Modernizacja i rozwój zintegrowanego systemu transportu

PEŁNA NAZWA INWESTYCJI:
Modernizacja i rozwój zintegrowanego
systemu transportu zbiorowego w Olsztynie
WARTOŚĆ INWESTYCJI:
551 833 869,92 zł
(wartość po uwzględnieniu odzyskanego podatku VAT w kwocie 111,15 mln zł)
Koszty kwalifikowane do dofinansowania ze środków Unii Europejskiej z Europejskiego
Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Rozwój Polski
Wschodniej 2007–2013: 473 678 540,77 zł
Kwota dofinansowania: 375 611 901,51 zł
(79,30% kosztów kwalifikowalnych – projekt nie był objęty pomocą publiczną)
DATA ZAKOŃCZENIA INWESTYCJI:
31 grudnia 2015 r.
NAZWA INWESTORA WRAZ Z KONTAKTEM (TELEFON, ADRES):
Gmina Olsztyn
Urząd Miasta Olsztyna | pl. Jana Pawła II 1 | 10-101 Olsztyn | tel. 89 521 31 11, wew. 254, 451
Modernizacja i rozwój zintegrowanego
systemu transportu zbiorowego w Olsztynie
Z końcem 2015 roku w Olsztynie zakończono inwestycję na niespotykaną dotąd skalę – projekt pn.
„Modernizacja i rozwój zintegrowanego systemu transportu zbiorowego w Olsztynie”,
współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu
Operacyjnego Rozwój Polski Wschodniej 2007–2013, umownie zwany „projektem tramwajowym”.
Realizację projektu objęto dofinansowaniem z Unii Europejskiej, która pokryje blisko 80 procent
kosztów inwestycji. Kwota wsparcia to nieco ponad 375,6 mln złotych. Pozyskanie tego rzędu
dofinansowania z Unii Europejskiej było możliwe głównie dzięki temu, że projekt doskonale
wpisywał się w priorytety unijnych rozwiązań komunikacyjnych.
Olsztyńskie tramwaje mają bogatą i burzliwą historię. Pojawiły się w Olsztynie w 1907 r. i woziły
pasażerów przez niemal sześć dekad. W 1965 r., zgodnie z ówczesnym trendem zmian rozwiązań
komunikacyjnych, zostały zlikwidowane. W obecnej dobie ten środek transportu ponownie zyskuje
uznanie na całym świecie. W ostatnich latach od podstaw wybudowano torowiska w wielu
miastach, m.in. w Hiszpanii, Francji i USA. Olsztyńska inwestycja była pierwszą od 1959 r. w Polsce
realizacją trakcji tramwajowej wybudowaną od podstaw. W efekcie dokładnie pół wieku od
likwidacji tramwajów olsztynianie znów mogą podróżować tym bezpiecznym, wygodnym i ekologicznym środkiem transportu.
Jak wspomniano, mowa o projekcie zwanym „tramwajowym”, ale obejmuje on dużo więcej
elementów niż same tramwaje, a mianowicie:
1. Kontrakt K-1: w ramach jego zapisów wybudowano ponad 21 km pojedynczej linii tramwajowej (główna linia dwutorowa z Jarot do Dworca Głównego oraz dwa odgałęzienia jednotorowe
do Kortowa i na starówkę wraz z zajezdnią tramwajową przy ul. Kołobrzeskiej i zajezdnią-placem
postojowym dla autobusów MPK przy al. Sikorskiego). Ponadto wybudowano ulicę Obiegową
wraz z wiaduktem w ciągu ulicy Żołnierskiej, a kontraktem były objęte także wszelkie przebudowy
dróg i skrzyżowań oraz likwidacje kolizji sieci uzbrojenia terenu, niezbędne do budowy linii.
Wartość kontraktu wyniosła 344 997 756,82 zł netto.
2. Kontrakt K-2: obejmował budowę wydzielonych pasów ruchu dla autobusów – tzw.
buspasów, które powstały wzdłuż ulic Warszawskiej, Śliwy, Niepodległości i Pstrowskiego oraz
zatok autobusowych przy ulicy Grunwaldzkiej i specjalnych śluz z sygnalizacją świetlną ustanawiającą
priorytet autobusom. Wartość kontraktu wyniosła 26 956 848,60 zł netto.
