Projekt Uwag Komisji Wytyczne dotyczące koncepcji handlu

Projekt Uwag Komisji Wytyczne dotyczące koncepcji handlu

Projekt Uwag Komisji
Wytyczne dotyczące koncepcji handlu
zawartej w artykułach 81 i 82 Traktatu
(tekst z odniesieniami do Europejskiego Obszaru Gospodarczego EOG)
I.
WPROWADZENIE
1.
Art. 81 i 82 Traktatu stosują się do porozumień horyzontalnych i
wertykalnych1 jak również takich praktyk przedsiębiorstw, które „mogą
wywierać wpływ na handel między państwami członkowskimi”.
2.
W swojej interpretacji art. 81 i 82, sądy wspólnotowe wyjaśniły już w
gruntowny sposób treść i zakres koncepcji wpływu wywieranego na
handel między państwami członkowskimi.
3.
Niniejsze wytyczne odnoszą się do zasad rozwiniętych przez sądy
wspólnotowe w związku z interpretacją koncepcji wpływu
wywieranego na handel, zawartej w art. 81 i 82. Ponadto, wytyczne te
formułują zasadę określającą, w jakich okolicznościach porozumienia w
ogólności nie powinny być uznane za zdolne do wywierania
znaczącego wpływu na handel między państwami członkowskimi (dalej
zwaną zasadą braku wpływu na handel lub zasadą NAAT). Niniejsze
wytyczne nie mają charakteru wyczerpującego. Celem ich jest
wprowadzenie metodologii stosowanej w zakresie koncepcji wpływu
wywieranego na handel jak również udzielenie wskazówek odnośnie
stosowania jej w często powstających sytuacjach.
4.
Niniejsze wytyczne nie dotyczą kwestii czynników, które stanowią o
znaczącym ograniczeniu konkurencji w rozumieniu art. 81 ust. 1.
Kwestia ta, która jest problemem osobnym w stosunku do zdolności
wywierania przez porozumienia znaczącego wpływu na handel między
państwami członkowskimi, omówiona jest w Wytycznych Komisji,
dotyczących porozumień o mniejszym znaczeniu, które nie ograniczają
w znaczący sposób konkurencji w rozumieniu art. 81 ust. 1 Traktatu2
(zasada de minimis). Niniejsze wytyczne nie mają również na celu
udzielenia wskazówek w odniesieniu do wpływu wywieranego na
handel w rozumieniu art. 87 ust. 1 Traktatu co do pomocy państwa.
1
2
Pojęcia takie, jak „porozumienia”, „uzgodnione praktyki” i „decyzje związków
przedsiębiorstw” stanowią autonomiczne koncepcje prawa wspólnotowego. Na gruncie
niniejszych wytycznych pojęcie „porozumienia” obejmuje wszystkie trzy koncepcje.
Dz. U. WE 2001 C 368, str.13.
5.
Niniejsze wytyczne pozostają bez wpływu na interpretację art. 81 i 82,
której może dokonać Trybunał Sprawiedliwości i Sąd Pierwszej
Instancji.
II.
KRYTERIA WPŁYWU WYWIERANEGO NA HANDEL
A.
Zasady ogólne
6.
Art 81 ust. 1 stanowi, że „następujące porozumienia są zakazane jako
niezgodne ze wspólnym rynkiem: wszelkie porozumienia pomiędzy
przedsiębiorstwami, decyzje związków przedsiębiorstw i uzgodnione
praktyki, które mogą wywierać wpływ na handel między państwami
członkowskimi, i których przedmiotem lub skutkiem jest zapobieżenie,
ograniczenie lub zakłócenie konkurencji wewnątrz wspólnego rynku.”
7.
Art 82 ze swej strony stanowi zaś, że „wszelkie nadużycie przez jedno
lub więcej przedsiębiorstw zajmowanej przez nie pozycji dominującej
na wspólnym rynku lub jego znacznej części jest zakazane jako
niezgodne ze wspólnym rynkiem w zakresie, w jakim może ono
wywierać wpływ na handel między państwami członkowskimi.”
8.
Kryterium wpływu wywieranego na handel określa jednocześnie zakres
zastosowania art. 3 Rozporządzenia 1/2003 w sprawie wdrożenia zasad
konkurencji, określonych w art. 81 i 82 Traktatu3.
9.
Zgodnie z art 3 ust.1, zarówno władze zajmujące się ochroną
konkurencji, jak i sądy państw członkowskich zobowiązane są - w
momencie stosowania krajowego prawa ochrony konkurencji wobec
porozumień, decyzji i uzgodnionych praktyk - stosować także art. 81,
wobec takich porozumień, decyzji o wspólnym działaniu
przedsiębiorstw lub uzgodnionych praktyk w rozumieniu art. 81 ust.1
Traktatu, które mogą wywierać wpływ na handel między państwami
członkowskimi w rozumieniu tego postanowienia. Podobnie, w sytuacji
gdy władze zajmujące się ochroną konkurencji i sądy państw
członkowskich stosują prawo krajowe w stosunku do jakiegokolwiek
3
Dz.U. WE 2003 L 1, str. 1.
nadużycia pozycji, zakazanego w art. 82 Traktatu, muszą także
stosować art. 82 Traktatu. Art. 3 ust. 1 nie zapobiega temu, by władze
zajmujące się ochroną konkurencji i sądy państw członkowskich
stosowały w stosunku do porozumień, decyzji i uzgodnionych praktyk,
jak również praktyk nadużywania pozycji - tylko art. 81 i 82. Przepis
ten jedynie zobowiązuje odpowiednie władze i sądy do stosowania art.
81 i 82 w momencie stosowania krajowego prawa ochrony konkurencji
wobec takich porozumień i praktyk nadużywania pozycji. Ponadto, z
art. 3 ust. 2 wynika, że zastosowanie krajowego prawa ochrony
konkurencji nie może doprowadzić do zakazania umów, decyzji
związków przedsiębiorstw lub uzgodnionych praktyk, które mogą
wywierać wpływ na handel między państwami, lecz które nie
ograniczają konkurencji w rozumieniu art. 81 ust. 1 Traktatu lub też
które spełniają warunki z art. 81 ust. 3 Traktatu, bądź które podlegają
regulacji Rozporządzenia w sprawie stosowania art. 81 ust. 3 Traktatu.
10.
Rozporządzenie 1/2003 nie zabrania jednakże państwom członkowskim
przyjmowania lub stosowania na swoim terytorium bardziej
restrykcyjnego prawa krajowego, które zabrania lub sankcjonuje
jednostronne postępowanie przedsiębiorców.
11.
Ponadto, należy wspomnieć, że art. 3 ust. 3 stanowi, że bez uszczerbku
dla zasad ogólnych i innych postanowień prawa wspólnotowego, art. 3
ust.1 i ust. 2 są wyłączone ze stosowania w sytuacji, gdy władze
zajmujące się ochroną konkurencji i sądy państw członkowskich stosują
krajowe regulacje odnośnie kontroli koncentracji jak również, że nie
stanowią one przeszkody w stosowaniu postanowień prawa krajowego,
które w wyraźny sposób dążą do innego celu, niż cel określony w art.
81 i 82 Traktatu.
12.
Kryterium wpływu wywieranego na handel jest autonomicznym
kryterium prawa wspólnotowego, które musi zostać poddane osobnej
ocenie w każdym przypadku. Jest to kryterium jurysdykcyjne, które
określa zakres stosowania wspólnotowego prawa ochrony konkurencji4.
Wspólnotowe prawo ochrony konkurencji nie stosuje się do
4
Patrz np. orzeczenie w połączonych sprawach 56/54 i 58/64, Consten and Grundig [1966], ECR, str.
429 oraz orzeczenie w połączonych sprawach 6/73 i 7/73, Commercial Solvents, [1974] ECR, str.
223.
porozumień i praktyk, które nie mogą w znaczący sposób wpłynąć na
handel między państwami członkowskimi.
13.
Kryterium wpływu wywieranego na handel wyznacza zakres
zastosowania art. 81 i 82 do porozumień i praktyk, które mogą wywołać
minimalny poziom ponadgranicznych skutków w ramach Wspólnot.
Mówiąc słowami Trybunału Sprawiedliwości, zdolność porozumienia
lub praktyki do wywierania wpływu na handel między państwami
członkowskimi musi być „dostrzegalna”5.
14.
W przypadku art. 81 Traktatu, porozumienie jako całość musi być
zdolne do wywierania wpływu na handel między państwami
członkowskimi. Nie trzeba więc, by każda poszczególna część
porozumień, uwzględniając jakiekolwiek ograniczenie konkurencji,
które może wyniknąć z porozumienia, była w stanie wywierać taki
skutek6, pod warunkiem, że takie indywidualne ograniczenie stanowi
integralną część rozpatrywanego porozumienia, nie zaś oddzielne
porozumienie. Jeśli porozumienie jako całość może wywierać wpływ
na handel między państwami członkowskimi, wówczas całość takiego
porozumienia podlega jurysdykcji prawa wspólnotowego, włączając w
to wszelkie części porozumienia, które indywidualnie nie wywierają
wpływu na handel między państwami członkowskimi.
15.
Również bez znaczenia pozostaje fakt, czy udział konkretnego
przedsiębiorstwa w porozumieniu wywiera, czy też nie wywiera
znaczącego wpływu na handel między państwami członkowskimi7.
Przedsiębiorstwo nie może uciec przed jurysdykcją wspólnotowego
prawa konkurencji głównie ze względu na fakt, że jego własny wkład w
porozumienie, które jako takie jest w stanie wpłynąć na handel między
państwami członkowskimi, pozostaje bez znaczenia.
16.
Dla celów uznania jurysdykcji prawa wspólnotowego nie trzeba wcale
wskazywać związku pomiędzy domniemanym ograniczeniem
5
6
7
W tym względzie - patrz orzeczenie w sprawie 22/71 Béguelin, [1971] ECR, str. 949,
paragraf 16.
Patrz orzeczenie w sprawie 193/83, Windsurfing, [1986] ECR str. 611, paragraf 96, oraz
orzeczenie
w
sprawie
T-77/94,
Vereniging
van
Groothandelaren
in
Bloemkwerkerijprodukten, [1997] ECR II-759, paragraf 126.
Patrz np. orzeczenie w sprawie T-2/89, Petrofina, [1991] ECR II-1087, paragraf 226.
konkurencji i zdolnością porozumienia do wywierania wpływu na
handel
między
państwami
członkowskimi.
Porozumienia
nieograniczające konkurencji mogą także wywierać wpływ na handel
między państwami członkowskimi. Na przykład, porozumienia o
dystrybucji selektywnej opierające się na czysto jakościowych
kryteriach wyboru uzasadnionych charakterem produktu, które nie
ograniczają konkurencji w rozumieniu art. 81 ust.1, mogą wywierać
wpływ na handel między państwami członkowskimi. Niemniej jednak,
domniemane ograniczenia wynikające z porozumienia mogą dawać
wyraźne wskazówki odnośnie zdolności porozumienia do wywierania
wpływu na handel między państwami członkowskimi. Na przykład
porozumienie dystrybucyjne zakazujące eksportu jest w wyraźny
sposób zdolne wywierać wpływ na handel między państwami
członkowskimi.
17
W przypadku art. 82, nadużywanie pozycji musi wywierać wpływ na
handel między państwami członkowskimi. Nie oznacza to jednak, że
każdy element zachowania musi być oceniany osobno. Postępowanie,
stanowiące część całościowej strategii prowadzonej przez dominujące
przedsiębiorstwo musi być oceniane przez pryzmat jego całościowego
wpływu. W sytuacji, gdy dominujące przedsiębiorstwo stosuje różne
praktyki w celu osiągnięcia tego samego celu, na przykład – praktyki
zmierzające do wyeliminowania lub niedopuszczenia konkurentów,
wówczas, aby art. 82 mógł być stosowany do wszystkich praktyk
stanowiących część owej całościowej strategii wystarczy, by
przynajmniej jedna z nich była w stanie wywierać wpływ na handel
między państwami członkowskimi8.
18.
Z brzmienia art. 81 i 82, jak również z orzecznictwa sądów
wspólnotowych wynika, że przy stosowania kryterium wpływu na
handel muszą zostać poddane ocenie następujące trzy elementy:
(a) koncepcja „handlu między państwami członkowskimi”,
(b) pojęcie “może wywoływać”
(c) koncepcja „istotności” (appreciability).
8
W tym względzie - patrz orzeczenie w sprawie 85/76, Hoffmann-La Roche, [1979] ECR str.
461, paragraf 126.
B.
Koncepcja „handlu między państwami członkowskimi”
19.
Koncepcja „handlu” nie ogranicza się do tradycyjnej wymiany towarów
i usług ponad granicami9. Jest to koncepcja szersza, obejmująca całość
ponadgranicznej działalności gospodarczej10. Interpretacja taka, która
pozostaje w zgodzie z podstawowym celem wyznaczonym w Traktacie,
tj. promowaniem swobody poruszania się, zakłada, że koncepcja handlu
obejmuje przepływ towarów i usług pomiędzy państwami
członkowskimi, jak również innych form działalności gospodarczej, jak
na przykład zakładanie przedsiębiorstw11.
