pełny tekst - Zagadnienia Ekonomiki Rolnej

Bibliografia
KSIĄŻKI EKONOMICZNO-ROLNICZE
Wyczerpywanie się niektórych niekonwencjonalnych źródeł energii przy jednoczesnym stałym wzroście zapotrzebowania na nią powoduje, że coraz większego
znaczenia nabierają odnawialne źródła energii (OZE). Aktualny i rzeczywisty stan
stosowania OZE dalece odbiega od teoretycznych możliwości ich wykorzystania.
W Polsce działania zwiększające eksploatację OZE napotykają na pewne bariery,
np.: niestabilność przepisów umożliwiających strategiczne planowanie rozwoju poszczególnych rodzajów OZE, zmiany mechanizmów ekonomicznych gwarantujących stabilność dochodów z produkcji surowców i energii.
Autor monografii na podstawie literatury przedmiotu i przeprowadzonych badań
analizował wpływ produkcji, przetwórstwa i wykorzystania biomasy na możliwości zwiększenia zatrudnienia, szczególnie na obszarach popegeerowskich. W badaniach uwzględnił strukturę produkcji biomasy i jej koszty, pracochłonność poszczególnych faz cyklu produkcyjnego, potencjał wykorzystania, możliwości i bariery tworzenia rynku biomasy oraz wpływ jej produkcji na rozwój lokalny. Autor stwierdził, że w Polsce jest wysoki potencjał produkcji biomasy energetycznej,
a jego wykorzystanie przyczyni się do zrównoważonego rozwoju i umożliwi redukcję dwutlenku węgla o 75,8 mln ton, co stanowi 36,4 % limitu pozwoleń. Jednocześnie rozwój rynku biomasy stwarza realne możliwości wzrostu zatrudnienia,
efektywnego wykorzystania posiadanych zasobów i większej dywersyfikacji dochodów. W zależności od przyjętego scenariusza rozwoju i warunków prawno-finansowych zatrudnienie w sektorze biomasy może w 2020 r. wynieść od 44 do
167 tys. osób. (M.M.)
-
-
-
-
-
GOSTOMCZYK W.: Wykorzystanie biomasy energetycznej do kreowania rynku pracy w aspekcie rozwoju zrównoważonego. – Wyd. Uczelniane Politechniki
Koszalińskiej, Koszalin 2015, 435 s.
Zagadnienia Ekonomiki Rolnej
194
Bibliografia
MICHALSKA-PAWLAK M.: Zarządzanie rozwojem obszarów wiejskich w Polsce w warunkach integracji europejskiej. – Oficyna Wydawnicza ASPRA, Warszawa – Wrocław 2015, 209 s.
Autorka monografii scharakteryzowała model i standard zarządzania obszarami
wiejskimi, który ukształtował się w wyniku przystąpienia Polski do Unii Europejskiej. Zbadała wpływ mechanizmów europeizacji na zmiany instytucjonalne, zachodzące na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym w procesach zarządzania rozwojem wsi. Poprzez analizę roli państwa i innych podmiotów w zarządzaniu, sposobie koordynacji działań, wykorzystywaniu instrumentów zarządzania, określiła, na
ile polityka regionalna i polityka wiejska UE wyznaczają formy organizacyjne i merytoryczną treść polityki wobec wsi implementowanej w Polsce. Obie te polityki są
głównym źródłem procesu europeizacji zarządzania rozwojem obszarów wiejskich.
Charakteryzując funkcjonujący w Polsce model zarządzania, autorka przedstawiła układ organizacyjny i kompetencyjny zaangażowanych struktur, począwszy
od szczebla centralnego (Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, ARiMR), poprzez samorządy województw, aż do instytucji doradczych (ośrodki doradztwa rolniczego). Omówiła także oddolne działania
na rzecz rozwoju obszarów wiejskich podejmowane z wykorzystaniem wielosektorowych partnerstw terytorialnych, realizujące strategie rozwoju lokalnego np. program LEADER. Zdaniem autorki, aktualną perspektywę finansową 2014-2020 należałoby w Polsce wykorzystać na gruntowne opracowanie krajowej polityki rozwoju, także wobec obszarów wiejskich. Powinna ona być oparta na dobrych wzorcach
i doświadczeniach wynikających z procesów europeizacji, a jednocześnie uwzględniać krajowe i regionalne potrzeby rozwojowe, a także możliwości efektywnych
sposobów ich realizacji. (M.M.)