3. Kontrakt K-3: obejmował dostawę i montaż Inteligentnego Systemu Transportowego (ITS).
System ten składa się z kilkunastu zintegrowanych podsystemów informatycznych poprawiających
sposób zarządzania transportem publicznym i ruchem ulicznym oraz wygodę podróżujących
komunikacją zbiorową, jak również bezpieczeństwo osób korzystających z transportu publicznego,
Modernizacja i rozwój zintegrowanego
systemu transportu zbiorowego w Olsztynie
indywidualnego czy innych uczestników ruchu, w tym pieszych. Na elementy składowe systemu
ITS zrealizowanego przez firmę Sprint S.A., składają się:
• system obszarowego sterowania ruchem ulicznym wraz z priorytetem dla pojazdów transportu
publicznego oparty o renomowany i wdrażany w wielu aglomeracjach na świecie system SCATS;
• system monitoringu wizyjnego na skrzyżowaniach objętych systemem sterowania ruchem;
• system monitorowania ruchu pojazdów;
• system rejestracji przejazdu na czerwonym świetle;
• system rejestracji przekroczeń prędkości chwilowej pojazdów;
• system sterowania transportem publicznym na liniach autobusowych i tramwajowych;
• system informacji pasażerskiej w internecie oraz na przystankach i w pojazdach;
• bilet elektroniczny (Olsztyńska Karta Miejska) wraz z systemem ładowania oraz urządzeniami
pokładowymi w tramwajach i autobusach;
• biletomaty – urządzenia pokładowe w tramwajach i autobusach oraz na przystankach;
• system informacji meteo oparty o 10 stacji meteorologicznych;
• system kontroli rozpływu strumieni ruchu w układzie komunikacyjnym.
System jest zarządzany i nadzorowany z dwóch centrów: Zarządzania Ruchem Ulicznym oraz
Zarządzania i Sterowania Transportem Publicznym zlokalizowanych przy ul. Szrajbera w Zarządzie
Dróg, Zieleni i Transportu (ZDZiT).
Wartość kontraktu wyniosła 54 450 000,00 zł netto.
4. Kontrakt K-4: obejmował dostawę taboru tramwajowego – zrealizowaną przez firmę Solaris
Bus & Coach. Przedmiotem zamówienia było wyprodukowanie i dostarczenie piętnastu
fabrycznie nowych tramwajów – niskopodłogowych, wieloczłonowych, o pojemności 216 pasażerów. Wartość kontraktu wyniosła 98 009 100,00 zł netto.
W związku z realizacją projektu „Modernizacja i rozwój zintegrowanego systemu transportu
zbiorowego w Olsztynie”, na etapie projektowania inwestycji przeprowadzono szereg konsultacji
i otwartych debat. Informacje o terminach konsultacji społecznych zamieszczano na tablicach ogłoszeniowych, na stronie internetowej BIP Urzędu Miasta Olsztyna oraz w lokalnych mediach. Mieszkańcy
Olsztyna czynnie uczestniczyli w spotkaniach, zadając szereg pytań dotyczących planowanego
przedsięwzięcia. Efektem tych działań było wydanie decyzji środowiskowej dla przedsięwzięcia.
Modernizacja i rozwój zintegrowanego
systemu transportu zbiorowego w Olsztynie
Firma Solaris zaprojektowała i wyprodukowała dla Olsztyna piętnaście składów tramwaju Tramino.
Z uwagi na to, że sieć tramwajowa była budowana od podstaw, olsztyńskie tramwaje są wyjątkowe
i niespotykane nigdzie indziej.
Niemal od początku duże zainteresowanie wzbudzała kwestia głośności pojazdów. Wątpliwości
mieli szczególnie ci, którzy mieszkają w okolicach torowiska. Dziś już wiadomo, że ich obawy były
nieuzasadnione. Badania przeprowadzone w trakcie uzyskiwania przez pojazdy homologacji
wykazały, że głośność nie przekracza 74 dB, czyli poziomu dźwięku, jaki jest rejestrowany w kabinie
auta osobowego.