20.
Zgodnie z dotychczasowym orzecznictwem, koncepcja „handlu”
obejmuje także sprawy, w których porozumienia wywierają wpływ na
konkurencyjną strukturę rynku. Porozumienia i praktyki wywierające
wpływ na strukturę konkurencji wewnątrz Wspólnoty poprzez
eliminację lub stwarzanie zagrożenia eliminacji konkurentów
działających wewnątrz Wspólnoty, mogą podlegać wspólnotowym
zasadom konkurencji12. W przypadku, gdy przedsiębiorstwo zostaje
wyeliminowane lub ryzykuje eliminację, wówczas oznacza to, że
wywarty został wpływ na strukturę konkurencji wewnątrz Wspólnoty,
jak również na działalność ekonomiczną, w którą zaangażowane jest to
przedsiębiorstwo.
21.
9
10
11
12
Wymóg, aby doszło do wpływu na handel „pomiędzy państwami
członkowskimi” zakłada, że musi wywierany być wpływ na przepływ
towarów i usług lub innych właściwych działań gospodarczych, w które
zaangażowane są co najmniej dwa państwa członkowskie. Nie wymaga
się więc, by porozumienie lub praktyka wywierały wpływ na handel
pomiędzy jednym państwem członkowskim i całością innego państwa
członkowskiego. Artykuły 81 i 82 mogą być stosowane także w
przypadkach, gdy zaangażowana jest tylko część państwa
Na użytek niniejszych wytycznych pojęcie „produkty” obejmuje zarówno towary, jak i usługi.
Patrz orzeczenie w sprawie 172/80, Züchner, [1981] ECR str. 2021, paragraf 18.
Patrz np. orzeczenie w sprawie C-309/99, Wouters, [2002] ECR I-1577, paragraf 95,
orzeczenie w sprawie C-475/99, AmbulanzGlöckner, [2001] ECR I-8089, paragraf 49,
orzeczenie w połączonych sprawach C-215/96 i 216/96, Bagnasco, [1999] ECR I-135, paragraf
51, orzeczenie w sprawie C-55/96, Job Centre, [1997] ECR I-7119, paragraf 37 i orzeczenie w
sprawie C-41/90, Höfner and Elser, [1991] ECR I-1979, paragraf 33.
Patrz np. orzeczenie w połączonych sprawach T-24/93 i innych, Compagnie maritime belge,
[1996] ECR II-1201, paragraf 203, i paragraf 23 orzeczenia w sprawie Commercial Solvent,s
cytowanego w przypisie 4.
członkowskiego, pod warunkiem, że wpływ na handel [owych
porozumień i praktyk] jest znaczny13.
22.
Stosowanie kryterium wpływu na handel jest niezależne od określenia
geograficznych rynków właściwych. Wpływ na handel pomiędzy
państwami członkowskimi może być wywierany także wtedy, gdy
rynkiem właściwym jest rynek krajowy lub mniejszy niż krajowy14.
C.
Pojęcie “może wywoływać”
23.
Funkcją pojęcia “może wywołać” jest określenie charakteru
wymaganego wpływu na handel między państwami członkowskimi.
Zgodnie ze standardowym testem zaproponowanym przez Trybunał
Sprawiedliwości, pojęcie “może wywoływać” zakłada, że musi być
możliwym
przewidzenie
z
odpowiednim
stopniem
prawdopodobieństwa, na podstawie zbioru czynników prawnych lub
faktycznych, że dane porozumienie lub praktyka może wywierać
wpływ bezpośredni lub pośredni, rzeczywisty lub potencjalny - na
wzorzec handlu między państwami członkowskimi15.16 Jak
wspomniano powyżej w punkcie 20, Trybunał Sprawiedliwości
zaproponował także test opierający się na pytaniu czy porozumienie lub
praktyka wpływają, lub nie, na strukturę konkurencji. W przypadkach,
gdy porozumienie lub praktyka zmierza do wywierania wpływu na
strukturę konkurencyjną wewnątrz Wspólnot, wówczas objęte zostają
one jurysdykcją prawa wspólnotowego.
13
14
15
16
Patrz np. orzeczenie w połączonych sprawach T-213/95 i T-18/96, SCK and FNK, [1997] ECR
II-1739 oraz rozdziały IV.B.iv. i B.vi. poniżej.
Patrz rozdział III.B poniżej.
Patrz np. orzeczenie w sprawie Züchner cytowane w przypisie 10 oraz orzeczenie w sprawie
319/82, Kerpen & Kerpen, [1983] ECR 4173, orzeczenie w połączonych sprawach 240/82 i
innych, Stichting Sigarettenindustrie, [1985] ECR str. 3831, paragraf 48 oraz orzeczenie w
połączonych sprawach T-25/95 i innych, Cimenteries CBR, [2000] ECR II-491, paragraf 3930.
W niektórych orzeczeniach, głównie odnoszących się do porozumień wertykalnych,
Trybunał Sprawiedliwości dodał sformułowanie o efekcie, przez który porozumienie było
zdolne utrudnić osiągnięcie celów rynku wewnętrznego między państwami członkowskimi,
patrz np. orzeczenie w sprawie T-62/98, Volkswagen, [2000] ECR II-2707, paragraf 179 oraz
paragraf 47 orzeczenia w sprawie Bagnasco cytowanego w przypisie 11, a także orzeczenie
w sprawie 56/65, Société Technique Minière [1966] ECR 337. Wpływ porozumienia na cele
rynku jednolitego jest zatem czynnikiem, który może zostać uwzględniony.
24.
Test na „wzorzec handlu” zaproponowany przez Trybunał
Sprawiedliwości zawiera następujące główne elementy, o których
mowa jest w następnych rozdziałach:
(a)
„Wystarczający stopień prawdopodobieństwa, w oparciu o zbiór
obiektywnych czynników prawnych lub faktycznych”,
(b)
Wpływ
na
„wzorzec
członkowskimi”,
(c)
„Bezpośredni lub pośredni, rzeczywisty lub potencjalny wpływ”
na wzorzec handlu.
handlu
pomiędzy
państwami
(i)
Wystarczający stopień prawdopodobieństwa, w oparciu o zbiór
obiektywnych czynników prawnych lub faktycznych
25.
Ocena wpływu handlu opiera się na czynnikach obiektywnych. Nie ma
potrzeby, by wystąpił subiektywny zamiar w części rozważanych
przedsiębiorstw. Jeśli jednak istnieje dowód, że przedsiębiorstwa
zamierzały wywierać wpływ na handel między państwami
członkowskimi, na przykład poprzez fakt, iż rozważały ograniczenia dla
eksportu lub importu do/z innych państw członkowskich, to jest to
znaczący czynnik, który należy wziąć pod uwagę.
26.
Sformułowanie “może wpływać” i odniesienie się przez Trybunał
Sprawiedliwości do „wystarczającego stopnia prawdopodobieństwa”
zakłada, że aby poddać daną kwestię pod jurysdykcję prawa
wspólnotowego nie wymaga się, aby porozumienie lub praktyka w
danym momencie lub wcześniej miała wpływ na handel między
państwami członkowskimi. Wystarczy, by porozumienie lub praktyka
była „zdolna” do wywierania takiego skutku17.
27.
Nie ma obowiązku ani potrzeby obliczania rzeczywistej wielkości
handlu między państwami członkowskimi, których dotyczy dane
porozumienie lub praktyka. Na przykład, w przypadku porozumień
zakazujących eksportu do państw członkowskich - nie ma potrzeby
17
Patrz np. orzeczenie w sprawie T-228/97, Irish Sugar, [1999] ECR II-2969, paragraf 170 i
orzeczenie w sprawie 17/77, Miller, [1978] ECR 131, paragraf 15.
szacowania jak kształtowałby się poziom handlu równoległego
pomiędzy danymi państwami członkowskimi, gdyby dane
porozumienie nie miało miejsca. Wykładnia ta jest zgodna z
jurysdykcyjnym charakterem kryterium wpływu na handel. Jurysdykcja
prawa wspólnotowego rozciąga się na porozumienia i praktyki, które są
w stanie wywierać wpływ ponadgraniczny, bez względu na to, czy
konkretne porozumienie lub praktyka wywiera taki efekt w danym
momencie.
28.
Dokonywanie oceny przy zastosowaniu kryterium wpływu na handel
uzależnione jest od wielu czynników, które pojedynczo nie muszą być
decydujące18. Takie czynniki obejmują charakter porozumień i praktyk,
charakter produktów objętych porozumieniem lub praktyką, jak
również pozycję i znaczenie właściwych przedsiębiorstw19.
29.
Charakter porozumienia i praktyki dostarcza - z jakościowego punktu
widzenia - informacji odnośnie zdolności danego porozumienia lub
praktyki do wpływania na handel pomiędzy państwami członkowskimi.
Niektóre porozumienia i praktyki są ze swej natury zdolne do
wywierania wpływu na handel pomiędzy państwami członkowskimi,
podczas gdy inne wymagają bardziej szczegółowej analizy w tym
względzie. Kartele ponadnarodowe stanowią przykład pierwszych
porozumień i praktyk, zaś umowy typu joint-ventures, ograniczone do
obszaru jednego państwa członkowskiego, stanowią przykład drugich.
Kwestia ta jest dokładniej analizowana w rozdziale III poniżej,
poświęconym różnym rodzajom porozumień i praktyk.
30.
Charakter produktów objętych porozumieniami lub praktykami także
pokazuje, czy na handel pomiędzy państwami członkowskimi może być
wywierany wpływ. W sytuacji, gdy ze względu na swój charakter,
produkty mogą być łatwo sprzedawane w handlu ponadgranicznym lub
są istotne dla przedsiębiorstw chcących wejść, bądź rozszerzyć swoją
działalność na teren innego państwa członkowskiego, w wyraźniejszy
sposób mamy do czynienia z jurysdykcją prawa wspólnotowego, aniżeli
w przypadku, gdy ze względu na charakter produktów, popyt na te
produkty, pochodzące z jednego państwa członkowskiego, jest
18
19
Patrz np. orzeczenie w sprawie C-250/92, Gøttrup-Klim. [1994] ECR II-5641, paragraf 54.
Patrz np. orzeczenie w sprawie C-306/96, Javico, [1998] ECR I-1983, paragraf 17 oraz
paragraf 18 orzeczenia w sprawie Béguelin, cytowanego w przypisie 5.
ograniczony i gdy produkty te są przedmiotem ograniczonego
zainteresowania z punktu widzenia prowadzenia działalności
ponadgranicznej
lub
poszerzania
działalności
gospodarczej,
20
prowadzonej z takiej siedziby . Podjęcie działalności oznacza tutaj
założenie nowego przedsiębiorstwa w innym państwie członkowskim.
31.
Pozycja danego przedsiębiorstwa na rynku i wielkość jego sprzedaży są
znaczące z kwantytatywnego (ilościowego) punktu widzenia zdolności
porozumienia lub praktyki do wywierania wpływu na handel pomiędzy
państwami członkowskimi. Kwestia ta, która stanowi integralną część
oceny pojęcia istotności (appreciability), rozpatrywana jest w sekcji D
poniżej.
32.
W uzupełnieniu czynników wspomnianych wcześniej, należy wziąć pod
uwagę otoczenie prawne i faktyczne, na gruncie którego dane
porozumienie lub praktyka działa. Odpowiedni kontekst gospodarczy i
prawny daje wgląd w kwestię potencjału, kryjącego się w handlu
między państwami członkowskimi. W przypadku, gdy istnieją
bezwarunkowe bariery prawne dla handlu ponadgranicznego między
państwami członkowskimi, wówczas wpływ na handel może być
wywierany jedynie wtedy, gdy istnieje szansa, że bariery te, w dającej
się przewidzieć przyszłości, znikną. W przypadku zaś, gdy bariery
prawne nie są bezwarunkowe, lecz w wyraźny sposób sprawiają, że
działalność ponadgraniczna jest utrudniona, wówczas przede wszystkim
należy zapewnić, aby porozumienia i praktyki nie utrudniały bardziej
owej działalności. Porozumienia, które ją utrudniają, są zdolne
wywierać wpływ na handel między państwami członkowskimi. To
samo tyczy się przypadków, gdy istnieją inne wysokie bariery dla
działalności ponadgranicznej, niezależne od porozumienia i praktyki. W
stopniu, w jakim pomimo istnienia tych barier prowadzenie owej
działalności ponadgranicznej jest możliwe, porozumienia i praktyki,
powodujące dalsze przeszkody w handlu, są przedmiotem art. 81 i 82.
(ii)
Wpływ na „wzorzec handlu pomiędzy państwami członkowskimi”
33.
Aby można zastosować art. 81 i 82, musi występować wpływ na
„wzorzec handlu pomiędzy państwami członkowskimi”.
20
W tym względzie - patrz orzeczenie w sprawie Bagnasco cytowane w przypisie 11.
34.
