Dziedziczny rak jajnika - odrębności w diagnostyce i

Dziedziczny rak jajnika - odrębności w diagnostyce i

ginekolog.pl
Dziedziczny rak jajnika - odrębności w
diagnostyce i leczeniu
Rak jajnika dotyka rocznie 11 na 100 000 kobiet w Polsce. Szacuje się, iż około 5 do 10%
ogólnej liczby nowotworów jajnika związanych jest z występowaniem mutacji w obrębie
genów BRCA1/BRCA2. Mutacje w BRCA1 i BRCA2 przyczyniają się nie tylko do
powstawania nowotworów piersi i jajnika. Możliwości, jakie dają oferowane w Poradniach
Genetycznych testy genetyczne sprawiają, iż pacjentki obciążone mutacjami promującymi
rozwój nowotworu mogą być skutecznie diagnozowane i monitorowane. Przytoczono wyniki
badań, dotyczących penetracji mutacji w populacji kobiet w Polsce. Przedstawiono także
kryteria włączenia do grupy wysokiego ryzyka oraz programu wczesnego wykrywania raka
jajnika. Przytoczono wyniki badań zespołu z McGill University, dotyczące
chemiowrażliwości nowotworów, których patogeneza związana jest z mutacją w obrębie
BRCA1/BRCA2.
Epidemiologia
Rak jajnika dotyka rocznie 11 na 100 000 kobiet w Polsce. Zajmuje w dalszym ciągu czwarte
miejsce (ok. 6%) w strukturze zgonów z przyczyn nowotworowych u kobiet. Szacuje się, iż 5 do
10% ogólnej liczby nowotworów jajnika związane jest z występowaniem mutacji w obrębie genów
BRCA1/BRCA2. Uwidacznia się to ze szczególnym natężeniem w populacjach, w których wymiana
puli genowej jest lub była ograniczona. Przykładem jest tutaj populacja Żydów Aszkenazyjskich, u
których penetracja mutacji dochodzi do kilkudziesięciu procent.
"Nie u wszystkich pacjentek obciążonych mutacją w
genach BRCA rozwinie się proces nowotworowy. Znane są
metody szacowania ryzyka, związanego z wystąpieniem
klinicznie istotnej mutacji, jednakże ich wartość nie została
zweryfikowana dla ogólnej populacji. Szacuje się, iż u
pacjentek obciążonych klinicznie istotną mutacją ryzyko
zachorowania do 70 roku życia wynosi od 35 do 84 procent
dla raka gruczołu sutkowego i od 10 do 50 procent dla raka
jajnika."
BRCA1/BRCA2
Mutacje w obrębie genów BRCA1 i BRCA2 przyczyniają się nie tylko do powstawania nowotworów
piersi i jajnika. Wrodzona mutacja w obrębie genu BRCA2 prowadzi do powstania fenotypu o
© 2000-2017 Activeweb Medical Solutions. Wszelkie prawa zastrzeżone.
str. 1/3
ginekolog.pl
zwiększonym ryzyku nowotworzenia nie tylko w sutku (tak u kobiet jak i u mężczyzn) i jajniku, lecz
także sterczu, trzustce, okrężnicy i innych.
Nie u wszystkich pacjentek obciążonych mutacją BRCA rozwinie się proces nowotworowy. Znane
są metody szacowania ryzyka związanego z wystąpieniem klinicznie istotnej mutacji - jednakże ich
wartość nie została zweryfikowana dla ogólnej populacji. Szacuje się iż u pacjentek obciążonych
klinicznie istotną mutacją ryzyko zachorowania do 70 roku życia wynosi 35 - 84% dla raka gruczołu
sutkowego i 10 - 50% dla raka jajnika.
Dziedziczny rak jajnika w Polsce
Dane dotyczące badań przesiewowych w kierunku mutacji BRCA1 w polskiej populacji przedstawił
w 2006 roku, na łamach Breast Cancer Research and Treatment, polsko-kanadyjski zespół pod
kierunkiem profesora J. Lubińskiego. W projekcie, którego partnerem społecznym (a także po
części sponsorem) było wydawnictwo Twój Styl, zaoferowano czytelniczkom magazynu bezpłatne
badania w kierunku nosicielstwa mutacji. Zakwalifikowano ponad 5000 czytelniczek, u których
zbadano występowanie trzech mutacji w genie BRCA1. Stwierdzono penetrację rzędu 3.9%.
Pacjentkom z dodatnim wynikiem badania oraz pacjentkom rodzinnie obciążonym wystąpieniem
raka jajnika i raka piersi, zaproponowano poradę genetyczną.
Diagnostyka i postępowanie w przypadku pacjentek z grupy wysokiego ryzyka
" Pacjentki z grupy wysokiego ryzyka powinny być
kierowane do Genetycznej Poradni Onkologicznej celem
badania na nosicielstwo mutacji genu BRCA1 oraz innych,
mogących wpływać na proces onkogenezy. "
W styczniu 2004 roku, podczas spotkania grupy ekspertów Polskiego Towarzystwa
Ginekologicznego, ustalono rekomendacje wykrywania i opieki nad rodzinami obciążonymi
wysokim ryzykiem raka piersi/jajnika. Podkreślono, iż podstawą do wyłonienia grupy pacjentek o
podwyższonym ryzyku rodzinnego występowania raka piersi/raka jajnika powinien być dokładnie
zebrany wywiad rodzinny, obejmujący swoim zakresem krewnych I stopnia (rodziców, rodzeństwo
oraz dzieci), jak również II stopnia (dziadkowie, rodzeństwo rodziców pacjentki oraz wnuki).