Głód i niedożywienie to problem globalny, dotykający w różnym natężeniu
wszystkich regionów świata, w tym także obywateli państw rozwiniętych. Na początku XXI wieku nadal jest aktualny, a według danych FAO − w latach 2011-2013
dotyczył 842 mln ludzi czyli 12% światowej populacji. Autorka monografii ukazała ewolucje postrzegania problemu głodu oraz zaprezentowała jego obecne przyczyny, specyfikę, zakres oraz skutki występowania. Jej rozważania objęły następujące
zagadnienia:
− specyfika głodu jako problemu globalnego i jego ewolucja,
− powiązania między różnorodnymi przyczynami głodu, np. politycznymi, ekonomicznymi, geograficznymi i klimatycznymi,
− charakterystyka obszarów szczególnie dotkniętych głodem i niedożywieniem
według klucza geograficznego,
-
-
-
-
-
SAKSON-BOULET A.: Głód jako współczesny problem globalny. – Wyd. Adam
Marszałek, Toruń 2015, 286 s.
1(346) 2016
Bibliografia
195
− określenie wpływu problemu głodu i niedożywienia na jednostki, społeczeństwa,
stosunki międzynarodowe i środowisko,
− inicjatywy na rzecz rozwiązania problemu głodu i niedożywienia. (M.M.)
SULEWSKI P.: Ekonomiczny wymiar ryzyka produkcyjnego w rolnictwie. –
Wyd. SGGW, Warszawa 2015, 270 s. Rozprawy Naukowe i Monografie.
-
-
-
-
-
Problem ryzyka występuje we wszystkich obszarach działalności gospodarczej,
zwłaszcza istotny jest w sektorze rolnictwa, gdzie liczba czynników ryzyka jest
szczególnie duża. W rolnictwie oprócz czynników typowych jak np. ryzyko cenowe, ważną rolę odgrywa ryzyko produkcyjne wynikające z biologicznego charakteru procesów technologicznych. Duża liczba elementów ryzyka sprawia, że znaczenia nabiera kwestia postaw rolników. Ryzyko, wpływając na decyzje poszczególnych producentów, przekłada się na rynkową podaż artykułów rolnych, a w ujęciu
mikroekonomicznym na koszty i dochody rolników.
W oparciu o literaturę przedmiotu, analizę danych gospodarstw prowadzących
rachunkowość rolną dla Polskiego FADN w latach 2004-2012 oraz badania własne, prowadzone w formie wywiadu kierowanego z 600 rolnikami, autor analizował
wpływ ryzyka produkcyjnego na efektywność ekonomiczną gospodarstw rolnych,
ze szczególnym uwzględnieniem kosztów ograniczenia ryzyka w działalności rolniczej. Posłużył się w tym celu koncepcją oczekiwanej użyteczności, w której koszty
ograniczenia ryzyka oznaczają wartościowe odzwierciedlenie wszelkich nakładów,
jakie producenci rolni ponoszą z powodu istnienia ryzyka. Na podstawie przeprowadzonych rozważań teoretycznych i empirycznych autor stwierdził, że ryzyko i związane z nim postawy rolników są ważnym czynnikiem kształtującym funkcjonowanie gospodarstw. Zrozumienie przez producentów natury ryzyka i możliwości jego
redukcji wymaga znacznego podniesienia stanu wiedzy na ten temat. Jest to istotne
nie tylko z punktu widzenia interesu rolników, ale całego społeczeństwa, gdyż wahania popytu i podaży artykułów rolnych wywierają wpływ na sytuację w innych
sektorach gospodarki. (M.M.)
Oprac. M.M.