Pojęcie „wzorzec handlu” jest neutralne. Nie jest warunkiem, aby
handel był ograniczony lub zredukowany21. Wpływ na wzorzec handlu
może pojawić się także wówczas, gdy porozumienie lub praktyka
powodują wzrost handlu. Tak więc faktycznie, jurysdykcja prawa
wspólnotowego wchodzi w grę w sytuacji, gdy handel pomiędzy
państwami członkowskimi prawdopodobnie będzie rozwijał się inaczej
w warunkach istnienia porozumienia lub praktyki, aniżeli w sytuacji,
gdyby rozwijał się pod nieobecność owego porozumienia lub
praktyki22.
35.
Wykładnia ta odzwierciedla fakt, że kryterium wpływu na handel jest
kryterium jurysdykcyjnym, które służy rozróżnieniu pomiędzy
porozumieniami
i
praktykami
zdolnymi
do
wywierania
ponadgranicznego wpływu, a takimi porozumieniami i praktykami,
które nie mają takiej zdolności, w celu nakazania rozpatrzenia tych
pierwszych z punktu widzenia wspólnotowych reguł ochrony
konkurencji.
(iii)
„Bezpośredni lub pośredni, rzeczywisty lub potencjalny wpływ” na
wzorzec handlu
36.
Wpływ porozumień i praktyk na wzorzec handlu pomiędzy państwami
członkowskimi musi być „bezpośredni lub pośredni, rzeczywisty lub
potencjalny”.
37.
Bezpośredni wpływ na handel pomiędzy państwami członkowskimi
zazwyczaj pojawia się na gruncie produktów objętych porozumieniem
lub praktyką. W sytuacji, gdy na przykład producenci szczególnego
towaru w innym państwie członkowskim zgadzają się na podzielenie
rynków, skutek - bezpośrednio mający wpływ na handel pomiędzy
państwami członkowskimi - dotyczy rynku owych produktów. Innym
21
22
Patrz np. orzeczenie w sprawie T-141/89, Tréfileurope, [1995] ECR II-791, orzeczenie w
sprawie T-29/92, Vereniging vanSamenwerkende Prijsregelende Organisaties in de
Bouwnijverheid (SPO), [1995] ECR II-289, w stopniu w jakim chodziło o eksport oraz decyzja
Komisji w sprawie Volkswagen (II), Dz. U. 2001 L 264, str. 14.
W tym względzie - patrz orzeczenie w sprawie 71/74, Frubo, [1975] ECR 563, paragraf 38,
orzeczenie w połączonych sprawach 209/78 i innych Van Landewyck, [1980] ECR 3125,
paragraf 172, orzeczenie w sprawie T-61/89, Dansk Pelsdyravler Forening, [1992] ECR II1931, paragraf 143 oraz orzeczenie w sprawie T-65/89, BPB Industries and British Gypsum,
[1993] ECR II-389, paragraf 135.
przykładem skutku bezpośrednio wpływającego na handel jest sytuacja,
w której dostawca ogranicza dystrybutorom rabaty za produkty
sprzedane w tym państwie członkowskim, w którym dystrybutor ma
swoją siedzibę. Praktyki takie powodują wzrost względnych cen
produktów przeznaczonych na eksport, przez co sprawiają, że sprzedaż
na eksport staje się mniej atrakcyjna i mniej konkurencyjna.
38.
Pośredni wpływ występuje często w zakresie produktów mających
związek z produktami objętymi porozumieniem lub praktyką. Wpływ
pośredni może na przykład wystąpić w sytuacji, gdy porozumienie lub
praktyka wywierają wpływ na ponadgraniczną działalność gospodarczą
przedsiębiorstw wykorzystujących lub w jakikolwiek inny sposób
opierających się na produktach objętych porozumieniem lub praktyką23.
Skutki takie mogą na przykład powstać w sytuacji, gdy porozumienie
lub praktyka odnosi się do produktu pośredniego, który nie jest
przedmiotem handlu, ale jest używany w dostawie produktu finalnego,
wprowadzanego do obrotu. Trybunał Sprawiedliwości uznał, że wpływ
na handel pomiędzy państwami członkowskimi mógł być wywierany w
przypadku porozumienia, obejmującego określenie cen spirytusu,
stosowanego do produkcji koniaku 24. Przy tym, surowiec nie był tu
eksportowany, natomiast produkt końcowy, koniak – był eksportowany.
W takich przypadkach, wspólnotowe prawo ochrony konkurencji jest
więc stosowane, o ile produkt końcowy jest zdolny do wywierania
znaczącego wpływu.
39.
Pośredni wpływ na handel pomiędzy państwami członkowskimi może
wystąpić także w stosunku do produktów objętych danym
porozumieniem lub praktyką. Na przykład, porozumienia w których
przedsiębiorca ogranicza gwarancje na produkty sprzedawane przez
dystrybutora na obszarze państwa członkowskiego, w którym znajduje
się siedziba tego przedsiębiorcy, stanowi czynnik zniechęcający
konsumentów z innych państw członkowskich do kupna tych
produktów, gdyż nie mogliby oni skorzystać z gwarancji25. W ten
sposób eksport przez oficjalnych dystrybutorów i handlowców
równoległych zostaje utrudniony, ponieważ w oczach konsumentów
23
24
25
W tym względzie - patrz orzeczenie w sprawie T-86/95, Compagnie Générale Maritime and
others, [2002] ECR II-1011, paragraf 148 oraz paragraf 202 orzeczenia w sprawie Compagnie
Maritime Belge, cytowanego w przypisie 12.
Patrz - orzeczenie w sprawie 123/83, BNIC v Clair, [1985] ECR 391, paragraf 29.
Patrz - decyzja Komisji w sprawie Zanussi, Dz. U. 1978 L 322, str. 36, paragraf 11.
dany produkt jest mniej atrakcyjny bez gwarancji udzielonej przez
producenta26.
40.
Rzeczywisty wpływ na handel pomiędzy państwami członkowskimi
występuje wówczas, gdy skutki wynikające z porozumienia lub
praktyki pojawiają się w momencie ich przyjęcia. Porozumienie
pomiędzy dostawcą i dystrybutorem w obrębie tego samego państwa
członkowskiego, które na przykład zakazuje eksportu do innego
państwa członkowskiego, może wywierać faktyczny wpływ na handel
pomiędzy państwami członkowskimi. Gdyby porozumienie nie zostało
zawarte, wówczas dystrybutor mógłby swobodnie podjąć się sprzedaży
na eksport. Pamiętamy jednak, że nie wymaga się, aby rzeczywisty
wpływ był ukazany. Wystarczy, aby porozumienie lub praktyka mogła
wywierać taki wpływ.
41.
Potencjalny wpływ występuje wówczas, gdy przy odpowiednim stopniu
prawdopodobieństwa taki wpływ może pojawić się w przyszłości.
Innymi słowy, muszą zostać uwzględnione prognozowane zmiany na
rynku27. Nawet więc, jeśli wpływ na handel nie może być wywierany w
momencie zawierania porozumienia lub wdrażania praktyki, art. 81 i 82
stosuje się, jeśli czynniki, które doprowadziły do takiego wniosku
prawdopodobnie zmienią się w najbliższej przyszłości. W tym
względzie należy wziąć pod uwagę wpływ środków liberalizujących,
przyjętych w tej mierze przez Wspólnotę lub dane państwa
członkowskie, jak również innych dających się przewidzieć środków,
służących eliminacji barier prawnych w handlu.
42.
26
27
28
Ponadto, nawet jeśli w danym momencie warunki na rynku są
niekorzystne dla handlu ponadgranicznego, ze względu na przykład na
fakt, że ceny w rozważanych państwach członkowskich są podobne,
nadal może być wywierany wpływ na handel, jeśli sytuacja może się
zmienić w wyniku zmiany warunków na rynku28. To co istotne, to fakt,
że porozumienie lub praktyka są zdolne wywierać wpływ na handel
W tym względzie - patrz orzeczenie w sprawie 31/85, ETA Frabrique d’Ebauches, [1985] ECR
3933, paragrafy 12 i 13.
Patrz – orzeczenie w połączonych sprawach C-241/91 P i C-242/91 P, RTE (Magill), [1995]
ECR I-743, paragraf 70 oraz orzeczenie w sprawie 107/82, AEG, [1983] ECR 3151, paragraf
60.
Patrz - paragraf 60 orzeczenia w sprawie AEG, cytowanego w poprzednim przypisie.
pomiędzy państwami członkowskimi, nie zaś kwestia czy w dowolnym
momencie rzeczywiście wpływ taki był wywierany.
43.
Włączenie pośredniego i potencjalnego wpływu do analizy wpływu na
handel pomiędzy państwami członkowskimi nie oznacza, że analiza ta
może opierać się na abstrakcyjnych i hipotetycznych skutkach.
Prawdopodobieństwo, że dane porozumienie wywrze pośredni i
potencjalny wpływ, musi zostać uzasadnione przez władze lub stronę
podnoszącą, że na handel pomiędzy państwami członkowskimi może
być wywierany znaczny wpływ. Wpływ hipotetyczny i spekulacyjny
nie jest wystarczającą podstawą do zaangażowania jurysdykcji prawa
wspólnotowego.
D.
Koncepcja „istotności” (appreciability)
(i)
Zasada ogólna
44.
Kryterium wpływu na handel zawiera element ilościowy, ograniczający
jurysdykcję prawa wspólnotowego do porozumień i praktyk, zdolnych
do wywierania wpływu określonej wielkości. Porozumienia i praktyki
pozostają poza obszarem zastosowania art. 81 i 82 w sytuacji, gdy
wywierają one tylko nieznaczny wpływ na rynek, w związku ze słabą
pozycją na rynku danych przedsiębiorstw, w zakresie rozważanych
produktów29. Istotność może zostać w szczególności wyznaczona
poprzez odniesienie do pozycji i znaczenia odnośnych przedsiębiorstw
na rynku danych produktów30.
45.
W wielu sprawach dotyczących importu i eksportu Trybunał
Sprawiedliwości uznał, że wymóg istotności wpływu zostaje spełniony
w momencie, gdy wielkość sprzedaży danego przedsiębiorstwa wynosi
około 5% rynku31. Niemniej jednak, sam udział w rynku nie zawsze
traktowany był przez Trybunał jako czynnik decydujący. W
29
30
31
Patrz – orzeczenie w sprawie 5/69, Völk, [1969] ECR 295, paragraf 7.
Patrz, np. paragraf 17 orzeczenia w sprawie Javico, cytowanego w przypisie 19 oraz paragraf
138 orzeczenia w sprawie BPB Industries and British Gypsum, cytowanego w przypisie 22.
Patrz np. paragraf y 9 i 10 orzeczenia w sprawie Miller, cytowanego w przypisie 17 oraz
paragraf 58 orzeczenia AEG cytowanego w przypisie 27.
szczególności koniecznym jest, aby wziąć także pod uwagę obroty
przedsiębiorstwa w zakresie danych produktów32.
46.
Istotność wpływu może więc być określana zarówno przy pomocy
wartości bezwzględnych (obroty), jak również wartości względnych,
polegających na porównaniu pozycji danych przedsiębiorstw(a) do
pozycji innych uczestników rynku (udział w rynku). Takie skupienie się
na pozycji i znaczeniu danych przedsiębiorstw jest zgodne z koncepcją
„może wpływać”, co oznacza, że ocena dokonywana jest bardziej w
oparciu o zdolność danego porozumienia lub praktyki do wywierania
wpływu na handel między państwami członkowskimi, aniżeli w oparciu
o wpływ na rzeczywisty przepływ towarów i usług ponad granicami.
Pozycja rynkowa danych przedsiębiorstw i ich obroty w zakresie
danych produktów wskazują na zdolność porozumienia lub praktyki do
wywierania wpływu na handel pomiędzy państwami członkowskimi. Te
dwa elementy odzwierciedlone są w zasadzie de minimis,
przedstawionej w punkcie 52 poniżej.
47.
Stosowanie testu istotności nie wymaga koniecznie, aby zdefiniowane
zostały stosowne rynki i obliczone udziały rynkowe33. Aby utrzymać
tezę, że wpływ na handel jest znaczny, może wystarczyć podanie w
wartościach bezwzględnych wielkości sprzedaży przedsiębiorstwa.
Będzie to w szczególności możliwe w przypadku porozumień i praktyk,
które ze swej natury są zdolne do wywierania wpływu na handel
między państwami członkowskimi, na przykład z powodu faktu, że
dotyczą importu i eksportu, lub też z tej przyczyny, że obejmują swym
zakresem kilka państwa członkowskich. Fakt, że w takich
okolicznościach wielkość obrotów w zakresie produktów objętych
porozumieniem może wystarczyć do stwierdzenia znacznego wpływu
na handel między państwami członkowskimi, odzwierciedlony jest w
pozytywnym założeniu przedstawionym poniżej w punkcie 53.
32
33
Patrz – łączne orzeczenie w sprawach 100/80 i inne, Musique Diffusion Française, [1983] ECR
str. 1825, paragraf 86. W tej sprawie rozważane produkty stanowiły tylko 3% sprzedaży na
danych rynkach krajowych. Trybunał postanowił, że porozumienia, które utrudniały sprzedaż
równoległą, były zdolne w znaczący sposób wpłynąć na handel pomiędzy państwami
członkowskimi ze względu na wysokie obroty osiągnięte przez strony i względną pozycję
rynkową tych produktów, w porównaniu z produktami wytworzonymi przez dostawców
konkurencyjnych.