Zdefiniowano grupę wysokiego ryzyka, zaliczając do niej pacjentki, u których: zanotowano w
rodzinie minimum 3 przypadki raka piersi/jajnika (wliczając pacjentkę i jej krewnych I i II stopnia);
gdy nowotwory te wystąpiły jednoczasowo przynajmniej w jednym przypadku; gdy stwierdzono
przynajmniej dwa zachorowania, z których jedno wystąpiło przed 50-tym rokiem życia; jeżeli u
pacjentki lub u krewnych I stopnia stwierdzono wystąpienie raka piersi/jajnika przed 40 rokiem
życia lub gdy stwierdzono u pacjentki mutację w obrębie genu BRCA1. Pacjentki z grupy
wysokiego ryzyka powinny być kierowane do Genetycznej Poradni Onkologicznej - celem badania
na nosicielstwo mutacji genu BRCA1 oraz innych, mogących wpływać na proces onkogenezy. W
przypadku rodzin z silnie obciążonym wywiadem rodzinnym, gdzie zarówno u chorej jak i u
krewnych nie stwierdza się nosicielstwa mutacji BRCA1, zaleca się postępowanie jak w przypadku
pacjentek z grupy wysokiego ryzyka - mając na uwadze możliwość rodzinnego występowania
© 2000-2017 Activeweb Medical Solutions. Wszelkie prawa zastrzeżone.
str. 2/3
ginekolog.pl
innych mutacji sprzyjających rakom gruczołu sutkowego/jajnika.
Zaleca się objęcie programem wczesnego wykrywania pacjentki z grupy wysokiego ryzyka oraz
osoby, u których w rodzinie potwierdzono występowanie mutacji w genie BRCA1 - nawet, jeśli
same nie są nosicielkami mutacji. Program wczesnego wykrywania obejmuje coroczne badania:
palpacyjne gruczołu sutkowego (od 20 roku życia), diagnostykę obrazową (usg gruczołu sutkowego
od 20 roku życia, usg + mammografia pomiędzy 35 a 50 rokiem życia, mammografia po 50 roku
życia), badanie ginekologiczne z towarzyszącym badaniem ultrasonograficznym oraz oznaczanie
poziomu Ca-125 w surowicy krwi. Grupa ekspertów zaznacza, iż za najkorzystniejsze uznaje się
badanie piersi metodą rezonansu magnetycznego. W rekomendacjach podkreślono także
znaczenie rzetelnego przedstawienia informacji o ryzyku, przedstawionego pacjentce w
komentarzu do wyniku badania. Pacjentka winna własnoręcznie potwierdzić odebranie wyniku
badania.
W przypadku pacjentek z rodzin obciążonych występowaniem raka piersi/jajnika, a w
szczególności nosicielkom mutacji genu BRCA1 z rodzin, w których rak jajnika wystąpił przed 50
rokiem życia, lub notowano wystąpienie raka gruczołu sutkowego i raka jajnika u jednej i tej samej
krewnej, powinno się przedstawić możliwość profilaktycznego usunięcia przydatków. U kobiet, u
których rozpoznano raka gruczołu sutkowego i pochodzących z rodzin obciążonych
występowaniem raka jajnika, według rekomendacji PTG, profilaktycznego usunięcie przydatków
jest szczególnie uzasadnione.
Podobne stanowisko przedstawiła grupa ekspertów (U.S. Preventive Service Task Force) na
łamach American Family Physician. Do grupy ryzyka włączono między innymi osoby, u których w
rodzinie występowały przypadki obustronnego raka gruczołu sutkowego lub rak gruczołu
sutkowego u mężczyzn. Wedle danych przedstawionych w opracowaniu do grupy pacjentek o
wysokim ryzyku zachorowania, szacowanym na podstawie wywiadu rodzinnego, zaliczyć należy
około 2% dorosłych kobiet w populacji ogólnej.
Postępowanie terapeutyczne a diagnostyka genetyczna
Jak podkreślają eksperci Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego badanie w kierunku
nosicielstwa mutacji w genie BRCA1 powinno być wykonywane u wszystkich pacjentek z
rozpoznaniem raka jajnika/gruczołu sutkowego, w celu optymalizacji procesu leczenia. Na
przestrzeni ostatnich kilku lat pojawiły się prace dotyczące chemiowrażliwości nowotworów w
zależności od rodzaju mutacji. Większość opracowań podkreśla, iż w przypadku raka jajnika
nosicielstwo mutacji w genach BRCA1/2 jest czynnikiem pozytywnym w kontekście chemoterapii, w
szczególności opartej na cisplatynie. Zespół z McGill University (Kanada) przedstawił wyniki badań
chemiowrażliwości nowotworów, których powstawanie związane jest z mutacją w obrębie genów
BRCA1/BRCA2. Porównywano wrażliwość in vitro linii komórek raka gruczołu sutkowego, jajnika
oraz trzustki na leki stosowane w schematach chemioterapii. W podsumowaniu stwierdzono
podwyższoną wrażliwość linii komórek BRCA1 (mutacja BRCA1 lub utrata funkcji) na cisplatynę
oraz pochodne antracyklinowe, jak również podwyższoną wrażliwość linii BRCA2 (mutacja BRCA2
lub utrata funkcji) w zakresie cisplatyny. Dlatego też badanie w kierunku nosicielstwa mutacji może
stać się badaniem nie tylko czysto diagnostycznym, lecz także wnosić istotny wkład w
postępowanie lecznicze.
© 2000-2017 Activeweb Medical Solutions. Wszelkie prawa zastrzeżone.
str. 3/3