Olsztyński tramwaj Tramino to limonkowo-szary (zgodnie z przyjętą kolorystyką miejską) trójczłonowy pojazd o długości 29,3 m oraz szerokości 2,5 m, dysponujący 216 miejscami (w tym 43
siedzących). Jest dwukierunkowy, co oznacza, że do zmiany kierunku jazdy nie potrzebuje pętli. Bez
wątpienia jest wysoce estetyczny i nowoczesny. Jego cechą szczególną jest to, że jest najszerszym
tramwajem w Polsce, co jest bardzo ważne m.in. w przemieszczaniu się osób niepełnosprawnych.
Warto tu również podkreślić, że jest pojazdem produkcji polskiej.
Pojazd jest standardowo wyposażony w tablice informujące o przebiegu trasy oraz biletomaty
i kasowniki obsługujące także Olsztyńską Kartę Miejską. Posiada ponadto bezprzewodowy
dostęp do internetu. Dodatkowo jest wyposażony w system informacji pasażerskiej składający
się z ciekłokrystalicznych wyświetlaczy podsufitowych i bocznych oraz podsystemu informacji
głosowej.
W wyposażeniu olsztyńskiego Tramino unikatem na skalę światową jest aktywny system
zawieszenia, charakteryzujący się m.in. automatycznym poziomowaniem podłogi przy
wejściach do pojazdu, niezależnym od stanu zapełnienia tramwaju. Sprawia on, że wszyscy
pasażerowie, szczególnie osoby starsze i niepełnosprawne, mogą wygodnie wsiadać
i wysiadać, ponieważ wejście do pojazdu jest na stałym poziomie, tuż nad platformą peronu.
Wygodę wsiadania i wysiadania z tramwaju zapewnia też liczba drzwi. W każdym tramwaju jest ich
dwanaście par – po sześć z każdej strony pojazdu. Takie rozwiązanie podnosi komfort podróżowania
oraz zapewnia szybką wymianę pasażerów. Zastosowano także unikatowy system hydrauliczny
odpowiadający za optymalne ustawienie nadwozia (kabiny), dzięki czemu pokonywanie
zakrętów jest dla pasażerów niemal niezauważalne.
Tramino to również komfortowe warunki pracy dla motorniczych, czemu sprzyja wyposażenie,
m.in. ergonomiczny fotel, pulpit oraz oddzielna klimatyzacja. Większość załogi obsługującej
olsztyńskie tramwaje – czyli około pięćdziesięciu motorniczych, a także dyspozytorzy i obsługa techniczna – to pracownicy, którzy byli kierowcami autobusów lub pracowali w warsztatach Miejskiego
Modernizacja i rozwój zintegrowanego
systemu transportu zbiorowego w Olsztynie
Przedsiębiorstwa Komunikacyjnego. Należy podkreślić, że dzięki tramwajom w Olsztynie
powstały także nowe miejsca pracy.
Olsztyńskie linie tramwajowe zaprojektowano tak, by łączyć najważniejsze dla mieszkańców
miejsca i instytucje. Można się nimi dostać z największych osiedli mieszkaniowych do centrów
handlowych, szpitali, zabytkowej części miasta, urzędów oraz dworca. Przyjeżdżający do Olsztyna
studenci Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, w którym wiedzę zdobywa około 25 tys. osób,
mogą sprawnie dotrzeć do kampusu uniwersyteckiego w Kortowie. Dzięki dobremu skomunikowaniu kursów tramwajowych i autobusowych oraz biletom czasowym, można dziś tanio i bez
kłopotów dotrzeć dosłownie do każdego miejsca na terenie Olsztyna.
Jak wcześniej wspomniano, olsztyński projekt tramwajowy to nie tylko same tramwaje. Oprócz
budowy torowiska (21 km pojedynczego toru) i buspasów (6,8 km) powstała także nowa, długo
oczekiwana ulica Obiegowa, a nawierzchnię wielu istniejących ulic odnowiono. Zmodernizowano także duże odcinki sieci teletechnicznych, kanalizacyjnych, gazowych i elektroenergetycznych, wymieniając kilometry starych rur i kabli, które czekały na to od lat. Powstało również 11
km sieci światłowodowej.