W tym względzie - patrz paragrafy 179 i 231 orzeczenia Volkswagen, cytowanego w przypisie
16 oraz orzeczenie w sprawie T-213/00, CMA CGM and others, [2003] ECR I-, paragrafy 219 i
220.
48.
Porozumienia i praktyki muszą zawsze być rozważane w kontekście
gospodarczym i prawnym, w którym występują. W przypadku
porozumień wertykalnych, może okazać się niezbędne uwzględnienie
skutków skumulowanych, wywieranych przez równoległe sieci
porozumień podobnych34. Nawet, jeśli pojedyncze porozumienie lub
sieć porozumień nie jest zdolna wywierać znaczącego wpływu na
handel między państwami członkowskimi, skutek działania
równoległych sieci porozumień, branych jako całość, może być do tego
zdolny.
(ii)
Ilościowe ujęcie istotności
49.
Ocena istotności zależy od okoliczności każdej indywidualnej sprawy, a
w szczególności charakteru porozumienia i praktyki, produktów
których one dotyczą i pozycji rynkowej danego przedsiębiorstwa. W
przypadku, gdy ze względu na swoją naturę, porozumienie lub praktyka
są zdolne wywrzeć wpływ na handel między państwami
członkowskimi, próg wymaganej istotności wpływu jest niższy niż w
przypadku porozumień i praktyk, które nie mogą z racji swojej natury
wywierać wpływu na handel pomiędzy państwami członkowskimi. Im
pozycja danego przedsiębiorstwa na rynku jest mocniejsza, tym
bardziej prawdopodobnym jest, że porozumienie lub praktyka, zdolne
wpłynąć na handel między państwami członkowskimi, będą uznane za
zdolne do wywierania takiego wpływu w stopniu znacznym35.
50.
Nie jest możliwym wskazanie ogólnych zasad ilościowych,
obejmujących wszystkie kategorie porozumień i praktyk, które
wskazywałyby, kiedy na handel między państwami członkowskimi
może być wywierany znaczny wpływ. Niemniej jednak, istnieje
możliwość wskazania sytuacji, w których na handel zwykle nie może
być wywierany znaczny wpływ. Po pierwsze, Komisja w swoich
uwagach na temat porozumień o znaczeniu bagatelnym, które nie
ograniczają w sposób znaczny konkurencji w rozumieniu art. 81 ust. 1
34
35
Patrz np. orzeczenie w sprawie T-7/93, Langnese-Iglo, [1995] ECR II-1533, paragraf 120.
Patrz - paragraf 138 orzeczenia w sprawie BPB Industries and British Gypsum, cytowanego w
przypisie 22.
Traktatu (zasada de minimis)36 uznała, że porozumienia pomiędzy
małymi i średnimi przedsiębiorstwami (MiSP), zdefiniowanymi w
Załączniku do Rozporządzenia Komisji 96/280/WE37, zazwyczaj nie są
zdolne do wywierania wpływu na handel między państwami
członkowskimi. Założenie takie wynika z faktu, że działalność MiSP
zwykle ma charakter lokalny lub co najwyżej regionalny. Niemniej
jednak, MiSP mogą być objęte jurysdykcją prawa wspólnotowego, w
szczególności w sytuacji, gdy zaangażowane są one w ponadgraniczną
działalność gospodarczą. Po drugie, na podstawie aktualnego kontekstu
można określić ogólną zasadę wskazującą w jakich okolicznościach
brak jest możliwości wywarcia znacznego wpływu na handel, czyli
przyjąć negatywne, możliwe do obalenia założenie, dotyczące braku
znacznego wpływu na handel pomiędzy państwami członkowskimi
(zasada NAAT). Zasada NAAT stosuje się do wszystkich porozumień
w rozumieniu art. 81 ust.1, bez względu na charakter ograniczeń
zawartych w porozumieniu, włączając w to ograniczenia, które uznane
zostały w przepisach, dotyczących wyłączeń blokowych i wytycznych
wydanych przez Komisję za ograniczenia twarde.
51.
Bez uszczerbku dla punktu 53 poniżej, owa negatywna definicja
istotności nie oznacza, że umowy, które nie podpadają pod kryteria
określone poniżej, są automatycznie zdolne wywierać znaczny wpływ
na handel pomiędzy państwami członkowskimi. Niezbędna jest analiza
każdej sprawy.
52.
Komisja podtrzymuje stanowisko, że generalnie - porozumienia nie są
zdolne w znacznym stopniu wywierać wpływu na handel pomiędzy
państwami członkowskimi w sytuacji, gdy spełnione są jednocześnie
następujące warunki:
(a) Łączny udział stron w dowolnym rynku właściwym wewnątrz
Wspólnot, na który porozumienie wywarło wpływ, nie
przekracza 5 %, i
36
37
Patrz - Uwagi Komisji w sprawie porozumień o znaczeniu bagatelnym, które nie ograniczają w
sposób znaczny konkurencji w rozumieniu art. 81 ust. 1 Traktatu, Dz.U. WE 2001 C 368,
str. 13, punkt 3.
Dz. U. WE 1996 L 107, str. 4. Ze skutkiem od 1.1.2005, to rozporządzenie zostanie zastąpione
rozporządzeniem Komisji w sprawie definicji przedsiębiorstw mikro, małych i średnich, Dz. U.
J 2003 L 124, str. 36.
(b)
W przypadku porozumień horyzontalnych, łączne roczne
obroty osiągnięty przez zainteresowane przedsiębiorstwa38 na
obszarze Wspólnot, w zakresie produktów objętych
porozumieniem, nie przekraczają 40 milionów Euro.
W przypadku porozumień wertykalnych, łączne obroty
osiągane przez dostawcę na obszarze Wspólnot w zakresie
produktów objętych porozumieniem, nie przekraczają 40
milionów Euro. W przypadku umów o zakupie, pozwalających
kupującemu zwiększyć swoją siłę nabywczą, jako właściwe
będą uznawane obroty nabywcy (nabywców). W przypadku
umów licencyjnych, jako obroty właściwe uznawane będą
łączne obroty posiadaczy licencji na produkty, korzystających
z licencjonowanej technologii i własne obroty podmiotu
udzielającego licencję na te produkty.
Zasada NAAT jest stosowana wtedy, gdy na przestrzeni dwóch
kolejnych lat kalendarzowych, wspomniany próg obrotów nie został
przekroczony o więcej niż 10 %, zaś powyższy próg udziału w rynku
nie został przekroczony o więcej niż dwa punkty procentowe. W
przypadku, gdy porozumienie dotyczy rynku wschodzącego, który
jeszcze nie zaistniał, w efekcie czego strony ani nie wytwarzają
obrotów ani nie łączą właściwych udziałów rynkowych, zasada NAAT
nie ma zastosowania. W takich przypadkach, istotność może zostać
wyznaczona na podstawie pozycji stron na pokrewnych rynkach
produktowych lub ich sile w zakresie technologii, związanych z
porozumieniem.
53.
38
Komisja stoi także na stanowisku, że w sytuacji, gdy porozumienie lub
praktyka ze swej natury są zdolne do wywierania wpływu na handel
między państwami członkowskimi, ponieważ na przykład dotyczą
importu lub eksportu, lub też obejmują kilka państw członkowskich,
mamy do czynienia z dającym się obalić, pozytywnym założeniem,
zgodnie z którym, taki wpływ na handel jest uznawany za znaczny w
sytuacji, gdy obroty stron w zakresie produktów objętych
porozumieniem, obliczane w sposób wskazany w punktach 52 i 54,
Pojęcie „zainteresowane przedsiębiorstwa” obejmować będzie przedsiębiorstwa połączone, tak
jak zostało to określone w punkcie 12.2 Uwag Komisji w sprawie porozumień o mniejszym
(bagatelnym) znaczeniu, które nie powodują znacznego ograniczenia konkurencji w
rozumieniu art. 81 ust.1 Traktatu Ustanawiającego Wspólnotę Europejską, Dz. U. WE 2001 C
368, str. 13.
przekraczają 40 milionów Euro. Założenie to nie oznacza, że
porozumienia i praktyki nie mogą wywierać wpływu na handel nawet w
sytuacji, gdy próg obrotów znajduje się na poziomie poniżej 40
milionów Euro, natomiast pozycja rynkowa danych przedsiębiorstw
wynosi więcej niż 5%. Jak stwierdzono w poprzednim punkcie, ogólna
zasada NAAT ma zastosowanie jedynie wtedy, gdy oba warunki
wspomniane wcześniej są spełnione.
54.
Próg obrotów wynoszący 40 milionów Euro obliczany jest na
podstawie całkowitej sprzedaży produktów objętych porozumieniem,
dokonanej przez dane przedsiębiorstwa, patrz punkt 52, na przestrzeni
minionego roku fiskalnego na obszarze Wspólnoty, z wyłączeniem
podatków (produkty umowne). Sprzedaż pomiędzy podmiotami
stanowiącymi część tego samego przedsiębiorstwa jest wyłączona39.
55.
Aby zastosować próg udziału rynkowego, należy określić rynek
właściwy40. Składa się on z rynku właściwego pod względem
produktowym i rynku właściwego pod względem geograficznym.
Udziały w rynku obliczane są na podstawie danych o wartości
sprzedaży lub, w razie potrzeby, danych o wartości zakupu. Jeśli dane
na temat wartości nie są dostępne, wykorzystane mogą zostać szacunki
opierające się na innych wiarygodnych informacjach rynkowych,
uwzględniających dane na temat wartości.
56.
W przypadku sieci porozumień zawartych przez tego samego dostawcę
z różnymi dystrybutorami, brana jest pod uwagę sprzedaż w ramach
całej sieci.
57.
Umowy, stanowiące część tej samej transakcji handlowej, dla celów
zasady NAAT traktowane są jako pojedyncze porozumienia.
Przedsiębiorstwa nie mogą ingerować w tę zasadę poprzez dzielenie
porozumienia, które z punktu widzenia gospodarczego stanowi całość.
39
40
Patrz - poprzedni przypis.
Przy określaniu rynku właściwego należy odnieść się do uwagi poświęconej definicji rynku
właściwemu, stosowanej na użytek wspólnotowego prawa konkurencji, patrz Dz.U. 1997
C 372, str. 5
IIII.
ZASTOSOWANIE
POWYŻSZYCH
ZASAD
POWSZECHNYCH
RODZAJÓW
POROZUMIEŃ
NADUŻYWANIA POZYCJI.
DO
I
58.
Warunek, że porozumienia lub praktyki muszą być zdolne wywierać
znaczący wpływ na handel między państwami członkowskimi ma
charakter ogólny i nie zależy od natury porozumienia lub praktyki.
Zgodnie z tym, zasada NAAT, określona w poprzednim rozdziale,
stosuje się do wszystkich porozumień, włączając w to porozumienia,
które ze swej natury mogą wywierać wpływ na handel między
państwami członkowskimi, o czym była mowa w punkcie 53 powyżej,
jak również porozumienia, dotyczące handlu z przedsiębiorstwami
pochodzącymi z państw trzecich, o czym będzie mowa w sekcji C
poniżej.
59.
Niemniej jednak, poza obszarem zasady NAAT, charakter
porozumienia lub praktyki posiada znaczenie. Jak wskazano już w
punkcie 29 powyżej, zdolność porozumienia lub praktyki do wpływania
na handel między państwami członkowskimi stanowi między innymi
funkcję ich charakteru. Niektóre rodzaje porozumień i praktyk są
zdolne, ze względu na swoją naturę, wywierać wpływ na handel między
państwami członkowskimi, podczas gdy nie dotyczy to innych
rodzajów porozumień i praktyk.
60.
W następnych sekcjach zostanie przedstawiony zasadniczy podział na
porozumienia i praktyki obejmujące kilka państw członkowskich oraz
porozumienia i praktyki ograniczające się do jednego państwa
członkowskiego lub części jednego państwa członkowskiego. Te dwie
główne kategorie dzielą się w oparciu o charakter danego porozumienia
lub praktyki na następne podkategorie. Uwzględnione również są
porozumienia i praktyki angażujące kraje trzecie.
A.
Porozumienia i nadużycie pozycji obejmujące kilka państw
członkowskich lub realizowane w kilku państwach członkowskich.
61.
Porozumienia i praktyki obejmujące kilka państw członkowskich lub
realizowane w kilku państwach członkowskich, są w większości
przypadków zdolne wywierać wpływ na handel między państwami
członkowskimi. W sytuacji, gdy właściwe obroty przekraczają próg
określony w punkcie 53 powyżej, w większości przypadków
niezbędnym będzie przeprowadzenie szczegółowej analizy kwestii, czy
istnieje możliwość wywierania wpływu na handel między państwami
członkowskimi. Jednakże, aby dać wskazówki także odnośnie do tych
przypadków i zilustrować zasady o których była mowa w sekcji II
powyżej, pożyteczne będzie wyjaśnienie, jakie są czynniki, które
zwykle służą do pomocy przy wyznaczaniu jurysdykcji prawa
wspólnotowego.
(i)
Porozumienia dotyczące importu i eksportu
62.