Zagadnienia Ekonomiki Rolnej
ARTYKUŁY EKONOMICZNO-ROLNICZE
Na świecie rośnie liczba osób zainteresowanych uczestnictwem w alternatywnych łańcuchach żywnościowych, polegających na wspólnej produkcji i dystrybucji produktów. Takie inicjatywy przybierają formy klubów, stowarzyszeń czy związków łączących rolników i konsumentów. Mimo rosnącej popularności przedsięwzięcia takie mają nadal charakter niszowy. Autorzy artykułu badają, z jakich powodów konsumenci coraz chętniej uczestniczą w systemach produkcji i dystrybucji żywności wraz z rolnikami. Analizują wpływ takich czynników, jak wartości wyznawane przez konsumentów, style życia powiązane z żywieniem, cechy społeczno-demograficzne i koszty transakcyjne.
Studium przypadku stanowi popularna, włoska organizacja, funkcjonująca na
terenie Sycylii od wielu lat − Solidarity Purchase Group (SPG). Zrzesza ona konsumentów i producentów żywności, kładąc nacisk nie tylko na wytwarzanie i rozprowadzanie produktów o wysokiej jakości, ale także na prowadzenie działalności
w sposób przyjazny środowisku i pracownikom. Wśród swoich członków SPG stara się tworzyć relacje niesformalizowane, oparte na zaufaniu i współpracy. W 2012 r.
autorzy przeprowadzili badanie ankietowe wśród 303 respondentów, z których część
stanowili członkowie inicjatywy SPG, a reszta tworzyła grupę kontrolną, nie zrzeszoną w tej organizacji. Kwestionariusz obejmował dane społeczno-demograficzne, ekonomiczne, o wyznawanym systemie wartości, o stylu życia związanym z jedzeniem.
Z przeprowadzonych badań wynika, że uczestnictwo w inicjatywie SPG miało
złożone przyczyny. Osoby biorące udział w alternatywnych łańcuchach żywnościowych były typowymi racjonalnymi konsumentami, którzy w swoich decyzjach zakupowych brali pod uwagę cenę, smak i jakość produktu. Cechowało ich planowanie zakupów żywnościowych z relatywnie dużym wyprzedzeniem oraz poszukiwanie produktów ekologicznych. (M.D.)
-
-
-
-
-
CEMBALO L., LOMBARDI A., PASCUCCI S., DENTONI D., MIGLIORE G.,
VERNEAU F., SCHFANI S.: „Rationally local”: Consumer ONSUMER participation in alternative food chains („Racjonalny lokalnie”: udział konsumentów
w alternatywnych łańcuchach żywnościowych). − Agribusiness 2015, vol. 31,
nr 3, s. 330-352, DOI: 10.1002/agr.21419.
1(346) 2016
Bibliografia
197
GRZYBEK M., SZOPIŃSKI W.: Zarządzanie systemem CRS w przedsiębiorstwie branży mięsnej reakcją na nowe trendy w zachowaniach konsumentów.
– Handel Wewnętrzny 2015, nr 4, s. 252-262.
CRS (Społeczna Odpowiedzialność Biznesu) (Corporate Social Responsibility) to strategia zarządzania, zgodnie z którą przedsiębiorstwa w procesach decyzyjnych powinny uwzględniać aspekty społeczne i środowiskowe oraz służyć realizacji zrównoważonego rozwoju.
Autorzy artykułu, na podstawie studium przypadku zakładu przetwórstwa mięsnego średniej skali z województwa podkarpackiego, przedstawili zakres społecznej odpowiedzialności realizowanej w przedsiębiorstwie w odniesieniu do pracowników, lokalnej społeczności i środowiska naturalnego oraz efekty będące konsekwencją stosowania strategii CSR. Wśród elementów oddziałujących na pracowników wymienili BHP i ochronę zdrowia, motywację, szkolenia, system integracji
i komunikacji. Działania wobec społeczności lokalnej to podatki płacone na rzecz
gminy, dobra współpraca z władzami i organizacjami, poprawa infrastruktury, zatrudnienie mieszkańców gminy i sponsoring. Natomiast w odniesieniu do środowiska naturalnego CSR polega na prowadzeniu proekologicznych inwestycji, dbałości
o właściwe przechowywanie i transport towarów, ograniczaniu emisji zanieczyszczeń i gromadzenia odpadów oraz przestrzeganiu przepisów sanitarno-weterynaryjnych. Efekty zastosowania strategii CSR to obniżenie kosztów, wzrost przychodów,
lojalność pracowników, dobre relacje z partnerami rynkowymi, rozpoznawalna marka i popularyzacja rozwoju ekokonsumpcji. (M.M.)
