Geograficzne Źlady Jana Kochanowskiego

Teoria i praktyka dydaktyczna
Palcem po mapie na lekcji polskiego
Geograficzne Êlady
Jana Kochanowskiego
Scenariusz lekcji w klasie II gimnazjum
■ EWA STURLIS (Go∏dap)
Niniejsza lekcja ma na celu korelacj´
mi´dzyprzedmiotowà: nauczanie treÊci geograficznych na lekcji j´zyka polskiego.
Uczniowie poprzez liczne çwiczenia geograficzne kszta∏cà w sobie kompetencje czytelnicze oraz ortograficzne, i jednoczeÊnie pog∏´biajà wiedz´ z geografii.
Zamierzone osiàgni´cia:
• uczeƒ potrafi:
– czytaç ze zrozumieniem tekst êród∏owy,
– zaznaczaç na mapie konturowej wskazane miejsca,
– ∏àczyç na lekcji ró˝ne dziedziny ˝ycia,
– rozwiàzywaç sytuacje problemowe;
• uczeƒ zna:
– zasady pisowni nazw geograficznych
wielkà i ma∏à literà.
Ârodki dydaktyczne: atlas, mapa konturowa Europy i Polski, s∏ownik ortograficzny,
Terminy geograficzne. Szkolny s∏ownik J. Flisa,
S∏ownik pisarzy polskich.
3/2003
Metody pracy: praca z tekstem, poglàdowa.
Formy pracy: indywidualna, grupowa,
praca z ca∏à klasà.
Czas trwania: 45 min.
Przebieg lekcji:
1. Nauczyciel podaje temat i informuje
o celach lekcji.
2. Uczniowie szczegó∏owo zapoznajà si´
z biografià Jana Kochanowskiego. Nast´pnie
wypisujà miejsca, w których przebywa∏ pisarz,
z podzia∏em miejsc pobytu na Polsk´ i Europ´ (na podstawie za∏àcznika nr 1).
3. Na mapach konturowych Polski (ryc. 1)
uczniowie, wykorzystujàc atlas, zaznaczà
miejsca pobytu poety.
4. Nauczyciel rozdaje uczniom mapy konturowe Europy (ryc. 2), na których uczniowie
zaznaczà miejsca pobytu J. Kochanowskiego.
Tak, jak poprzednio, uczniowie wykorzystujà
GEOGRAFIA W SZKOLE
161
Teoria i praktyka dydaktyczna
atlas. Nale˝y zwróciç uwag´ na prawid∏owà
pisowni´. Po zakoƒczeniu pracy nauczyciel
sprawdza jej efekty.
5. Rozwiàzanie logogryfu (za∏àcznik nr 2).
6. Nauczyciel dzieli klas´ na 5 grup. Ka˝da grupa ma za zadanie przeprowadziç fikcyjny wywiad z J. Kochanowskim na temat
uroków miejsc, w których przebywa∏. Co
i gdzie warto zwiedziç?
7. Prezentacja pracy poszczególnych
grup.
8. Praca w domu: Miejsce moich marzeƒ
i westchnieƒ – opis. Dla J. Kochanowskiego
by∏ to Czarnolas, a dla Ciebie?
9. Ewaluacja dokonana przez uczniów:
Na lekcji najwi´ksze wra˝enie zrobi∏o na
mnie ..................................................................
Mam wàtpliwoÊci co do .............................
............................................................................
ZA¸ÑCZNIK NR 1
Geograficzne Êlady Jana Kochanowskiego.
Jego ziemia rodzinna
• Sycyna – wieÊ na trasie Lipsko–Zwoleƒ.
Tu w 1530 r. urodzi∏ si´ poeta. Ojciec by∏ ziemianinem, sprawowa∏ te˝ urzàd komornika
Ryc. 1. Polska – miejscowoÊci zwiàzane z ˝yciem Jana Kochanowskiego
162
3/2003
GEOGRAFIA W SZKOLE
Teoria i praktyka dydaktyczna
Ryc. 2. Europa – miejscowoÊci, w których przebywa∏ Jan Kochanowski
radomskiego, a potem s´dziego sandomierskiego. By∏ Êrednio zamo˝nym szlachcicem,
gospodarujàcym na 5 wsiach. Mia∏ 7 synów i 4
córki.
• Czarnolas – J. Kochanowski, rozczarowany ˝yciem dworskim, tu zamieszka∏, prawdopodobnie w roku 1574, w majàtku odziedziczonym po ojcu, gdzie pozosta∏ do koƒca
˝ycia. W rok po przeprowadzce o˝eni∏ si´
z Dorotà Podlodowskà. Niestety, tu tak˝e
prze˝y∏ Êmierç swoich córeczek Urszuli
3/2003
i Hanny. Dwór Kochanowskiego nie zachowa∏ si´. Obecny, w którym mieÊci si´ muzeum
poety, pochodzi z XIX w. Na miejscu, gdzie
ros∏a lipa czarnoleska, wystawiono kamienny
pomnik.
• Zwoleƒ – w parafialnym koÊciele znajduje si´ grobowiec rodziny Kochanowskich.