Porozumienia pomiędzy przedsiębiorstwami z dwóch lub więcej państw
członkowskich, które dotyczą importu i eksportu, są ze swej natury
zdolne do wywierania wpływu na handel pomiędzy państwami
członkowskimi. Porozumienia takie, bez względu na fakt czy
ograniczają konkurencję, wywierają bezpośredni wpływ na handel
pomiędzy państwami członkowskimi. I tak, na przykład, w sprawie
Kerpen & Kerpen, dotyczącej porozumienia pomiędzy francuskim
producentem i niemieckim dystrybutorem, które obejmowało więcej niż
10 % eksportu cementu z Francji do Niemiec, wynoszącego w sumie
350 000 ton rocznie, Trybunał Sprawiedliwości uznał, że
niedopuszczalnym było przyjęcie, że takie porozumienie nie jest zdolne
wywierać (znacznego) wpływu na handel między państwami
członkowskimi41.
63.
Kategoria ta obejmuje porozumienia, które ograniczają import i eksport,
włączając w to ograniczenia aktywnej i pasywnej sprzedaży, i
odsprzedaży konsumentom, dokonywanej przez nabywców w innych
państwach członkowskich42. W przypadkach takich zachodzi
wewnętrzny związek pomiędzy domniemanym ograniczeniem
konkurencji i wpływem na rynek, co wynika z faktu, że rzeczywistym
celem ograniczenia jest uniemożliwienie przepływu towarów i usług
41
42
Patrz - paragraf 8 orzeczenia w sprawie Kerpen & Kerpen, cytowanego w przypisie 15.
Należy zwrócić uwagę, że Trybunał nie odnosi się do udziału rynkowego, lecz do udziału
francuskiego eksportu i wielkości objętych nim produktów.
Patrz np. - orzeczenie w sprawie Volkswagen, cytowane w przypisie 16 oraz orzeczenie w
sprawie T-175/95, BASF Coatings, [1999] ECR II-1581. Odnośnie do porozumień
horyzontalnych mających na celu ograniczenie handlu równoległego - patrz orzeczenie w
sprawie 96/82 i inne, IAZ International, [1983] ECR 3369, paragraf 27.
pomiędzy państwami członkowskimi, który w innych warunkach byłby
możliwy. Bez znaczenia pozostaje kwestia, czy strony porozumienia
znajdują się w tym samym państwie członkowskim, czy też w różnych
państwach członkowskich.
(ii)
Kartele obejmujące kilka państw członkowskich
64.
Porozumienia kartelowe, dotyczące na przykład ustalenia cen i
udziałów rynkowych obejmujących kilka państw członkowskich, są ze
swej natury zdolne do wywierania wpływu na handel między
państwami członkowskimi. Kartele ponadgraniczne, poprzez scalanie
tradycyjnych wzorców handlu, harmonizują warunki konkurencji i
wpływają na wzajemne przenikanie się handlu43. W sytuacji, gdy
przedsiębiorstwa uzgadniają podział obszaru geograficznego między
siebie, wówczas sprzedaż na tak podzielonym obszarze, dokonywana z
innych obszarów, może zostać wyeliminowana lub zmniejszona. W
sytuacji, gdy przedsiębiorstwa uzgadniają ceny, eliminują one w ten
sposób konkurencję i wszelkie wynikające z niej różnice w cenach, co
może skusić zarówno konkurentów, jak i konsumentów do
angażowania się w handel transgraniczny. W przypadku, gdy
przedsiębiorstwa uzgadniają między sobą wielkość sprzedaży, wówczas
tradycyjne wzorce handlowe zostają zachowane. Zainteresowane
przedsiębiorstwa powstrzymują się od zwiększania produkcji i tym
samym od zaspokajania potrzeb potencjalnych konsumentów z innych
państw członkowskich.
65.
Wpływ na handel wywierany przez kartele transgraniczne ma także ze
swej natury istotne znaczenie, a to z powodu pozycji rynkowej,
zajmowanej przez uczestników kartelu. Zwykle kartele powstają tylko
wtedy, gdy przedsiębiorstwa w nich uczestniczące wspólnie posiadają
duży udział w rynku, który umożliwia im podnoszenie cen lub
zmniejszanie produkcji.
(iii)
Porozumienia o współpracy horyzontalnej obejmujące kilka
państw członkowskich
43
Patrz np. orzeczenie w sprawie T-142/89, Usines Gustave Boël, [1995] ECR II-867, paragraf
102.
66.
Sekcja ta obejmuje różne rodzaje porozumień o współpracy
horyzontalnej. Porozumienia o współpracy horyzontalnej mogą na
przykład przybierać formę porozumień, w których dwa lub więcej
przedsiębiorstw współpracuje w zakresie prowadzenia określonej
działalności gospodarczej, takiej, jak produkcja i dystrybucja44.
Zazwyczaj porozumienia takie zwane są joint ventures (wspólne
przedsięwzięcia). Niemniej jednak, przedsięwzięcia joint ventures,
które realizują wszystkie funkcje autonomicznego podmiotu
gospodarczego w oparciu o trwałe podstawy, objęte są
Rozporządzeniem w sprawie koncentracji45. Na poziomie Wspólnoty
takie pełnoprawne joint ventures nie są objęte art. 81 i 8246. Sekcja ta
nie odnosi się więc do pełnofunkcyjnych joint ventures. W przypadku
niepełnoprawne joint ventures, podmiot powstały w wyniku połączenia
nie działa jako niezależny dostawca (lub nabywca) na żadnym rynku.
W dużym stopniu obsługuje on spółki-matki, które same działają na
rynku47.
67.
Przedsięwzięcia typu joint ventures, które działają na obszarze dwóch
lub więcej państw członkowskich, lub których produkcja sprzedawana
jest przez spółki-matki na obszarze dwóch lub więcej państw
członkowskich, wpływają na działalność gospodarczą stron na tych
obszarach Wspólnoty. Porozumienia takie są więc zazwyczaj ze swej
natury zdolne, w porównaniu do sytuacji w której nie ma porozumień,
do wywierania wpływu na handel pomiędzy państwami
członkowskimi48. Wpływ na wzorce handlowe jest wywierany wtedy,
gdy przedsiębiorstwa przestawią swoją działalność na przedsięwzięcie
typu joint venture lub zaczną je wykorzystywać w celu uzyskania
nowego źródła zaopatrzenia we Wspólnocie.
68.
Wpływ na handel może również być wywierany wtedy, gdy produkcja
z przedsięwzięcia typu joint venture trafia do spółek-matek i następnie
44
45
46
47
48
Kwestia porozumień o współpracy horyzontalnej poruszona została w Wytycznych Komisji w
sprawie zastosowania art. 81 Traktatu ustanawiającego WE do porozumień o współpracy
horyzontalnej, Dz.U. WE 2001 C 3, str. 2. Wytyczne te odnoszą się do zasadniczej oceny
konkurencji różnych rodzajów porozumień, lecz nie odnoszą się do kwestii wpływu na handel.
Patrz - Rozporządzenie Rady (EWG) nr 4064/89 w sprawie kontroli koncentracji między
przedsiębiorstwami, Dz. U. WE 1990 L 257, str. 13.
Uwagi Komisji w sprawie pełnofunkcyjnych joint ventures w rozumieniu Rozporządzenia
Dz.U. WE 1998 C 66, str. 1, udzielają wskazówek odnośnie zakresu tej koncepcji.
Patrz np. - Decyzja Komisji w sprawie Ford/Volkswagen, Dz.U.WE 1993 L 20, str. 14.
W tym względzie - patrz paragraf 146 orzeczenia w sprawie Compagnie Générale Maritime,
cytowanego powyżej w przypisie 23.
poddawana jest przetworzeniu lub zostaje wykorzystana przez spółkęmatkę we własnych produktach. Jest to w szczególności przypadek, gdy
dostawy były poprzednio pozyskiwane od dostawców z innych państw
członkowskich, gdy spółki-matki poprzednio wytwarzały surowce w
innych państwach członkowskich lub gdy produkt końcowy znajduje
się w obrocie w więcej niż jednym państwie członkowskim.
69.
Przy dokonywaniu oceny istotności, ważne jest, aby wziąć pod uwagę
sprzedaż spółek-matek, a nie tylko podmiotu połączonego, powstałego
w efekcie porozumienia, przy założeniu, że przedsięwzięcie joint
venture nie działa jako niezależny dostawca lub nabywca na żadnym
rynku.
(iv)
Porozumienia wertykalne
członkowskich
70.
Porozumienia wertykalne i sieci podobnych porozumień wertykalnych
realizowanych w kilku państwach członkowskich, zazwyczaj są zdolne
do wywierania wpływu na handel między państwami członkowskimi, o
ile powodują, że handel zostaje zorganizowany w szczególny sposób.
Sieci porozumień o dystrybucji selektywnej, funkcjonujące na przykład
w dwóch lub więcej państwach członkowskich, organizują handel w
szczególny sposób, ponieważ ograniczają handel do uczestników sieci,
przez co, w porównaniu do sytuacji nieistnienia takich porozumień,
wpływają na wzorce handlowe49.
71.
Wpływ na handel między państwami członkowskimi może być także
wywierany przez porozumienia wertykalne, mające wpływ zamykający
dostęp do rynku. Może być to na przykład przypadek porozumień, w
których dystrybutorzy w kilku państwach członkowskich zgadzają się
dokonywać zakupów jedynie od konkretnego dostawcy lub też
sprzedawać jedynie jego produkty. Porozumienia takie mogą
ograniczać handel między państwami członkowskimi, na obszarze
których stosowane są porozumienia, lub też pochodzący z państw
członkowskich nie objętych porozumieniami. Zamknięcie dostępu do
rynku może wynikać z porozumień indywidualnych lub z sieci
49
realizowane
w
kilku
państwach
W tym względzie - patrz połączone orzeczenie w sprawach 43/82 i 63/82, VBVB and VBBB,
[1984] ECR 19, paragraf 9.
porozumień. W sytuacji, gdy porozumienie lub sieć porozumień, które
obejmują kilka państw członkowskich, wywiera wpływ zamykający
dostęp do rynku, zdolność takiego porozumienia lub porozumień do
wywierania wpływu na handel między państwami członkowskimi, jest
ze swej natury znaczna.
72.
Porozumienia pomiędzy dostawcami i dystrybutorami, które prowadzą
do narzucenia ceny odsprzedaży (RPM), i które obejmują dwa lub
więcej państwa członkowskich, są zdolne ze swej natury do wywierania
wpływu na handel między państwami członkowskimi50. Porozumienia
takie powodują, że poziomy cen różnią się od tych, które istniałyby
gdyby porozumień nie było, przez co wpływają na wzorce handlowe.
(v)
Nadużywanie pozycji dominującej, obejmujące kilka państw
członkowskich
73.
W przypadku nadużywania pozycji dominującej, wygodnie jest
rozróżniać nadużywanie pozycji powodujące podniesienie barier
wejściowych lub eliminujące konkurentów (nadużycia eliminujące)
oraz nadużycia, w których przedsiębiorstwo dominujące wykorzystuje
swoją siłę rynkową poprzez, na przykład, nakładanie zbyt dużych lub
dyskryminujących cen (nadużycia eksploatacyjne). Obydwa rodzaje
nadużyć mogą być realizowane albo za pomocą porozumień
podlegających jednocześnie art. 81 ust 1, albo za pomocą
jednostronnych działań, które w zakresie wspólnotowego prawa
konkurencji stanowią przedmiot jedynie art. 82.
74.
W przypadku nadużyć eksploatacyjnych, takich, jak dyskryminujące
rabaty, wpływ wywierany jest na partnerów handlowych znajdujących
się na końcu łańcucha handlowego (down-stream trading partners),
którzy albo korzystają na tym, albo tracą, poprzez różnicowanie pozycji
konkurencyjnej partnerów i wpływanie na wzorce handlu między
państwami członkowskimi.
75.
W sytuacji, gdy dominujące przedsiębiorstwo zaangażowane jest w
prowadzenie wyłączającej działalności w więcej niż jednym państwie
50
W tym względzie - patrz orzeczenie w sprawie T-66/89, Publishers Association, [1992] ECR
II-1995.
członkowskim, takie nadużywanie pozycji jest ze swej natury zdolne do
wywierania wpływu na handel między państwami członkowskimi.