W amerykańskim rolnictwie, przetwórstwie i dystrybucji żywności, które opanowane są przez wielkie korporacje, występują także systemy alternatywne, takie jak np. rolnictwo obywatelskie. Pojęcie to funkcjonuje w socjologii od lat 80. XX wieku, a celem
jest budowanie więzi w społecznościach lokalnych. Rolnictwo obywatelskie tworzą
gospodarstwa rodzinne produkujące na potrzeby okolicznych mieszkańców, targi rolnicze i stragany. Cechami charakterystycznymi są: zorientowanie na lokalnego konsumenta, wykorzystanie tradycyjnej wiedzy lokalnej, dbałość o dobrą jakość produktów.
Rolnictwo obywatelskie tworzy siatkę bezpośrednich połączeń między producentami,
przetwórcami i konsumentami. W rezultacie społeczność lokalna uzyskuje jakościowo
dobrą żywność, tworzone są nowe miejsca pracy, lepsze warunki życia i wzrasta aktywność społeczna na danym obszarze. Badania prowadzone przez autorkę w okolicach
miast Lexington i Louisville w stanie Kentucky pozwoliły na potwierdzenie występowania cech rolnictwa obywatelskiego we wszystkich ogniwach łańcucha żywnościowego na tym terenie. Na podstawie analizy konkretnych przypadków, autorka przedstawiła drogę, jaką przebywa żywność w lokalnej sieci produkcji i dystrybucji. Stwierdziła, że ten niszowy typ rolnictwa ma już swoje miejsce w systemie żywnościowym
i ze względu na obywatelski aspekt tej inicjatywy warto poświęcić mu uwagę. (M.M.)
-
-
-
-
-
JASTRZĘBIEC-WITOWSKA A.: Rolnictwo obywatelskie w USA: studium przypadku stanu Kentucky. – Wieś i Rolnictwo 2015, nr 4, s. 105-121.
Zagadnienia Ekonomiki Rolnej
198
Bibliografia
JUNKER F., GOCHT A., MARQUARDT S., OSTERBURG B., STICHNOTE H.:
Biofuel sustainability requiremants – the case of rapeseed biodisel (Zrównoważone wymagania odnośnie biopaliw – przykład biodiesla wytwarzanego z rzepaku). – German Journal of Agricultural Economics 2015, vol. 64, nr 4, www.gjae-online.de.
Olej rzepakowy jest w Unii Europejskiej, a szczególnie w Niemczech, najważniejszym surowcem do produkcji biodiesla, a w związku z tym zakłady produkujące biodiesel są głównym obiorcą oleju rzepakowego. W warunkach rosnących
wymagań w zakresie ograniczenia emisji gazów cieplarnianych zachodzi obawa,
że w 2017 r. produkcja biodiesla z oleju rzepakowego nie spełni tych wymagań.
Autorzy artykułu, wykorzystując rachunki modelowe MAGNET i CAPRI, podjęli próbę oceny skutków rynkowych takiej sytuacji. Z badań wynika, że ceny rzepaku w UE spadną o 17%, a powierzchnia zasiewów rzepaku o 6%. Olej rzepakowy zostanie zastąpiony przez oleje z importu, wzrośnie również import biodiesla
z Ameryki Płn., Argentyny i Azji. Autorzy wskazali także, że redukcja gazów cieplarnianych o ok. 50% jest możliwa jedynie w ujęciu kompleksowym całego łańcucha marketingowego (producentów nawozów mineralnych, rolników i producentów biodiesla). (P.S.)