Niezwykle istotnym elementem projektu była modernizacja i przywrócenie mieszkańcom
ważnej przestrzeni publicznej – śródmieścia Olsztyna. Na kilkusetmetrowym odcinku
poszerzono chodniki, wybudowano wyniesione (podwyższone) przejścia dla pieszych, co
wymusiło na kierowcach wolniejszą i uważniejszą jazdę w centrum. Uspokojenie ruchu pozwoliło
też na rezygnację z części sygnalizatorów, dzięki czemu ruch jest płynniejszy. Dodatkowo na jezdniach wymalowano specjalne pasy dla rowerzystów. Powstała też śluza umożliwiająca rowerzystom ustawienie się na pierwszym miejscu na skrzyżowaniu i wcześniejszy zjazd.
Do ułożenia nowych chodników użyto granitu, a na fragmencie jezdni w pobliżu Starego Miasta przywrócono kostkę brukową. Wygospodarowano również miejsce na dodatkową zieleń – drzewa,
krzewy i rabaty. Te działania estetyzujące znacznie podniosły rangę i wygląd tej części miasta.
Jednym z efektów zmian w układzie komunikacyjnym są prace nad wprowadzeniem na obszarze
niemal całego śródmieścia strefy Tempo 30. Spowolniony ruch to – jak pokazują przykłady
wielu miast – zwiększone bezpieczeństwo i większy komfort użytkowników dróg. Ważnym efektem zmian jest też zmniejszenie zanieczyszczenia środowiska i poprawa jakości powietrza
będąca konsekwencją postawienia na komunikację zbiorową opartą o tramwaje elektryczne.
Zgodnie z nową organizacją ruchu na olsztyńskie ulice wyjechało 15 tramwajów oraz 154 autobusy
– wszystkie objęte priorytetem pierwszeństwa na skrzyżowaniach. Torowiska tramwajowe
w dużej mierze leżą poza obrębem ulic, dzięki czemu ruch samochodowy nie koliduje z tramwajowym.
Modernizacja i rozwój zintegrowanego
systemu transportu zbiorowego w Olsztynie
Przy okazji realizacji projektu wprowadzono Olsztyńską Kartę Miejską – plastikowy dokument, który może zastąpić jednorazowe lub okresowe bilety. Może być także używana do
opłacenia postoju.
Korzystanie z karty jest bardzo wygodne. Osoby mające prawo do ulg nie muszą już pamiętać,
żeby wsiadając do autobusu albo tramwaju mieć przy sobie dokumenty potwierdzające przywilej.
Wszystkie niezbędne informacje są bowiem zakodowane w karcie.
Korzystając z komunikacji zbiorowej, Olsztyńskiej Karty Miejskiej można użyć jako biletu sieciowego, 24-godzinnego albo 3-dniowego. Pasażerowie rejestrują wówczas przejazd poprzez przyłożenie jej do kasownika w autobusie lub tramwaju. Z karty można też korzystać jak z elektronicznej portmonetki. Wystarczy doładować konto kwotą nie mniejszą niż 10 zł. Przy okazji kupna
biletu na przejazd system ściągnie odpowiednią kwotę. Tę funkcjonalność można wykorzystać
także w przypadku opłat za korzystanie ze Strefy Płatnego Postoju.
Wprowadzono dwa rodzaje Olsztyńskiej Karty Miejskiej: spersonalizowaną (ze zdjęciem) i na
okaziciela. Wydanie tej pierwszej jest bezpłatne. W drugim przypadku trzeba zapłacić 20 zł i nie
można na niej zapisać okresowego biletu imiennego oraz przysługujących ulg – ale za to może z niej
korzystać wiele osób. Z Olsztyńskiej Karty Miejskiej mogą korzystać także duże rodziny.
Aby uzyskać kartę, wystarczy wypełnić wniosek w jednym z Punktów Obsługi Klienta albo
poprzez internet na stronie www.kartamiejska.olsztyn.eu. Jest ona do odbioru niemal natychmiast po dostarczeniu niezbędnych dokumentów. Kartę można w każdej chwili doładować przez
internet albo w jednym z punktów obsługujących podróżnych. Do tej pory wydano 90 tysięcy
takich kart.