Działanie takie ma negatywny wpływ na konkurencję na obszarze
wykraczającym poza jedno państwo członkowskie, której stan może
różnić się od sytuacji, w jakiej rozwijałaby się gdyby do takiego
nadużycia nie doszło. Na przykład, na wzorce handlu może być
wywierany wpływ w sytuacji, gdy przedsiębiorstwa dominujące
przyznają rabaty lojalnościowe. Konsumenci, objęci wyłączeniem z
systemu rabatów, najprawdopodobniej będą nabywać mniej od swoich
konkurentów ze spółki dominującej, aniżeli nabywaliby w innych
okolicznościach. Prowadzenie działalności wyłączającej, zmierzające
do bezpośredniego wyeliminowania konkurenta, takiej, jak ustalanie
rabunkowych cen, może także wywierać wpływ na handel pomiędzy
państwami członkowskimi, ze względu na swój wpływ na strukturę
handlu wewnątrz Wspólnoty51. W sytuacji, gdy dominująca spółka
podejmuje działania mające na celu eliminację konkurenta działającego
na obszarze więcej niż jednego państwa członkowskiego, wpływ na
handel może być wywierany na wiele sposobów. Po pierwsze - istnieje
ryzyko, że konkurent, na którego wywierany będzie wpływ przestanie
być źródłem zaopatrzenia wewnątrz Wspólnoty. Nawet jeśli
wystawione na cel przedsiębiorstwo nie zostanie wyeliminowane,
wywierany będzie wpływ na jego przyszłe zachowania konkurencyjne,
co może także odbić się na handlu pomiędzy państwami
członkowskimi. Po drugie - nadużywanie pozycji może także mieć
wpływ na innych konkurentów. Poprzez swoje zachowanie,
nadużywające pozycji przedsiębiorstwo dominujące może dać znać
swoim konkurentom, że zwalczać będzie próby podjęcia rzeczywistej
konkurencji. Po trzecie - sam fakt eliminacji konkurenta może okazać
się wystarczający do wywarcia wpływu na handel pomiędzy państwami
członkowskimi. Może to być przypadek, w którym przedsiębiorstwo
ryzykujące eliminację angażuje się głównie w eksport do krajów
trzecich52. W momencie powstania ryzyka dalszego osłabiania
skutecznej struktury konkurencji wewnątrz Wspólnoty, angażowana
jest jurysdykcja prawa wspólnotowego.
51
52
W tym względzie - patrz orzeczenie w sprawie Commercial Solvents, cytowane w przypisie 4,
orzeczenie w sprawie Hoffmann-La Roche, cytowanym w przypisie 8, paragraf 125 i
orzeczenie w sprawie RTE and ITP., cytowane w przypisie 27, jak również orzeczenie w
sprawie 6/72, Continental Can, [1973] ECR 215, paragraf 16 i orzeczenie w sprawie 27/76,
United Brands, [1978] ECR 207, paragrafy 197 do 203.
Patrz paragrafy 32 i 33 orzeczenia w sprawie Commercial Solvents, cytowanego w przypisie 4.
76.
W sytuacji, gdy przedsiębiorstwo dominujące zaczyna nadużywać
swojej pozycji, prowadzącej do wykorzystania lub eliminacji
konkurencji na obszarze więcej niż jednego państwa członkowskiego,
zdolność do wpływania na handel pomiędzy państwami członkowskimi,
będzie ze swej prawdziwej natury znaczna. Biorąc pod uwagę pozycję
rynkową zainteresowanego przedsiębiorstwa dominującego, jak i fakt,
że do nadużycia dochodzi na obszarze więcej niż jednego państwa
członkowskiego, skala nadużycia i jego prawdopodobny wpływ na
wzorzec handlu ma zazwyczaj taki charakter, że może być wywierany
znaczny wpływ na handel między państwami członkowskimi. W
przypadku nadużyć eksploatacyjnych, takich, jak dyskryminacja
cenowa, nadużycie zmienia konkurencyjną pozycję partnerów
handlowych w kilku państwach członkowskich. W przypadku nadużyć
wyłączających, uwzględniając tutaj także nadużycia, mające na celu
eliminację konkurenta, wywierany będzie wpływ na działalność
gospodarczą prowadzoną przez konkurentów na obszarze kilku państw
członkowskich. Nadużywanie pozycji dominującej w kilku państwach
członkowskich oznacza, że konkurencja na znacznym obszarze rynku
jednolitego zostaje osłabiona53. W sytuacji, gdy dominujące
przedsiębiorstwo poprzez nadużywanie pozycji dominującej, w formie
na przykład eliminacji konkurenta, w dalszym ciągu osłabia
konkurencję, wówczas zdolność nadużywania pozycji do wywierania
wpływu na handel pomiędzy państwami członkowskimi zazwyczaj
traktowana jest jako znaczna.
B.
Porozumienia i nadużycia obejmujące jedno lub część jednego
państwa członkowskiego.
77.
W sytuacji, gdy porozumienia lub praktyki opierające się na
nadużyciach obejmują obszar jednego państwa członkowskiego,
niezbędnym może się okazać przeprowadzenie bardziej wnikliwego
badania, dotyczącego zdolności porozumień lub praktyk, opierających
się na nadużyciach, do wywierania wpływu na handel pomiędzy
53
Zgodnie z dotychczasowym orzecznictwem, dominacja oznacza istnienie siły gospodarczej
posiadanej przez przedsiębiorstwo, która pozwala mu uniemożliwić skuteczną konkurencję na
rynku właściwym poprzez uzyskanie siły do działania w znacznym stopniu niezależnego od
swoich konkurentów, klientów a w ostatecznym rozrachunku także konsumentów, patrz np.
paragraf 38 orzeczenia w sprawie Hoffmann-La Roche, cytowanego w przypisie 8.
państwami członkowskimi. Podnosi się, że w takiej sytuacji nie ma
wymogu, by handel ulegał zmniejszeniu. Wystarczy, że może zaistnieć
znaczna zmiana w zakresie wzorca handlu pomiędzy państwami
członkowskimi. Niemniej jednak, w wielu przypadkach angażujących
jedno państwo członkowskie, charakter domniemanego naruszenia i - w
szczególności - skłonność do zamknięcia dostępu do rynku krajowego,
stanowi dobrą wskazówkę, co do zdolności porozumienia lub praktyki
do wywierania wpływu na handel między państwami członkowskimi.
Przykłady wspomniane poniżej nie są wyczerpujące. Stanowią one
przykłady spraw, w których porozumienia ograniczające się do obszaru
jednego państwa członkowskiego mogą być uważane za zdolne do
wywierania wpływu na handel między państwami członkowskimi.
(i)
Kartele obejmujące jedno państwo członkowskie
78.
Kartele horyzontalne obejmujące całość państwa członkowskiego
zazwyczaj są zdolne do wywierania wpływu na handel między
państwami członkowskimi. W istocie, sądy wspólnotowe zgodnie
orzekały, że porozumienia wykraczające poza cały obszar jednego
państwa członkowskiego, powodują ze swej natury skutek, który
pogłębia podziały rynków w oparciu o kryterium krajowe, a w efekcie
ograniczenia penetracji gospodarczej, której zapewnieniu służy
Traktat54.
79.
Zdolność takich porozumień do spowodowania podziału rynku
jednolitego wynika z faktu, że przedsiębiorstwa takie, uczestnicząc w
kartelach w jednym tylko państwie, zazwyczaj muszą podejmować
działania służące wyeliminowaniu konkurentów z innych państw
członkowskich55. W przeciwnym razie, gdy produkt objęty
porozumieniem podlega wymianie handlowej56, kartel ryzykuje, że
zostanie osłabiony przez konkurencję innych przedsiębiorstw z innych
państw członkowskich. Porozumienia takie są również zazwyczaj ze
swej natury zdolne do wywierania znacznego wpływu na handel
54
55
56
Patrz odnośnie ostatniego przykładu - paragraf 95 orzeczenia w sprawie Wouters, cytowanego
w przypisie 11.
Patrz np. orzeczenie w sprawie 246/86, Belasco, [1989] ECR 2117, paragraf 32-38.
Patrz paragraf 34 orzeczenia w sprawie Belasco, cytowanego w poprzednim przypisie i
całkiem niedawno – orzeczenie w połączonych sprawach T-202/98 a.o., British Sugar, [2001]
ECR II-2035, paragraf 79. Z drugiej strony, sytuacja nie wygląda w ten sposób, gdy rynek nie
jest podatny na import, patrz paragraf 51 orzeczenia w sprawie Bagnasco cytowanego w
przypisie 11.
między państwami członkowskimi, a to ze względu na wymaganą
wielkość objęcia rynku przez takie kartele, w takim stopniu, aby był on
skuteczny.
80.
Mając na względzie fakt, że koncepcja wpływu na handel obejmuje
potencjalne skutki, nie jest istotne, czy takie działanie, skierowane
przeciw konkurentom z innych państw członkowskich, jest faktycznie
w jakimś momencie podejmowane. Jeśli cena kartelowa jest zbliżona
do ceny obowiązującej w innych państwach członkowskich, to
członkowie kartelu nie muszą podejmować natychmiast działania
przeciwko konkurentom z innych państw członkowskich. To, co
istotne, to fakt, czy mogą oni podjąć takie działania czy też nie, w
sytuacji zmiany warunków na rynku. Prawdopodobieństwo takich
działań uzależnione jest od występowania lub braku barier naturalnych
w handlu na rynku, obejmujących w szczególności kwestię czy dany
produkt może, czy nie może zostać wprowadzony do handlu. W
przypadku obejmującym niektóre detaliczne usługi bankowe57,
Trybunał Sprawiedliwości uznał na przykład, że znaczny wpływ na
handel nie mógł być wywierany, ponieważ potencjał handlowy
poszczególnych produktów był bardzo ograniczony i nie stanowiły one
istotnego czynnika wyboru, dokonywanego przez przedsiębiorstwa z
innych państw członkowskich, odnośnie tego czy podjąć działalność w
danym państwie członkowskim, czy też nie58.
81.
57
58
Zakres, w jakim członkowie kartelu monitorują ceny i ruchy
konkurentów z innych państw członkowskich, może stanowić
wskazówkę odnośnie do stopnia, w jakim produkty objęte kartelem
mogą zostać wprowadzone do obrotu. Prowadzenie monitoringu
sugeruje, że konkurencja i konkurenci z innych państw członkowskich
postrzegani są jako potencjalne zagrożenie dla kartelu. Ponadto, jeśli
istnieje dowód, że członkowie kartelu umyślnie ustalili poziom cen na
podstawie poziomu cen przeważającego w innych państwach
członkowskich (granice cenowe), stanowi to wskazówkę, że dane
produkty mogą zostać wprowadzone do obrotu i że może być
wywierany wpływ na handel między państwami członkowskimi.
Gwarancje dla gotowości postawienia środków do dyspozycji na rachunku bieżącym
kredytobiorcy.
Patrz orzeczenie w sprawie Bagnasco, cytowane w przypisie 11.
82.
Wpływ na handel może być również wywierany wtedy, gdy członkowie
kartelu krajowego łagodzą ograniczenia konkurencyjne nałożone na
konkurentów z innych państw członkowskich, poprzez zachęcanie ich
do przystąpienia do porozumienia ograniczającego lub gdy wykluczenie
owych konkurentów z porozumienia ustawia ich w niekorzystnej
pozycji konkurencyjnej59. W takich przypadkach porozumienie albo
uniemożliwia takim konkurentom korzystanie z jakichkolwiek korzyści
konkurencyjnych do jakich ma dostęp, albo też powoduje podniesienie
ich kosztów, co negatywnie odbija się na ich konkurencyjności i
sprzedaży. W obu przypadkach porozumienie przeszkadza działaniom
konkurentów z innych państw członkowskich na danym rynku
krajowym. To samo odnosi się do sytuacji, gdy porozumienie
kartelowe, ograniczające się do jednego państwa członkowskiego,
zawierane jest pomiędzy przedsiębiorstwami, zajmującymi się
odsprzedażą produktów importowanych z innych państw
członkowskich60.
(ii)
Porozumienia o współpracy horyzontalnej, obejmujące jedno
państwo członkowskie
83.
Porozumienia o współpracy horyzontalnej, a w szczególności
niepełnoprawne przedsięwzięcia typu joint ventures, patrz punkt 66
powyżej, które ograniczają się do jednego państwa członkowskiego i
które nie odnoszą się bezpośrednio do importu ani eksportu - nie są ze
swej natury zdolne do wywierania wpływu na handel między
państwami członkowskimi. Może zatem być wymagane dokładne
zbadanie zdolności konkretnego porozumienia do wywierania wpływu
na handel między państwami członkowskimi.
84.
Porozumienia o współpracy horyzontalnej mogą w szczególności być
zdolne do wywierania wpływu na handel między państwami
członkowskimi, jeśli prowadzą do zamknięcia dostępu do rynku. Może
być to przypadek porozumień, które ustanawiają standaryzację
59
60
W tym względzie - patrz orzeczenie w sprawie 45/85, Verband der Sachversicherer, [1987]
ECR 405, paragraf 50 i orzeczenie w sprawie C-7/95 P, John Deere, [1998] ECR I-3111.
Patrz także - paragraf 172 orzeczenia w sprawie Van Landewyck, cytowanego w przypisie 22,
w którym Trybunał podkreślił, że rozważane porozumienie ograniczyło znacznie zachętę do
sprzedaży importowanych produktów.
Patrz np. orzeczenie w sprawie Stichting Sigarettenindustrie, cytowane w przypisie 15,
paragrafy 49 i 50.
sektorową i wprowadzają system certyfikatów, co prowadzi albo do
wykluczenia przedsiębiorstw z innych państw członkowskich, lub też
do sytuacji, w której wymagania te łatwiej mogą zostać zaspokojone
przez przedsiębiorstwa z danego państwa członkowskiego, skoro
opierają się one krajowych zasadach i tradycjach. W tych
okolicznościach porozumienia sprawiają, że przedsiębiorstwa z innych
państw członkowskich mają utrudnioną penetrację rynku krajowego.