Niekorzystne zmiany o charakterze demograficznym i relatywnie dobra sytuacja
na rynku pracy w Niemczech powodują, że w sektorze rolnym są odczuwalne braki fachowej siły roboczej. Autor artykułu badał, czy temu problemowi można zaradzić poprzez zatrudnianie wykwalifikowanych pracowników z Europy Wschodniej. Podjął próbę oceny, jak duże są niedobory, a jak duże zasoby pracy w Europie Wschodniej (np. w Rosji), przy czym wziął pod uwagę odpowiednie kwalifikacje i gotowość podjęcia pracy w Niemczech. Badania wykazały, że Rosja dysponuje
niewielkim potencjałem w tym zakresie, ale nie jest on bez znaczenia z punktu widzenia Niemiec. Grupę docelową stanowią np. absolwenci rosyjskich uczelni rolniczych, którzy posiadają doświadczenie zagranicą. Istotną rolę w zachęcaniu do podjęcia pracy może odegrać system praktyk rolniczych, a warunki ekonomiczne (np.
różnice w dochodach) stanowią kluczowy czynnik decyzji o podjęciu pracy na emigracji. (P.S.)
-
-
-
-
-
KVARTIUK W.: Osteuropa als Quelle für landwirtschaftliche Fachkräfte in
Deutschalnd? (Europa Wschodnia jako zasób fachowej siły roboczej dla rolnictwa
w Niemczech?). − Berichte über Landwirtschaft 2015, vol. 93, nr 3.
1(346) 2016
Bibliografia
199
MICHEELS E.T., GOW H.R.: The effect of market orientation on learning, innovativeness and performance in primary agriculture (Wpływ orientacji rynkowej na proces uczenia się, innowacyjność i wyniki ekonomiczne w rolnictwie). −
Canadian Journal of Agricultural Economics, Malden 2015, vol. 63, nr 1, s. 209-233,
DOI: 10.1111/cjag.12047.
Autorzy artykułu prezentują wyniki badań ankietowych przeprowadzonych
wśród producentów wołowiny ze stanu Illinois w USA. Dotyczyły one zagadnienia
wpływu orientacji rynkowej oraz innowacyjnego zarządzania na osiągane wyniki
ekonomiczne. Autorzy posłużyli się modelem równań strukturalnych oraz interdyscyplinarnym podejściem, łączącym dorobek naukowy różnych dziedzin: zarządzania, marketingu i ekonomiki rolnictwa. Zdefiniowali oraz zoperacjonalizowali pojęcia orientacji rynkowej, orientacji na uczenie się i innowacyjności, uwzględniając
jednocześnie specyfikę rozpatrywanej branży. Dla uchwycenia czystego wpływu determinant wyników ekonomicznych, w przeprowadzonych analizach poddali kontroli oddziaływanie takich czynników, jak wielkość gospodarstwa i poziom kapitału
ludzkiego producentów. Modelowana zmienna zależna miała charakter subiektywny
i dotyczyła satysfakcji osoby zarządzającej z poziomu wskaźnika rentowności aktywów, przepływów pieniężnych oraz skali inwestycji.
Zdaniem autorów, osoby prowadzące gospodarstwa zorientowane rynkowo, nastawione na pozyskiwanie informacji i innowacyjne, są relatywnie bardziej zadowolone z rezultatów swojej działalności. Na wyniki gospodarstw we względnie mniejszym stopniu wpływało doświadczenie zawodowe kierownika gospodarstwa oraz
wielkość majątku produkcyjnego. Badania świadczą również o tym, że bazowanie
na zdobytej wiedzy i samym doświadczeniu ogranicza szansę wykorzystania innowacji oraz wiąże się ze stosunkowo mniejszym zadowoleniem z efektów gospodarowania. (M. D.)
Dokonując przeglądu literatury, autorka artykułu przedstawiła dotychczasowe
wyniki badań dotyczących dostarczania środowiskowych dóbr publicznych przez
rolnictwo. Przywołała różne definicje proponowane przez europejskich ekspertów
i kategorie podziału dóbr publicznych, przy czym podkreśliła dwie cechy: niekonkurencyjność i niewykluczalność. Pierwsza z nich oznacza, że z chwilą powstania dobra i jego dostępności na rynku może być ono konsumowane przez inną osobę bez ponoszenia dodatkowego kosztu. Druga oznacza, że potencjalny konsument
tak wyprodukowanego dobra publicznego nie może być z jego konsumpcji wyłączony. W przypadku rolnictwa i obszarów wiejskich dobra publiczne to dobra środowiskowe (bioróżnorodność, pejzaż rolniczy, konserwacja gleb, właściwe stosunki wodne), ekonomiczne (bezpieczeństwo żywnościowe i bezpieczeństwo żywno-
-
-
-
-
-
MŁAŻEWSKA S.: Środowiskowe dobra publiczne w rolnictwie i na obszarach
wiejskich. – Ekonomia i Środowisko 2015, nr 1, s. 132-147.