Wraz z powrotem tramwajów w Olsztynie powstał Inteligentny System Transportu (ITS), dzięki
któremu jazda przez miasto stała się bardziej płynna. Zbudowano 85 inteligentnych skrzyżowań
ze sterowaną przez ITS sygnalizacją świetlną oraz siedem skrzyżowań objętych systemem pomiaru
prędkości oraz pięć – przejazdu na czerwonym świetle. Dzięki ITS na niektórych odcinkach tramwaj może jechać z prędkością 70 kilometrów na godzinę, czyli dużo szybciej niż samochód
osobowy w ruchu miejskim. Na przystankach umieszczono 77 elektronicznych tablic Systemu
Dynamicznej Informacji Pasażerskiej, dzięki którym wiadomo, za ile minut nadjedzie tramwaj
lub autobus, a także zainstalowano 37 biletomatów stacjonarnych.
W efekcie budowy ITS, Olsztyn posiada jeden z najnowocześniejszych tego typu systemów
w kraju. Jego wdrożenie wpływa m.in. na:
• poprawę efektywności transportu zbiorowego oraz indywidualnego;
Modernizacja i rozwój zintegrowanego
systemu transportu zbiorowego w Olsztynie
• priorytetowy przejazd przez skrzyżowania dla transportu zbiorowego;
• zwiększenie płynności ruchu i skrócenie czasu podróży;
• wzrost komfortu użytkowników poprzez wdrożenie informacji pasażerskiej i nowoczesnego
systemu biletu elektronicznego;
• zmniejszenie emisji spalin;
• zwiększenie bezpieczeństwa poprzez budowę monitoringu skrzyżowań, przystanków i pojazdów oraz rejestrację wykroczeń (w tym przejazdów na czerwonym świetle) i pomiar prędkości.
Trzy linie tramwajowe i ponad 11 km trasy – tak w skrócie przedstawia się tramwajowy
układ Olsztyna. Ostateczne decyzje związane z kształtem linii zapadały w 2013 r. W części
śródmiejskiej tramwaje i autobusy korzystają ze wspólnego „trambuspasa” i wspólnych
przystanków wyniesionych, tzw. wiedeńskich.
Linia nr 1
Łączy Jaroty z Wysoką Bramą na Starym Mieście. Odległość między krańcówkami na ul. Kanta
i na ul. 11 Listopada to nieco ponad siedem kilometrów. Na tym odcinku tramwaj zatrzymuje się
przy 13 przystankach. Największe, przy Skwerze Wakara oraz w Centrum i przy al. Piłsudskiego
wyposażono w 28-metrowej długości wiaty. Ciekawostką jest wiata Bike & Ride wybudowana przy
krańcowym przystanku przy ul. Kanta. To miejsce, do którego można dojechać rowerem, przypiąć
pojazd do stojaka i dalej ruszyć w podróż komunikacją miejską.
Linia nr 2
Łączy największe olsztyńskie osiedle – Jaroty z Dworcem Głównym. To trasa licząca nieco ponad
siedem km. Krańcowe przystanki to ul. Kanta oraz Dworzec Główny. W tym przypadku tramwaj
podczas pokonywania całej trasy zatrzymuje się 14 razy. Ostatni przystanek tej trasy, przy dworcu,
znajduje się na wyspie usytuowanej na rondzie przy pl. Konstytucji 3 Maja.
Linia nr 3
Jest trasą łączącą Dworzec Główny z kampusem uniwersyteckim w dzielnicy Kortowo. Tramwaj
musi pokonać około 5,5 km, żeby dotrzeć z jednej krańcówki, zlokalizowanej na pl. Konstytucji 3 Maja,
do drugiej – przy skrzyżowaniu ul. Tuwima z al. Warszawską. Łącznie na tym odcinków wybudowano
11 przystanków.
Sieć tramwajowa w Olsztynie została oficjalnie uruchomiona 19 grudnia 2015 r.