85.
Wpływ na handel może również być wywierany wtedy, gdy
przedsięwzięcie typu joint venture powoduje, że przedsiębiorstwa z
innych państw członkowskich zostają odcięte od ważnego kanału
dystrybucyjnego bądź źródła popytu. Jeśli, na przykład, dwóch lub
więcej dystrybutorów z siedzibą w tym samym państwie
członkowskim, którzy posiadają istotny udział w imporcie danych
produktów, założy spółkę typu joint venture, nastawioną na
dokonywanie zakupów, kumulującą wielkości ich zakupów owego
produktu, wówczas wynikająca stąd redukcja ilości kanałów
dystrybucyjnych ogranicza możliwości dostawców z innych państw
członkowskich na uzyskanie dostępu do danego rynku krajowego. Tym
samym może zostać wywierany wpływ na handel61. Wpływ na handel
może być wywierany także w sytuacji gdy przedsiębiorstwa, które
wcześniej zajmowały się importem danego produktu tworzą spółkę typu
joint venture, która ma zajmować się produkcją tego samego produktu.
W takim przypadku porozumienie wywołuje zmianę, w porównaniu do
stanu sprzed zawarcia porozumienia, we wzorcach handlu pomiędzy
państwami członkowskimi.
(iii)
Porozumienia o charakterze wertykalnym obejmujące jedno
państwo członkowskie
86.
Porozumienia o charakterze wertykalnym obejmujące całość jednego
państwa członkowskiego, mogą w szczególności być zdolne do
wywierania wpływu na wzorce handlu między państwami
członkowskimi w momencie, gdy będą utrudniać przedsiębiorstwom z
innych państw członkowskich penetrację danego rynku krajowego albo
za pomocą środków eksportowych, albo za pomocą podjęcia
61
W tym względzie - patrz orzeczenie w sprawie T-22/97, Kesko, [1999] ECR II-3775,
paragraf 109.
działalności (skutek zamknięcia dostępu do rynku). W sytuacji, gdy
porozumienia wertykalne powodują powstanie takich skutków
zamknięcia dostępu do rynku, przyczyniają się one do podziału rynków
w oparciu o kryterium krajowe, przez co utrudniają wzajemne
gospodarcze przenikanie, będące przecież jednym z celów Traktatu62.
87.
Do zamknięcia dostępu do rynku może na przykład dojść w sytuacji,
gdy dostawcy nakładają na nabywców wymogi wyłącznego zakupu63.
W sprawie Delimitis64, która dotyczyła porozumień pomiędzy
browarem i właścicielami punktów w których piwo było konsumowane,
przy czym ci ostatni zobowiązani byli do zakupu piwa jedynie z
browaru, Trybunał Sprawiedliwości zdefiniował zamknięcie dostępu do
rynku, będące następstwem porozumień jako brak realnych i
konkretnych możliwości uzyskania dostępu do rynku. Zazwyczaj
porozumienia tworzą istotne bariery wejścia jedynie w momencie, gdy
obejmują istotny obszar rynku. Udziały w rynku i objęcie rynku mogą
być wykorzystywane jako wskazówka w tym względzie. Dokonując
takiej oceny, należy wziąć pod uwagę nie tylko konkretne porozumienie
lub sieci danych porozumień, lecz również inne sieci porozumień
wywierających podobny wpływ65.
88.
Porozumienia wertykalne, obejmujące całość państwa członkowskiego i
odnoszące się do produktów, które można wprowadzić do obrotu, mogą
także wywierać wpływ na handel pomiędzy państwami członkowskimi,
nawet jeśli nie tworzą one bezpośrednich barier w handlu66.
Porozumienia w których przedsiębiorstwa zobowiązują się do
utrzymania ceny odsprzedaży (RPM) mogą wywierać bezpośredni
wpływ na handel pomiędzy państwami członkowskimi, poprzez wzrost
importu z innych państw członkowskich i zmniejszenie eksportu do
danych państw członkowskich. Porozumienia obejmujące RPM mogą
także wywierać wpływ na wzorce handlu w sposób zbliżony do karteli
horyzontalnych. Do wysokości, przy której cena wynikająca z RPM jest
wyższa niż cena przeważająca w innych państwach członkowskich, taki
62
63
64
65
66
Patrz np. - orzeczenie w sprawie Langnese-Iglo, cytowane w przypisie 34, paragraf 120.
Patrz np. - orzeczenie w sprawie z 7.12.2000, C-214/99, Neste, ECR I-11121
Patrz - orzeczenie w sprawie z 28.2.1991, C-234/89, Delimitis, ECR I-935
Patrz - orzeczenie w sprawie Langnese-Iglo, cytowane w przypisie 34.
Patrz np. - decyzja Komisji w sprawie Volkswagen (II), cytowana w przypisie 21, paragrafy 81
i nast.
poziom cen jest równoważony tylko wtedy, gdy import z innych państw
członkowskich może podlegać kontroli.
(iv)
Porozumienia obejmujące jedynie część państwa członkowskiego
89.
W terminologii jakościowej - ocena porozumień obejmujących jedynie
część państwa członkowskiego jest dokonywana w ten sam sposób, co
w
przypadku
porozumień
obejmujących
całość
państwa
członkowskiego. Oznacza to, że zastosowanie znajduje tutaj analiza
przeprowadzona w sekcji II. Niemniej jednak, przy dokonywaniu oceny
istotności należy rozróżnić dwie kategorie, jako że należy mieć na
względzie fakt, iż jedynie część państwa członkowskiego objęta jest
porozumieniem. Należy także wziąć pod uwagę jaka proporcja rynku
krajowego jest podatna na handel. Jeśli na przykład koszty transportu w
zasięgu działania zaopatrzenia powodują, że dla przedsiębiorstw z
innych państw członkowskich obsługa całości innego państwa
członkowskiego staje się gospodarczo nieopłacalna, to na handel może
być wywierany wpływ, o ile porozumienie zamyka dostęp do części
terytorium, które jest podatne na handel67.
90.
W sytuacji, gdy porozumienie zamyka dostęp do rynku regionalnego, to
aby wpływ wywierany na handel był istotny, wielkość sprzedaży na
którą wywierany był wpływ, musi być znaczna w stosunku do
całkowitej wielkości sprzedaży danych produktów wewnątrz państwa
członkowskiego. Ocena ta nie może głównie opierać się na zakresie
pokrycia geograficznego. Również udział stron porozumienia w rynku
musi mieć dość ograniczone znaczenie. Nawet, jeśli strony dysponują
wysokim udziałem rynkowym w ramach dobrze wyznaczonego rynku
regionalnego, rozmiar rynku w kategoriach wielkości może być nadal
nieistotny w porównaniu do całkowitej sprzedaży danych produktów
wewnątrz danych państw członkowskich.. W ogólności, za najlepszy
wskaźnik w odniesieniu do zdolności porozumienia do wywierania
(istotnego) wpływu na handel pomiędzy państwami członkowskimi
uważany jest więc udział, wyrażony w kategoriach wielkości
wolumenu, w rynku krajowym, który ma zostać zamknięty. Objęcie
67
W tym względzie - patrz paragrafy 177 do 181 orzeczenia w sprawie SCK and FNK,
cytowanego w przypisie 13.
obszarów o znacznej koncentracji popytu będzie więc miało większe
znaczenie niż porozumienia obejmujące obszary, na których popyt jest
mniej skoncentrowany. Aby jurysdykcja wspólnotowa mogła ona
zostać zaangażowana, udział rynku krajowego, który ma zostać
zamknięty, musi być znaczny. Porozumienia, które z natury swojej są
lokalne, nie są same zdolne do wywierania wpływu na handel pomiędzy
państwami członkowskimi. Odnosi się to także do sytuacji, gdy rynek
lokalny usytuowany jest w rejonie przygranicznym. I na odwrót - gdy
zamknięty udział rynku krajowego jest istotny, może być wywierany
wpływ na handel nawet wówczas, gdy dany rynek nie jest usytuowany
w rejonie przygranicznym.
91.
W sprawach, należących do tej kategorii - wytyczne mogą się różnić od
orzecznictwa, w odniesieniu do koncepcji zawartej w art. 82, odnośnie
istotnej części wspólnego rynku68. Porozumienia, które na przykład
mają taki wpływ, że ograniczają konkurentom z innych państw
członkowskich możliwość uzyskania dostępu do części państwa
członkowskiego, stanowiącej istotną część wspólnego rynku, powinny
być traktowana jako porozumienia mające znaczny wpływ na handel
pomiędzy państwami członkowskimi.
(v)
Nadużywanie pozycji dominującej obejmujące jedno państwo
członkowskie
92.
W sytuacji, gdy przedsiębiorstwo posiada pozycję dominującą, która
obejmuje całość państwa członkowskiego, i która polega na
nadużywaniu pozycji, prowadzącym do wyłączania, zwykle możliwe
jest wywieranie wpływu na handel pomiędzy państwami
członkowskimi. Takie nadużywanie pozycji spowoduje ogólnie, że
konkurenci z innych państw członkowskich będą mieli utrudnioną
możliwość dokonania penetracji rynku, przez co wywierany może być
wpływ na wzorce handlu69. W sprawie Michelin70, na przykład,
68
69
70
Odnośnie tego pojęcia - patrz orzeczenie w sprawie Ambulanz Glöckner, cytowanego w
przypisie 11, paragraf 38 i orzeczenie w sprawie C-179/90, Merci convenzionali porto di
Genova, [1991] ECR I-5889 oraz orzeczenie w sprawie C-242/95, GT-Link, [1997] ECR
I-4449
Patrz np. - orzeczenie w sprawie BPB Industries and British Gypsum, cytowane w przypisie
22.
Patrz orzeczenie w sprawie 322/81, Nederlandse Banden Industrie Michelin, [1983] ECR
3461.
Trybunał Sprawiedliwości uznał, że system rabatów lojalnościowych
wykluczył konkurentów z innych państw członkowskich, przez co
wpłynął na handel w rozumieniu art. 82. W sprawie Rennet71 - Trybunał
podobnie uznał, że nadużycie polegające na zobowiązaniu nałożone na
konsumentów do wyłącznego zakupu, spowodowało wyłączenie
produktów pochodzących z innych państw członkowskich.
93.
Nadużycia wyłączające, które wywierają wpływ na strukturę
konkurencji wewnątrz państw członkowskich, na przykład poprzez
eliminację lub groźbę eliminacji konkurencji, może także wywierać
wpływ na handel między państwami członkowskimi. Jeśli
przedsiębiorstwo zagrożone wyeliminowaniem działa tylko na obszarze
jednego państwa członkowskiego, nadużycie to zazwyczaj nie będzie
wywierać wpływu na handel pomiędzy państwami członkowskimi.
Jednakże, wpływ na handel pomiędzy państwami członkowskimi może
być wywierany wtedy, gdy przedsiębiorstwo stanowiące cel przejęcia
eksportuje do lub importuje z innych państw członkowskich72 i
jednocześnie działa na obszarze innych państw członkowskich73.
Wpływ na handel może wynikać ze zniechęcającego wpływu nadużycia
na innych konkurentów. Jeśli poprzez powtarzające się zachowanie,
przedsiębiorstwo dominujące uzyskało opinię tego, które stosuje
praktyki wyłączające wobec konkurentów, starających się podjąć
bezpośrednią konkurencję, wówczas konkurenci z innych państw
członkowskich raczej wybiorą mniej agresywną formę konkurencji, w
efekcie czego wywierany może być wpływ na handel, nawet jeśli
poszkodowany w tym wypadku nie pochodzi z państwa
członkowskiego.
94.
71
72
73
W przypadku nadużyć wykluczających, takich, jak dyskryminacja
cenowa i nadmiernie wysokie ceny, sytuacja może być bardziej
złożona. Dyskryminacja cenowa wobec konsumentów krajowych
zazwyczaj nie będzie wywierać wpływu na handel pomiędzy
państwami członkowskimi. Niemniej jednak, wpływ taki może być
wywierany, jeśli kupujący są zaangażowani w działania eksportowe i
tracą z powodu dyskryminujących cen, lub jeśli praktyka ta stosowana
Patrz - orzeczenie w sprawie 61/80, Coöperative Stremsel- en Kleurselfabriek, [1981] ECR
851, paragraf 15.
W tym względzie - patrz orzeczenie w sprawie Irish Sugar, cytowane w przypisie 17, paragraf
169.
Patrz - paragraf 70 orzeczenie w sprawie RTE (Magill), cytowanego w przypisie 27.
jest do uniemożliwienia importu74. Praktyki polegające na oferowaniu
niższych cen klientom, którzy mają duże możliwości importowania
produktów z innego państwa członkowskiego, mogą utrudnić
konkurentom z innych państw członkowskich wejście na rynek. W
takich sytuacjach może być wywierany wpływ na handel pomiędzy
państwami członkowskimi.
95.