Zagadnienia Ekonomiki Rolnej
200
Bibliografia
ści oraz energetyczne), społeczno-kulturowe (żywotność ekonomiczna i społeczna
wsi, wzbogacanie kultury narodowej, kształtowanie tożsamości lokalnej, regionalnej i kulturowej).
Autorka wymieniła szereg wskaźników i mierników, które do określenia wartości krajobrazu rolniczego, jakości i dostępności wód, funkcjonalności gleb i stabilności klimatycznej zostały zaproponowane w opracowanych przez różne gremia
projektach. Np. w projekcie IRENA (Integration of environment info EU agriculture
policy – the IRENA indicator – based assessment report) do oceny krajobrazu mogą
służyć mierniki zmiany użytkowania gruntów, intensyfikacja, specjalizacja, marginalizacja, struktura upraw, stan krajobrazu, zmiany pokrycia terenu, populacja ptaków, powierzchnia rolnictwa ekologicznego. Ocenę jakości i dostępności wód można przeprowadzić wykorzystując mierniki opisujące zużycie nawozów mineralnych
i pestycydów, bilans azotu, zanieczyszczenie gleby pestycydami, powierzchnię objętą programem rolnośrodowiskowym. Autorka stwierdziła, że istnieje zapotrzebowanie na kompleksowe wskaźniki dotyczące ilości i jakości środowiskowych dóbr
publicznych, gdyż dla niektórych z nich, jak np. jakość powietrza, odporność na powodzie i pożary, brakuje oddzielnych wskaźników bądź wcale ich nie ma. (M.M.)
W wielu krajach europejskich obserwowany jest zanik bioróżnorodności krajobrazów rolniczych, a sytuacja ta wynika w dużej mierze z procesu intensyfikacji
produkcji rolnej. Unia Europejska w ramach WPR wprowadziła instrumenty zachęcające rolników do praktyk pro-środowiskowych. Jednak kilkanaście lat od momentu rozpoczęcia wdrażania tych narzędzi (np. płatności rolno-środowiskowych),
stwierdzono, że ich skuteczność jest dyskusyjna.
Artykuł analizuje rolę celów związanych z bioróżnorodnością w kształtowaniu
polityki rolnej. Autorzy prezentują w nim dynamiczny i wielopoziomowy model
bio-ekonomiczny, który łączy kwestie bioróżnorodności, rolniczego wykorzystania
ziemi na poziomie mikro oraz politykę publiczną na poziomie makro. Założono, że
organy kształtujące politykę rolną określają optymalny poziom subsydiów lub podatków, uwzględniając z jednej strony bioróżnorodność, a z drugiej ograniczenia
budżetowe. Podjęte rozstrzygnięcia w zakresie polityki rolnej analizowane są pod
kątem kosztów prywatnych, publicznych i społecznych. Wykorzystany w opracowaniu model został skalibrowany i zastosowany do 620 niewielkich obszarów rolniczych położonych we Francji. Studia dotyczyły realizacji celów związanych z populacją ptaków w latach 2001-2009.
Z badań wynika, że osiąganie celów związanych z bioróżnorodnością w polityce
rolnej łączy się z pomniejszaniem dochodów rolniczych. Istnieje sprzeczność mię-
-
-
-
-
-
MOUYSSET L., DOYEN L., PEREAU J-Ch., JIGUET F.: Benefits and costs of
biodiversity in agricultural publicpolicies (Korzyści i koszty bioróżnorodności
w politykach rolnych). - European Review of Agricultural Economics 2015, vol. 42,
nr 1, s. 51-76, DOI:10.1093/erae/jbu005.