Tu tak˝e pochowano Jana. W kaplicy koÊcielnej mieÊci si´ p∏yta nagrobna wystawiona
przez owdowia∏à ma∏˝onk´, a na niej jedyny
zachowany portret poety.
GEOGRAFIA W SZKOLE
163
Teoria i praktyka dydaktyczna
• Radom – poeta bywa∏ w tym mieÊcie,
gdy w sàdzie za∏atwia∏ sprawy majàtkowe
swojej rodziny.
• I∏˝a, Bodzentyn, Kielce – miasta te nale˝a∏y do biskupów krakowskich. A wi´c bywa∏ tu i Kochanowski, odwiedzajàc swoich
mecenasów w ich pa∏acach.
• Kraków – w ówczesnej stolicy Polski Jan
rozpoczà∏ studia w Akademii Krakowskiej.
Uczelnia Kazimierzowska, odnowiona przez
króla W∏adys∏awa Jagie∏∏´, 400 lat póêniej przyj´∏a nazw´ Uniwersytetu Jagielloƒskiego.
W Krakowie na dworze królewskim i rozmaitych dworach magnackich poeta sp´dzi∏ najlepsze lata wieku dojrza∏ego. Krakowskim mistrzom sztuki drukarskiej powierzy∏ wydanie
swoich dzie∏. Z Krakowa jeêdzi∏ te˝ do Tarnowa.
• Królewiec – w stolicy lenna pruskiego bywa∏ Kochanowski na dworze ksi´cia Albrechta. Miasto by∏o wówczas oÊrodkiem luteraƒskim w Polsce. Poeta wprawdzie sympatyzowa∏
z innowiercami, ale wyznania nie zmieni∏.
• Padwa – na jednym z najstarszych uniwersytetów Êwiata Kochanowski studiowa∏ filozofi´ z przerwami a˝ do 1559 r. Podró˝owa∏
w tym czasie do Wenecji, Rzymu, Neapolu,
Genui, Marsylii, Lyonu, Orleanu, Pary˝a
oraz do kilku miast niemieckich.
• Z biskupem Piotrem Myszkowskim,
podkanclerzym królewskim, podró˝owa∏ po
Polsce. Na pewno odwiedzi∏ Piotrków Trybunalski, gdzie bywa∏ jako sekretarz królewski,
w Warszawie podziwia∏ nowy most na WiÊle,
w pobliskim Ujazdowie, w zamku nale˝àcym
do ksi´˝nej Anny Jagiellonki, wystawiono jego Odpraw´ pos∏ów greckich. Na polu elekcyjnym na Woli wyg∏osi∏ mow´, opowiadajàc si´
po stronie ksi´cia austriackiego Maksymiliana, który ostatecznie przegra∏ elekcj´ na rzecz
Stefana Batorego. W czasie, gdy prowadzono
przygotowania do wyprawy przeciwko Iwanowi Groênemu, poeta podró˝owa∏ do Wilna,
odwiedzajàc po drodze Tykocin.
• W 1569 r. J. Kochanowski goÊci∏ w Lublinie, gdzie podpisywano wiekopomnà Uni´
Lubelskà, oglàda∏ te˝ ho∏d, jaki ksià˝´ Albrecht II sk∏ada∏ publicznie Zygmuntowi Augustowi, królowi polskiemu. W tym mieÊcie
przysz∏o te˝ umrzeç poecie, nagle na zawa∏
164
3/2003
serca, w roku 1584. Cia∏o poety prawdopodobnie najpierw spocz´∏o w lubelskim koÊciele Êw. Micha∏a, a nast´pnie zosta∏o przeniesione do Zwolenia.
ZA¸ÑCZNIK NR 2
Logogryf
1. Przyczyna Êmierci J. Kochanowskiego.
2. Tu mieszka∏ poeta.
3. Jeden z j´zyków, na który t∏umaczono
twórczoÊç J. Kochanowskiego.
4. By∏ nim Kochanowski w Akademii Krakowskiej.
5. Podlodowska dla Kochanowskiego.
6. Imi´ ma∏˝onki poety.
7. Szlachetne .............
8. Jedna z ksiàg Pisma Âwi´tego, którà
przet∏umaczy∏ J. Kochanowski.
9. Imi´ drugiej, obok Urszuli, zmar∏ej córki poety.
10. Tytu∏ przewrotnej fraszki J. Kochanowskiego, którà mo˝na czytaç tak˝e od ty∏u.
11. .............. roÊcie, patrzàc na te czasy.
Odpowiedzi: zawa∏, Czarnolas, hebrajski,
˝ak, ˝ona, Dorota, zdrowie, Psalmy, Hanna,
Raki, serce.
Has∏o: WOJA˚OWANIE.
Mgr EWA STURLIS, nauczycielka j. polskiego, Samorzàdowe Gimnazjum nr1 w Go∏dapi,
ul. KoÊciuszki 30, 19–500 Go∏dap, woj. warmiƒsko-mazurskie.
GEOGRAFIA W SZKOLE