające kształtem lub
krawędziami potencjalnych zagrożeń wypadkowych.
6) Duże i ciężkie pojemniki z substancjami chemicznymi powinny być transportowane na
specjalnie przystosowanych do tego celu wózkach.
Prace na wysokościach powyżej 1 metra (użytkowanie drabin).
Prace wykonywane na wysokości powyżej 1 m nad poziomem podłogi (ziemi) przy pomocy
drabin zaliczamy do prac na wysokości.
Nie zaliczamy do pracy na wysokości, prac wykonywanych na powierzchni osłoniętej
pełnymi ścianami lub ścianami z oknami oszklonymi ze wszystkich stron do wysokości co
8
PRACE FIZYCZNE
MiIZ PAN
najmniej 1,5 m lub powierzchni wyposażonej w inne stałe urządzenia czy konstrukcje
chroniące przed upadkiem.
Na powierzchniach powyżej 1 m nad poziomem podłogi, prace powinny być wykonywane i
prowadzone w sposób nie zmuszający pracownika do wychylania się poza poręcz balustrady.
Pracownicy wykorzystujący drabiny podczas pracy muszą posiadać orzeczenia lekarskie z
brakiem przeciwwskazań zdrowotnych do pracy na wysokości od 1 do 3 m.
Przy stosowaniu drabin:
1) nie wolno stosować drabin uszkodzonych lub do przenoszenia stałego ciężaru powyżej 10
kg,
2) nie wolno stosować drabiny niezgodnie z jej przeznaczeniem,
3) nie wolno opierać drabiny o śliskie przedmioty oraz stawiać drabiny przed zamkniętymi
drzwiami, jeśli nie są one zamknięte na klucz od strony drabiny.
4) nie wolno ustawiać drabiny bezpośrednio przy maszynach, urządzeniach z zagrożeniem dla
użytkownika,
5) nie wolno wchodzić i schodzić z drabiny, plecami do niej,
6) nie wolno przenosić drabiny o długości większej niż 4 m tylko przez 1 osobę,
7) nie wolno pracować na drabinie w obuwiu nie posiadającym opięcia całej stopy.
Przy stosowaniu drabin należy pamiętać:
1) Drabina musi być stabilna i zabezpieczona przed rozsunięciem lub poślizgiem.
2) Drabina przystawna powinna wystawać co najmniej 0,75 m ponad powierzchnię na którą
prowadzi a jej kąt nachylenia powinien się zawierać pomiędzy 65° a 75°.
3) Przed każdorazową pracą na wysokości powyżej 2 m sprawdzić stan techniczny
konstrukcji, stabilność i zabezpieczenie drabiny.
Zasady przemieszczania ładunków za pomocą sprzętu:
1) Drogi komunikacyjne przeznaczone do transportu przy pomocy wózków ręcznych
powinny być dostatecznie szerokie i posiadać twardą oraz równą nawierzchnię.
2) Szerokość drogi do przewozu wózkami w ruchu jednokierunkowym powinna wynosić co
najmniej o 60 cm więcej niż szerokość załadowanego wózka, zaś przy ruchu
dwukierunkowym o 90 cm większa.
3) Droga może być zbudowana z desek o grubości co najmniej 4 cm.
4) Pochylenie dróg komunikacyjnych dla wózków nie może być większe niż 5%, zaś dla
taczek nie większe od 10%.
5) Wózki bez szyn powinny posiadać koła ogumione.
6) Dopuszczalna masa ładunku przesuwanego po terenie płaskim o nawierzchni twardej
łącznie z masą wózka, nie może przekraczać:
- 350 kg - na wózku 2 kołowym,
- 450 kg - na wózku 3-lub 4-kołowym.
7) Dopuszczalna masa ładunku przy przemieszczaniu ładunku na wózku po pochyleniach
większych niż 5% łącznie z masą wózka, nie może przekraczać:
- 250 kg — na wózku 2-kołowym,
- 350 kg — na wózku 3- lub 4-kołowym.
8) Niedopuszczalne jest ręczne przemieszczanie ładunków na wózkach po pochyleniach
powierzchni większych niż 8% oraz na odległość większą niż 200 m.
9
PRACE FIZYCZNE
MiIZ PAN
9) Rękojeści taczek i wózków muszą posiadać metalowe ochraniacze dłoni oraz szelki do
podwieszenia rękojeści na ramionach.
10) Dopuszczalny ciężar przewożony na taczkach po powierzchni twardej powinien wynosić:
dla mężczyzn:
- 100 kg przy stromości toru nie przekraczającej 8%,
- 75 kg po powierzchni nieutwardzonej do 8% pochylenia oraz do 200 m,
dla kobiet:
- 50 kg przy stromości toru nie przekraczającej 2% oraz powierzchni twardej i gładkiej;
12,5kg dla kobiet w ciąży i w okresie karmienia,
- 30 kg po powierzchni nierównej przy przewożeniu towaru wózkami wielokołowymi; 7,5 kg
dla kobiet w ciąży i w okresie karmienia.
11) Taczek nie wolno ładować ponad ich wytrzymałość.
12) Ciężar na taczkach umieszczać w sposób zapewniający równowagę.
Dla zapewnienia warunków bezpieczeństwa pożarowego podczas robót, należy
przestrzegać niżej podanych zasad:
1) Podczas pracy nie wolno używać otwartego ognia, palić tytoniu poza terenem do tego
wyznaczonym.
2) Używanie odbiorników prądu elektrycznego może odbywać się tylko pod warunkiem
zachowania wymaganej ostrożności i przy pełnej sprawności technicznej tych odbiorników.
3) Zabronione jest prowizoryczne naprawianie uszkodzonych bezpieczników instalacji
elektrycznej. Do wymiany należy używać tylko bezpieczników oryginalnych i o mocy
odpowiedniej do wielkości poboru energii elektrycznej. Wymiany dokonuje osoba
posiadająca odpowiednie przygotowanie.
4) Po zakończeniu pracy należy wyłączyć dopływ prądu.
W przypadku powstania pożaru należy:
1) Ostrzec osoby znajdujące się w obrębie zagrożenia.
2) Wyłączyć zasilanie budynku w energię elektryczną i odciąć dopływ gazu.
3) Zaalarmować straż pożarną, powiadomić przełożonych o pożarze, podjąć decyzję o
ewakuacji ludzi, przystąpić do prowadzenia akcji gaśniczej za pomocą podręcznego sprzętu
gaśniczego.
Podczas akcji gaśniczej obowiązuje zasada bezwzględnego podporządkowania się
poleceniom kierującego akcją ratowniczo-gaśniczą.
W przypadku zaistnienia wypadku:
1) Udzielić poszkodowanemu pierwszej pomocy.
2) W razie potrzeby wezwać pomoc lekarską.
3) Powiadomić przełożonych.
10
PRACE FIZYCZNE
MiIZ PAN
Źródła:
Prawo pracy, Akta prawne dostępne na stronie www.sejm.gov.pl, Europejska Agencja
Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy www.osha.europa.eu, www.bhp.abc.com.pl, www.ciop.pl
11