1(346) 2016
Bibliografia
201
dzy priorytetami środowiskowymi a gospodarczymi, ale stopień pogodzenia różnych zamierzeń uzależniony jest także od procesu oceny danej polityki, a zwłaszcza zastosowanych sposobów pomiaru i doboru określonych wskaźników. Przeprowadzona analiza kosztów publicznych wskazuje, iż wymagania związane z bioróżnorodnością nie powodują wzrostu kosztów społecznych. Zatem rozpatrywane regulacje nie przyczyniały się do pogorszenia wyników makroekonomicznych. Zdaniem autorów, ambitna polityka na rzecz bioróżnorodności może kreować korzyści
budżetowe. (M.D.)
Negatywne następstwa nadmiernej konsumpcji, przejawiające się permanentnym kupowaniem i wyrzucaniem produktów są przyczyną powstawania różnych ruchów ekologicznych, które propagują zasady zrównoważonego rozwoju, czyli połączenie poszanowania środowiska naturalnego z odpowiedzialnym korzystaniem ze
zdobyczy współczesnego świata. Jednym z trendów konsumenckich wpisujących
się w taki ruch jest wywodzący się z USA freeganizm. Autorzy artykułu scharakteryzowali filozofię, zasady postępowania i skalę występowania freeganizmu na świecie. Ruch ten można określić jako modę na oszczędny tryb życia, a upowszechnia
się ona wśród ludzi wykształconych, mieszkających w dobrych dzielnicach dużych
miast. Do kluczowych zasad postępowania, którymi kierują się freeganie należą:
− odzyskiwanie odpadów – przejmowanie wyrzuconych przez sklepy, hotele, biura
i mieszkańców przydatnych i mało zniszczonych przedmiotów oraz żywności;
− minimalizacja produkowanych odpadów – recykling, naprawianie przedmiotów,
dzielenie się i udostępnianie swoich rzeczy innym;
− ekologiczny transport – przemieszczanie się rowerem, środkami komunikacji
miejskiej, pociągiem, pieszo, autostopem;
− squatting – zajmowanie na cele mieszkalne porzuconych i zaniedbanych nieruchomości, które służą także jako ośrodki kultury alternatywnej;
− samowystarczalność – uprawianie żywności we własnym zakresie np. na balkonach, działkach, w przydomowych ogródkach;
− ograniczenie pracy – dzięki filozofii zapewniającej wyżywienie, ubranie, meble,
pomieszczenie mieszkalne i transport za niewielkie pieniądze można mniej angażować się zawodowo i więcej czasu poświęcać rodzinie i społecznościom lokalnym.
Autorzy uważają, że freeganizm jest i pozostanie alternatywnym i niszowym stylem życia, ponieważ wiele społeczeństw ma charakter konserwatywno-hierarhiczny, co oznacza, że zbieranie wyrzucanej żywności i przedmiotów codziennego użytku jest zachowaniem nie do przyjęcia. (M.M.)
-
-
-
-
-
ROSTEK A., ZALEGA T.: Freeganizm – trend czy styl życia? – Handel Wewnętrzny 2015, nr 5, s. 262-279.
Zagadnienia Ekonomiki Rolnej
202
Bibliografia
SCHEWE R.L., STUART D.: Diversity in agricultural technology adoption:
how are automatic milking systems used and to what end? (Odmienności w adaptacji technologii rolniczych: jak są wykorzystywane i czemu służą automatyczne systemy doju krów?) − Agricultural Human Values 2015, vol. 32, s. 199-213,
DOI: 10.1007/s10460-014-9542-2.
TIFFIN R., SALOIS M.: The distributional consequences of a fiscal food policy: evidence from the UK (Efekty dystrybucyjne fiskalnej polityki żywnościowej
na przykładzie Wielkiej Brytanii). − European Review of Agricultural Economics
2015, vol 42, nr 3, s. 397-417, DOI:10.1093/erae/jbu027.