Dopóki przedsiębiorstwo posiada pozycję dominującą, rozciągającą się
na całość państwa członkowskiego, zwykle nie jest ważne, że konkretne
nadużycie, którego dopuszcza się przedsiębiorstwo dominujące,
obejmuje jedynie część jego terytorium lub wpływa na niektórych
nabywców wewnątrz obszaru państwa. Przedsiębiorstwo posiadające
pozycję dominującą może w istotny sposób zaszkodzić handlowi
poprzez podjęcie działań nadużywania pozycji na obszarze lub w
stosunku do klientów, którzy najprawdopodobniej będą stanowić cel
konsumentów z innych państw członkowskich. Na przykład, może być
to przypadek, w którym dany kanał dystrybucji stanowi szczególnie
ważny środek dostępu do szerokich kategorii konsumentów.
Ograniczanie dostępu do takich kanałów może mieć istotny wpływ na
handel pomiędzy państwami członkowskimi. Dokonując oceny
istotności, należy wziąć pod uwagę, że samo istnienie przedsiębiorstwa
dominującego, obejmującego całość państwa członkowskiego, może
spowodować utrudnienie penetracji rynku. Wszelkie nadużycie, które
utrudnia wejście na rynek krajowy, powinno więc być traktowane jako
posiadające znaczny wpływ na handel. Połączenie pozycji rynkowej
przedsiębiorstwa dominującego i antykonkurencyjnego charakteru
sposobu jego działania oznacza, że takie nadużycią są ze swej natury
znaczne. Jednakże, jeśli nadużycie ma czysto lokalny wymiar lub
dotyczy tylko nieistotnego udziału sprzedaży przedsiębiorstwa
dominującego wewnątrz danego państwa członkowskiego, to nie może
być wywierany znaczny wpływ na handel.
(vi)
Nadużywanie pozycji dominującej, obejmujące jedynie część
państwa członkowskiego
74
Patrz - orzeczenie w sprawie Irish Sugar, cytowane w przypisie17.
96.
W sytuacji gdy pozycja dominująca obejmuje jedynie część państwa
członkowskiego, pewne wskazówki mogą być uzyskane tak, jak to
miało miejsce w przypadku porozumień, z warunków określonych w
art. 82, zgodnie z którymi pozycja dominująca musi obejmować istotną
część wspólnego rynku. Jeśli pozycja dominująca obejmuje część
państwa członkowskiego, stanowiącego istotną część wspólnego rynku
i nadużycie takie sprawia, że konkurenci z innych państw
członkowskich mają utrudnioną możliwość uzyskania dostępu do
rynku, na którym dominuje dane przedsiębiorstwo, to wówczas należy
zazwyczaj uznać, że może być wywierany znaczny wpływ na handel
między państwami członkowskimi.
97.
Przy stosowaniu niniejszego kryterium należy wziąć pod uwagę w
szczególności rozmiar danego rynku w ujęciu wielkościowym.
Regiony, a nawet port lub lotnisko, znajdujące się na obszarze państwa
członkowskiego mogą, w zależności od ich znaczenia, tworzyć istotną
część wspólnego rynku75. W tych ostatnich przypadkach należy wziąć
pod uwagę, czy rozważana infrastruktura wykorzystywana jest do
świadczenia transgranicznych usług i - jeśli tak - to w jakim zakresie.
Jeśli więc elementy infrastruktury takie, jak lotniska lub porty, są ważne
z punktu widzenia świadczenia usług transgranicznych, wówczas
wywierany może być wpływ na handel pomiędzy państwami
członkowskimi.
C.
Porozumienia i nadużycia obejmujące import i eksport,
realizowany w kontaktach z przedsiębiorstwami z państw trzecich
oraz porozumienia i praktyki obejmujące przedsiębiorstwa z
państw trzecich
(i)
Uwagi ogólne
98.
Art. 81 i 82 stosuje się do porozumień i praktyk, zdolnych do
wywierania wpływu na handel między państwami członkowskimi,
nawet wówczas, gdy jedna lub więcej ze stron usytuowana jest poza
Wspólnotą76. Porozumienia i praktyki, wykonywane lub wywierające
wpływ wewnątrz Wspólnoty, podlegają art. 81 i 82, bez względu na to,
75
76
Patrz - orzecznictwo cytowane w przypisie 68.
Patrz w tym względzie - orzeczenie w sprawie 28/77, Tepea, [1978] ECR 1391, paragraf 48
oraz paragraf 16 orzeczenia w sprawie Continental Can, cytowanego w przypisie 51.
skąd te przedsiębiorstwa pochodzą, lub gdzie doszło do zawarcia
porozumienia77. Art. 81 i 82 mogą także stosować się do porozumień i
praktyk, które obejmują państwa trzecie, pod warunkiem, że mogą one
wywierać wpływ na handel pomiędzy państwami członkowskimi.
Zasad ogólna, omówiona powyżej w sekcji II, zgodnie z którą
porozumienie lub praktyka musi być zdolna do wywierania znacznego
wpływu bezpośredniego lub pośredniego, rzeczywistego lub
potencjalnego na wzorzec handlu pomiędzy państwami członkowskimi,
stosuje się także w przypadku porozumień i nadużyć, obejmujących
przedsiębiorstwa z państw trzecich lub takie, które mają związek z
importem lub eksportem z państw trzecich.
99.
Aby można było zaangażować jurysdykcję prawa wspólnotowego
wystarczy, że porozumienie lub praktyka, obejmująca państwa trzecie
lub przedsiębiorstwa pochodzące z państw trzecich, jest zdolne do
wywierania wpływu na transgraniczną działalność gospodarczą
wewnątrz Wspólnoty. Import do jednego państwa członkowskiego
może okazać się wystarczający do spowodowania wpływu tego rodzaju.
Import może wpłynąć na warunki konkurencji w importującym
państwie członkowskim, co z kolei może wywierać wpływ na eksport i
import produktów konkurujących, kierowany do i z innych państw
członkowskich. Innymi słowy, import z państw trzecich, wynikający z
porozumienia lub praktyki, może spowodować załamanie się handlu
pomiędzy państwami członkowskimi, a więc wpływa na wzorce handlu.
100.
Stosując wobec wspomnianych powyżej porozumień i praktyk
kryterium wpływu na handel, należy, między innymi, zbadać co jest
przedmiotem porozumienia lub praktyki wskazanym przez ich treść lub
przyświecający im zamiar zaangażowanych przedsiębiorstw78.
101.
Gdy przedmiotem porozumienia jest ograniczenie konkurencji
wewnątrz Wspólnoty, wówczas pożądany wpływ na handel pomiędzy
państwami członkowskimi może być wywierany łatwiej, aniżeli w
sytuacji, gdy jego przedmiotem jest głównie regulacja konkurencji poza
obszarem Wspólnoty. Faktycznie, w tym pierwszym przypadku
porozumienie lub praktyka wywierają bezpośredni wpływ na
77
78
Patrz – orzeczenie w połączonych sprawach C-89/85 i inne, Ahlström Osakeyhtiö (Woodpulp),
[1988] ECR 651, paragraf 16.
W tym względzie - patrz paragraf 19 orzeczenia w sprawie Javico, cytowanego w przypisie 19.
konkurencję wewnątrz Wspólnoty i handel pomiędzy państwami
członkowskimi. Takie porozumienia i praktyki, które mogą dotyczyć
zarówno importu, jak i eksportu, są zazwyczaj ze swej natury zdolne do
wywierania wpływu na handel pomiędzy państwami członkowskimi.
(ii)
Porozumienia mające za przedmiot ograniczenie konkurencji
wewnątrz Wspólnoty
102.
W przypadku importu, kategoria ta obejmuje porozumienia prowadzące
do izolacji rynku wewnętrznego79. Jest to, na przykład, przypadek
porozumień, w których konkurenci z krajów Wspólnoty i z państw
trzecich dzielą pomiędzy siebie rynki, np. przez uzgodnienie, że nie
będą nawzajem sprzedawać na swoich rynkach krajowych lub przez
zawieranie wzajemnych (wyłącznych) porozumień dystrybucyjnych80.
103.
W przypadku eksportu, kategoria ta obejmuje sprawy, w których
przedsiębiorstwa konkurujące na obszarze dwóch lub więcej państw
członkowskich, wyrażają zgodę na eksport pewnej (nadwyżkowej)
ilości produktów do państwa trzeciego, mając na względzie
skoordynowanie swojego zachowania na rynku wewnątrz Wspólnoty.
Takie porozumienia eksportowe służą zmniejszeniu konkurencji
cenowej poprzez zmniejszenie wielkości produkcji wewnątrz
Wspólnoty, przez co wpływają na handel pomiędzy państwami
członkowskimi. Przy braku porozumień eksportowych, ilości te
zostałyby sprzedane wewnątrz Wspólnoty81.
(iii)
Inne porozumienia
104.
W przypadku porozumień i praktyk, mających za przedmiot
ograniczenie konkurencji wewnątrz Wspólnoty, zazwyczaj należy
przeprowadzić bardziej szczegółową analizę w sprawie, czy istnieje,
czy też nie istnieje możliwość wywierania wpływu na transgraniczną
działalność gospodarczą wewnątrz Wspólnoty, a przez to na wzorce
handlu pomiędzy państwami członkowskimi.
79
80
81
W tym względzie - patrz orzeczenie w sprawie 51/75, EMI v CBS, [1976] ECR 811, paragrafy
28 i 29.
Patrz - decyzja Komisji w sprawie Siemens/Fanuc, Dz.U.WE 1985 L 376, str. 29.
W tym względzie - patrz orzeczenie w połączonych sprawach 29/83 i 30/83, CRAM and
Rheinzinc, [1984] ECR 1679 oraz orzeczenie w połączonych sprawach 40/73 i inni , Suiker
Unie, [1975] ECR 1663, paragrafy 564 i 580.
105.
W tym względzie, właściwym pozostaje zbadanie wpływu, jaki
porozumienie lub praktyka wywiera na konsumentów i inne podmioty
wewnątrz Wspólnoty, które bazują na produktach przedsiębiorstw
będących stronami porozumienia lub praktyki82. W sprawie Compagnie
maritime belge83, która dotyczyła porozumień pomiędzy armatorami,
działającymi pomiędzy portami Wspólnoty i portami Afryki
Zachodniej, porozumienia zostały uznane za zdolne do wywierania
pośredniego wpływu na handel pomiędzy państwami członkowskimi,
gdyż doprowadziły do zmiany zasięgu portów wspólnotowych,
objętych tym porozumieniem, a także ponieważ wywarły wpływ na
działalność innych przedsiębiorstw wewnątrz tych obszarów. Dokładnie
rzecz biorąc, porozumienia wywarły wpływ na działalność
przedsiębiorstw, które opierały się na podmiotach, zapewniających
usługi transportowe albo w celu transportu towarów, zakupionych w
państwach trzecich, lub też sprzedawanych tam, bądź też stanowiących
istotny element usług, świadczonych przez same porty.
106.
Wpływ na handel może być także wywierany w sytuacji, gdy
porozumienie uniemożliwia ponowny import do Wspólnoty. Może to
być, na przykład, przypadek porozumień wertykalnych pomiędzy
dostawcami wspólnotowymi i dystrybutorami z państw trzecich,
nakładających ograniczenia na odsprzedaż poza przyznanym obszarem,
włączając w to Wspólnotę. Jeśli przy braku takiego porozumienia
odsprzedaż do Wspólnoty byłaby możliwa i prawdopodobna, oznacza
to, że taki import może być zdolny do wywierania wpływu na wzorce
handlu wewnątrz Wspólnoty84.
107.
Jednakże, aby taki wpływ był prawdopodobny, musi istnieć znaczna
różnica pomiędzy cenami na produkty nałożonymi wewnątrz
Wspólnoty i tymi poza Wspólnotą, zaś taka różnica cenowa nie może
zostać zmniejszona poprzez cła i koszty transportu. Ponadto, wolumen
produktów wyeksportowanych, w porównaniu do całkowitego rynku
takich produktów na obszarze wspólnego rynku nie może być
niewielki85. Jeśli wolumen tych produktów jest mały w porównaniu do
82
83
84
85
Patrz – paragraf 22 orzeczenia w sprawie Javico, cytowanego w przypisie 19.
Patrz – orzeczenie w sprawie Compagnie maritime belge, cytowane w przypisie 12.
W tym względzie – patrz orzeczenie w sprawie Javico, cytowane w przypisie 19.
W tym względzie – patrz paragrafy 24 do 26 orzeczenia w sprawie Javico, cytowanego w
przypisie 19.
wolumenu tych produktów sprzedanych wewnątrz Wspólnoty, to
wpływ jakiegokolwiek ponownego importu na handel pomiędzy
państwami członkowskimi uważany jest za nieznaczny. Dokonując tej
oceny, należy wziąć pod uwagę nie tylko indywidualne porozumienia
zawarte pomiędzy stronami, lecz również wszelkie kumulatywne skutki
podobnych porozumień zawartych pomiędzy tymi samymi stronami i
konkurującymi dostawcami. Może zdarzyć się na przykład, że wolumen
produktów, objętych jednym porozumieniem jest raczej mały,
natomiast wolumen produktów objętych szeregiem takich porozumień
jest już znaczący. W takim przypadku - porozumienia zawarte jako
całość, mogą być zdolne do wywierania znacznego wpływu na handel
pomiędzy państwami członkowskimi.