Jednym z głównych wyzwań dla polityki zdrowotnej jest walka ze złymi nawykami żywieniowymi, które prowadzą do wielu chorób przewlekłych. W ramach publicznej interwencji w tym zakresie proponuje się opodatkowanie żywności uznanej za szkodliwą, a jednocześnie subsydiowanie takich produktów, jak owoce czy
warzywa. Większość przeprowadzonych dotąd badań odnośnie problematyki stoso-
-
-
-
-
-
Zastosowanie nowych urządzeń technicznych w rolnictwie wiąże się nie tylko
z istotną zmianą organizacji produkcji, ale także wpływa na przeobrażenia we wzajemnych relacjach między ludźmi, zwierzętami, narzędziami i środowiskiem. Wdrażanie innowacji nie jest procesem jednorodnym, obserwowane są się bowiem znaczne różnice w sposobach i efektach posługiwania się takimi rozwiązaniami.
Artykuł opisuje proces adaptacji robota udojowego w małych i średnich gospodarstwach mlecznych w Danii, Holandii i na środkowym zachodzie USA. Urządzenie to po raz pierwszy zaczęto stosować w Holandii na początku lat 90. Ocenia
się, że roboty udojowe pozwalają ograniczyć nakłady pracy o ok. 20-30% i zwiększyć mleczność krowy od 6 do 35%. Jednakże ich instalacja wiąże się z koniecznością przekształcenia całego systemu produkcji. Autorzy opracowania przedstawiają argumenty na rzecz zróżnicowania sposobów i efektów wykorzystania innowacji w rolnictwie.
Z przeprowadzonych przez nich badań wynika, że proces adaptacji i wykorzystania robota do udoju był kształtowany zarówno przez czynniki natury strukturalnej,
jak i cechy indywidualne rolników, wynikające z charakterystyk osobowościowych
i wyznawanych przez nich wartości. Dotyczyło to zwłaszcza skłonności do poddawania procesów produkcyjnych i zachowań zwierząt kontroli technologicznej (np.
wybór między wolnym a kierowanym ruchem krów w oborze, czy stosowanie lub
rezygnacja z wypasu pastwiskowego). Rolnicy, którzy w większym zakresie poddali chów zwierząt automatyzacji, organizowali jednocześnie system udoju w sposób
zapewniający jak największą swobodę, co pozwala na zwiększenie ilość czasu wolnego dla siebie. W przypadku hodowców zachowujących pełną kontrolę nad stadem, wdrożenie nowej technologii nie wiązało się z poprawą dobrostanu zwierząt
i oszczędnością nakładów pracy. (M.D.)
1(346) 2016
Bibliografia
203
-
-
-
-
-
wania instrumentów fiskalnych w polityce żywnościowej koncentruje się na pomiarze efektywności ograniczania konsumpcji niezdrowej żywności i wartości wskaźnika otyłości.
Autorzy artykułu rozważają implikacje stosowania takich instrumentów z punku widzenia dobrobytu społecznego. Kluczowym jest pytanie o to, jaki będzie koszt
wdrażania narzędzi regulujących dietę i służących poprawie zdrowotności i kto go
poniesie. Z punktu widzenia klasycznej ekonomii dobrobytu każda polityka oparta
na opodatkowaniu żywności ma charakter regresywny, gdyż relatywnie najbardziej
uderza w osoby najuboższe.
Badania zostały oparte o dane pochodzące z 7014 gospodarstw domowych
z Wielkiej Brytanii. Dotyczyły one konsumpcji artykułów żywnościowych i wydatków na żywność poniesionych w latach 2003-2004. Z przeprowadzonych analiz wynika, iż konsumpcja najwyżej opodatkowanych artykułów żywnościowych (np. produktów bogatych w tłuszcze, słodyczy) była najbardziej skoncentrowana w ubogich
gospodarstwach domowych. Z kolei spożycie świeżych owoców i warzyw, których
zakupy mają być subsydiowane, było największe wśród rodzin zamożnych. Oznacza to, że większe ciężary fiskalne instrumentów polityki żywnościowej poniosłyby
gospodarstwa domowe o niskich dochodach. Autorzy twierdzą, że stosowanie samego opodatkowania żywności, bez instrumentu dotowania, w mniejszym stopniu obniżałoby poziom dobrobytu społecznego. Im bardziej polityka żywnościowa skłaniająca do zmiany nawyków żywieniowych jest ukierunkowana na określone produkty, tym jej efekty regresywne są większe. (M.D.)
Oprac. Zespół
Zagadnienia Ekonomiki Rolnej